Multatuli Encyclopedie

Bogowonto,

rivier die langs de stad Poerworedjo stroomt. In de buurt van de monding vormt zij de

[p. 57]

grens tussen Poerworedjo en Djokjakarta. De rivier werd bekend door de gevangenneming van Dipo Negoro in de Java-oorlog: Dipo Negoro wilde de rivier niet over trekken, omdat sultan Agung, één van zijn voorouders, dit zijn nakomelingen verboden had. Sultan Agung had namelijk ooit geweigerd deze rivier over te steken vanwege haar onbehoorlijke naam. Bogowonto betekent: vocht uit het vrouwelijk schaamdeel (waaraan de rots deed denken). Nadere toelichting vinden we in het Tijdschrift voor Neêrland's Indië (door A. van der Poel, jrg. 9, 1847, p. 367-374; vw ix, p. 28-31) en een dagboekaantekening van Mimi uit 1872 (vw xv, p. 460). Mimi vertaalt: ‘stonde, kutwater of zoiets’.

Dit verhaal wordt verteld door m. in Idee 1022 (vw vi, p. 309 e.v.). Hij vergelijkt daarin zijn werk met de Bogowonto, waar ook zekere ‘hoofdmuitelingen’ niet over durven te trekken omdat ze de Bogowonto niet kennen. Eenzelfde toespeling komt voor in Over vryen arbeid (vw ii, p. 290). In Idee 1023 schijft hij dat er ‘iets Bogowontisch’ ligt in het verzwijgen van zijn naam bij het letterlijk aanhalen van zijn woorden door *Wintgens (vw vi, p. 312). Deze door m. bedachte afleiding betekent dan: ‘opzettelijk vermeden’ en ‘niet oorbaar gevonden’. Die laatste betekenis heeft het woord ook in Idee 1066, waar sprake is van een ‘bogowontisch leugentje’ (vw vi, p. 699).