Kulturkampf,
de strijd tussen Pruisen en de rooms-katholieke kerk van 1872 tot 1887. Deze strijd ontstond na het tot stand komen van het Duitse rijk, toen Bismarck in de nieuwe rooms-katholieke Centrumpartij (o.l.v. Ludwig Windthorst, 1812-1891) niet-nationale, Groot-Duitse ideeën meende te zien. Naast Bismarck stond de Pruisische minister van Eredienst en Onderwijs, P.F.A. (Adelbert) F alk (1827-1900), die in 1873 de Meiwetten invoerde waarmee het gehele katholieke leven aan toezicht van de staat werd onderworpen. De katholieken weigerden aan deze nieuwe wetten te gehoorzamen en pleegden op grote schaal verzet. Bismarck stelde de wetten buiten werking toen hij teveel tegenstand ondervond van o.a. de conservatieven en geen meerderheid meer kreeg van de nationaal-liberalen.
In een aantekenening bij Idee 894 veroordeelt m. de Kulturkampf:
‘Over 't geheel houd ik de vervolging van de katholieken, zoals ze thans in Duitsland aan de orde is, voor niet verenigbaar met de voorrechten die nog altyd aan goddienery over 't algemeen worden toegekend. Zo lang de Staat er 'n officiëlen God op nahoudt, zie ik niet in waarom de protestantse God meer recht op bescherming hebben zou dan de katholieke God. En wat zulke optochten aangaat, ze worden geduld van liedertafels en dergelyke verenigingen, waarom dan niet van de arme lui die daarmee hun “geloof doen”?’ (vw iv, p. 710)
Auteursrechtelijk beschermd