Mijn leven

Mej. E. Baart. Middelburg.
Woensdag 1 Maart 76.

Beste Lize!

Ik heb den brief van den heer Stumpff ontvangen. Van twee dingen één, of je hebt met comedianten te doen, die zich tegenover hun vijanden 't air willen geven van je wel te willen, maar niet te kunnen engageeren; òf je staat tegenover schelmen, die

[p. 177]

je met éclat te gronde willen richten; de grenslijn tusschen dom en slecht kan ik in Nederland nooit vinden.

Een kontrakt sluiten op de voorwaarden welke de heer Stumpff je stelt is onmogelijk, oordeel zelve:

Ik copieer.

1	Dat alle geëngageerden te Amst. moeten wonen.
2	Dat enz. .................. ‘te moeten optreden zoo hier als elders.’ Dat ‘elders’ beteekent overal; anders zou er staan ‘te 's Gravenhage.’
3	Het engagement wordt aangegaan voor drie achtereenvolgende jaren, van af 1 Sept.’ Tot? ‘doch de directie behoudt zich voor om het contract als niet verbindend te verklaren, indien de geëngageerde mogt blijken niet geschikt te zijn, of het publiek zich tegen diens optreden mogt verzetten.’ Met andere woorden: De Directie behoudt zich voor de geëngageerde te laten siffleeren, zoodra zij haar kwijt wil zijn.
4	‘Bepaald emplooi wordt niet gegeven, maar ik vermeen dat uwe individualiteit het meest voor ingénuité en tweede minnares rollen geëigend is.’ Dáárom wordt je ‘geen bepaald emplooi gegeven.’ De Directie behoud zich voor je te laten débuteeren als Médéa, Judith, of Jeanne d'Arc.
5	‘Het aantal keeren van optreden wordt geheel aan het oordeel der Directie overgelaten.’ Dat kan zijn ‘elken avond, òf te Amsterdam, òf elders.’
6	‘De geëngageerde verbindt zich om in vijf dagen enz.’ Dus kàn de Directie je elken morgen laten reizen en elken avond laten optreden. Zijn de nachten je voldoende voor je studies en 't maken van je costumen? En ben je sterk, opgewekt en geniaal genoeg om drie jaren te kunnen leven zonder rust, en zonder arm te worden aan enthousiasme en élan?
7	‘De op te voeren stukken zijn de directie zelve niet bekend, enz.’

Een Directie, twee tooneelen, een troep en een publiek, maar geen répertoire.O!!

‘Aangenaam zal het mij zijn........ meer als début moet worden beschouwd om later¹ daarvan de finantieele vruchten te plukken.’

1 Dat ‘later’ komt natuurlijk nooit, want na een artiste dóór verarming gedégradeerd te hebben èn als artiste èn als mensch, verklaart men haar natuurlijk dat zij niets meer waard is, en onthoudt men haar ook later het geld dat haar vroeger toekwam, en zou behoed hebben voor een val. (77)

[p. 178]

Dat beteekent in zuiver hollandsch zooveel als: ‘Wees maar blij dat je 't nog zoo slecht kunt krijgen, want waard ben je niets; de gunst van je voor ons te laten werken is de grootste weldaad die we je bewijzen kunnen.’

Neig maar diep, en buig 't hoofd, en dank je heer voor zijn genadig welbehagen... maar... teeken niet.

Je début is te mooi geweest om je toekomst moedwillig te verspelen. Hansje en Elize hebben pal gestaan, Médéa zou wankelen, en Judith zou vallen. Verkoop je niet.

‘Nederland is anti-artistiek,’ is mijn eerste woord geweest, toen ik in mijn vaderland optrad.

‘Nederland is anti-artistiek!’ zal mijn laatste woord ook zijn. Of is die geheele Ned. Tooneeloorlog (alias geldspeculatie) niet anti-artistiek? - En de couranten fl 100,000 tot verheffing van het nat. tooneel! Een buffet dat pacht! Een tooneelschool die jaren bestaat zonder één artist te leveren! Een orgaan dat een geheele aflevering vult met een stukje (van Banck) dat dàt zelfde orgaan aanprijst als intrige van 't stukje! Een tooneel-directie die verzocht wordt een ander stuk te geven, zoodra ze goede zaken maakt met een¹ stuk dat iedereen wil zien! enz. enz.

Enfin, dat alles zal ik later uitwerken, voor u slechts dit:

Wil je je aan een Ned. tooneel verbinden, goed, maar zorg dan dat je:

1	tijd hebt voor je studies.
2	rollen krijgt in harmonie met je uiterlijk voorkomen, en
3	geld genoeg verdient om van te kunnen leven en de costumen te betalen, die je noodig hebt voor je rollen; dit is geen weelde, 't is behoefte.

Elk tooneel, dat te arm is om te bestaan, moet ophouden te bestaan.

Elke Directie, die te inhalig is om kunstenaars te betalen, moet zich maar met ambachtslui tevreden stellen.

En elk land dat anti-artistiek is doet beter te speculeeren in Amerikanen of Spanjaarden dan in arme kunstenaren.

En nu genoeg over je Tooneelvereeniging, die van ‘verbeteren’ en ‘verheffen’ sprak, om des te zekerder te kunnen dooden. Koerantiers-speculatie, anders niet. Beschuldig niet de verkeerde persoon, als je aan 't beschuldigen gaat, als altijd in Nederland, is de eenige naam, die genoemd wordt, juist de eenige, die niet genoemd moest worden. De Heer Stumpff is niets als een homme de paille, die gebruikt wordt om de kastanjes uit 't vuur te halen. Hij schrijft, maar hij handelt niet.

Stuur dezen brief s.v.p. zóó als hij is aan den Directeur Gérant (Stumpff) ter inzage, dan kan hij hem aan de heeren

1 De reis om de wereld, luisterrijk opgevoerd door Albregt en van Ollefen en, waarschijnlijk uit afgunst door de tooneel-beschermers, na een ongehoord succès, versmaad!

[p. 179]

van de Vereeniging laten lezen. Ik wil dat zij weten zullen hoe ik over hunne speculaties denk, voor dat geheel Nederland dit weten zal.

Adieu, duizend groeten aan allen

t. à t.

Mina Krüseman.