Multatuli Encyclopedie

Architectuur,

In Over Specialiteiten bekritiseert m. de inspanningen van Nederlandse ‘bouwspecialiteiten’. Het ontwerpen van gebouwen moet aan dezelfde eis voldoen als zaken ‘die ons - in betrekkelyken zin altyd - belangryker voorkomen’. Hij noemt deze eis: Het streven naar waarheid (schoonheid en doelmatigheid, ‘de eigenschappen van hart en verstan, samengaande met kunstgevoel’). Hij geeft vervolgens enkele voorbeelden van gebouwen waarbij niet aan deze eis is voldaan:

‘De plompe gestalte van zo'n Amsterdamse Beurs liegt evenzeer tegen de eisen van schoonheid en doelmatigheid, als 't gebabbel in onze Kamers tegen de be-

[p. 25]

langen van 't Volk. De lynen van dat glasgebouw vloeken en waggelen als beschonken nachtlopers. Die koepel schynt 'n wen te hebben als 'n zwitsers berg-crétin. 't Een is zo onzedelyk, zo onbeschaafd, zo ongezond als 't ander. En onze kerken! Men preekt daarin op z'n protestants, en de galm is... onfeilbaar. De gewelven roepen: O salutaris hostia (Lat. O heilbrengend zoenoffer], en de dominee maseurt [=zeurt] in 't Hollands of nagenoeg.’ (vw v, p. 578-579)

*Paleis voor Volksvlijt