Multatuli Encyclopedie

Commune van Parijs,

opstand van de Communards, socialistische arbeiders, op 18 maart 1871, waarbij zij zich meester maakten van de stad en de regering Thiers naar Versailles vluchtte. De opstand werd op 28 mei in bloed gesmoord: de Communards werden doodgeschoten of verbannen. Op 12 april 1871 voorspelt m. hun ondergang en schrijft dat het ‘al zeer sterk’ is ‘dat die onspecialiteitige verdedigers der Commune zich zo lang staande houden’ (aantekening bij Over Specialiteiten, vw v, p. 644).

m. keurt hun agressieve gedrag af:

‘De mannen van de Commune ontheiligden de kerken, schoten priesters dood, enz. Kerken en priesters representeren naar 't klein begripje van de franse krantenlymers, de Godsdienst en zelfs God. Dit nu is een dwaling in 't algemeen, en misschien tevens in dit byzondere geval. (...) Ik verwyt hun dat zy den katechismus van 't redelyk ongeloof niet kenden, en blykens hun handelingen nog altyd besmet waren met de bespottelyke vooroordelen uit de dagen van 't kerkgaan. (...) Schaamt u, ongelovigen te Parys, ge hebt u gedragen als Christenen! Gy die u den eernaam van atheïst aanmatigt, hebt gebrand en gedood als kerkgangers, als kwaadaardige vromen, als Eliassen! (...) Arme verdoolde Atheïsten te Parys, ik raad u aan, ter school te gaan by de werkelykheid, by 't gezond verstand, by de waarheid die te lezen staat in den bybel der feiten.’ (Idee 916, vw iv, p. 656-657)

In Idee 928, waarin m. spreekt over de onvrede die er z.i. in Europa heerst, schrijft hij dat noch de leiders van de Commune, noch de politieke leiders van Frankrijk in staat zullen zijn ‘rechtstreeks invloed uit [te] oefenen op de wereldgeschiedenis’. m. verwacht opstanden (*Jacquerie) die ‘het vindingsvermogen der Commune-mensen en van de Internationale [*Eerste Internationale] schynt te boven te gaan’. Hij voegt hieraan toe: ‘Ik zal me wel wachten hun den weg te wyzen.’ (vw iv, p. 674-675). *Pouyer-Quertier