Zuid-Salland

[p. IX]

Inleiding

Grondgebied

Het gebied dat in dit deel wordt behandeld omvat één van de oude Overijselse steden, te weten Deventer, en het zuidelijke gedeelte van Salland dat bestaat uit de plattelandsgemeenten Batmen, Diepenveen, Holten, Olst, Raalte en Wije.

Staatkundige geschiedenis

Litteratuur: G.J. ter Kuile (jr.), Het ontstaan van het wereldlijk overheidsgezag in Overijssel, in Verslagen en Mededeelingen der Vereeniging tot Uitgaaf der Bronnen van het Oud-Vaderlandsch Recht, ix, 1944, blz. 570; S.J. Fockema Andreae, Studien over Waterschapsgeschiedenis, ii, Salland, 1950; D.Th. Enklaar, Uit de voorgeschiedenis der Staten van Overijsel, in F.H.J. Dieperink, D.Th. Enklaar en W. Jappe Alberts, Studien betreffende de Geschiedenis van Oost-Nederland van de dertiende tot de vijftiende eeuw, 1953, blz. 37.

De gouw Salland zoals wij die tussen de viii en xiii eeuw kennen grensde in het zuiden tegen het graafschap Hamaland, waartoe grosso modo in Overijsel de tegenwoordige gemeenten Deventer, Diepenveen en Batmen hebben behoord. Dit brok van Hamaland kwam door een schenking van koning Hendrik iii in 1046 aan de bisschoppen van Utrecht, zonder dat het voorlopig met Salland werd verenigd.

In het noordwesten maakte Urk deel uit van de gouw Salland. Verder oostwaarts vormde het Meppelerdiep de noordgrens. Dalfsen en de kerspelen die hogerop langs de Vecht lagen behoorden in de xiii eeuw nog niet tot Salland.

In de xiv eeuw is Salland, waarbij dan de parochies langs de Vecht en het noordelijke brok van Hamaland zijn ingelijfd, een staatkundige eenheid die bijeenkomt op de Spoolderberg bij Zwolle. In 1457 ontvangt het zijn Landbrief van bisschop David van Bourgondië.

Uit dit afzonderlijke gebied Salland groeit na het einde van de bisschoppelijke landsheerlijkheid het Kwartier van Salland, dat met de kwartieren van Vollenhove en Twente de Provincie Overijsel uitmaakt. Naast het Kwartier van Salland als staatkundige eenheid onderscheidt men dan het Drostambt van Salland als rechterlijk gebied. Dit drostambt is kleiner dan het kwartier door afsplitsing van het Drostambt van IJselmuiden en van het Hoogschoutambt van Hasselt.

Kerkelijke geschiedenis

Litteratuur: Geschiedkundige Atlas van Nederland, De Kerkelijke Indeling omstreeks 1550 (Tekst bij kaart 9) deel 1 blz. 89 en De Nieuwe Bisdommen in de Noordelijke Nederlanden 1559-1561 (Tekst bij kaart 9a) blz. 35.

Wat de kerkelijke geschiedenis betreft, in de middeleeuwen vormde Salland in zijn uitgebreidste omvang met een stuk van de Veluwezoom (de parochies Nijbroek, Terwolde, Twello en Wilp) en het Utrechtse deel van de Graafschap Zutfen één archidiaconaat dat niet in diaconaten was onderverdeeld en dat gesteld was onder de proost van het kapittel van Deventer.

De kerkelijke reorganisatie van 1559 stelde een bisdom Deventer in dat heel Overijsel en een deel van Gelderland omvatte.