Bouwstoffen voor een geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel gedurende de halve eeuw 1830-1880. Deel 2

[p. 1]

1860 tot 1869.

[p. 3]

Boekenlijsten.

Rechts- en Staatswetenschap.

Schuurman, De Nederl. Staatswetten 6.65, - van IJsselsteijn, Aant. Wetboek van Strafregt 5.25, - de Pinto, Wetboek Burgerl. Regtsvordering 6.25, - Opzoomer, Het Burg. Wetboek verklaard 33.75 (2e druk 1875), - de Gelder, Woordenboek Registratie 11.70, - de Gelder, Regt van Successie 7.75, - de Wal, Ned. Handelsregt 14.70, - Holtius, Handel- en Zeeregt 18.50, - Levy, Duitsche Handelswetgeving 14.70, - Kist, Het Handelspapier 3.25 (2 drukken), - Diephuis, Nederlandsch Handelsregt 11.70 (2e druk 1874), - Pothier, Verbintenissen 10.30, - Verloren, Staat- en Bankwezen 3.90, - De Raad van State, Afd. Geschillen (beg. in 1863), - van Emden, Regtspraak 8. -, Goudsmit, Pandecten-systeem 5.25, - Kist, Beginselen Handelsregt 23.85 (onderdeelen zijn, om herdrukken, afzonderlijk vermeld), - v. Swinderen, Begrip van diefstal 5 75, - Diephuis, Handb. Burg. Regt 11.70 (2e druk 1876), - Feith, Groninger Beklemregt 6. -, Vroom, Wetgeving Registratie 7.65, - Noordziek, Beraadslagingen 2e Kamer Burg. Wetboek 23. -, - Lenting, Schets Nederl. Staatsbestuur 3.25 (4e druk 1879), - Hartman, Het Bestuur der Gemeenten 16.50, - Coninck Liefsting, Beginselen Bezitregt 8.25, - Greeve, Wet Gemeentebesturen 3.90, - Cremers, De Gemeentewet 3.75 (2e druk 1870), - v. Oosterwijk, De Gemeentewet 15.30, -

[p. 4]

Smidt, Wet Armbestuur 4. - (3e druk 1871), - Verwoert, Burgerl. stand 4.25, - Wagenaar, Gemeentelijke administratie 6.50 (2e druk 1870), - Schuurman, Wet Jagt en Visscherij 4.25 (3e druk 1873, 4e 1878), - Blaupot ten Cate, Wet Lager Onderwijs 5.90 (2e druk 1875, 3e 1879), - Kreenen, Wet Middelbaar Onderwijs 4.50, - Boissevain, De Schoolwet 3.15, - Steyn Parvé, Wet Middelb. Onderwijs 3.20, - Sprenger v. Eijk, Wetgeving Successie 4.40, - Schreuder en van Maanen, Wet Schutterijen 6.15, - Engels, De Belastingen 3.90, - Sickenga, Geschiedenis der Belastingen 3. -, v.d. Brugghen, Système Pénitentiaire Irlandais 3.80, - Hugo de Groot, De jure praedae Commentarius 4.80, - Kiehl, Le Gouvernement représentatif 6.60, - Wertheim, Manuel des Consuls 16. -, Hooijer, Kerkordeningen 5.50, - Opwyrda, Geneesk. Wetten 7. -, Groen van Prinsterer, Aan de Kiezers 3. -, de Hartog, Gronden Staats-, Prov. en Gem. inrigting (2e druk 1871, 3e 1873), - de Gelder, Grondboek voor Notarissen 6. -, Hoogvliet, Arresten Notarieele Wetenschap 6.-, Hoogvliet, Wetten Notar. Wetenschap 4.50, - Vissering, Practische Staathuishoudkunde 9.90 (3e druk 1872, 4e 1878), - de Bosch Kemper, De Wetenschap der Zamenleving 10.75, - van Rees, Gesch. Staathuishoudkunde 10.70, - de Bosch Kemper, Aanteekeningen Nederl. Staatsregt 8. -. En kleinere staathuishoudkundige werken van N.G. Pierson, Mees, Kiehl, Roger, Rondelet, About. - Voorts: Groen van Prinsterer, Parlementaire Studiën 8.40, - Thorbecke, Hist. Schetsen (2e druk 1872), - Groen van Prinsterer, Nederl. Gedachten 26.30, - Vreede, Een 20 jarige strijd 4.80, - Vissering, Herinneringen 10.25, - Betz en Olivier, Politieke beschouwingen 4.90.

Over koloniale aangelegenheden: Last, De Ned. Ind. Wetboeken 13. -, Keijzer, Het Regt van den Islam 3.60, - de Waal, Koloniale Politiek 4.80, - van Deventer, Geschiedenis van het Landstelsel 24.75, - de Waal, Aanteekeningen 12. -, van Soest, Ge-

[p. 5]

schiedenis van het Kultuurstelsel 8.40, - Pierson, Voorlezingen over het Kultuurstelsel, - van Hoëvell, Parlementaire Redevoeringen 14.10; benevens menigte van kleinere geschriften van Fransen van de Putte, Hasselman, Morbotter, van Praag, van Hoëvell, van Rees, van der Gon Netscher, van Bosse, Lion, Elout, Money, Kraijenbrink, Rochussen, Multatuli (Over vrijen arbeid), Vitalis, Busch, van der Hout, van den Bergh, Bekking, van der Hoeven, van den Bosch, van Vliet, van der Wijck, Wintgens, N.G. Pierson.

Belangstelling wekten een aantal kleinere geschriften over de afschaffing van de doodstraf, over gevangeniswezen, over de afschaffing der slavernij, over kinderarbeid in fabrieken, over armverzorging, over de kloosters in Nederland (het werkje daarover van Hugenpoth tot den Berenclaauw, in 1861 uitgegeven, kreeg kort na elkander vijf drukken). In 1869 maakte veel opspraak het boekje getiteld: Sagittarius, Parlementaire portretten, welks afkomst aan verschillende personen van naam toegedacht, maar lang geheim bleef. Eindelijk werd het openbaar, dat de geestige schrijvers waren C. van Lier en Mr. J. Belinfante. -¹

Voorts verschellen de volgende tijdschriften: Bijdragen tot

1 Meer beweging dan belangstelling wekte een in 1865 naamloos uitgegeven boek, getiteld: De Reactionairen en Conservatieven hier te lande sedert de Grondwetsherziening van 1848, bijeenverzameld uit de geschriften van Is. J. Lion, toen hoofdredacteur van het Dagblad van 's Gravenhage (vroeger van organen van de tegenpartij). Als een staaltje van de liefelijke bedoeling met dit boek (f 3. -) zegt de schrijver in zijn prospectus, dat hij zal geven: ‘een karakteristiek en ontmaskering van hun heilloos woelen en wroeten: van hun verderfelijke politieke oogmerken: van hun trouwelooze parlementaire taktiek: van hun gehuichelde gehechtheid aan het Huis van Oranje: van hun kabalen en kuiperijen, hun aansporing tot straatrumoer: bovenal van hunne Godtergende koloniale politiek, geheel berekend en ingerigt op vuig eigenbelang en gunstbejag: van hunne mishandeling en uitmergeling van den weerloozen Javaan, met wiens zweet en bloed zij zich vetmesten.’ Alles meer bijzonder aan het adres van F.A. van Hall, J.J. Rochussen, Dr. G. Simons, R.J. Schimmelpenninck, G. Groen van Prinsterer, M.W. Wintgens (alias Windgans), C. Hoekwater, Mr. J.K. van Goltstein, Mr. P. Mijer, C.F. Pahud, Mr. C. van Foreest, Mr. Kien, Mr. W.M. de Brauw, van Lijnden, Mr. van Asch van Wijck, van Lycklama, Graaf van Heiden Reinestein, E.C.H. van Doorn, Dr. A. Vrolik, Forstner van Dambenoy, Boreel van Hogelanden, Jhr. Hartsen, van der Heim van Duivendijke, Schimmelpenninck van der Oye, van Nispen van Pannerden, Prof. Vreede, A.J. de Bull, enz.
Zijn openbaringen zullen zijn:
‘gloeijend van beproefd liberalisme,
boeijend door oorspronkelijkheid,
vloeijend van stijl en taal,
bloeijend van kracht en gezonden redeneertrant.
groeijend tot politieke onovertrefbaarheid. en
broeijend op de gouden eijeren der opvolgende huurders zijner innige
overtuiging en moraliteit.’
De eerste aflevering droeg tot motto de volgende aanhaling van een van Lion's vele schotschriften:
‘Zoo zou mijne verachting ook treffen hem, die, hoe hoog geplaatst ook, HET ZOU DURVEN WAGEN (!!) een bod te doen voor mijne pen! Die pen - hoe zwak ze dan ook zij - ZE IS NIET TE KOOP! Liever verbrak ik haar voor altijd, dan..... ze te doopen in betaalde inkt.’

[p. 6]

de kennis van het Staats-, Provinciaal- en Gemeentebestuur, uitgegeven door Betz, Boer en Hubrecht, 5 50 (beg. in 1860)¹, - De Notariële Nieuwsbode 8. - (1863-73), - Tijdschrift v.h. Nederl. Regt, onder redactie van Oudeman en Diephuis 4. - (1868-76)², - Vreede, Le Conservateur (1868-70), - Regtskundig Weekblad v.h. Notarisambt 10. - (beg. in 1869); het Jaarboekje voor het Notariaat 0.90 (1862-64), en het Jaarboekje voor het Notarisambt 1. - (1867-79).

1 Voortzetting van het Tijdschrift voor administratief regt.

2 Vervolg op de Opmerkingen en Mededeelingen.

[p. 7]

Genees- en Heelkunde.

Oorspronkelijk: Ilcken, Oogheelkunde 3.90, - Simon Thomas, Das verengte Becken 12.60, - Dusseau, Bijzondere Ontleedkunde 4.80, - v.d. Lith, Het Krankzinnigengesticht te Utrecht 2.90, - Kerbert, Repertorium v. Geneesk. praktijk 4.90, - Schroeder v.d. Kolk, Pathologie en Therapie der Krankzinnigheid 3.20, - Lubach, Handboek der Gymnastiek 2.50 (2e dr. 1870), - Eshuijs, De Gymnastiek 3.90, - Ali Cohen e.a. Gezondheidsregeling 12.50, - Dusseau, Systeem der Ontleedkunde 3.80, - Mulder, Verspreiding Cholera 3.75, - Oud en Nieuw uit de praktijk der Genees- en Heelkunde 16.80, - Verslagen van de Vereen. voor volksgezondheid, - Heynsius, Onderzoekingen in het Physiologisch Laboratorium, - Rissik, De praktiseerende Geneesheer.

Kleinere geschriften van v. Rijn v. Alkemade, Ali Cohen, Fokker, Schroeder v.d. Kolk, Donkersloot, Donders, van Roijen, van Hasselt, Luber, Allebé, v. Capelle, Snellen (Letterproeven voor gezigtssterkte), Vestdijk, Luyten, v.d. Lith, Halbertsma, v.d. Hegge Zynen, Kerbert, Gori, Vos, Baart de la Faille, Middendorp, Timmerman, Landré, Vinkhuizen, Grinwis, Snoep, Lubach, Coronel e.a.

Vertaald: Niemeijer, Ademhaling en Bloedsomloop 4.90, - Combe, Leer der gezondheid 3.60, - Gunther, Heelk. Kunstbewerkingen 5.80, - Sobernheim, Geneesmiddelleer 11.40, - Wunderlich, Geschied. der Geneeskunde 4.40, - Förster, Pathol. Anatomie 4.80, - Vogel, Kinderziekten 6.60, - Klaus, Zakboek der Therapie 5.40, - Hyrtl, Pract. Ontleedkunst, - Siebold, Leer der Verloskunde, 4.50 (2 drukken), - Bock, Het boek van den zieken en gezonden mensch 3.85, - Stromeijer, Militaire Genees- en Heelkunde 8.50, - Gross, Handb. der Heelkunde 15. -, Cullerier, Venerische ziekten 28. -, Paul, Bijzondere Heelkunde 5.40, - Béclard, Natuurk. v.d. mensch 4.70, - Taylor, Leer der Vergiften

[p. 8]

5.60, - Linhart, Heelk. kunstbewerkingen 12.90, - Seitz en Zehender, Oogheelkunde 16.90, - Spiegelberg, Verloskunde 4.35, - Fischer, Heelkunde 3.95, - Hermann, Physiologie 3.90, - Stromeijer, Beleedigingen van het hoofd 3.60, - Braun, Compend. Vrouwenziekten 3.75, - Kunze, Overzigt geneesk. praktijk 3.75, - Tröltsch, Ziekten van het oor 3.50, - Hartmann, Alg. Pathologie 6.90, - Lebert, Pathologie en Therapie 8.75, - Lebert, Handb. pract. geneeskunde 7.50 (2e dr. 1872), - Hennig, Ziekten der kinderen 6. -, Zeisll, Constit. Syphilis 4.50, - Pitha en Bilroth, Heelkunde 42. -, Geneeskundige Bibliotheek (waarin verschenen: Aitken, Wetenschap en Praktijk der Geneeskunde 16.35, - Byford, Ziekten van het vrouwelijk geslacht 4.40, - Benedict, Electro-Therapie 4.40, - Fonssagrives, De Longtering 3.45, - Isnard, Gebruik van Arsenigznur 1.95, - Reich, De oorzaken der ziekten 4.40, - Traube, Ziekten Ademhaling en Bloedsomloop 3.10, - Forbes Winslow, Vormen der Hersenziekten 3.75, - Tanwich, Ziekten van de Maag 2.30, - Werber, Geneesmiddelleer 4.75, - Murchison, Ziekten van den lever 3.10,), - Bardeleben, Prakt. Heelkunde Deel I 7.90, - Banga, Geschiedenis der Geneeskunde 5.80, - Tanner, Path. Ther. Zakwoordenboek 4.50, - Gerhardt, Auscultatie 3.25, - Gross, Heelkunde 15. -, Niemeijer, Percussie en Auscultatie 6. -, Oppoltzer, Ziekten van het kart 4 -, Casper, Handb. der geregtelijke geneeskunst 10.80.

Kleinere geschriften van Wunderlich, Appia, Lyons, Althaus, Funke, Schmid, Schreber, Baunscheidt, Macé, Kloss, Henoch, Flor. Nightingale, Dunant (Een stem der menschheid op het slagveld¹), Eulenburg, Brown, Czermak (Keelspiegel), Ziemsen, Erhard, Schweiger (Oogspiegel), Hoppe, Forster, Lazansky, Tilt, Faber, Diegelmann, Macpherson, Ruprecht, Tibold, Quenstedt,

1 Naar aanleiding van dit geschrift, dat groote belangstelling wekte, werd de vereeniging ‘Het roode kruis’ gesticht.

[p. 9]

Tenwick, Kluge, Wittstein, Reilingh, Diemer, Ochwedt, Bock e.a.

Voorts verschenen de volgende tijdschriften: Pharmaceutisch Weekblad, red. Opwyrda 4.50 (begonnen in 1864), - Tijdschrift voor Gezondheidsleer, red. Pous Koolhaas 1.50 (1866-67), - De praktizeerende Geneesheer 2.50 (beg. in 1868). En het Geneeskundig Jaarboekje 2.90 (1862-68).

Natuur- en Wiskundige Wetenschappen.

Natuurkunde.

Staring, Kaart van de Natuurkunde en Volksvlijt in Nederland 10.50, - Figuier, Wonderen van den nieuweren tijd (vert.) 4. -, Darwin, Het ontstaan der soorten (vert.) 4.65, - Wittwer, De Aarde en hare wonderen (vert.) 3.60, - Lampert, Wonderen der Schepping (vert.) 5.75, - Krecke, Het Klimaat van Nederland, (Nat. Hist. v. Ned.) 7.05, - Grube, Schetsen leven der natuur (vert.) 5.60, - v.d. Broek, Natuurwerkingen 12.20, - Natuurk. Verhandelingen Utrechtsch Genootschap (begonnen in 1862), - Kuijper, Natuur- en Staathuishk. Atlas 13.50, - v. Oven, Studiën Natuurkunde 3. -, Brutel de la Rivière, Natuurkunde 3.50 (2e dr. 1876), - Rau, Populaire Natuurkunde (vert.) 5.20, - Verne, Vijf weken in een luchtbol (vert.) 3.30¹, - Bosscha, Leerboek

1 De Wonderreizen van Jules Verne, door de Fransche akademie bekroond, maakten, om haar wetenschappelijken inhoud en hoogst boeienden vorm, door heel de wereld een opgang als zelden aan eenig boek te beurt valt. In Holland was dit in buitengewone maat het geval en voor een groot deel te danken aan de opvolgende uitgevers, die deze kopijen in handen kregen en er al meer en meer de waarde van begrepen. De eerste verhalen verschenen heel eenvoudig, als kinder-leesboeken, ten minste als boekjes voor jongelui, met chromolithographiën in gekleurde omslagen. Zij maakten weinig beweging, totdat de uitgever P. van Santen het oog sloeg op een Fransche geïllustreerde uitgaaf en begreep een dergelijke hier te kunnen overbrengen. Hij maakte zich van de kopijrechten meester en bezorgde een zeer goede vertaling van de deeltjes zijner eerste reeks. Op zijn fondsveiling, na zijn spoedigen dood, werden de voorhanden deelen, 22.000 in getal, met de clichés voor de rest, gekocht door J.G. Robbers voor de kapitale som van f 30.000. -. Spoedig moest deze eerste reeks van 12 deeltjes herdrukt worden, en wel met een oplaag van 5000 exx.; een tweede reeks volgde met een oplaag van 8000 exx., zoodat het getal van Verne's geïllustreerde Wonderreizen, hier te lande gedrukt en grootendeels verkocht, het verbazend cijfer van 250.000 deelen bereikte. - De uitgever Robbers heeft met deze onderneming, evenals met zijn vroegere: Wood's Onbeschaafde Volken en Keller's Europa, getoond, dat er voor een uitgever van moed en talent nog wel handelswegen te vinden zijn.

[p. 10]

der Natuurkunde 11.70, - Winkler, Op en in de Aarde 9.25, - Archives de la Société Neerl. des Sciences Exactes 8.80 (beg. in 1866), - Böhner, Kosmos (vert.) 14.40, - Masius, Natuurstudiën (vert.) 4.80, - Harting, Voorwereldlijke scheppingen 6.50, - Krecke, Meteorologie 6.40, - Figuier, Wonderen der Wetenschap 22. -, Koot, Schoolplaten Natuurkunde 22. -, Ganot, Handboek der Natuurkunde 6. - (5e dr. 1879), - Ule, Popul. Natuurkunde 4.60, - Grinwis, Wrijvings-electriciteit 5.90, - v.d. Ven, Begins. Kosmographie (2e dr. 1878).

Kleinere geschriften van Bernstein, Ohm, Schroeder v.d. Kolk, de Vriese, Faraday, Hartwig, Klencke, Winkler, Sartorius, Maury, Felisch, Stamm, Unger.

Tijdschriften: Tijdschrift voor de kennis der onweegbare stoffen 5. - (1860), - De Navorscher op het gebied der Photographie en Phototypie uitg. door Schaarwächter 4. - (begonnen in 1866), - Isis, Weekblad voor Natuurwetenschap, red. Huisinga 6. - (beg. in 1866), - Archives du Musée Teyler 4. - (begonnen in 1866), - Archives Neerlandaises des sciences exactes etc. par la Soc. Holl. è Harlem 6. - (beg. in 1866).

[p. 11]

Scheikunde.

Mulder, Stöckhardt's Plantenvoedsel 2.50, - Mulder, Scheikunde der bouwbare aarde 18.45, - Graham, Onbew. Scheikunde (vert.) 30. -, Gorup Besanez, Organische Scheikunde (vert.) 6.20, - Postel, Grondbeg. Scheikunde (vert.) 3.90, - Wagner, Handboek Fabriekscheikunde (vert.) 4.75, - Liebig, Scheikunde toegepast (vert.) 8.10, - E. Mulder, Leerb. der Scheikunde 13.25, - Regnault en Strecker, Onbew. Scheikunde (vert.) 6.20, - Schmid, Nijverheids-scheikunde 3.90, - E. Mulder, Scheikundige aanteekeningen 10.55, - Troost, Leerb. der Scheikunde 5.20, - Gerding, Zakwoordenb. der Scheikunde (vert.) 9.60 (2e dr. 1873), - Liebig, Scheikunde Landbouw en Physiologie (vert.) 8.10, - Geerts, Quantit. Scheikunde 5.50, - Fresenius, Qualit. Scheik. Analyse (vert.) 5.80, - Roscoe, Leerb. Scheikunde (vert.) 3.80 (5e dr. 1879), - Oudemans, Handl. Pharmacognosie.

Kleinere geschriften van v. Tonningen, v. Baumhauer, Liebig, Holtzappel, Hoffmann, Rammelberg.

Sterrekunde.

Petit, Sterrekunde voor den beschaafden stand (vert.) 3.60, - Hoek, Recherches astronomiques 7.50, - Kaiser, Annalen der Sternwarte (begonnen in 1869).

Kleinere geschriften van Schaub, Hoek, A.C. Oudemans.

Zeevaartkunde.

Mossel, Kennis van het schip 6. -, Boulet en Otterloo, Beschr. vreemde havens 13.50, - v. Rees, Marine-woordenboek 3. -, Brouwer, Sterre- en zeevaartkundige tafelen 7. -, Tideman, Woordenboek Scheepsbouw 5.40, - Fokkens en Otterloo, Vreemde havens 6.25, - Dieperink, Handb. Zeevarenden 3.75, - Brouwer, Zeevaartkunde 12.20, - Mossel, Manoeuvres Zeil- en Stoomschepen 4.50, - Tideman, Het Scheepsstoomwerktuig 4.75.

[p. 12]

Kleinere geschriften van v. Galen.

Tijdschrift voor het Zeewezen, red. Jacob Swart 6. - (begonnen in 1863), vervolg op de Verhandelingen en Berigten.

Wiskunde.

Bierens de Haan, Propriétés etc. d. Intégrales 18. -, Stamkart, Regeling van kompassen 5. -, Schrön, Gewone Logarithmen 3.15, - Verdam, Spherische Trigonometrie 4.75, - Lobatto, Lessen Hoogere Algebra 3.60 2e druk (3e dr. 1878), - van Geer, Leerb. Meetkunde 4.35, - Fort en Schlömilch, Leerb. der Anal. Meetk. 5. - (2e dr. 1872), - Vorsterman v. Oijen, Theorie Rekenkunde 3.90 (2e dr. 1873), - Bierens de Haan, N. tables d' Intégrales 14. -, Simon en Badon Ghyben, Beginselen Statica 7.70, - Colenso, Begins. Algebra 1.80 (2e dr. 1870 3e 1878), - Delprat, Statica (3 drukken), - Donck, Cijferk. (2e dr. 1874, 3e 1879).

Kleinere geschriften van Haanen, Pimentel, Lobatto, Bierens de Haan, van Geer, Kepper.

Tijdschriften: Tijdschrift voor de Stelkunde, red. Geist 1.80 (1860-62), - Rekenlust, uitgeg. door het Onderw. Gen. van Z.-Vlaanderen 0.50 (1860-61), - Tijdschrift voor Reken-, Stel- en Meetkunde red. Acquoi, Bloem e.a. 0.50 (beg. in 1863), - Tijdschrift ter oefening in Rekenvoorstellen, red. Fokkens 0.90 (begonnen in 1869).

Natuurlijke Historie.

Burgersdijk, De Dieren 60. -, Pollen et v. Dam, Faune de Madagascar 87.65 - Finsch, Papageien 25. -, Keulemans, Onze Vogels 36. -, Schlegel, Gewervelde Dieren, Vogels (Natuurl. Hist. van Nederl.) 11. -, Snellen van Vollenhoven, Vervolg op Sepp, Nederl. Insecten I-III 112.50, - Lubach, Ethnologie van Nederland (Nat. Hist. van Ned.) 5.40, - Harting, De bouwkunst der dieren 5.90 (2e dr. 1871), - Harting, De magt van

[p. 13]

het kleine 2.90 (2 drukken), - Schlegel, De Zoogdieren v. Nederland (Nat. Hist. v. Ned.) 2.80, - Schlegel, De Kruipende dieren v. Ned. (Nat. Hist. v. Ned.) 2.80, - Harting, Leerb. der Dierkunde 58.80, - Bromme, Atlas Nat. Geschiedenis 6.25, - Schlegel, Musée d' Hist. Nat. 24.80, - Snellen van Vollenhoven, Faune Entom. Indo-Neerl. 20.50, - Schlegel, Vogels van Ned. Indië 18.80, - Schlegel, Dierentuin Natura Artis Mag. 15. -, Zimmermann, De Mensch (vert.) 7.50, - Brehm, Het leven der Vogels (vert.) 5.90, - van der Hoeven, Philosophia Zoologica 5. -, Snellen v. Vollenhoven, Gedaantewisseling Insecten 5.40, - Salverda, Wandplaten Nat. Historie 7.50, - Snellen v. Vollenhoven, Esquisses hyménoptérologiques 7. -, Snellen v. Vollenhoven, de Vlinders van Nederland 9,50.

Kleinere geschriften van Snellen v. Vollenhoven, Heer, Wttewaal, Winkler, Bernstein, Blanchard, Pollen, v.d. Hoeven, Wagner, Vierhout.

Coster, Plantkunde 4.40, - Miquel, Flora v. Ned. Indië, met Bijvoegsel 59.20, - Nederlands Plantentuin 25. -, Witte, Handb. voor den Bloementuin 2.50 (2e dr. 1877), - Bloemkundig Woordenboek 4.80, - Oudemans, Leerb. der Plantkunde 16.85, - Witte, In 't lommer 3. - (2e dr. 1873), - Witte, De plant 3. -, De Nederl. Boomgaard 70. -¹, Witte, Nederl. Flora 38. -, Suringar, De Sarcine 10.50, - Witte, Schetsen Plantenrijk 7.80, - Miquel, Flora Japonica 24. -, (Mej. de Leeuw), Brieven van een Landmeisje, - Witte, 't Groote in 't kleine 2.50 (2e dr. 1873), - Davidis, Tuinboek 1.80 (3e druk 1879).

Kleinere geschriften van Spoor, Miquel, Hoffmann, Rauwenhoff, Kloete Nortier, W.F.R. Suringar, Witte, de Vos.

1 Dit werk, met Witte's Flora, behoort tot de kostbaarste en keurigste werken door J.B. Wolters (E.B. ter Horst) uitgegeven. Ze zijn toonbeelden van teekening (door A.J. Wendel), kleuring en typographische zorg en kunnen wedijveren met de beste buitenlandsche pracht-uitgaven.

[p. 14]

Voorts het tijdschrift. Magazijn voor Landbouw en Kruidkunde, uitgeg. door Ballot 3. - (1861-76).

Uilkens, Warmoeziersboek 2e druk 5.90, - Staring, Huisboek v.d. Landman 7.90, - Schneider, Brieven over den Akkerbouw (vert.) 3.75, - Staring, Landbouwlessen 2.50, - Uilkens, Handb. Landbouw 3.60, - v. Hall, Landhuishoudkunde 3.60, - Boer, Landhuishoudk. leesboek 6.60, - de Sturler, Handb. Landbouw in Nederl. Oost-Indië 15.40, - Wagenfeld, De bekwame Veearts 2.90 (2e dr. 1871).

Kleinere geschriften van Snellen v. Vollenhoven.

Geologie.

Gresler, De Aarde, haar kern (vert.) 2.90, - Winkler, Handb. der Geologie 5. -, Winkler, Leerb. der Aardkunde. 2.50, - Lyell, Oudheid van het menschelijk geslacht (vert.) 7.80, - Winkler, Leerboek der Delfstofkunde 2.50, - Winkler, Schatten van den Aardbodem 4.85, - Hartog Heys v. Zouteveen, Handb. Mineralogie 4.80, - Winkler, Op en in de Aarde 3.90 (2e druk 1874, 3e 1879).

Kleinere geschriften van v. Kobell, Page, Ritter, Quenstedt.

Waterbouw- en Werktuigkunde.

Nierstrasz, Afmeting Stoomwerktuigen 2.50, - Janse, Vraagstukken Waterbouwkunde, - v.d. Ven, Begins. Mechanica 3.65, - van Oven, Leerb. Werktuigkunde 5.60, - Kramers, Technologisch Woordenboek 15.30, - Bourne, Stoomwerktuigkunde 5.70, - Luckenbacher, Leerb. Machinen en Mechanica (vert.) 3.50, - Grothe, Mechanische Technologie 6.75 (2e druk 1870, 3e 1879), - Oskamp, Leer der beweging 5.10, - Weisbach, De Ingenieur 7.50 (2e dr. 1876), - Delprat, Werktuigkunde 3e druk 2. -, Hoorweg, Vraagst. Werktuigkunde 3e dr. 2.25.

Kleinere geschriften van Schneither, van Diesen,

[p. 15]

Obreen, van Koten, Armengand, Dibbetz, Surie, Holman, Schwab, Buchner, Reuther, de Vries Robbé.

Tijdschrift van het Kon. Instituut van Ingenieurs (begonnen in 1869, voortzetting der Verhandelingen enz.).

Bouwkunde.

Rose, De leer v.h. Ornement 8. -, Templeton, Bouw- en Werktuigkunde (vert.) 3.25, - Vogel, Grieksche Bouwstijl 10. -, v. Eijck v. Zuylichem, Style Ogival 2.50, - Harte, Bouwkundige Ontwerpen 9.30, - Lakerveld en Brocx, Handb. v. Bouwkundigen in Ned. Indië 25. -, Scheffelaar, Handb. Timmerman 3.15, - Tideman, IJzer en staal 11.40, - Groneman, Hedend. Bouwkunst 38. -, van Grieken, Bouwkundig Album 24. -, Möller, Spits- en Rondbogenstijl 7.50.

Kleinere geschriften van Cuypers, Fink, Menzel.

Tijdschriften: De Nederlandsche Industrieel. Weekblad voor Nijverheid, Koophandel en Zeevaart 6. - (beg. in 1862), - De Opmerker. Weekblad voor Architecten, Ingenieurs enz. red. W. van Gendt 6.60 (beg. in 1866).

Godsdienst en Wijsbegeerte.

Vissering, Hel N. Testament 2.35 (2e druk 1878), - Lipman, Het N.-Testament 5. -, v. Koetsveld, Christ. Huisbijbel 9. -, Prachtbijbel (Roelants) 15. -, Kaapsche Kinderbijbel 5. -, Familiebijbel (Kruseman) 27.65, - Bijbel (Campagne) 11. -, Statenbijbel (v. Velsen) 12.80, - Bijbel met platen v. Doré (D.A. Thieme) 90.90, - Bijbel van Luther (Allart) 34. -, Het N.-Testament. Vertaling Synode 7.20.

Zeller, Bijbelsch Woordenboek 12. -, Jorissen, Bedenk. Godgeleerdheid 4.40, v. Oosterzee, De Ned. Herv. Kerk 5.20, - Gieseler,

[p. 16]

Bijz. Dogmengeschiedenis 4.10, - Schleiermacher, Brieven 5.20. - Fruytier, Gerigtshandelingen 5e druk 4.60, - Harting, Grieksch Woordenboek N-Testament 5.95, - Nieman, Kennis van den Islam 4.50, - van Hengel, Geschiedenis zedelijke en godsdienstige beschaving, verm. door Diest Lorgion 10.80, - Hoffmann, Symbolik Belijdenisschriften 4.50, - Kremer, Een steen des aanstoots 11.50, - Spinoza, Opera, Suppl. 4.50, - van Vloten, Baruch d'Espinoza 3.50 (2e druk 1871), - Hoekstra, Ontwikkeling Zedelijke idee 3.50, - Bouman, Godgeleerdheid in Nederland 4.20, - de Greuve, Redeneerkunde 3.75, - Auberlen, Rekenschap Christelijk Geloof 3.90, - Réville, Etudes St. Matthieu 3.80, - van der Linde, Schelling's Wijsbegeerte 7.75, - Schotten, Geschiedenis v.d. Godsdienst, 2e en 3e druk, 3. -¹, Dozy, Het Islamisme 5.40², - Tiele, De Godsdienst van Zarathustra 4.30², - van Oordt, De Godsdienst der Grieken 5.35², - Rauwenhoff, Geschiedenis v.h. Protestantisme 9.35², - Kuenen, De Godsdienst van Israël11. -², Meijboom, De Godsdienst der Noormannen 7,15², - Pierson, Geschiedenis v.h. R. Katholicisme 19.55², - Ch. de la Saussaye, De Brief aan de Hebreeën 7.50 (2 drukken), - Hofst. de Groot

1 De 1e druk was niet in den handel.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

2 Deze en de zes volgende ² zijn gedeelten van het werk: De Voornaamste Godsdiensten.
De uitgaaf van Geschiedenis der Godsdiensten was zoowel een zaak van eer als van hoop op voordeel. De vaste begeerte om dit plan, naar aanleiding van de klimmende belangstelling in de godsdienstwetenschap, tot verwezenlijking te brengen deed alle bezwaren te boven komen. Het vond dezelfde hindernissen als de vroeger bij denzelfden uitgever verschenen onderneming Natuurlijke Historie van Nederland, een verzameling van monographiën, die een geheel moesten uitmaken; en wel 1^o om de rechte mannen te vinden voor hun taak, en 2^o dezen over te halen, warm te maken, om dien studie- en schrijfarbeid te aanvaarden. Bij allen was, bij het eerste aanzoek, hetzelfde antwoord gereed: ‘Onmogelijk! Wij staan nog aan het begin van ons onderzoek; kom terug als wij beter klaar zijn!’ Tot allen was hetzelfde wederwoord: ‘Niet onmogelijk! Geef wat gij hebt en vinden kunt, en uw lezers zullen u dankbaar zijn!’ Zoo mocht de Geschiedenis der Godsdiensten gaandeweg haar bewerkers vinden en begon zij, bij afleveringen, haar reeks in 1862 met Dozy's Islamisme. Zij ging geregeld voort tot 1872 en vormde toen 12 deelen met platen. Zij werd later, in 1882, aangevuld door Kern's Boedhisme, dat reeds van den beginne afaan beloofd en onder handen genomen was. - De uitgaaf, wetenschappelijk uitnemend geslaagd, vond bij velen hooge waardeering, bij het publiek kalme belangstelling, bij den handel een genoegzaam, maar, althans in de eerste tien jaren, geen beloonend debiet. Onderscheiden onderdeelen werden in andere talen overgebracht.

[p. 17]

en v. Herwerden, De Moderne Theologie 2e dr. 3.60, - Kuenen, Het ontstaan der Boeken O. Testament 15.15, - Hoekstra, Beginselen der oude Doopsgezinden 3.50, - Meijboom, De Openbaring verklaard 3.75, - Kits van Heijningen, Leven van Jezus 4.80 (2e dr. 1868), - Auberlen, Goddelijke Openbaring 3.60, - Pierson, Rigting en leven 3.90, - Robinson, Overeenstemming der Evangeliën 4.55 (R. Kathol.), - Gardner, Geloofsbelijdenissen van alle Volken 26.40, - da Costa's Bijbellezingen 22.80, - Meijboom, Gods- en Godsdienstleer 3.90, - Dozy, De Israeliten te Mekka¹, - Wislicenus, Het

1 Dozy De Israeliten te Mekka 1864.
Een boek, waarvan de schrijver zich een buitengewonen opgang voorstelde, zoowel in het buitenland als hier. Daarom wenschte hij ook een bijna gelijktijdige uitgaaf in het Hoogduitsch. De uitgever bezorgde die en verzond er van 1500 exx. naar W. Engelmann in Leipzig, maar kreeg na verloop van eenige jaren daarvan 1390 exx. terug met de betuiging, dat het een raadsel mocht heeten, hoe zulk een boek, en nog veel meer hoe een werk als de Geschiedenis der Godsdiensten in een klein land als Holland genoeg aftrek kon vinden om te durven ondernomen worden. Om den uitgever van Dozy's Israeliten zu Mekka niet àl te bitter teleur te stellen had Engelmann dat boek overal waar hij maar kon in bibliotheken gestopt, maar het bij geen mogelijkheid tot een debiet van meer dan 100 exx. kunnen brengen. Een reeks als de Geschiedenis der Godsdiensten zou in Duitschland nooit kunnen ondernomen worden zonder geldelijken steun van regeering of genootschappen. ‘Maar hij vertrouwde wel’ (o, liefelijke waan!) ‘dat zulks ook wel in Holland zou gebeurd zijn.’

[p. 18]

N. Testament voor denkenden 3.60, - Schenkel, Het beeld van Jezus 3.75, - Scholten, Het Evangelie van Johannes 5.65, - Schenkel, Protestantisme, Katholicisme 3. -, Hoekstra, Bronnen v. godsd. geloof 3.90, - Hall, Protestantsche Polemiek 6.70, - Werking der Natuurwetten op zedelijk gebied 10.75, - Martin, Verklaring der Evangeliën 4.55 (R. Kathol.), - Costerus, De geestelijke mensch 5. -, Beukelman, De leere der Waarheid 3.60, - Calvijn's Institutie 11.50, - Strauss, Het leven van Jezus 8. -, Straatman, Stichting des Christendoms 3.20, - Moll, Misbruikte Bijbelplaatsen 3.25, - Bronsveld en Hogerzeil, Bibliotheek v. Theologie 3.80 (1865-67), - Tiele, Vergel. Gesch. der Godsdiensten 8.50, - Muller, Christ. Dogma der Grieksche kerk 3.50, - Ponte, Voorn. waarheden van het R. Katholiek geloof 9.15, - Cramer en Lamers, Bijdr. Godgeleerdheid, - A Lasco, Opera ed. Kuijper 15. -, Gunning, Blikken in de Openbaring 7.80, - Tischendorf, De Apocryfe Evangeliën 3.50, - Kalvijn's Verklaring van het N. Testament 5. -, Matthes, Het boek Job 8. -, Herbart, Overzicht der Wijsbegeerte, door Burger 3. -, Ulrici, Lichaam en ziel 3.30, - Bartholmess, Geschiedenis van de Godsdienstleer 5.70¹, - de Pressensé, Geschiedenis der drie eerste eeuwen der Chr. Kerk 12. -¹, von Raumer, Palestina 6.35¹, - Richter, Katholiek en Evang. Kerkrecht 9.65¹ - Palmer, Pastoraal Theologie 4.75¹, - Godet, Commentaar op Johannes 9.70¹ - de Pressensé, Jezus Christus en zijn tijd 3.90¹, - Bonifar, Het Apostolisch onderwijs¹ - Erdmann, Gesch. der Wijsbegeerte¹, - Keil, Hist. en Krit. Inleiding O.-Testament¹ - De-

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

1 De elf aldus gemerkte werken werden opgenomen in de Godgeleerde Bibliotheek uit het Buitenland (1863-75).

[p. 19]

litzsch, Commentaar op de Psalmen 8.40¹. - Strauss, Sinai en Golgotha 12.50, - Vitringa, De Emanatieleer 3.40, - v. Oosterzee, De Theologie des N. Verbonds 3.50, - Stemler, Het Evangelie van Johannes 6. -, Terwogt, Flavius Josephus' Werken 20. -, Kalvijn, De Evangeliën 5., van Oosterzee, De Heidelb. Catechismus 6.50 (2e druk 1872), - Scholten, Het ondste Evangelie 4.60, - Stricker, Jezus van Nazareth 4.90, - Duker en van Manen, Oud Christ. Letterkunde 5.80, - Reusch, Bijbel en Wetenschap 3. - (R. Katholiek), - v.d. Wijck, Zielkunde 4.90, - Blom, De Brief van Jacobus 3.20, - van Heusden, Waarheid en godsdienst 4.50, - Doedes, Hermeneutik 1.25 (2e druk 1878), - Pierson, De oorsprong der moderne rigting 1.90 (2 drukken), - Deharbe, Kath. Geloof- en Zedeleer 9 - (2e druk 1874), - van Heusde, de Socratische school 3e druk 5., Muré, Bijbelsche Geschiedenis 27. - (2e druk 1878) (R.K.), Creutzberg, Bijb. Geschiedenis 4.50 (2e druk 1873, 3e 1879).

Kleinere werken van Frohndorf, Janssonius, Schwartz, v.d. Brugghen, Wijbelingh, Wortabet, Mulder, Ostertag, Steyn Parvé, Feith, Douwes, Marheineke, Knapp, Nap. Roussel, Lang, v. Rhijn, Chantepie de la Saussaye, Albert, v. Hengel, Hugenholtz, Hoekstra, Duker, Hoffmann, Hofstede de Groot, Prins, Constant de Rebecque, About, Poolman, de Jong, Kramer, Chauvy, Nicolas, Macduff, van Herwerden, Pierson, van der Tuuk, Auberlen, Straatman, Pleyte, Thoden van Velzen, Bouman, Opzoomer, Reitsma, Hooijkaas, Réville, Foster, Gorter, Ware, Ketteler, Pape, Bronsveld, Hahn, Bunyan, Lambert, Gouda Quint, Warmoltz. Tideman, Kits van Heijningen, Swiers, de Hoest, van der Trappen, Brummelkamp, Bähring, van den Hoorn, de Cocq, Antonides, Dibbetz, Agricola, Spitzen, Rénan, Harthoorn, Splitgerber, Martin, Robinson, Theesing, Simons, Bovet, Nitsch, Thieme, Blom, Busken Huet, Poelman, Fischer, Vinke, van Koets-

[p. 20]

veld, Channing, Gunning, ter Haar, Riet, Fortini, Colani, Paulus, Gumming, Winslow, Neurdenburg, Bastide, Breukelman, Gunst, Ellis, Tiele, Schleiermacher, Hogerzeil, Tischendorf, Ottema, Schmiedl, Luthardt, Hartsen, Zimmerman, Roorda v. Eijsinga, P. Janet, Baumgarten, Muurling, Allihn, Coles, Doedes, Lambers, Maronier, Rutgers, Schaff, Tholuck, Matthes, Stanhurst, Trip, l'Ange Huet, Pieters, Udemans, van Heusden, Fliedner, Vos, Jonker, Lederhose, Hausrath, Astré, Haverkorn v. Rijsewijk, Cramer, Olevianus, Carpentier Alting, Nippold, Weir, Grosjean, Michelsen, Langhans, Steeg, Zahn, Bonifas, A. Kuijper, Jongeneel, Bolmers, Beck, Luthardt, Warneck, Naville, Niepoort, Meijer, de Haas, Zeller, Deetman, Alford, Riemens, Gispon, Held, Junius, Pecaut, Scholten.

Tijdschriften: Ch. de la Saussaye, Bijbelstudiën 3.60 (1860 - 63), - Doopsgezinde Bijdragen, per jaar 1.40 (1861-75), - Kerkelijk Weekblad der Prov. Friesche Vereeniging 5. - (1863 - 76), - Bibliotheek van moderne Theologie en Letterkunde, verz. door Maronier 4.50 (beg. in 1862), - Stemmen voor Waarheid en Vrede, red. Tinholt en Bronsveld (nieuwe serie van de Boekzaal) 5.90 (beg. in 1864), - Theologisch Tijdschrift, red. v. Bell, Hoekstra, Kuenen e.a. 6. - (beg. in 1866), - Studiën op Godsdienstig, Wetenschappelijk en Letterkundig gebied 15. - (1868-75), - Nieuw Kerkelijk Weekblad, red. Mosselmans en van Gilse 4.60. - Kerkhistorisch Jaarboekje 0.90 (1864-65).

Stichtelijke lektuur.

Zuiver stichtelijke boeken van eenigen omvang of boven de f 4. - en f 5. - begonnen tot de zeldzamer verschijnselen te behooren, of zijn voor het meerendeel reeds in de vorige afdeeling opgenoemd, aangezien de meesten steeds een meer of minder wetenschappelijk gehalte meêbrachten. Wij noemen er nog slechts

[p. 21]

enkele. De overige menigte meenen wij, beknoptheidshalve, alleen door de namen der schrijvers te kunnen aanduiden, vooral ook omdat hun titels meer als het ware uithangborden dan aanwijzingen van beteekenis zijn.

Erskine, Schatkamer van Godgeleerde Verhandelingen 18. -, Mel, Laatste woorden van stervenden 5. -, ten Kate, De Middelaar Gods 7.50, - Bunyan's Pelgrimstogt geïllustreerd 17. -¹, Bijbelsch Magazijn voor alle standen goedk. editie 16.50, - v. Oosterzee, Gewijde Bladen 15. -, Geschiedenis der Martelaren 10.80², - Broes, De peinzende Christen 8e druk 3.50, - Gerdes' Bibliotheek 4.20, - Sonstral en van Lummel, Jaarboeken v.h. Godsbestuur 10.75, - 3 60, - Arndt, De Huiskerk 4.20.

Leerredenen van Colani, v. Oosterzee³, Cohen Stuart, Harms, Swalue, Kohlbrugge, Coquerel, Bouman, Chantepie de la Saussaye, Hoflacker, Kingsley, Knapp, Hoekstra, Egeling, Busken Huet, v.d. Linde, Rau, Sypkens, Mounier, Beyma, Bryce, Breunissen Troost, Smijtegelt, Lodenstein, v.d. Groe, Mel, Prins, Proes, Wolters, v. Velsen, Laurillard, Beets, Vinke, Venture, Scheffer, de Waal, Comrie, Neêrlands kansel, Wekelijksche Volksleerredenen, uitgeg. door de Vereen. ‘Jezus en dien gekruisigd 2.60 (beg. in 1866), Gezelle Meerburg, Mosselmans, Pierson, Terpstra, Steenmeijer, Eigeman, de Geer, Réville, Cramer, Enderle, van Gorkum, Zellner, Kluever, du Cloux, Hasebroek, Krijt, Bax, Sikkes, de Liefde, Spurgeon, Moltzer, Rauwenhoff, A. Kuijper, Beversen, Gildemeester.

1 Bunyan's Pelgrimstogt en Christens Reize e.a. dateeren van 1729. Of geheel òf verkort kwamen er hier te lande wel 30 uitgaven van in 't licht.

2 Dit boek was in geen 200 jaren herdrukt. G.Ph. Zalsman gaf er een nieuwe uitgaaf van uit met een oplaag van 1500 exx., die weldra uitverkocht was. Sinds kwam er ook een uitgaaf van bij Swaan en een andere bij Schenk Brill.

3 Woorden des levens 3e druk.

[p. 22]

Kleinere werken van Nap. Roussel, v.d. Gon, de Keyser, Statius Muller, Mc. Cheyne, Ambrosius, Koch, Seinecke, Bunyan, Brave, Mel, Clarisse, Souvestre, Molster¹, v.d. Hoeve, Wildermuth, v. Horn, Ravesteyn, v. Koetsveld, Elise v. Calcar, Schmaltz, Schoeffer, Bohm, Ponsonby, Hasebroek, Holst, Immens, ten Kate², Smijtegelt, Kits v. Heijningen, Spieker, de Pressensé, Strauss, Tryfosa, Brummelkamp, Smith, Wood, v. Meeteren, Macduff, Brock, Charlesworth, Robert, Hesseveld, Zschokke, Floor, Buisson, Haynes, Sargent, Brewster, Reade, Marvel, Prins, de Gasparin, van Spall, Staudemeier, Guizot, Winslow, Zaalberg, Matthes³, Bunsen, Wightman, v.d. Groe, Bickerstedt, Temple, Law, Hoekstra⁴, Muurling, Baardman, Feije, Schmidt, Tholuck, van Niel, Parker, German, Bouman, de Koning, Kraft, Drelincourt, Philpot, Busch Keizer, Krummacher, Rau, de Ridder, Molenaar, Nisse, Willink v. Bennebroek, Carilus, Taylor, Freedly, Martin, Witkop, de Haan, Beecher, ten Brink, Adriani⁵, Ch. de la Saussaye, Janet, Abboth, v.d. Hoeven, Spencer, v.d. Meulen, Thieme, Jorissen, Doorenbos, Frölich, Costerus, v. Meurs, ter Haar, Hellenbroek, Looman⁶, Nichols, Offerhaus, Bennink Janssonius, Floor, Steldanus, Tiele, Teenstra, Mirus, Hartwig, Brink, Comrie, Schuurman, Nathusius, Sewell, van Hengel, Knap, Moor, Beyschlag,

1 Van Molster's Liederen en Gebeden, 1e druk in 1848, verscheen in 1860 de 5e.

2 Ten Kate, Wij zullen elkander wederzien, 1861 1e druk, 1873 3e. Ten Kate, Huisboek (Godsd. poëzy) 1860 1e druk, 1876 3e.

3 Matthes, De nieuwe richting 1e druk 1866, 3e 1876.

4 Hoekstra, Geloof des harten kreeg in 1862 den 3en druk. Zijn Geloof en leven des Christens ook den 3en. De 1e druk van het eerstgenoemde werk verscheen in 1852, die van het tweede in 1856.

5 Uren aan den rustdag gewijd (2 bundels, 2e dr. 1864).

6 Looman, Godsd. Bijbellezer 1864 3e druk, 5e 1878.

[p. 23]

Schwartz, Guntrie, Vinet, Romeijne, Couvée, Robertson, v.d. Ploeg, Naville, Gärtner, Baumgarten, Peaux, Heldring, Lang, Piccardt, Verhoef, Carpentier Alting, v.d. Trappen, Blume, Baxter, Groenevelt, Lubker, Ferguson, v. Campen, Biervliet, Grosjean, Banning, Misérus, Hebert, Hugenholtz, Gerdes, Halm, v. Leeuwaarden, Smits, Buitendijk, v.d. Schraft, Theesingh, Laurillard¹, Huydecoper, Monod, Stoltz, Uden Masman, Charlotte Elisabeth, Bouguenon, Schmaltz, Stark, Beecher Stowe², Boston, Buser, Guthry, Watts, Goebell, Hoek, Vos, Ulrici, Hoorman, de Haas, Mallan, Vincent, de Liefde, Coquerel, Dyserinck, de Leeuw, Poulain, Schuurman, Ahlfield, P. Huët, Macduff, v. Toorenenbergen, Agatha, Haarman, Meijer, Elisa Polka, Boston, Fruytier, Colenbrander, Brown, Temmink, Duytsch, Pierik, Muller, Oersten, Newton, Fullink, v. Herrevink, Gerth v. Wijck, Shipton, Brandt, Hoffacker, Moltzer, v.d. Broek, Zalm³, Coles⁴.

Voorts verschenen de volgende tijdschriften:

Stemmen van denkenden en voor denkenden 2.- (1860-63), - De Stem, red. Haastert en Groeneweg 1.- (1860), - Ermelo's Zendingsblad, door Witteveen 1.- (1860-66), - Berigten van de Utrechtsche Zendingsvereeniging 1.20 (begonnen in 1860), - De Handwijzer, Evangeliebode voor oud en jong 1.30 (beg. in 1863), - De. Vereeniging. Christelijke stemmen, red. Heldring en Hoedemaker 6.- (1863-38), - De Jongelingsbode uitgeg. door het Ned. jonge-

1 Laurillard, Geen dag zonder God 3e druk 1875; Voor meer dan één leven 3e druk 1869, van verscheiden andere werkjes 2e drukken.

2 Kleine Vossen 1e druk 1866, 4e 1871.

3 Van Zahn's Bijbelsche Geschiedenis (1e druk 1843) verscheen in 1872 het 34e duizendtal. Van zijn Geschiedenis der Christelijke Kerk (1e druk 1844) in 1879 de 9e druk.

4 Coles, Gods Soevereiniteit in 1865 6e druk.

[p. 24]

lings-verbond, red. v. Oosterwijk Bruyn 1.- (beg. in 1863), - De Olijftak, (1863-65), - De Zaaijer, Tijdschrift voor burger en boer 3.60 (1864-78), - De Wekstem, red. Donner, Diemer en Felix 6.- (beg. in 1865), - De Christelijke familiekring, uitgeg. door de Ned. Schoolvereeniging 2.90 (beg. in 1866), - Het Morgenlicht. Stichtelijk dagboek, red. Slotemaker 4.80 (beg. in 1866), - Nieuw en Oud, red. Hagen, Knappert e.a. 3.50 (1866-74), - De goede Zaaijer, Tijdschrift voor Katholieken 0.80 (beg. in 1866), - Geloof en leven, red. van der Ven en Vrendenburg 2.- (beg. in 1867), - Geloof en Vrijheid, Tweemaandelijksch tijdschrift, red. von Baumhauer, Brouwer e.a. 5. - (beg. in 1867), - Taal des Geloofs, Godsdienstige toespraken, red. de Meijier 1.80 (1867-78), - Het eeuwig Evangelie, Christelijk Maandschrift, red. Lamers en Cramer 1.80 (beg. in 1868), - De Nieuwe Richting in het leven, red. Carpentier Alting e.a. 2.40 (1868-72), - Geïllustreerd Zendingsblad voor het huisgezin, Orgaan van het Java-Comité, red. Looman 2. - (beg. in 1868), - De Christenbode 1. - (beg. in (1868), - De kleine Zendbode 1.15 (beg. in 1868), - Maandrozen, ter eere van het H. Hart van Jezus, red. van Pierik 2.20 (beg. in 1869), - Pius IX, Roomsch Cath. Zondagsblad 3. - (beg. in 1869).

En de Jaarboekjes Zalsman's Jaarboekje voor Kerk, School en Zending 0.30 (beg. in 1866¹), - Zondagschool-Almanak 0.40 (beg. in 1867).

1 Aan het hoofd van de lijst van inteekening 1869 staan de portretten van de eerste leeraars aan de theologische school te Kampen, opgerigt 6 Dec. 1851: T.T. de Haan, S. van Velzen, A. Brummelkamp en H. de Cocq.

Geschiedenis.

Algemeene en Buitenlandsche Geschiedenis.

Bosscha, Gesch. van N. en O. Europa 3.90, - Prescott, Re-

[p. 25]

gering van Philips II 11.85, - Macaulay, Hist. en Letterk. Schetsen 4.70, - Histor. herinneringen Middeleeuwen, met photographiën 12.-, Assmann, Alg. Gesch. 4.20, - Hist. Geogr. Woordenboek 28.60, - Steyn Parvé, Gesch. van Italië 7.90, - Görlitz, Bibliotheek der Geschied. 8.-, Wijnne, Gesch. der Oudheid 4.25, - Rüstow, De Duitsch-Deensche oorlog 7.20, - Streekfuss, Gesch. d. wereld 20.-¹, Weber, Handb. Alg. Geschiedenis 14.25 (2e dr. 1874), - Forster, Van Elba naar St. Helena 6.95, - Koelman, In Rome, - Napoleon, Gesch. van J. Caesar 10.80², - Riet-

1 Binnen een maand tijds waren van dit werk bij inteekening 2800 exx. geplaatst, zonder aanbieding of colportage, waaronder, ten blijke van belangstelling op kleinere plaatsen, 61 te Dockum, 22 te Franeker 22 te Bolsward. Het getal groeide aan tot 10000.

2 Geschiedenis van Julius Caesar, door keizer Napoleon III, dat in 1865 verscheen, maakte vrij wat beweging reeds voor dat het was uitgegeven. Er liepen allerlei geruchten omtrent den oorsprong van het boek, want ieder begreep natuurlijk, dat een man als Napoleon geen tijd gevonden kon hebben, al had hij ook het talent gehad, om een boek te schrijven als het leven van Caesar.
Een pracht-editie, ten getale van 1500 exx., met alle weelde op de keizerlijke drukkerij gedrukt, was voornamelijk bestemd voor presentexemplaren aan gekroonde hoofden en aanzienlijken, en kwam niet in den handel, aangezien de rest der oplaag door vooruitbestelling van particulieren, voor 50 francs het deel, vóór de uitgaaf reeds besproken was. De gewone editie zou 9 Maart verschijnen, te gelijk met vertalingen in het Duitsch, Engelsch, Italiaansch, Portugeesch, Russisch, Deensch, Zweedsch, Hongaarsch, Poolsch en Hollandsch, die aan de betrekkelijke uitgevers gegund waren geworden onder strikte voorwaarde, dat zij de Fransche bladen naar gelang die klaar waren ter vertaling ontvangen zouden, maar dat er niets omtrent den inhoud vóór de uitgaaf mocht uitlekken. De opgang, dien het boek maakte, was niet gelijk men verwacht had. Alleen de Duitsche uitgaaf werd in groot getal verspreid. De uitgever Gerold verkocht van zijn eerste, dure, editie 10,000 exx., en legde te gelijk een goedkoopere op, waarvan de eerste aflevering in dezelfde week van haar verschijning driemaal moest herdrukt worden. - Overigens deelde dit vorstelijk boek in het lot van zooveel onvorstelijke: het verscheen met beweging en verdween ongemerkt.

[p. 26]

stap, De oorlog Duitschland-Italie 4. -, Engelen, Gesch. van de 18: eeuw 4.90, - Kolb, Geschiedenis der beschaving 8.80, - Obreen, De Noord Amerik. oorlog 10.60. - Lindo, Ontwikkeling van het Engelsche Volk 5.50, - Bancroft, Gesch. der Vereen. Staten, Deel I, 4.50, - Nösselt, Alg. Geschiedenis 10.15, - Pimentel, Overzigt van Buckle's Alg. Geschiedenis 5. -, Assmann, Alg. Gesch. op aardrijksk. grondslag 4.40, - De Veldtogt van 1866 in Duitschland 10.40, -- Mühlfeld, 1848-1866 9.60 (2e druk 1875), - Mulder, Alg. Geschiedenis 3.80 (7e druk 1879).

Kleinere werken van Wijnne, Dozy, v. Sijpesteyn, Feith, Ising, Bresciani, Schubert, Stucke, van Oordt, Thijssen, Motley, Klencke, v. Rees, de Goeje, Eelco Verwijs, Habets, Bohl, Colhorn, Schwegler, Kannegiesser, Grube, Engelbregt, Meidinger, Noël, Smiles, Jorissen, Zeeman, Réclus, Kopp, Tornberg, Thackeray, Michaud, Bungener, Janssen, Cherbuliez, Kiehl, Dingemans, Freytag, de Bas, Roijaards, Bosscha, Boissevain, Blanc, Laboulaye, v. Nes, Hozier, Kits v. Heijningen, Simons, Eberty.

Vaderlandsche Geschiedenis.

Motley, History of the united Netherlands 14.40¹, - Motley, Geschiedenis der Vereen. Nederlanden 23.10 (2e druk 1878), - Witkamp en Hekking, Amsterdam 6 50, - v. Deventer, Gedenkstukken Oldenbarnevelt 9.75, - v. Lennep, Leven v. C. en D.J. v. Lennep 16.10, - v. Lennep, Geschied. des Vaderlands in platen

1 Om nadruk hier te lande te voorkomen op verzoek van den uitgever Mail. Nijhoff door de firma Murray te Londen gedrukt. De oorspronkelijke uitgaaf kostte 36. -. De nadruk werd er niet door belet: maar Nijhoff verkocht er toch meer dan 1000 exx. van.

[p. 27]

7.85¹, - Knoop, Krijgs- en geschiedkundige Geschriften 13.-, Brill, Voorlez. Geschied. Vaderlands 9.10, - Mededeelingen Gesch. 's Gravenhage 9.50. - de Jonge, Opkomst v.h. Ned. gezag in N. Indië 42.50, - v. Loon, Ned. Historiepenningen, Supplement 43.90,- Archief van Zeeland 12. -, Repertorium Geschied, des Vaderlands 6. -, Hofdijk, Oranje en zijn keurvendel 11.90, - Löher, Jacoba van Beijeren 9.30, - Lod. Mulder, Duyck's Journaal 21.25, - Lauts, Veroveringen in Ned. Indië 20.45, - v. Sijpesteyn, Geschiedk. Bijdragen 8. -, Genealogische kwartierstaten 81. -, Hofdijk, Vóór 300 jaren 11.25, - Hofdijk, Geschied. des Nederl. Volks 10. -, Wicquefort, Hist. des Provinces unies 26. -, Stamkart, De 80 jarige oorlog 8. -, Nuijens, Gesch. Nederl. Volk 22.60, - Bührman, Gesch. d. Vaderlands 17.20, - Motley, Opkomst Ned. Republiek (volksuitgaaf) 5 60 (2e druk 1874), - van Hogendorp, Brieven en Gedenkschriften 11.25, - Oorkondenboek v. Holland en Zeeland 26.25, - Lauts, Geschiedenis der Nederlanders in Indië 14.60, - v. Lennep en ter Gouw, Uithangteekens 10.80, - Bakker Dirks, De Nederlandsche Zeemacht 14. -, d'Ablaing v. G., Nederlandsche Gemeentewapens 14. -, Schotel, Oud-Holl. Huisgezin; Maatschappelijk leven; Eeredienst; Volksverhalen 30.85, - van der Wulp, Catal. Bibliotheek Pamfletten Meulman, - van Lennep, Moll en ter Gouw, Ned. Volksleven 75. - (2de druk 1870)², - Kuijpers, Geschiedenis der Artillerie 13.50, - van Lennep en ter Gouw, Het boek der opschriften 5.90, - ter Gouw, Volksvermaken 8.80³, - Vóór 300 jaren. Volksblaadjes 9.60, - Wit-

1 Ernstiger, maar even populaire opvatting van het gestaakte plan van 1854.

2 Met gravuren naar de historische galerij in de kunstzaal van ‘Arti et Amicitiae’ te Amsterdam.

3 Vóór de uitgaaf van v. Lennep en ter Gouw, de Uithangteekens, en ter Gouw, de Volksvermaken, werd door de schrijvers ter vervollediging van hun werk een goede weg ingeslagen. Zij vroegen openlijk in de dagbladen om medewerking van den kant van het publiek. Ieder, vooral ouderen van dagen, die iets wist van plaatselijke openbare volksvermaken, werd dringend uitgenoodigd daarvan mcdedeeling te doen aan de verzamelaars; even als aan allen, die in het bezit waren van desbetreffende platen, schilderijen, beeldhouw- of snijwerken, verzocht werd daarvan ten koste der uitgevers afteekeningen te laten maken. Het gevolg hiervan was, dat beide werken konden versierd w'orden met een menigte houtsneden, die voor de geschiedenis van ons volk van geen gering belang waren.

[p. 28]

kamp, Geach. der 17 Nederlanden 35. -¹, Album van Goeverneurs v. Ned. Indië, - Gerlach, Fastes militaires Indes Orient. 14.-, Pompe, Gesch. der Ned. Overz. bezittingen (2e druk 1872), - Wijnne, Gesch. v.h. Vaderland (5e dr. 1877).

Kleinere werken van Hofdijk, Westerhoff, Hermans, Schotel, Thorbecke, v. Zuijlen, Lod. Mulder, ten Brink, de Geer, Eekhoff, Hoogstraten, L.P.C. v.d. Bergh, Rochemont, Elberts, ter Gouw, Soutendam, Kleijn, Dercksen, Bakh. v.d Brink, Rogge, Buddingh, Piccardt, Pan, Beeloo, Bosboom-Toussaint, Weitzel, Sassen, Koch, Engels, Halberstadt, v. Gorcum, Hartmann, Teenstra, v.d. Veen, Eokker, Eng. Gerrits, Knottenbelt, Spengler, Sonstral, Rogge, Kramers, Elout, de Stoppelaar, Buser, Witkamp, Rutte, de Superville, Reitsma, Jorissen, v. Vloten, Jonckbloet, P. Nijhoff, de Boer, Lenting, de Meester, v.d. Wijck, van Doren, de Gelder, Wijnne, Sautyn Kluit, Acker Stratingh, Honig, Bijleveld, Sepp, Janssen, v. Rees, Alb. Thijm, Holtrop, Telting, v. d Heim, Kroon, Klose, Tydeman, Ledeboer, de Haan, v.d. Linde, Scheffer, P.L. Muller, de Voogt, Lauts, Wolbers, Staats Evers, v.d. Hoeven, Wijnmalen, Huberts, Veegens, Babut, v.d. Graft.

1 Met vier premiën: twee banden, een wapenkaart, een atlas en een groote chromolithographie.

[p. 29]

Tijdschriften: Onze tijd. Studiën en berichten over personen en gebeurtenissen van den dag, red. Dozy 6. - (1863-76), - Bijdragen tot de Geschiedenis en Oudheidkunde van de Provincie Groningen, red. A. Stratingh e.a. 3.90 (1863-73), - De oude tijd, door J. ter Gouw 3.90 (1869-74).

Kerkelijke Geschiedenis.

Glasius, Gesch. der Synode 1618 5. -, Janssonius, Gesch. v.h. kerkgezang 3.20, - Gieseler, Kerkel. geschiedenis 4. -, Sepp, Pragm. geschied. der Theologie 5.60 (3 herdrukken), - Eisenlohr, Het Israëlitische Volk 7. -, Gesch. der Chr. kerk in Nederland. In tafereelen, door Beets, Moll, ter Haar e.a. (vervolg op Gesch. Chr. kerk) 20.10 (1860-69), - Strauss, Ulrich van Hutten 5.-, Griesinger, Verborgenheden van het Vaticaan 4.55, -- Bohl, Pius VII 6. -, Hartog, Gesch. der predikkunde 4.75, - Hase, Gesch. der Kerk 5.40, - Schultz Jacobi, Oud en nieuw uit de gesch. der Luth. Kerk 8. -, Hofdijk en v.d. Keilen, Kloosterorden in Nederland 12.30, - Sonstral, Gesch. van het Hussitisme 8.25, - Tafereelen uit de Gesch. d. Protestantsche kerk 1.80 p. jaar, (1863-75), - Moll, Kerkgeschiedenis v. Nederland 22. -, Waarachtige geschiedenis der vrome martelaren 10.80, - Chantral, Leven der Pausen 12. -. Janssen, De kerkhervorming in Vlaanderen 7.50, - Montijn, Geschied. der Hervorming 2e druk 8.40, - Hausrath, Gesch. van Jezus' tijd 4. -, De Geestenwereld, Geschied. van het bijgeloof 4. -, Rutjes, Leven van Pius IX 5.10, - Nippold, De Christelijke wereld in de laatste halve eeuw 6.-, Muller, Bonifacius 6.90, - van Loon, Bekn. Chronol. overz. Kerkgeschiedenis 3.40 (2e druk 1878), - de Keyser, De Wartburg 4.80 (3e druk 1868).

Kleinere werken van Nagtglas, Boeles, Ostertag, v.d. Kemp, Leipoldt, Rogge, Perk, Hofstede de Groot, Schotel, Nonhebel, v. Belkum, White, v. Vloten, Coquerel, v. Toore-

[p. 30]

nenbergen, Nuijens, Groen v. Prinsterer, Buugener, Sneckenburger, van Oordt, Parker, Meijer, de Keijser, Dozy, Lang, St. Priest, Oort, Wijnmalen, v. Oosterzee, Réville, Hartmann, v. Heukelom, Thiele, Credner, Nöldeke, Snellebrand, Brouwers, Diest Lorgion, Looman, Weydemann, v.d. Baan, Tjeenk Willink, v.d. Veen, v.d. Tuuk, v. Kooy.

Tijdschrift: Studiën en Bijdragen op het gebied der historische Theologie, red. Moll en de Hoop Scheffer (beg. in 1868).

Aardrijkskunde.

Land- en Volkenkunde. Reisbeschrijving.

Winkler Prins, Handb. der Aardrijkskunde 9.65, - Bijdragen tot de kennis der provincie Groningen 7.50, - v. Lijnden, Souvenirs du Japon 90. -, v. Doren, Bijdragen tot de kennis der Overzeesche landen 4.85, - Aardrijksk. en Statist. Woordenboek van Ned. Indië, - Meetk. beschrijving v.h. Kon. der Nederlanden 6. -, Ritter, Nacht en morgen uit het Indische leven 6.-, de Hollander, Land- en Volkenkunde v. Ned. Indiè 4. - (3e druk 1874), - Plantenga's Verschillende Reisboeken, - Frijlink, Handb. der Aardrijkskunde 4e druk 4.90, - Tiele, Mémoires sur les journaux des Navigateurs Neerl. 7.50, - Krecke, Natuurk. Aardrijkskunde 3.10 (4e druk 1878), - Rietstap, De Wereldbol 10.-¹, Oliphant, Zending van Lord Elgin naar China 11.20, - Hubert, Aardrijkskunde 3.75, - Pompe van Meerdervoort, Vijf jaren in Japan 9.20, - Witkamp, Landen en Volken 3.20, - Otterloo, Leerb. der Aardrijkskunde 26e druk, - de Hollander, Aard-

1 Als een bewijs dat met degelijke boeken te werken valt, diene het bericht van de uitgevers, dat er binnen één maand door zeven boekverkoopers 638 inteekenaren opgegeven waren.

[p. 31]

rijksbeschrijving van Neder landdek Indië 3.20, - Wallace, Insulinde 14.90, de Jong v. Rodenburg, Schetsen, Atlas en Aroës 3.40, - Schroeder Steinmetz, Handl. Aardrijkskunde 5e druk, - De Rijn van Arnhem tot Zwitserland (plaatwerk).

Kleinere werken van Seidlitz, Burger, Weitzel, Keijzer, Friedmann, Boekhoven, v. Hoëvell, Hall, von Siebold, Moore, Bowring, de Gasparin, Hemly, Gramberg, Bodel Nijenhuis, Bolman, Willer, Lassen, Praeger, ten Brink, Dielitz, de Keijser, Griesinger, Hartwig, Schramm, Wagner, Tinon, de Sturler, Goudswaard, Pijnappel, Verwey, Ruppius, Stevenson, Attibert, Macbrair, Zimmermann, Eekhoff, Stieltjes, Laboulaye, v. Doren, Nolte, Cannabich (Bekn. Aardrijkskunde 5e druk), Brugsma, Harthoorn, Nassau, Andreae, Manhattan, Pütz, Otterloo, Conrad, Kuijper, Graafland, Sack, Story, Kollonitz, v. Tterson, Geertsema, Staats Evers, Ludeking, Hewitt, Hedeman, Greenwood, Grothe, Sicherer, Wilson, Beecher, Renan en Wattenbach, Sartoris.

Reisbeschrijvingen van H. van Kattendijke, Gevers Deynoot, Keller, Dufferen, ten Kate, Ida Pfeiffer, de Ridder, Brumund, Stock, v.d. Crab, de Jong v. Rodenburg, Hirsch, Bovet, Livingstone, Fred. Bremer, Lorgues, Belgiojoso, van Alphen, Perk, Harting en Vissering, Campagne en Olivier, Maronier, Mühlbach, Sommes, Adama v. Scheltema, de Casembroot, v. Diest, Rozenberg, v. Hoëvell, Griethuizen, Hartevelt, Croiset, Gram, Oliphant, Raden Mas Arja, Thoden v. Velzen, Goudschaal, Enault, Rietstap, Harting, Zurcher en Marcollé.

Tijdschriften: De Aarde en haar Volken 5.20 (begonnen in 1865)¹ - Koloniale Jaarboeken (1861-64).

1 De Aarde en haar Volken was een gelukkige navolging van Le tour du monde, uitgaaf van Hachette & Co. De redactie van den tekst, die in de Fransche editie niet altoos vertrouw- en bruikbaar was, werd bewerkt door S.J. v.d. Bergh en voornamelijk door J. Margadant, die zich daarvoor veel zorg en studie gaf. Door middel van colportage, waaraan in het eerste jaar niet minder dan f 7000. - besteed werd, en door exploitatie op groote schaal, slaagde de onderneming naar wensch. Haar debiet beliep zelfs het eerste jaar ruim 10000 exemplaren, dat na verloop van eenige jaren in een vasten verkoop van 5000 overging.
(Deze uitgaaf kostte van 1865-77 f 282.8(H). -: bijna 3 ton).

[p. 32]

Kaarten. Algemeene atlassen van Kan (3e druk 1875), van Witkamp, van ongenoemden bij Nooth. van Goor (5edruk 1865), bij Voltelen (2e druk 1870); - Kaartennetten van Huberts; - Atlassen van Nederland van Dornseiffen (4e druk 1878), van Brugsma (6e druk 1869), van Kuijper (7e druk 1879); - Topographische van Rogge (2e druk 1869), van ongenoemde bij Smulders; - Natuur- en Staatkundige bij Nooth. van Goor, bij H. Suringar (2e druk 1871); - Gemeente-atlas bij H. Suringar; - Kaarten van Nederland van v.d. Berg (3e druk 1869), van Huberts (2e druk 1877), van Beijer (2e druk 1874), van v. Baarsel en Tuyn, van Voorthuysen en Nunnink, van Olivier en Witkamp, van Witkamp (2e druk 1876), van Dornseiffen; - Geologische van Kruijder; - Blinde van Kruijder; - Provinciale kaarten van Eekhoff, van v. Rijn, van Elberts, van Witkamp, van Magielse en Brandt, bij Nijhoff, bij Nooth. v. Goor, bij Smulders, bij H. Suringar; - van Europa bij Braat, bij Nooth. v. Goor, bij Stemler; - van O. Indië van Jurrius, van Cronenberg, van Dornseiffen, van Jacob Swart, van Kuijper (9e druk 1875), door Oehler en Kronenberg; bij O. Petri, bij Stemler, bij Smulders, bij Hulst van Keulen, bij Gebr. van Cleef; - Kaart van Azië, Australië, Ajrika, N. Amerika van Hemkes, - van W. Indië, - van Palestina, - van het H. Land van v.d. Velde; - verschillende Spoorwegkaarten en Platte gronden.

[p. 33]

Encyclopedische werken, Taalkunde, Onderwijs.

De Vries en te Winkel, Woordenboek der Nederl. taal (1864 1e aflev.)¹, - de Vries, Middelned. Woordenboek, - de Vries en te Winkel, Woordenlijnt der Ned. taal (2e druk 1872), - te

1 1864. De verschijning van de 1e aflevering van het Woordenboek der Nederlandsche taal door de Vries en te Winkel was een gewichtig en veel besproken feit. Jaren lang was het voorbereid, en men zou haast kunnen zeggen, dat ontelbare handen hadden meêgewerkt, om alle woorden, alle kunsttermen, alle eigenaardige vormen en spreekwijzen, uit allerlei gebied van handel, nijverheid, beroepen en maatschappelijke ambten en bedrijven, òf uit boeken òf uit den mond des volks op te vangen en saâm te brengen. Men zie daaromtrent de inleiding tot het eerste deel van het Woordenboek. Toen men eindelijk zoo ver heen was. dat er aan uitgeven kon gedacht worden, moest er omgezien worden naar een firma die deze kostbare en groote onderneming aandurfde. Na rijp beraad, vereenigden zich drie kloeke firma's: Mart. Nijhoff, A.W. Sijthoff en D.A. Thieme tot het aanvaarden dezer uitgaaf. Van hoeveel gewicht een goed uitgever is bij de pogingen der wetenschap, werd hier op nieuw bewezen. Voor het oogenblik tevreden dat zij haar kopij, wanneer die gereed was, in handen van een drukker zou kunnen overgeven, zou de redactie wellicht haar arbeid met alle kalmte hebben voortgezet en jaren lang hebben kunnen dralen eer er iets van in het licht verscheen. Ja het staat vast, de loop der uitgaaf heeft het bewezen, dat er van de onderneming weinig terecht zou gekomen zijn, indien de krachtige hand der uitgevers haar niet had aangegrepen en in beweging gebracht. Eenmaal van het plan vervuld, driftig gezind om het tot uitvoering te brengen, en tegelijk van de algemeene belangstelling gebruik willende maken ten einde dezen grootschen nationalen arbeid ook als handelszaak te doen gelukken, rustten de gezamenlijke firma's niet, daarin gesteund door de redactie, of een eerste aflevering moest althans gereed zijn en alles zoo worden geordend, dat het werk spoedigen en geregelden voortgang kreeg. Door dezen drang als het ware gezweept, werd het onmogelijke gedaan om de eerste vellen persklaar te maken en kon de eerste aflevering in September 1864 verschijnen. Hoe de uitgevers in hun zaak leefden en met hoeveel ingenomenheid zij die opnamen, blijkt uit hun factuur, waarbij zij dat eerste stuk verzonden. ‘Onze wensch is verwezenlijkt!’ schrijven zij. ‘De redactie heeft met stalen ijver een berg van bezwaren uit den weg geruimd en ons daardoor in staat gesteld ons verlangen te vervullen. Onvergald is dus onze vreugde nu wij deze aflevering mogen verzenden, terwijl wij daardoor eene innige zelfvoldoening smaken, dat het ons gegund werd de uitgave te mogen bevorderen van dit echt nationale boek - van een boek, dat hier te lande en in België sedert jaren eene warme belangstelling heeft opgewekt en met zoo groot verlangen werd te gemoet gezien. - Doch waartoe de hooge waardij dezer uitgave betoogd bij confraters, die ons zulke doorslaande bewijzen gaven hoezeer zij met haar sympathiseerden en er met ons roem in wilden stellen tot de verspreiding van het Woordenboek mede te werken. Door die medewerking zijn wij toch in staat het zeldzame voorbeeld te geven, dat reeds duizende namen van inteekenaren konden worden opgenomen op eene naamlijst vóór de eerste aflevering, dat duizenden zich verbonden tot aankoop van een kostbaar werk, alleen na inzage van een voorloopig prospectus. Dien uitslag heeft de redactie voor een goed deel te danken aan de veerkracht van den Nederlandschen Boekhandel, en als leden van dien handel constateeren wij dat met trots en erkentelijkheid tevens.’
Dit ‘duizende inteekenaren’ was geen overdrijving. Nauwelijks toch was het contract der uitgaaf tusschen redactie en de gezamenlijke firma's geteekend, of gewapend met een uitlokkend prospectus, toog het wakkere driemanschap op reis door alle plaatsen van Nederland en België en wist door de warmte hunner woorden niet alleen bij den boekhandel, maar evenzeer onder alle standen der maatschappij, zóóveel belangstelling te wekken, dat een groot deel der kosten van deze zware onderneming binnen drie maanden gedekt was. De drie uitgevers hebben zich door deze kloeke handelsdaad en wetenschappelijke voorliefde een eerzuil te meer gesticht. Als het later zoo bitter bejegend Woordenboek ooit kompleet komt (het prospectus beloofde dat het uiterlijk binnen twaalf jaren gereed zou zijn) en Nederland er zich met reden op beroemt; als ons vaderland eenmaal prof. de Vries en zijn medewerkers met billijke eer huldigt, en den steun looft van die breede schaar van inteekenaren, bij de afleveringen met name vermeld, zal wellicht niemand meer denken aan den voortvarenden moed der uitgevers, zonder welken het Woordenboek misschien nooit zoo algemeen ondersteund ware tot stand gekomen.
Maar ook voor den boekhandel in het algemeen was vooral Thieme's doordrijven daarin een feit van beteekenis. Met Amsterdam beginnende had hij zich gehaast binnen den kortst mogelijken tijd alle provinciën van het land af te reizen en voor de aanstaande uitgaaf niet alleen warmte op te wekken, maar natuurlijk ook bestellingen op te zamelen. Toen hem dit zoo uitstekend gelukt was, bleven evenwel de minder aangename gevolgen niet uit. De reiziger kon niet overal te gelijk zijn en reisde bovendien alleen rond met zijn plan en prospectus, waarvan de uitvoering welhaast volgen zou. Het gevolg hiervan was, dat de eene boekverkooper vóór den anderen hiermeê bekend raakte en er een handig gebruik van maakte door een jacht op inteekenaren. Allereerst stak een storm op tegen J.A. Alberdingk Thijm, die onlangs eigenaar geworden was van de boekhandelsfirrna C.L. van Langenhuizen te Amsterdam, en die, tegelijk ook als medewerker aan het Woordenboek, brieven uitzond aan zijn clientèle en geletterde vrienden over het heele land, teneinde bij zijn firma te doen inteekenen. Hetzelfde gebeurde plaatselijk in enkele steden, waar de eene boekverkooper zijn collega's vóór was met het laten rondgaan van eigen gedrukte inteekenlijsten. Van alle kanten werden daarom de uitgevers aangevallen, die zich trouwens zeer goed wisten te verdedigen, op grond dat zij met dezen wedloop niets te maken hadden. Maar het geschrijf en gewrijf daarover gaf aanleiding, dat de bekrompenheid en het natuurlijk recht van den boekhandel en van elken debitant met vuur besproken werden en dat er menig lans gebroken werd voor een meer onbeperkte vrijheid van doen. Zoo verscheen onder anderen in het Nieuwsblad een ferm geschreven stuk van Willem Leevend (W.H. Kirberger), dat den verouderden sleurgeest mannelijk aanviel en in de bres trad voor een breeder handelsbeschouwing. ‘Zoo er ooit eene onderneming in den boekhandel is geweest’, zeide hij, ‘waarvoor de koopers niet behoefden te worden aangewezen, dan is het zeker het Nederlandsche Woordenboek, omdat dit in handen behoort te komen van ieder die zijn land, zijn volk, zijn taal liefheeft. De uitgevers, die op kloeke wijze de exploitatie er van hebben aanvaard, waren blijkbaar hiervan doordrongen, toen zij naar de middelen uitzagen om tot de voor hen gewenschte belangstelling te geraken en het allereerst het middel aangrepen, dat niet alleen het meest voor de hand lag, maar dat ook het meest overeenkomt met de waardigheid hunner onderneming en de eer van hun beroep. Zij riepen de medewerking van den Nederlandschen Boekhandel in. Een persoonlijk bezoek van den heer Thieme, die, met vertooning van het prospectus der onderneming, daarvan een uitvoerig verslag gaf, maakte dat bijna ieder boekhandelaar er eene eer in stelde om een grooter of kleiner aandeel in de onderneming te hebben, en de uitslag van die reis leverde het verblijdend bewijs op, dat alle handelsgeest nog niet ten eenenmale bij den boekhandel is uitgedoofd. De boekhandelaar-debitant toch toont over het algemeen veel te weinig handelsgeest te bezitten. De commissiehandel, door den loop der tijden een noodzakelijk kwaad geworden, heeft dien handelsgeest langzamerhand te dutten gezet, en de koopman van voorheen, wiens kunde en energie hem tot een geacht en niet onbelangrijk deel van de handelswereld maakte, is de depôthouder geworden, die met een klein maar zoet en zeker winstje zich in het midden der boeken van anderen gemakkelijk nedervlijt en thans veelal eene jammerlijke parodie op den boekhandel vertoont. Immers niet zelden is het of den boekhandelaar-debitant de schrik om 't hart slaat als er sprake is van een boek, dat voor rekening moet worden genomen, en de aanbiedingen van een uitgever worden vaak nog niet zooveel aandacht waardig gekeurd als een bedelbrief, terwijl men het bovendien later eene schreeuwende onregtvaardigheid acht te zijn, als men niet in commissie kan bekomen wat anderen door den prikkel van hunnen handelsgeest tot een artikel van ruime winst voor zich zoowel als voor den uitgever maakten. Eere daarom den Nederlandschen boekhandel, die door op ruime schaal deel te nemen aan de onderneming van het Woordenboek, het bewijs heeft geleverd dat hij nog kan heeten eene magt.
‘En wat het verkoopen aangaat van dat men eenmaal gekocht heeft: de boekhandelaar die vooruitbestelde heeft evenveel regt om een boek te verkoopen dat ter perse is, als de zeehandelaar, die goederen koopt en verkoopt welke nog zeilende zijn. Ieder debitant, die een getal exx. van het Woordenboek bestelde, waardoor hij aandeel kreeg in de onderneming, mogt onmiddellijk van de verkregen mededeelingen gebruik maken tot het verkrijgen van inteekenaren op het gebied, dat hij, zonder eens anders regten te kwetsen, kon betreden. Zelfs de eigen druk van een prospectus of inteekenlijst kon niet alleen niet schaden, maar ook in het minst niet geacht worden, dat daardoor ‘de banden van eensgezindheid en welwillendheid werden losgemaakt, en de goede trouw ook tusschen boekverkoopers onderling zou worden opgeofferd aan al te ver gedreven eigenbelang’. Het komt mij voor, dat de onderstelling van het tegendeel wel ietwat spijt verraadt, dat anderen vlugger waren, het belang der onderneming nog beter inzagen en zich onmiddellijk voorstelden dat het groote publiek de aangewezen grond was om te bewerken. Ik verblijd mij, ten minste, dat voor het Nederlandsche Woordenboek reeds aanstonds sommigen in den boekhandel, door de beweging van anderen, die vroeger opstonden, zijn wakker geschud, en dat nu, in gezegd Woordenboek op het woord slaapmuts althans zonder onbescheidenheid geene toespeling op ons beroep kan worden gemaakt.’
Deze moedige uitspraak vond natuurlijk tegenkanting van de zijde der behouds- en slendermannen onder de boekverkoopers, maar won gaandeweg veld en hielp mede om den weg te banen voor een ruimer opvatting van handels- en ondernemingsgeest.

[p. 37]

Winkel, Grondbeg. der Ned. spelling (3e druk 1872), - Oudemans, Taalk. Woordenboek op Hooft 3. -, Oudemans, Bijdragen Middel-nederlandsch Woordenboek (I-VII) 43.20, - Roorda, Over dichtmaat en versbouw 3.50, - te Winkel, Grondbeginselen Nederlandsche spelling 2.75 (4e druk 1877), - Brill, Nederl. Spraakleer 3 dln. 9.40 (4e dr. v.h. 1e deel), - Bendsen, Die Nord-Friesische Sprache, von M. de Vries 6. -, te Winkel, Leerboek der Ned. spelling (6e dr. 1874), - van Dale, Zinsontleding 2.50 (2e druk 1874), - de Groot, Nederl. Spraakk. 2.80 (2e druk 1873), - Rost, Grieksch-Holl. Woordenboek 7.90, - Mehler, Grieksch Woordenboek 9.60, - Kan en Schreuder, Latijnsch Woordenboek 3.50, - van den Es, Grieksch Woordenboek 8.75 (2e dr. 1869), - Engelbregt, Latijnsch Woordenboek 8.75, - v.d. Es, Nederl Gr. Woordenlijst 2.50 (3e druk 1877), - Kühner, Leerb. der Latijnsch taal 2.50 (2e druk 1875) - Dozy en Engelmann, Glossaire mots d'Espagne, - Bedarsche, Hebreeuwsche Synonymiek 4. -, Jansz en Klinkert, Ned.-Javaansch Zak-woordenboek 4.- 2 drukken, Klinkert, Supplement op Pijnappel's Maleisch Woordenboek 5.75 (2e dr. 1875), Jansz, N. vervolg op Gericke's Jav. Ned. Woordenboek 18. -, Dozy, Oosterlingen, verklaring van woorden, - Winter, Jav. Zamenspraken 4.50, - de Hollander, Handl. Maleische taal 5.20 (4e dr. 1874), - Waterman, Ned.-Hebreeuwsch en Chaldeeuwsch

[p. 38]

Woordenboek 10 -, Calisch, N. Ned. Woordenboek 4. -, S. de Bruijn, Holl.-Eng. Woordenboek 6.40, - Calisch, N. Woordenboek d. Ned. taal 2 40, - Woordenboek der Engelsche en Ned. talen (bij Noorduijn & Zn.) 6.90, - Sicherer en Akveld, Hoogd. Woordenboek 16. -, Calisch, Holl.-Eng. Woordenboek 16. -, Susan, Duitsch-Holl. Woordenboek 5. - (2e druk 1876), - Heremans, Ned-Fransch Woordenboek 14.50, - Olinger, Fransch-Ned. Woordenboek 4. -, Landolt, Dict. polyglotte militaire 21.50, - Sicherer, Hoogd. Spraakkunst 3.75 (4e druk 1874), - Meidinger, Hoogd. Spraakkunst 1.80 (16e druk 1878), - Rijnhart, Woordenboek voor het practische leven 16.20, - Algem. Nederl. Encyclopedie 22.50, - Geïllustreerde Encyclopedie 92.60 (beg. in 1868), met een premie: Kaart van Nederland van 6 bladen, en eene Kaart van Ned. Indié.’

Voorts verschenen de volgende tijdschriften:’

De Indische Schoolbode voor opvoeding en onderwijs 5. - (1860), Weekblad voor het Lager, Middelbaar en Gymnasiaal Onderwijs, red. Reussen 4.60 (1862-74), - Tijdschrift voor onderwijzers, red. Eites, ten Entel e.a. 2.50 (1863 - 70), - De Schoolbode, Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding, red. Salverda, Bouman e.a. 4.90 (beg. in 1869), - De Taal- en Letterbode, red. Eelco Verwijs en Cosijn 3.60 (1869 - 75), overgegaan in Taalkundige Bijdragen, red. Cosijn, Kern e.a. 4. - (beg. in 1876).’

En het Jaarboekje voor het Lager onderwijs 0.60 (beg. in 1869).’

Algemeene oude en nieuwe Letterkunde.

De Goeje, Spec. de literis Orient. - Dozy, Hist. des Muselmans Arabes en Espagne 14.50, - Dozy, Al Makkari, Recueil trad. Mohamethanes 60. -, de Goeje, Hist. Orientale 4.20, - Pleyte, Etudes Egyptiennes 21. -, Land, Anecdota Syriaca 34.50, - v.d. Tuuk, Manuscrits Lampong 10. -, Mehler, Isocrates, - Cobet, Xenophontis Hist. Graeca, - v. Herwerden, Lysiae Orationes. -

[p. 39]

Hoffmann Peerlkamp, Horatii Satirae, - Cobet, Lysiae Orationes, - Bake, Ciceronis Libri de Oratore 4. -, H. Peerlkamp, Taciti Agricola, - v. Gent, Annot. Virgilii Aeneis, - Naber, Photii Patriarchi Lexicon 12. -, v. Heusden, Aeschyli Agamemnon 5.25, - Karsten, Comment. de Platonis Epistolis, - Francken, Comment. Lysiacae, - Boot, Ciceronis Epistolae 9.50, - Karsten, Simplicii Comment. Libri Aristotelis 11.25, - v.d. Es, Geschied. der Grieksche en Latijnsche Letterkunde, - Raabe, De poetica Platon., - van Herwerden, Sophoclis Oedipus, - Boot, Ciceronis Epist. ad P. Atticum 9.50, - Kontos, Logios Erm. Graecae 5.50, - Kappeyne, Aristophanis Plutus, - Curtius, Beteekenis der Grieksche Letteren, - Suringar, Alda Guarini Carmen, - Halbertsma, Lectiones Lysiacae, - Karsten, De Taciti Fide, - van Herwerden, Studia Thucydidea, - v.d. Es, Letterk. de Gr. en Rom. 3.75 (2e druk 1877), - v.d. Es, Gr. Antiquiteiten (2e druk 1877).’

De Klassieken der Wereld (Plantenga) 5. -, Vosmaer, Schetsen, - Kneppelhout, Geschriften, - Multatuli, Indrukken, - Halbertsma, De Lappekoer, - Jan Davids Boekenkraam, - Eelco Verwijs, Goede boerden, - v.d. Tuuk, Maleische Vertellingen, - Hasebroek, Studiën en Schetsen, - Bakhuizen van den Brink, Studiën en Schetsen, uitgegeven door Potgieter, - Maerlant's Spieghel Historiael, - Oude Heer Smits, Tweede verzameling van Brieven, - Multatuli, Minnebrieven (1e druk 1861, 4e 1865, 6e 1875), - Pierson, Intimis (1e en 2e druk 1861, 4e 1872), - v. Oosterzee, Varia, - ten Kate, Bilderdijk en da Costa, - v.d. Hoop, Waarheid in de Kunst, - Visscher, Kleine Opstellen, - Multatuli, Ideën (1e druk 1862, 4e 1870, 6e 1877)¹, - Opzoomer, The plays of

1 Ofschoon wij in den regel vermijden, bijzonderheden meê te deelen betreffende vaderlandsche schrijvers, meenen wij echter onderstaande circulaire, die ook aan den boekhandel gericht was, hier een plaats te kunnen inruimen, eensdeels omdat ze wellicht elders niet in druk bewaard is, ten andere omdat ze een eigenaardig teek en is uit de dagen toen Multatuli's werken bij duizenden verkocht werden en 's schrijvers zonderlinge persoonlijkheid het publiek in dwepende aanbidders (vooral van het vrouwelijk geslacht) en heftige bestrijders verdeelde. De circulaire is van Februari 1865.
‘Aan de lezers mijner Ideën.
Weldra zal de Zegelwet worden afgeschaft. Ik wenste daarvan gebruik te maken, om, door het uitgeven van een Dagblad, meer algemeen ingang te verschaffen aan de denkbeelden welke, naar ik hoop, iets zullen bijdragen tot genezing van 't ‘Contagium dat er heerst in onzen staat.’
Ik beroep mij hieromtrent op wat ik schreef, en aantoonde, in den Havelaar, in de Minnebrieven, in den Vrij-arbeid, in de Ideën.
Om een Dagblad optezetten, heb ik geld nodig, en wel een aanzienlijke som. Het zou mij onmogelijk zijn, in een dagelijkse Courant te verdedigen wat ik voor waarheid houd, zonder zekere maat van onafhankelijkheid, en die onafhankelijkheid gaat verloren, als het finantiëel gedeelte van zoodanige onderneming in handen is van geldschieters.’
Zulke afhankelijkheid is een der hoofdzaken waardoor onze Couranten zijn... zo-als ze zijn.
Dagelijks ontvang ik brieven van belangstellende personen, die mij vragen op welke wijze men mij blijken geven kan, hetzij van sympathie met mijn moeielijk verleden, hetzij van belangstelling in mijn persoon en tegenwoordigen arbeid, hetzij van deelneming in mijn streven voor de toekomst.
Ziet-hier nu een antwoord op die vragen. Ik heb mijn portret laten vervaardigen, en verzoek U dat te kopen tegen hogen prijs. De som die ik zal nodig hebben om te geraken tot betrekkelijke onafhankelijkheid, is groot: vooral daar ik sedert jaren gebukt ga onder allerlei moeielijkheden, die niet kunnen worden weggenomen door mijn aandeel in de opbrengst der Ideën, al is dan ook, voor Holland, de opgang van mijn geschrijf buitengewoon.
Ik zal elk Exemplaar mijner portretten tekenen met een spreuk of 'n gezegde uit mijn werken: wie dus ongaarne een te hogen prijs betaalt voor mijn afbeeldsel, betale die voor mijn autograaf. Of liever, men beschouwe z'n uitgaaf als een bijdrage tot de betrekkelijke onafhankelijkheid, waartoe ik langs dezen weg geraken wil.’
Wie, om een der genoemde redenen, een portret van mij verlangt, wordt uitgenodigd. in postwissel of aangetekenden brief, tien of vijftig Gulden te zenden aan mijnen Uitgever, de firma R.C. Meijer, Kalverstraat 246, Amsterdam.
Voor tien Gulden zal een Steendruk-Exemplaar worden gezonden: voor vijftig een Photografie, beiden goed uitgevoerd (door Mitkiewiez te Brussel ).
Ik voel mij verpligt hier uitdrukkelijk te verklaren, dat ik mij niet kan verbinden tot het uitvoeren van mijn plan, als ik daartoe niet word in-staat gesteld door vrij algeméne deelname. Zonder volkomen onafhankelijkheid - en wat rust! - kan ik geen Courant uitgeven. De welwillende bestellers van mijn portret zouden in dat geval hun uitgaaf moeten beschouwen als een blijk van sympathie voor mijn persoon, of van enige ingenomenheid met mijn werk.
En - in verband met ontstentenis van behoorlijke wetten tegen namaak - ik verzoek ieder geen portretten van mij te kopen waarop mijn handschrift niet staat.
Duur?.. Och, aan niemand kan deze zaak zo-veel kosten, als ze mij kost!’
Multatuli.

[p. 41]

Shakespeare, - v. Vloten, Vondels eenvoud, - van Vloten, Aesthetica (2e druk 1871), - Jonckbloet, Etude sur le roman du Renard, - Eelco Verwijs, Nederl. klassieken, - Potgieter, Proza (4e dr. 1877), - Hugo, William Shakespeare, - Kok, Vondel en zijn Vrouwenkarakters, - v. Vloten, Geschied. der Ned. Letterkunde (2e dr. 1871), - Schrant, Nagel. geschriften, - de Génestet, Over Kinderpoëzy, - Oude Heer Smits, Derde verzam. Brieven en Uitboezemingen, - Multatuli, Herdrukken, - Multatuli, Verspreide stukken (4e druk 1875, 6e 1879), - v. Leuiiep, Vermakelijke Spraakkunst (3e druk 1866)¹, - Koopmans v. Boekeren, Mensch en ezel, - Koopmans v. Boekeren, Schoenen op keur, - Dijkstra e.a. Friske Winterjünenocht², - v. Lennep, Vermakelijke Latijnsche

1 Van den 1en druk, uitgegeven ‘door een Lid van de Akademie’ 1865, werden binnen drie weken 3000 exx. verkocht.

2 Waling Dijkstra handhaafde sinds 1850 de eer der Friesche taal door het uitgeven van wel een 60tal kleine geschriften.

[p. 42]

Spraakkunst 3e druk, - Smits, Oom Adriaan, - Lamb, Vertellingen uit Shakespeare, - Laurillard, Uit de Papierentasch (2e druk 1866), - v. Doorninck, Bibliotheek van Anonymen, - Muller, Hugo Grotius, - Eelco Verwijs, Spel der Sacramenten, - Beets, Over Kinderboeken, - Dekker, Texelsche Vertellingen, - Brill, Goethe's Faust, - Rau, Aanteek. op Vondel's Treurspelen, - Oude Heer Smits, Dagboek van Janus Snor, - Dyserinck, Verscheidenheden, - Moltzer, Voorlezingen, - Cool, Waarheid in beelden (2e druk 1867), - Everts, Gesch. der Ned. Letterkunde, - Doorenbos, Gesch. Nederl. Letterkunde 6.75, - Bern. Koster Jr. (Joh. C. Zimmerman), Chequeriana, - Opzoomer, Antigone, - Opzoomer, Shakespeares Plays, - Kneppelhout, Studententypen, - Heine's Reisebilder¹, - Busken Huet, Literarische Fantasiën (le druk 1868, 3e 1874, 4e 1875), - Elbers, Chron. Handb. Ned. Letterkunde, - Katz, Handb. v. Welsprekendheid, - Asher, Bibliography of Dutch Books on America, - P. Bruyn, Letterk. Schetsen, - Lodeesen, Legenden en Wonderverhalen, - Brouwers, Mengelingen, - Heine's Vermischte Schriften.¹ - van Vloten, Dicht en Ondicht (2e druk 1867, 3e 1872), - Duizend en een Nacht, Arab. Vertellingen 7.20 - de Groot, Leopold en Rijkens, Voorn. schrijvers der Ned. Letterkunde 3.75 (4e druk 1874), - Bibliotheek van Middel-Nederl. Letterkunde red. Moltzer 1-16 26.-.

1 Nadruk.

1 Nadruk.

Dichtkunst.

Van der Hoop, Liederen, - B. Janssonius, Zuchten en zangen, - Keurlezing uit Vondel, - Bogaers, Togt van Heemskerk (2e druk 1872), - Dramatische poezy N. Verzam., - Heije, Nederlandsche taal, Liederen, - Hofdijk, Alkmaar's beleg, - Kunst en Harmonie, met staalgravuren, - Meijer, Gedichten, -

[p. 43]

ten Kate, Vliegende Bladen, - de Génestet, Leekedichtjens (2e druk 1862, 3e 1863, 4e 1865, 5e 1867¹), - Hofdijk, Ver-

1 De Génestet, Leekedichtjens 1860. ‘Hoe men zich vergissen kan! De (Génestet had mij bij voorkomende gelegenheid de uitgaaf zijner verzen toegezegd, indien hij er eenmaal toe zou kunnen overgaan, zijn verspreide gedichten (vooral in Aurora, Christelijke Volksalmanak en Holland) in een of meer bundels te verzamelen. Hij gaf ze naar aanleiding van persoonlijke goede verhouding, zonder aan vroegere afspraak te denken, ter uitgaaf aan Gebr. Kraaij, die er bij hem op aandrongen. Tot een kleine vergoeding bood hij mij de Leekedichtjens (snippers uit de Gids) aan, die bij mij als uitgever van Huet's Brieven over den Bijbel volgens zijn meening t'huis hoorden. Met tegenstribbelen nam ik eindelijk het aanbod aan: op zijn andere verzen had ik prijs gesteld: maar met deze (toen) snibbige snippers was ik in die dagen evenmin ingenomen als tevreden: zelfs raadde ik hem, den gemoedelijken jongen dichter-predikant, ten ernstigste deze verzamelde uitgaaf af. Alleen op zijn aanhouden lei ik ze ter perse. Tien jaar later, vooral na zijn vroegen dood, was deze dichter, naast Cats en Tollens, de gevierdste dien Nederland ooit bezat. Bij zijn optreden zou niemand, ook hij zelf niet, dat gedroomd hebben.’ (Aanteekening van den uitgever.)
Van de overige werken van de Génestet, die bij Gebr. Kraaij uitkwamen, was het eerste de Eerste Gedichten, in 1851 verschenen. De bundel, met een oplaag van 500 exx., wekte maar een heel sobere belangstelling. Eerst na 1861, dus tien jaar later, toen de Laatste der Eerste uitkwamen, begon men op den dichter meer aandacht te vestigen.
Van de Eerste Gedichten kwamen, in 6 oplagen, drie verschillende uitgaven: een, 1851, van 2.00; een, 1863, 2.50; een, geïllustreerd, 1878, 7.25. Van deze uitgaven werden p.m. 7700 exx. verkocht.
Van de Laatste der Eerste kwamen, in 6 oplagen, twee velschillende uitgaven: een, 1861, van 2.50: een. geïllustreerd, 1877, van 7.25. Van deze uitgaven werden p.m. 9300 exx. verkocht.
Van de Kompleete Dichtwerken kwamen, in 4 oplagen, drie verschillende uitgaven: een, geïllustreerd, 1868, van 9.50; een, in kl. 8^o, 1870, van 5.40: een volkseditie, 1873, van 3.-. Van deze drie uitgaven werden verkocht niet minder dan 26000 exemplaren. Bovendien bracht het kopijrecht, bij de fondsveiling van Gebr. Kraaij, in 1876, de kapitale som op van f 13.122.- De maatschappij Elzevier, die de Kompleete Werken kocht, legde in 1879 een nieuwe oplaag aan van 15000 exx.
Deze voorbeeldelooze opgang was te danken, natuurlijk voor verreweg het allergrootste deel aan het zeldzame talent des dichters, maar óók voor een gedeelte aan den uitstekenden tact der uitgevers Gebr. Kraaij, die naar onderscheiden omstandigheden in onderscheiden vormen de werken van de Génestet in het licht zonden.

[p. 44]

spreide Gedichten, Dercksen, Gedichten, - Da Costa's Kompleete Dichtwerken 12.- (2e druk 1871, 3e 1876¹), - des Amorie v.d. Hoeven Jr., Dichterlijke Nalatenschap (2e druk 1870), - C. des Amorie van der Hoeven, Gedichten (2e druk

1 Mr. I. da Costa's Dichtwerken. De uitgever teekent bij deze uitgaar het volgende aan: ‘Eene voortdurende uitgaaf, met tusschenpoozen, beginnende met den herdruk van Alfonsus in 1845 en eindigende met de Kompleete Dichtwerken na da Costa's dood in 1860: een tijdvak van 15 jaren onafgebrokene, benijdenswaardige betrekking van een uitgever tot een door hem in het hart gedragen dichter en vaderlijken vriend. Het verkeer, de genegenheid, het vertrouwen van een persoonlijkheid als da Costa acht ik de kroon in mijn beroepsleven. Voor niets ben ik dankbaarder dan daarvoor. Zij zijn mij, ook in weemoedige herinnering, een bron geweest van onwaardeerbaar genot.
‘Geldelijk hebben mij deze uitgaven, door elkander geslagen, weinig of geen voordeel opgeleverd. De politieke tijdverzen, 1 of 1½ vel druks, eischten een buitengewoon hoog honorarium, en de bundels werden schraal verkocht. Zelfs na 's dichters dood, toen het mij een behoefte was, als een hulde van eerbied en liefde, zijn kompleete werken een hem waardige edilie te geven, bestreed die uitgaaf ter nauwernood haar kosten. Eerst later werd da Costa bij het groote publiek geacht. Toen op mijn auctie in 1867 het restant der exemplaren (780 kompleete!) voor een spotprijs aan den kooper K.H. Schadd overgingen, werden die kort daarop voor verminderden prijs geheel uitverkocht. Mijn verkoopen van deze kopij is een misdaad geweest, gepleegd aan de mij zoo heilige nagedachtenis van den dichter, en een vergrijp aan mijn eigen belang. Ik had deze nalatenschap niet moeten en mogen vervreemden, en tevens begrepen hebben dat da Costa eenmaal zou moeten gewaardeerd worden, gelijk later uit de verschillende herdrukken dan ook gebleken is.’

[p. 45]

1870), - Hirschig, Objective poëzy, - Hilman, Karel de Stoute, - v. Loon, Shakespeare's Antonius, - Carp. Alting, Rijm en Onrijm. - v.d. Bergh, Geest en Hart, - Banck, Zeepbellen, - de Génestet, Laatste der Eerste (2e druk 1862, 3e 1863, 4e 1864, 5e 1866), - Beets, Kinderen der Zee, platen naar Israels (2e druk 1872), - Kok, Shakespeare's Koning Richard, - Hilman, Karel van Anjou, - L. Weddik, Asters, - v. Sandwijk, Boertige Dichtstukjes, - ten Kate, Kompleete Dichtwerken 18.- (2e druk 1867), - Bogaers, Jochebed, - ten Kate, Albumbladen, - de Bull, Verspreide Gedichten (2e druk 1867), - Heije, Kinderliederen (2e druk 1874, 4e 1879), - v.d. Bergh, Longfellow's Gedichten, - Testas, Zangen. - v.d. Bergh, Leven en lieven. - Genabeth, Bloemlez. Ned. Dichters 4e druk, - v. Vloten, Starter's Friesche lusthof 6e dr. - Boxman, Dichterl. Nalatenschap, - Sifflé, Herfstbloemen, - Staring's Gedichten uitgeg. door Beets¹, - Sylvanus, Heidespruiten, - Hofdijk, Vader Cats voor het Ned. Volk 4.40, - Keyzer, Geloof en overtuiging, - de Bull, Velerlei (2e druk 1867), - L. Weddik, Herfstloover, - Tatum Zubli, Poëzy, - Beets, Verstrooide Gedichten (2e druk 1873), - v. Beers, Levensbeelden 3e druk, - Tiele, Gedichten (2e druk 1873), - Braga, Dichterlijke Mengelingen herdrukt, Oud en Nieuw, Poëzy voor Rederijkers, - E. Verwijs, Bloemlezing Middelned. Dichters, - Beeloo, Verspreide Gedichten, - Brester,

1 Staring's Gedichten 1862. Deze bundels sluimerden sinds jaren in het fonds van Is. An. Nijhoff. Ik wenschte ze op te rakelen en kocht ze ‘op hoop van zegen’. Dr. N. Beets zou den nieuwen druk inleiden en deed dit met warmte. De uitslag was, dat ik van dezen uitmuntenden dichter 39 (zegge negen en dertig) exemplaren hij inteekening verkocht. Eerst veel later, na den verkoop op mijn auctie in 1867, is Staring, ook blijkens het debiet van volgende editiën, op zijn waarde geschat geworden. (Aanteekening van den uitgever.)

[p. 46]

Verspreide en nagel. Gedichten, - Elliot Boswel, In één bandje (2e druk 1874), - B. Janssonius, Beelden en Stemmen, - Leendertz, Hooft's Gedichten 9 -, Laatsman, Molière's Meesterstukken, - v.d. Bergh, Heden en Verleden, - Greb, Licht en bruin, - v.d. Broek, Nagel. Gedichten, - v. Vloten, Vondel's Dichtwerken 12.60, - de Kanter, Lief en leed, - Seyffardt, De Geuzen, - Rau, Proeven van Dramatische Dichtkunst, - Hasebroek, N. Windekelken, - ten Kate, Het Boek Job (2e druk 1869), - v. Lennep, Ned. Legenden 3e druk, - Arnold, Poëzy voor Rederijkers, - Frijlink, Goethe's Faust, - Hofdijk, Verspreide Gedichten, - Heije, Al de Volksdichten (2e druk 1869, 3e 1872, 4e 1879), - Heije. Assch. poetster¹, - Wap, Bloemlezing uit mijn Poëzy, - Heeg, Ouderousjes, Ind. Krekelzangen, - Scharff, Gedichten, - Muller, Zangen der Natuur, - Engel, Edele steenen, - Greb, Verspreid Gedichten, - Bloemlezing Ned. Dichters der 19e eewe, ten Kate, De Schepping 8.90 (2e druk 1867, 3e 1869), - de Beer Poortugael, Verspreide Gedichten, - Bergman, Schiller's Don Carlos, - v. Sandwijk, Uijen en Knollen, - ter Haar, Gedichten 3e Verz., - ten Kate, Schemeravondstonden, - Shakespeare's Meesterstukken, - Hilarides, Humor, Rijmelarijen, - Heije, Kinderen-dichtkrans, - Laurillard, Peper en zout (2e druk 1869), - Piet Paaltjes, Snikken en Grimlachjes (2e druk 1871, 4e 1879), - Bloemlezing uit de Gedichten van Lodenstein, - Hofdijk. Romantische Poezy, - Heije, De gelaarsde Kat (met photolith.), - P. Huet, Afrikaansche Gedichten, - Roorda v. Eysinga, Dichtlooveren, - Klaus Groth. De Roodgieter, - Schaepman, De eeuw en haar Koning, - ten Kate, Oehlenschlager's Correggio, - Goeverneur. Een cent in 't zakje, - Leopold. Uit Zuid-Nederland, - Schimmel, Struensee, - Vuylsteke, Studentenleven, ten Kate, Gedichten van Karel XV, -

1 Met photolithographische platen, volgens de vinding van Mr. J.E. Asser.

[p. 47]

ten Kate, Lafontaine's Fabelen, met platen van Doré 18.20¹, - Frans de Cort, Liederen, - v. Zeggelen's Gedichten 8.-, Kikkert, Bloemen van den Parnas, - van Sandwijk, Kraaijen en Kieften, - v. Sandwijk, Boert en Ernst (2e druk 1873), - de Génestet's Dichtwerken 9.50 (3e druk 1871, 4e 1873, 5e 1879), - Tennysons Poetical Works², - Halbertsma, Rimen en Teltsjes, - Epimetheus, Klaas Kregels liefdesavonturen, - Pik, Ernst en Luim, - Soera Rana (Esser), Gedichten, - Onze Muze 2e druk, - Potgieter, Poëzy (2e druk 1875), - Kuitert, De Volkslier, - Wijsman, Gevoel en leed, - Banck, Verspreide Gedichten, - v.d. Bergh, Uit mijn Zomer, - ten Kate, Andersen's Sprookjes, - Hasebroek, Uit den Vreemde, - Schaepman, Milton's Kerstnacht, - v. Vloten, Bloemlezing uit Bilderdijk, - ten Kate, N. Photographiën, - Schaepman, De Pers, - Goeverneur, Luimige Voordragten, - Wertheim, Tusschen licht en donker, - Heine's Sämmtliche Gedichte², - Blom, Blomme-Koerke, - van Groningen, Onuitgegeven Gedichten, - Beets, Madelieven, - Decker-Zimmerman, Nagelaten Rijmklanken, - van den Bergh, Tennyson's Henoch Arden, - Al de werken van Jacob Cats, volksuitgave 1.50, - Schaepman, Verzamelde Dichtwerken, - v. Vloten, Bloemlezing Ned. Dichters der 17e eeuw, - van Lennep, De Vrouwe van Waardenburg, geïllustreerd, - Veltman, Halm's zoon der Wildernis, - ten Kate, De Planeten 8.90, - v. Sandwijk, Bijen en Wespen, - Veltman, V. Hugo's Marion de l'Orme, - v. Leent, Vergeet mij niet, - Rau, Osmund, - Erica, Heden en Verleden, - v. Beers, Gevoel en leven, Keurgarve. Dichtbundel voor declamatie, - Schaepman,

1 De uitgevers Gebr. Binger zeggen in hun prospectus, dat van de Fransche uitgaaf binnen weinig maanden meer dan 30.000 exx. werden verkocht. Van de Hollandsche vertaling verscheen in 1875 een 2e druk.

2 Nadruk.

2 Nadruk.

[p. 48]

Het lied des Konings, - Hacke van Mijnden, Dante, De Komedie (niet in den handel¹).

1 Hacke van Mijnden, De Komedie van Dante. Aan deze uitgaaf, die buiten den handel stond, maar daarom des te meer besproken werd, is, met samenwerking van aller ijver, de meest mogelijke zorg besteed, opdat ze een proef mocht zijn van wat de Hollandsche typographie leveren kon, natuurlijk met gebruik van de beste grondstoffen. Die ijver van allen was een zaak van eer en belangeloos. Noch de drukkers Joh. Enschedé & Zn. voor den tekst, Gebr. v. Asperen v.d. Velde voor de platen, noch de besturende uitgever, hebben er aan gedacht zich voor de buitengewone opoffering van tijd en moeite en zorg te laten betalen. Het was voor allen een wedstrijd van ingenomenheid.
Men heeft fabelen verdicht welk een ontzaggelijke som de vermogende dichter Dr. Hacke, die dezen druk alléén voor present-exemplaren beschikte, aan den uitgever zou betaald hebben. Deze gansche uitgaaf, drie groot folio deelen, 300 exemplaren oplaag, clichés, banden, alles en alles er onder begrepen, heeft p.m. f 6000.- per deel gekost. Het gerucht heeft die som verdrie- en vierdubbeld en de verschillende mede-arbeiders aan deze uitvoering laten wandelen op gouden bergen. Alsof bij de bedrijven van kunstnijverheid geld, en geld alléén, de eenige prikkel ware en een gretige winzucht het alles overheerschende ideaal om voor te leven en te sterven!

Romans en Verhalen.

Schimmel, Mary Hollis (Guld. editie), - Cremer, Arme Samuel 3 drukken, - Honig, De Vlag der Inquisitie, - Snieders, Avond en morgen, - Multatuli, Mar Havelaar (3 drukken, 4e 1875²), - de Waal, Uit de Pastorie v.d. achterhoek, Nieman, Alle hout geen timmerhout, - Mevr. Bosboom, Graaf Pepoli (G.E.) - Ella of Hoe grooter licht, - Christemeijer, Tafer. Regtspleging 4e druk (de 3e druk kwam reeds in 1830 uit), - Dieperink, Het zeegat uit, - Hofdijk en Rosmade, Het verguld-

2 Het kopijrecht van den 2en druk werd in fondsveiling verkocht voor f 2200.-

[p. 49]

kruis, - Modelmenschen, - Jonckers, Schaduwbeelden uit den voortijd, - Fanny Leviot onder de Zeeroovers, - Cremer, Portretten, Kees Springer, - H.M.L., Coquetterie (G.E.), - Sloos, Hollander en Belg, - Christemeijer, N. Tafereelen, - de Bull, Binnenhuisjes, - (Mevr. Bohn-Beets), Onze Buurt (2e druk 1861), - Brunings, Jonker van Sterrenburg, - Sleeckx, In 't Schipperskwartier, - Huis- en Reisbibliotheek, - Mevr. Bosboom, Het Huis Lauernesse (G.E.), - Pierson, Intimis (4e druk 1871), - Celestine, Twee Novellen (G.E.), - G. Keller, Oude Kennissen (G.E.), - Mevr. v. Calcar, Een star in den nacht (G.E.), - Rinaldo Rinaldini 2e druk, - v.d. Hoeve, Menschenwaan en Christendom (2e druk 1864), - Jonckers, Alkmaar ontzet (G.E.), - De beide Landhoeven, - Mevr. Bosboom, Triomf van Pisani, - de Vries, Het huis op de heide, - Gewin, Ellen Alton, - Cremer, Uit het leven, - ter Haar, Antonie v. Bronkhorst (G.E.), - Ritter, Vrijheid en dwang, - Snieders, Arme Julia, - Busken Huet, Overdrukjes, - Donker, Eind goed, al goed, - Makuba (Benit), De ontvanger der Registratie, - Bibliotheek v. fraaije letteren, - Cremer, Twee Novellen, - Halve guldens editie, - van Westrheene, Hoe het in de wereld gaat, - Donkersloot, Polythea, - Schimmel, Twee Vrienden, - Cremer, Betuwsch Klaverblad, - v. Walterop, Olimpia Mancini, - Rodenburg, De Straatzangeres, - Katz, Remus di Salvadi, - v. Walterop, Laatste dagen van Babylon, - v. Walterop, Floris de Zwarte, - Christemeijer, Schakeringen, - Christemeijer, Verhalen Volksleven, - Hoek, Drie Novellen, - Elise, Hermine (2 drukken), - Oude Heer Smits, Even over de grenzen, - Ebbendorf, Lotgevallen van een Ambtenaar, - v. Charante, Levensgeschiedenis der Robinsons, - Mevr. Bosboom, Verspreide Verhalen, - Busken Huet, Schetsen en Verhalen, - Marius, Vrouwenliefde en Vrouwenleed, - v. Koetsveld, Fantasie en Waarheid, - W. ten Hoet, Groote en Kleine Terzen, - Johanna, De Pleeg-

[p. 50]

kinderen, - Vorsterman van Oijen, Liefde en Zegepraal, - A. Admiraal, Hoe hij Koning werd, - Cremer, Stad en dorp, - Hoek, Twee Novellen (G.E.), - Mevr. Bosboom, Laatste bedrijf van een stormachtig leven, - Johannes, Geschied. van een Geneesheer, - Brunings, De Goeverneur (G.E.). - v.d. Heuvell en van Santen's Bibliotheek, - v. Schaick, Novellen, - Het Opperhoofd der Shawnees, - Sieven, De Zwarte man, - Schimmel, Mylady Carlisle (G.E.), - Krabbendam, Sebalt de Jonghe, - Betsy Perk, Een kruis met rozen, - Engel, Beelden uit het leven, - v.d. Amstel, De Page van Karel den Stoute, - Katz, Misdaad ontmaskerd, - Mevr. Bosboom, Familielegende (G.E.), - Thieme, Rozen en Brandnetels (G.E.), - Agnoostus, Leen- en Papieradel, - Brunings, De Gravin. - Keller, De hypotheek op Wasenstein, - Heur. Mar. L., Hemmiana, - Cremer, Distels in het weiland, - v. Schaick, Vader Machiel, - Agatha, Een Strooveld, - Brunings, De verloren zoon, - de Keijser, Levensvormen (G.E.), - Uden Masman, De hut op de heide, - Hoe ouder hoe gekker, - Schuuring, Uit den ouden tijd, - Goedkoope spoorweglectuur, - Brunings, Een Klaverblaadje, - Celestine, Zuster Catchinka (G.E.), - Frans Tinarlo, Knutselwerk, - Christiaan, De geest op 't kasteel Xhenemont, - Smits, Het handschrift, - v. Buren Schele, Maria Stuart, - v. Lennep, Klaasje Zevenster (2e druk 1866), - v.d. Amstel, Maarten v. Rossem, - De Dwaallichtjes, - de Keijser, Nederl. Bibliotheek van goedkoops romans, - George, De Ongeluksvogel, - Kuitert, Photographiën en Fantasiën, - Mevr. Bosboom, Graaf v. Devonshire (G.E.), - Mevr. Bosboom. Engelschen te Rome (G.E.), - M(astenbroek), Tegenstroom, - ten Brink, O. Ind. Dames en Heeren (G.E.), - Brunings, De Gouvernante (G.E.), - v. Schaick, De Manja (G.E.), - Mevr. Bosboom, De verrassing van Hoey, - v. Campen, Een paar ijveraars in de leer, - Kijkjes door 't venster, - Het kransje te Wemelingen, - v. Rees, Toontje Poland (2e druk 1873), - van Buren Schele, De Rinaldo der 19e eeuw, - Cremer, N. Overbetuwsche Novellen, -

[p. 51]

Pierson, Adriaan de Mérival, - Johanna, Het Huisgezin van den Philosoof, - Antonio, De Vrijwilliger, - Twaalf-stuivers Bibliotheek, - Huisbibliotkeek (ter Gunne) (1867-69) elke jaargang 9. -, Mevr. Bosboom, Negen Novellen, - Krabbendam, De Rosbaard, - Scheltema, Schetsen, - K. van Boekeren, Weduwe met 9 kinderen, - v. Lennep, Romantische Werken, - Mevr. Bosboom, Mej. de Mauleon (G.E.), - Hoek, Mina en Betsy (G.E.), - Dorus Nardus, Niet geteld, - Verster, De familie Ulvenhout (G.E.), - Hofdijk, De Vrouw v.d. Vrijbuiter, - Conscience, Romant. Werken, - Gram, Onder één dak, - - George, In- en Uitvallen, - Panchaud, Ontmoetingen op de Wereldtentoonstelling, - Cremer, Anna Rooze (2e druk 1869), - K. Courtmans, Nicolette, - v. Amstel, Graaf Floris V, - Hermann, Catharina van Sienna, - George, Waarom hij de eenzaamheid zocht, - v.d. Leij, Henry Wills (G.E.) - George (G.L. Kepper), De Ongeluksvogel (2 drukken), - Busken Huet, Lidewyde (2e druk 1872), - Conscience, Levenslust, - ten Brink, Het vuur dat niet wordt uitgebluscht (G.E.), - Celestine, Robs moeder (G.E.), - Eckhardt, Scheepsleven, - Vignon, Idealen v. Dominé v. Beek, - v. Koetsveld, Ideaal en Werkelijkheid (2e druk 1875), - De Wraak eens Bastaards, - de Veer, Trouringh (3e druk 1876), - Boelen, De Rustverstoorders, - Gramberg, Madjapahit. Ind. Verhaal, - Panchaud, Amsterdam bij dag en bij nacht, - Hoek, Agatha, - v. Meerbeke, Zoo wordt men lid van de 2e Kamer, - Brunings, Distels en lauweren, - Vignon, Ongelijk, maar niet ongelukkig, - Bolte, De Welfenbruid, - v. Belkum, Leven achterbuurt, - Christine Muller (Mevr. van Walré-Gobée), Lief en leed uit een kleine wereld (2e druk 1870, 3e 1878), - Betsy Perk, Sixtus IV, - Panchaud, Amsterdam geschetst, - Panchaud, De Smokkelaar, - Zubli, Mietje met de kalfsoogen, - M. Mastenbroek, Een Vrouwenleven, - Mevr. Bosboom, Hist. Novellen (G.E.), - Bato v.d. Maas, De laatste Minnezanger, - de Regt, Bagatellen, - Mevr. Bosboom-Toussaint, Romant. Werken, - Kwa-

[p. 52]

mina, Jetta, - v.d. Noordaa, Hart en Wereld (G.E.), - Gerdes, Heemskerks val, - Felder, De Freimitster. In Folksverhaal, - ter Haar, Photogrammen en Verhalen, - Mevr. Bosboom, Frits Millioen, - Cremer, Thijs de Smit, - Laurillard, De Roos en de Lelie.

Vertaalde romans van Dickens, miss ( Miphant, Koch, Bresciano, Johnston, Southworth, Fl. Carlèn, Mühlbach, Brooks, Gotthelf, Eliot, Beecher Stowe, Maquet, Kingsley, Trollope, Bolanden, Zacone, Bartels, Dumas, Wildermuth, Fouquier, P. Heyse, Schrader, Feuillet, miss Yonge, Claude, Hawthorne, Armand, James, Thackeray, Tautphoeus, Bulwer, Holtey, Sydney, Ferry, Gerstäcker, Fred. Bremer, Evans, Cummins, Herbert, Meisner, Steinbach, miss Mulock, Grattan, Houdin, Wildenhahn, Vareso, Wilkie Collins, Andersen, W. Scott, Lynch, Auerbach, Oettinger, Schücking, Ellis, Mugge, Griesinger, Mylius, Ran, Steyn, Tromlitz, Gore, Hahn-Hahn, P. de Kock, Reade, Smith, Ruppius, Ferry, Thornbury, Busch, V. Hugo, Schwartz, Saintine, Kruse, Oom Adam, Björnson, Grimm, Hauch, Hackländer, Rellstab, Reid, Ainsworth, Saunders, Ratclifle, Braddon, Silbersporn, Wood, Hall, Schwerin, Holman, Lamartine, Thomson, Caballero, Young, Eotvös, Oginski, Kinkel, Sewell, Buch, Gaskell, Abt ***¹, Farrer, Ray, Arche, Grebowsky, G. Sand, Macrol, miss Thackeray, Kavanagh, Raven, Steinbach, Brachvogel, Marryat, Schirmer, Kompert, Spielhagen, Nathusius, Pfaff, Lewald, Chevalier, Schwartz, Schröder, Bibra, Taylor, Wetherell, Marmier, Ebers, Lawrence, Freytag, Stephens, Gilbert, Muller, Rodenburg, Meindinger, Erckmann Chatrian, de schrijfster van De familie Schönberg-Cotta, Edwards, Kimball, Wenthrop, Fl. Marryat, Fritz Reuter, Yates, Ponson du Ter-

1 Schrijver van Le Maudit en andere zeer belangwekkende romans, later gebleken te zijn een werkelijke Abt Michon.

[p. 53]

rail, Seld, Tytlar, Trafford, Montépin, Droz, Mark Lemon, Shirley Brooks, Raabe, Rasch, de Féval, Klausberg, Olivier, Ross, Harland, Thoresen, Felder, Greenwood, Aquilar, Winterfeld, Sue, d'Israëli, Weiss, Verne, Mühlwasser, Salm-Salm, Tourgueneff, Marlitt, Born, Souvestre, Mac Donald, Dickens' Werken, Thackeray's Werken.

Schoone Kunsten en Plaatwerken.

Types Indiens 7.50, - Heemskerk van Beest en Voorduijn, Gezigten uit W. Indië 30. -, Deeleman, Bataviaasch Album. 6. -, Biographisch Allium, Portretten uit de Geschiedenis van het krijgswezen 52. -, Albumbladen. Photographiën 3. -, van der Kellen, Muurschilderingen te Haarlem 10. -, Janssen, Terracottes Musée de Leide 10. -, Leemans, Aegyptische Monumenten 402. - (1839-6l), - Klinkhamer, Kleederdragten, - Brugsma, Platen v.h. Aanschouwings-onderwijs 7. -, Israels, De Schipbreukelingen. gravure door Rennefeld 10. -, Kaiser, Curiosités Musée d Amsterdam 10. -, Springer, Handleid. Teekenen 15. -, Steenbergen, Vlaggen van alle natiën, 27.50, - van Lummel, Platen Bijb. Geschiedenis 12.50, - Pleyte, Les Papyrus Rollin 16. -, Pleyte, Les Papyrus de Turin 120. -, Alex. Ver Huell, Laatste schetsen, - Langendijk, Les 12 mois 23. -, v.d. Kellen, Le peintre-graveur 48. -, Steuerwald, Een Kunstpraatje, - Alex. Verhuell, Naar het leven 2.40, - Alex. Ver Huell, Hier en daar 7. -, Alex. Ver Huell, Herfstbladen 1. -, Album van Photographiën v. Levende Meesters Ch. Binger & Co., - De Schilderschool, redactie C. Vosmaer 10.80, - Van-Lennep-Album 20. - (24 photolithographiën uit v. Lennep's romans, naar teekeningen van onze voornaamste kunstenaars als een hulde aan 's schrijvers nagedachtenis. Prachtwerk van Ch. Binger.)

Kleinere geschriften van Vosmaer, v.d. Willigen, v. Westrheene, Fred. Muller e.a.

[p. 54]

Tijdschriften.

Algemeene Letterkunde.

Zondagsblad. Maaudelijksche uitgave, 12.60 (1860 - 61¹), - De Bijenkorf. Hist. rom. Verhalen 4. - (1860 - 61), - Onze dagen. Tijdschrift voor alle standen, red. Bystra en Schlimmer 7. - (1860), - Geïllustreerd Guldens-tijdschrift 1. - (1860), - Nieuw Halfstuivers- magazijn 1.30 (1860-61), - La nouvelliste Polyglotte 3.60 (1860), - Stuivers-editie. Lektuur voor de jeugd 2.60 (1860-68), - Voor de lieve kleinen 0.60 (beg. in 1860), - De Komiek, Geïllustreerd tijdschrift aan humor en satyre gewijd 1.50 (1862-64), - Onze tijd. Studiën en berichten over personen, zaken enz. van den dag, red. Dozy

1 Het Zondagsblad, dat als weekblad in groot f^o, en als maandelijksch tijdschrift in 8^o uitkwam, en dat maar vijf kwartalen beleefde en toen moest ophouden om de belangrijke schade die het kostte en die te groot was om uit eigen middelen aan voortzetting te denken, was een betreurenswaardige mislukking. Het overleed aan zijn degelijkheid. Bestemd om het orgaan te worden van de bekwaamste pennen op het gebied van allerlei wetenschap en letterkunde, mocht het zich beroemen op de redactie van Mr. J.T. Buijs, later van Mr. H.P.G. Quack, en de medewerking van Cd. Busken Huet, P.A.S.v. Limburg Brouwer, P.A. de Génestet, Joh. C. Zimmerman, P.J.v.d. Kasteele, P.J. Veth, A. Pierson, W.C.H. Staring, J.A. Alb. Thijm, S.A. Naber, C.A.J.A. Oudemans, J.v. Gigh en andere meest erkende mannen van gezag. Het kon maar 200 koopers halen. Had de uitgever den moed en het kapitaal gehad om de zaak door te zetten, het Zondagsblad ware wellicht een der beste bladen geworden.
Voor de geschiedenis van letterkunde en boekhandel zou het niet van belang ontbloot zijn, een overzicht te maken van teniet gegane begonnen tijdschriften. Er zouden lessen uit te halen zijn voor schrijvers en uitgevers: voor de eersten, om tot de overtuiging te komen, dat de beste geestelijke waar niet altoos de gangbaarste is: voor de laatsten, om hun ondernemingen, ook de innerlijk beste, zóó in te richten, dat zij het degelijke door het aantrekkelijke zoeken ingang te doen vinden.
(Deze uitgaaf kostte ruim f 11.000. -).

[p. 55]

6. - (1863-76), - Vox Studiosorum 3. - (beg. in 1863), - Causeries Parisiennes 3.85 (1864)¹, - Rederijkers Weekblad 6. - (1864-75), - Bato, Een boek voor het jonge Nederland, red. Marten Westerman 5. - (beg. in 1861)², - De Hollandsche Illustratie. Wekelijksche geïllustreerde Courant 3.90 (beg. in 1864), - Nieuw goedkoop Magazijn voor alle standen 2.70 (1864-73), - De Levensbode. Tijdschrift op onbepaalde tijden, door J. van Vloten (beg. in 1865), - Los en Vast, red. de Veer en van Gorkom (beg. in 1866), - Geïllustreerd Nieuws 14. - (1866-79), - De Volksbeschaver 1.50 (1867-69), - Mentor, Raadgever voor de Ned. jeugd 2.60 (1867-73), - Romantische Bibliotheek, red. Spijer Klerk 3.60 (1867-75), - Het Familieblad, Geïllustreerd Weekblad, red. Kepper 3.60 (1867-72), - De Katholieke Illustratie, red. Banning 3.60 (beg. in 1867)³, - Kennis en Kunst, Elk

1 Causeries Parisiennes 1864. Vooral het Journal des débats en le Temps bevatten in die dagen meesterstukjes: biographiën, vertoogen en letterkundige studiën, geschreven door de eerste stylisten van Frankrijk. Die te verzamelen in afleveringen en bijeen te houden in bundels, lok te Cd. Busken Huet en den uitgever tot de uitgaaf aan. De Causeries bestond een jaar en eindigde toen uit gebrek aan genoegzaam debiet.

2 Bato trad het leven in onder de frissche warme liefde van zijn jongen redacteur W. Marten Westerman. Door maandelijks nieuw en krachtig voedsel aan den geest van het jeugdige Nederland te verschaffen, heeft Westerman wellicht nog meer nut gesticht voor zijn land, dan door zijn algemeen gewaardeerden ijver voor het welzijn zijns volks in ander opzicht. Westerman gaf niet alleen zijn talent, maar zijn hart en geweten aan zijn Hollandsche jongens. Na zijn vroegen dood, in 1872, werd de leiding van Bato opgenomen door Dr. E. Laurillard.

3 De Katholieke Illustratie is haar ontstaan verschuldigd aan den uitgever Henri Bogaerts, die haar in 1867 oprichtte onder redactie van de H.H. Thomson en Banning. Aanbevolen door de geestelijkheid en in zich zelf alleszins aanbevelenswaardig wat inbond en platen betreft, vooral nok wat de dadelijke behandeling van de gemengde gebeurtenissen van den dag aangaat, maakte dit weekblad een voor ons land voorbeeldeloozen opgang. Het bracht het getal zijner inteekenaren tot op een wisselend cijfer van 25.000 tot 30.000. Het gaf tevens aanleiding tot de stichting van een groote werkplaats, waar, behalve een drukkerij, tegelijk een inrichting was voor houtgraveerwerk en allerlei teruggaaf van prenten volgens de nieuwste vindingen. - In 1868 werd aan de Katholieke Illustratie verbonden een ander, kleiner tijdschriftje onder den titel van het Huisgezin, aanvankelijk alleen voor de inteekenaren op de Illustratie bestemd, maar zich weldra uitbreidend en ook afzonderlijk verkrijgbaar.
De ijverige en vindingrijke Henri Bogaerts, bijgestaan door den kundigen redacteur H.A. Banning, breidde zijn ondernemingsgeest uit door den aankoop en de voortzetting van de Leesbibliotheek voor Christelijke Huisgezinnen, vroeger uitgegeven door P.N. van der Hoeven in deeltjes, maar door Bogaerts als tijdschiift in 4^o vorm teruggebracht. Als toegitt op deze bibliotheek werd reeds door zijn voorganger gegeven een klein kritisch tijdschriftje onder den titel van Het Dompertje van den Ouden Valentijn. Bij de verandering van de Bibliotheek in 4^o formaat ging het daarin op, maar werd in 1876 in zijn ouden vorm hersteld. - Voorts zag nog bij Bogaerts het licht het tijdschrift De Katholieke Missiën.
In 1876, nadat deze ondernemingen aan den uitgever zeer groote winsten hadden gegeven, begreep Bogaerts dat hij zich van zijn uitgaven moest ontdoen en verkocht zijn Katholieke Illustratie, Het Huisgezin, De Leesbibliotheek, Het Dompertje, De Missiën en Kath. Scheurkalender allen te zamen voor den aanzienlijken prijs van f 215.000. -aan een vennootschap, die zich onder den naam-van’ Maatschappij de Katholieke Illustratie’ vestigde en alles op denzelfden voet voortzette onder bestuur van H.A. Banning en Bogaerts.

[p. 56]

wat wils 3.90 (1867-74), - Omnibus, Geïllustreerde Bladen 3.60 (beg. in 1868), - Trio, Journal amusant en trois langues, red. Zwaardemaker 4. - (1868-71), - De Vlaamsche Kunstbode. Tijdschrift voor kunst, wetenschap en letteren, red. Cosijn 3.50 (beg. in 1869), - De Nederlandsche Huisvriend, red. Montijn 3.40 (1869-73), - Kennis is macht, Gebeurtenissen en ontdekkingen enz. in onzen tijd 3. - (1869-70), - Nieuwe Ned. Spectator 12. - (beg. in 1860).

[p. 57]

Van gemengden inhoud en aard.

Kronyk voor Geschiedenis en Wetenschap 6.15 (1865-66), - De Teekenles (1860), - Jason, Magazijn voor den Zeeman, Machinist en Industrieel 1.50 (1868-73), - De Wespen, Gritisch Weekblad voor Assurantie- en Financiewezen 5. - (1869), - De Nederl. Fïnancier 15. - (beg. in 1864), - Reisgids voor Nederland en aangrenzende landen (beg. in 1860), - De Anecdoten-jager 1.20 (1860), - Zondagavondstonden 3.60 (1860-62), - De Gracieuse, Geïllustreerde Aglaja 4.70 (beg. in 1863). In 1867 had de Gracieuse een debiet van 7000 exx., in 1871 van 10.000 exx.

Almanakken en Jaarboekjes.

Algemeene Letterkunde.

Nieuwe Friesche Volksalmanak 0.60 (1864-66), - Nieuwe Noord-Hollandsche Almanak 0.50 (1864-76), - Nieuwe Israëlitische Almanak 0.60 (1865-76), - Volksalmanak van het Humoristisch Album 0.50 (1866-67).

Van gemengden inhoud en aard.

Jaarboekje voor Spoorweg-Ambtenaren 1.50 (1866-65), - Jaarboekje der Kon. Zeemacht 1.25 (beg. in 1863), - Jaarboekje van het Metalen Kruis (1864-68), - Jaarboekje voor Scherpschutters 0.50 (1866-67), - Kadetten-Almanak, 1 - (1868-72), - Almanak van het Militaire Studentencorps Mavors Medicator (1869-76).

Scheurkalenders.

Scheurkalender Loman & Verster (beg. in 1865)¹, - Scheurkalender voor het Christelijk gezin 0.90 (beg. in 1865), - Nederlandsche Scheurkalender 0.65 (beg. in 1869).

1 Loman & Verstor beklagen zich in October 1867, dat hun Scheurkalender, bij de intrede van zijn derde levensjaar, met concurrentie bedreigd wordt. Het vervolg van tijd zou bewijzen, dat dit terrein een van de meest afgejaagde jachtvelden werd!