Multatuli Encyclopedie

Divagatiën over zeker soort van liberalismus,

(divagatie = afdwaling, uitweiding) titel van een drietal artikelen van m., die in 1870 in het maandblad Nederland werden gepubliceerd (vw v, p. 327-383 en 714). Nadat m. op 5 juni 1870 in een brief aan *D.F. Tersteeg, hoofdredacteur van Nederland, de definitieve titel had voorgesteld (vw xiv, p. 126), verscheen op 1 juli de eerste aflevering (1870, dl. ii, p. 243-260). In augustus en september volgden de tweede en derde aflevering (dl. ii, p. 405-432 resp. dl. iii, p. 95-108). Daarna werd de reeks gestaakt omdat het blad niet over voldoende fondsen beschikte (vw v, p. 645; cf. brief aan Mimi d.d. 11 juli 1870, vw xiv, p. 141).

In het eerste deel van deze politieke beschouwingen, lezen we:

‘Liberaal zyn bestaat: in het voortdurend gemoedelyk zoeken naar waarheid, en in 't eerlyk toepassen van de verkregen resultaten.’ (vw v, p. 335)

En aan het slot van het derde deel:

‘Maar, meen ik te horen, is 't liberaal aldus anderen hun lapsus te verwyten? Ik hoop dat die vraag gedaan wordt. Ik antwoord zo gaarne daarop. Ja, dat is liberaal! Want het liberalismus eist waarheid, en geen kwakzalvery. Het liberalismus is geen zoetelende, pluimstrykige, vals-liefkozende deerne, geen meretrix blanda, die ieder streelt. Vryzinnigheid moet fors optreden, waar men haar koningin beledigt, die Waarheid heet.’ (vw v, p. 381)