Multatuli Encyclopedie

Archimedes,

287-212 v.Chr., beroemd Grieks wis- en natuurkundige. Hij werd gedood door de Romeinen toen die zijn woonplaats Syracuse veroverden. ‘“Wis m'n cirkels niet uit”, zei Archimedes toen antieke Pruisen Sicilië annexeerden. Laat me myn Ideeeën afwerken, o dappere moderne Romeinen des niet meer Heiligen Duitsen Ryks!’, schrijft m. in Idee 747 (vw iv, p. 466). m. verwijst in regelmatig naar diens legendarische uitspraak: ‘geef mij een vast punt (d.i. buiten de aarde) en ik zal de aarde bewegen’:

‘Ik voel dat er veel goeds te doen valt en geloof in Vriesland het punt gevonden te hebben waarnaar Archimedes zoo verlangde, (om namelyk alles in beweging te brengen)’ (brief van m. aan J. Houwink d.d. 14 december 1868, vw xiii, p. 258; *derde partij, *Sneek)

Ook in Over vryen arbeid (vw ii, p. 243) wordt gesproken van het ‘éne vaste punt dat Archimedes gezocht heeft’.

De socialisten ‘meenen hun doel te bereiken zonder 't ééne punt van uitgang welks gemis alle krachtsinspanning ydel maakt. Archimedes had gelyk. Juist andersom dan de eisch is, meenen ze hun doel (...) te bereiken door versplintering van kracht’ (brief van m. aan H.C. Muller d.d. 15 augustus 1886, vw xxiii, p. 652).