Multatuli Encyclopedie

[p. XI]

Verantwoording

Hieronder volgen enkele aanwijzingen die als handvat bij de encyclopedie kunnen dienen:

Voor de bronvermelding wordt verwezen naar de Volledige Werken i-xxv (Amsterdam: Van Oorschot, 1950-1995). De Brievenuitgave i-x van Mimi Douwes Dekker-Hamminck Schepel (Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2e druk 1912) wordt als bron opgevoerd wanneer tekst van Mimi's hand niet in de Volledige Werken is opgenomen. Hierbij worden de Volledige Werken afgekort tot vw, gevolgd door het deelnummer en de bladzijde, en wordt de Brievenuitgave aangegeven als brieven wb, eveneens gevolgd door deelnummer en bladzijde.

Voor de controle en aanvulling van K. ter Laans materiaal zijn verschillende drukken van de Winkler Prins, Brockhaus en andere naslagwerken geraadpleegd. Voor de vertalingen en de uitleg van Nederlandse woorden en begrippen zijn verschillende drukken van de Van Dale-woordenboeken gebruikt. Deze bronnen worden niet in de lemmata zelf genoemd. Verdere secundaire literatuur wordt wèl in de lemmata vermeld.

De spelling van de citaten van Multatuli en zijn tijdgenoten volgt de spelling van de Volledige Werken. Ideeën wordt dan ook met drie e's gespeld en de y van Multatuli voor ij blijft behouden.

De namen Multatuli en Douwes Dekker zijn afgekort tot m. resp. dd. In de lemmata die uitsluitend handelen over Multatuli's leven voor 1860 - het begin van zijn schrijversloopbaan -, wordt de naam Douwes Dekker geschreven, in de lemmata waarin de auteur Multatuli optreedt, wordt de naam Multatuli gebezigd.

Titels en namen zijn zoveel mogelijk genormaliseerd volgens de in bio- en bibliografieën gebruikelijke spelling.

De titels van Multatuli's werken zijn veelal afgekort. Duizend en eenige hoofdstukken over Specialiteiten wordt aangegeven als Over Specialiteiten, Een en ander naar aanleiding van J. Bosscha's Pruisen en Nederland als Pruisen en Nederland, Losse bladen uit het dagboek van een oud man als Losse bladen, Over vryen arbeid in Nederlandsch-Indië, en de tegenwoordige koloniale agitatie als Over vryen arbeid, Nog-eens: Vrye Arbeid in Nederlandsch Indië als Nog eens: vrye arbeid en Wijs mij de plaats waar ik gezaaid heb als Wijs mij de plaats.

In een encyclopedie is het onvermijdelijk dat bepaalde gegevens niet in één, maar in verschillende lemmata worden ondergebracht. Om de samenhang tussen verschillende lemmata te laten zien, zijn verwijzingen aangebracht. Deze worden aangeduid met een asterisk en staan voor zie- en zie ook-verwijzingen:

Zie-verwijzingen: aan het einde van lemmata waarin uitsluitend biografische gegevens en/of verklarende informatie worden verstrekt;

[p. XII]

Zie ook-verwijzingen: aan het einde van of in de lemmata wordt verwezen naar lemmata waar extra informatie over het betreffende onderwerp of de desbetreffende persoon te vinden is.

Bij veelvuldig voorkomende personen (bijv. Thorbecke) of zaken (bijv. het Cultuurstelsel) is alleen een verwijzing opgenomen wanneer de informatie bij de desbetreffende lemmata nuttig kan zijn voor het begrip van het lemma waarin de verwijzing geplaatst is. Ook bij de namen van de correspondenten is aldus gewerkt.

Daarnaast zijn ook kruisverwijzingen aangebracht bij die lemmata die zaken of personen bevatten die een eigen lemma hebben of elders toegelicht worden.

Ook binnen citaten kunnen verwijzingen zijn aangebracht. In tegenstelling tot de andere toevoegingen van de redactie, zijn deze verwijzingen niet tussen de gebruikelijke vierkante haken geplaatst.

Er is voorts een aantal verzamellemmata opgenomen, bijv. bloemlezingen, congressen, gouverneurs-generaal, hotels, ministeries, uitgevers, volledige werken. Dit zijn lijsten van namen of onderwerpen met zie-verwijzingen (bijv. gouverneurs-generaal), ofwel lemmata waarin de informatie ondergebracht en apart genummerd is (bijv. hotel 1-9). Naar deze laatste groep zijn steeds vanaf andere plaatsen zie-verwijzingen aangebracht. Bijv.: bij Het Poolsche Koffiehuis wordt verwezen naar hotel 6.

In het geval van pseudoniemen waarbij de auteursnaam bekend is, heeft de meest bekende naam een lemma gekregen, waarin alle informatie over de auteur is opgenomen. De andere na(a)m(en) heeft (hebben) een eigen ingang met een zie-verwijzing.

Wanneer Multatuli een boektitel zonder auteursnaam noemt, heeft deze titel een ingang gekregen, eventueel met een zie-verwijzing naar de auteursnaam. Bij vermelding van beide, is de informatie meestal bij de auteursnaam opgenomen.

Om het aantal verwijzingen bij personen (bijv. Jacob van Lennep) te beperken, is een namenregister toegevoegd. Hierin staan alle in de encyclopedie voorkomende werkelijk bestaande personen. Wanneer een persoon een eigen lemma heeft, is de plaats hiervan aangegeven met een vetgedrukt paginanummer.

De alfabetisering volgt de alfabetisering van de encyclopedie: namen zijn opgenomen onder de achternaam en daarbinnen op eerste (en volgende) voornamen of initialen. Uitzonderingen hierop zijn de dynastieke staatshoofden, die bij hun voornaam zijn opgenomen, de heiligen, die bij Sint zijn opgenomen en Multatuli's kinderen Edu(ard) en Nonnie en pleegzoon Wouter, die bij hun voornamen zijn vermeld. Multatuli zelf ontbreekt (uiteraard) in het register.

Titels en zaken zijn bij het eerste woord opgenomen, waarbij lidwoorden genegeerd worden. De Nederlandsche Spectator staat dus bij de n.

Tot slot wil ik graag de mensen bedanken, zonder wie dit boek niet in deze vorm had kunnen verschijnen. Allereerst gaat mijn dank uit naar Willem L. van Duijn, die zich het afgelopen jaar voor de volle honderd procent heeft ingezet bij het controleren en aanvullen van het materiaal. Voorts ben ik Tristan Haan, Brigit Hoomans, J. Jalvingh en Jos van Waterschoot zeer erkentelijk voor hun onvoorwaardelijke hulp.

Chantal Keijsper