Eerlycke tytkorting

[p. 38]

Noodsakelyck vermaeningh,
om te Ghedencken het Wterste; Noodsaeckelijck tot profijt van 't VVereld-haten; Liedsche-wijs ghestelt.

Stemme:
Vaert wel Scepters.

DE VVereld, of 't cieraet van wereltlijcke lusten,

Is niet dan ydelheyt der ydelheden, eylaes!

't Gheen men te recht bevind' als 't Lichaem soeckt te rusten

(Door doode slaep) in 't graf, daer 't is der wormen aes.

De lust in 't spitste top van mijn vernuft gheresen,

Om af te beelden (na vermoghen van mijn macht)

VVat dat het leven is, of wat het schijnt te wesen,

Soo ick niet te vergeefs vertrou mijn swacke kracht.

Het leven heeft ons Godt op Interest ghegheven,

Ter tijdt toe dat de dood voldoeningh van ons eyst,

En dat zy ons ontrooft de krachten van het leven,

Op dat de ziel van hier na Godes wooningh reyst.

VVaer niet de woorden, maer de daed sal moeten gelden,

Om (na ons wercken) loon van Christo te ontfaen;

VVaer onse zonden ons al selver sullen melden,

Die in het Boeck van ons gemoed geschreven staen.

[p. 39]

 

Gheluckigh is den Mensch die daer mach zijn bevonden

 

Suyver, en sonder vleck, voor Godes aenschijn soet:

 

Dat 's die door waer berou van zijn bedreven zonden

 

Gesuyvert heeft de vleck van 't knagende gemoet.

 

 

 

God sal sijn oordeel voor den Mensche gaen bereyden,

 

En geven yeder loon, na dat hy heeft gedaen:

 

De Bocken sal de Herder uyt sijn Schapen scheyden,

 

VVee! die het oordeel moet tot sijne straf ontfaen.

 

 

 

VVat sal (ô trotse Mensch!) wat sal u trotsheyd baten

 

VVanneer u ziel voor God met zonden is bevleckt?

 

Een eyselijck geween u stem sal hooren laten:

 

O Bergen! valt op ons. O Heuv'len! ons bedeckt.

 

 

 

VVat sal dan baten 't schoon geciersel der Paruycke?

 

Het blond gekrulde hayr dat om de Pruyck verspreyt?

 

Als ons de wreede dood de oogen doet toeluycke,

 

VVat is die glory dan anders als ydelheyt?

 

 

 

VVat baet het sneeu-wit vel, verciert met bloosde kaecken?

 

VVat baet dan schoonheyts-lof, daer men veel moet op draeght?

 

Ken 't schoon, van schoonheyts-lof, met glory yets vermaecken

 

Als van 't geworremt ons het vleesch werd af-geknaeght?

 

 

 

VVat baet dan fiere gangh? wat baten trotse treden?

 

VVat baet dan pracht van zijd', 't pompeuselijck gepronck?

 

VVat baet dan 't schoon gestalt van lichaem en van leden?

 

VVat baet dan 't soet gelach, of vriendelijck gelonck?

[p. 40]

 

VVat baet de rijckdom dan, of macht van machticheden

 

Een's Konings, Vorst, of Prins, ja Keyserrijck van Haef?

 

Hoe menigh heeft de dood van desen overstreden,

 

En door haer macht gemaeckt soo menigh Heer tot slaef.

 

 

 

Hoe ken Natuur noch zijn genegen door't begeeren

 

Na 't geen dat voordeel schijnt, nochtans tot schade streckt?

 

VVanneer begeert men laet genegentheydt verheeren

 

Door onversade lust, onrust in 't hert verweckt.

 

 

 

VVaer van dat voedster is de giericheyt boos-aerdigh,

 

Die door haer valsche lust begeert' met schijn bedrieght,

 

Dat sy het meest verkiest 't geen dickwils 't minst is waerdigh

 

Vertrout haer schalckheyt niet, haer snoode list ontvlieght.

 

 

 

VViens schadelijck bedrogh in waerheydt men kan derven,

 

VVanneer men het gedaght tot doodes komst verport:

 

Neemt mijn vermaen in't goed (ô Mensch!) Gedenckt te sterven

 

De tijdt die vlieght soo snel, en 't leven is hier kort.

 

 

 

LAet u in den slaep niet wieghen

 

Van de Wereld (Mensch) bedriegen,

 

Die gelijck een Hoere doet:

 

Op-ghepronckt, en schoon van vooren,

 

Om de Menschen te bekooren

 

Met haer vuyle overvloet.

 

⁺Voorspoet stelt zy schoon voor d'ooghen,

 

Doet in desen haer vermoghen:

+ Ghelijck een Visch door de Wurrem een Voghel door 't Net: Alsoo werdt een gierigh mensch door de ydele gaven des Werelds in den strick van zijn eeuwige qualijck vaert getrocken.

[p. 41]

 

Rijckdom zy te vooren zet,

 

Ydel glory, weeligh leven

 

Zy ons vaeck belooft te geven,

 

Om te trecken in haer net

 

Onse Zielen: door't begeeren;

 

Maer wie desen af ken keeren,

 

Met een walgingh tegenstaen:

 

Die sal sijn ghemoed bevryen

 

Van veel plaghen, en veel lyen,

 

En des Duyvels strick ontgaen.

 

Ach! de Wereld is een Hoere,

 

Die op onse ziel gaet loere,

 

Even als het Duyfjen vlieght:

 

Dat door't locken en door 't fluyten

 

Vaeck sijn snelle vlught sal stuyten,

 

Waer door het sijn selfs bedrieght.

 

Even als een Hoeck, om-hangen

 

Met een Wurmpjen, om te vangen

 

't Visjen, dat na desen haeckt:

 

Door begeerte valsch bedrogen

 

Werd het in een strick getogen,

 

Daer het aen sijn dood geraeckt.

 

Ey! wat is doch 't aes der wereld

 

Goude Kroonen rijck bepereld?

 

't Sijn maer Wurmpjes, anders niet:

 

Daer men ons meed' soeckt te locken,

 

Daer wy werden door getrocken,

 

In de strick van 't Helsch verdriet.

 

Wat zijn Werelds hovaerdyen,

 

Zijn't geen snoode toveryen?

[p. 42]

 

Duyvels listen, ziels torment:

 

Die ons so verr' doen vergeten

 

Dat men (door het boos vermeten)

 

Gode, noch sijn selven kent.

 

Leert (ô Mensch!) 't noodsaeck'lijck haten,

 

Werelds-lusten te verlaten.

 

't Vyer van u begeerten blust,

 

Leert, ey! leert begeerte sterven,

 

En het vleesch zijn wellust derven,

 

Dat in sachte pluymen rust.

 

Schoon dat ghy mijn leer in 't schrijven

 

Acht voor malle tijd-verdrijven.

 

Ick acht dat u zot verstand

 

(Aen de Wereld soo verbonden)

 

Waent mijn selfs te sijn vol zonden,

 

Slaet mijn wercken van der hand.

 

⁺Hoe ken 't quaed gemoed vermaken

 

Sich in de Deughdelijcke saken.

 

Wederom: Een goed gemoet

 

Sal het goed niet varen laten;

 

Goeden staet het quaed te haten:

 

Wee hem die in schijn dat doet.

 

Is ter Wereld oyt bevonden

 

Eenigh leven sonder zonden?

 

Och! ick laet my duncken neen.

 

Maer uyt deughdelijcke wercken

 

Ken een goed verstand licht mercken,

 

Of men uyt dat spoor wil treen.

+ Een oprecht en deugt lievend ghemoet sult goet doen van genige zondaers verachten, maer voor goed aen-nemen.
Wederom een quaedt ghemoedt, ofte een ondeugdelijc mensch en ken tot lust der deughden ende oeffeninghe van goede wercken, sich niet belegeren noch in goet doen geen vermaeckingh scheppen, ten zy door schijn, wiens bedrogh de ziele doodt.

[p. 43]

 

Om te treen van zondens pade

 

Op de wegh van Gods genade,

 

Moet men leeren eerst versmaen

 

Rijckdom, wellust, quaed vertrouwen,

 

Of men ken het spoor niet houwen

 

Om de rechte wegh te gaen.

 

Och! de rechte wegh is lijden:

 

Lijden brenght ons tot verblijden.

 

Lijden maeckt de zielen rijck,

 

Lijden ken de zielen baten.

 

Lijden is het Wereld-haten.

 

Lijden is 't Noodsaeckelijck.

 

Komt tot lust de Wereldt raden,

 

Lijden moet de lust versmaden,

 

Werd men van wellust bestreen,

 

Lijden moet het al verdragen,

 

Lijden moet het al verjagen,

 

Lijden moet het al vertreen.

 

Werd men van de nijd bedroghen,

 

Valsch gelastert, en beloghen,

 

Lijden neemt het al in 't goet.

 

Lijden moet het alles helen.

 

Lijden sal het Godt bevelen.

 

Lijden maeckt het bitter soet.

 

Lijden acht ick Wereld-haten.

 

Lijden doet het al verlaten.

 

Lijden wil geen wraeck van 't quaet.

 

Lijden wil gheen quaed, quaed loonen.

 

Lijden wil het quaed verschoonen.

 

Lijden soeckt der zielen baet.

[p. 44]

 

Dickmaels sal de Wereld teelen

 

Yemandts Eer en faem te steelen,

 

't Geen de vromen niet betaemt.

 

Lijden leert de wraeck-lust breecken;

 

Lijden mijdt het weder-wreecken:

 

Lijden maeckt den Dief beschaemt.

 

Wilt ghy Werelds-stricken mijden,

 

Leert voor alle saken lijden:

 

Lijt, mijt, spijt, en trots verdraeght.

 

Sluyt u ooghen, stopt u ooren,

 

Laet u door geen lust bekooren,

 

Die door 't oogh in 't herte jaeght.

 

Sien ons ooghen quaed' gebreecken,

 

Hoort men yemandt laster spreecken;

 

Hoort het, of ghy 't niet en hoort.

 

Sluyt u ooghen door het lijden,

 

Om 't ghesicht voor 't quaed te mijden,

 

Dat tot zonden vaeck bekoort.

 

Wie ken lijden, en verdraghen,

 

Vind sijn Vyanden verslaghen,

 

Door het lijden hier op Aerd'.

 

Wie sijn leed met leed wil wreecken

 

Sampsons-kracht sal hem ontbreecken;

 

Maeckt by Godt zijn ziel onwaerd.

 

Noch moet ick hier (door het lijden

 

Meerder zonden leeren mijden)

 

Eerst verhalen klaer en naeckt:

 

Hoe wy (door het quaed ghedreven)

 

Tot onkuysheydt ons begeven,

 

Hoe men tot onkuysheyd raeckt.

[p. 45]

 

Eerst, want wy noch jonck van leven,

 

Curieus ons gaen begeven,

 

Buyten order buyten raet,

 

Alles te doorsien, doorlesen,

 

Te beproeven sonder vresen:

 

⁺Daer d'onkuyscheyd uyt ontstaet.

 

Herreberghen tot veel smerten,

 

Soo d'onkuyscheyd eerst in 't herte

 

D'eerste Ionckheyd gepasseert:

 

Sal men door ontsteecken sinnen

 

Ydel licht gheselschap minnen,

 

Daer men daegh'lijcks by verkeert.

 

Dit sal ons de wegen thoonen

 

Plaetsen, midd'len, en persoonen

 

Ons aen-prijsen (sonder schaemt)

 

Geyle praetjes, om bekooren,

 

Somm'ge (segh ick) gaerne hooren

 

't Geen der Eere niet betaemt.

 

En men raeckt allengskens veerder

 

⁺Tot om-helsen, hand'len, meerder;

 

Dat dan Nicht of neefjen doet.

 

Satan sal daer niet ontbreecken,

 

Om dat vyer voort aen te steecken,

 

Datter meer uyt volgen moet.

+ Augusti.
De onkuysche menschen zijn sonderlingh verlieft op dit leven, om hier (waer't mogelijck) altijdt te zijn. Sy zijn seer versot tot de persoonen, die sy natuurlijck ofte vleeselijck beminnen, welck zy dickmael willen zien ende spreecken, meynende te blusschen den brandt van haer ontsteeckender Natuure.

+ 't Is recht den aert der Hoere: de onkuysche handelingh van yemandt toe te staen, ende alsdan sich selven met een schijn van leetwesen te beklagen, om door sulcx die geene te beschuldigen, met wien zy haer begeerte voldaen heeft. Maer wie sich waerachtich wil ontschuldighen, ende den Naem van een Eerlijcke Dochter draghen, sal noyt ghedooghen ofte toestaen eenighe onbehoorlijcke reden van onkuyscheydt, veel min onbehoorelijcke handelingh (uyt onkuysche Begheerten ontstaen) in dertelheydt te pleghen.

[p. 46]

 

Och! men voelt noch van de zonden

 

Gheen berou, hoe diep de wonden

 

Sijn gepeylt, door ware schaemt,

 

Soo verblind zijn onse oogen,

 

⁺Door de wereld soo bedroogen

 

Dat men dat maer vriendschap naemt.

 

Zonden werden voor gheen zonden

 

Op de wereld meer gevonden,

 

Quaed geloof dat gaet in swanck,

 

Godts gebod men overtreden

 

Door de snood' begeerlijckheden

 

Die ons houden in bedwanck.

 

Comen lusten ons bestrijden,

 

't Vlees sal om de geest niet lijden,

 

Hadt geleen 't vleesch om de geest:

 

David soud' noyt in de zonden

 

Sijn van Overspel bevonden

 

Met Urias Vrou gheweest.

 

Zondigh wy ons tijdt verspillen:

 

Om dat wy niet lijden willen,

 

Als de Wereldt ons bestrijt,

 

Met begeerte tot haer gaven

 

Woelen wy als Aerdsche slaven,

 

Om het wereldsche profijt.

 

Men siet dees een die brageeren,

 

Opgepronckt met weytse kleeren:

 

Alles na het nieu fatsoen.

 

Onrechtvaerdigheyt sal slooven,

 

Quaed' begeerte, steelen, rooven,

 

Om een ander na te doen.

+ 't Gemene seggen is hedensdaegs oorsaeck veler zonden: Waer yets bestaen werdt. 't welc onbehoorlijck is men excuseert het: 't Is huyden de manier, ende ondertusschen wert onse Ziel van de Wereldt bedrogen.

[p. 47]

 

Op dat ick niet heel vervremen

 

Van mijn alder-eerst voornemen,

 

Daer ick weder nu na keer;

 

En ick sal noch yets doen blijcken,

 

Dat ick heel noodsaeckelijcken

 

Voort de wereld-haten leer.

 

⁺Ouders dickmaels om de Kind'ren

 

Groot te maecken, zielen hind'ren?

 

Rapen, Schrapen in haer Nest,

 

Rooven, sloven, woelen, loopen:

 

Souden Lijf, en Ziel verkoopen,

 

Achten 't werelds voor het best.

 

Maecken dees geen swaere wonden

 

Aen haer zielen, door de zonden?

 

Och! drie-dubbelt dees misdoen:

 

Dat zy overvloed begeeren,

 

Wat ken aers de Kind'ren leeren:

 

Als de hovaerdy te voe'n,

 

Tot veel lust het hert te trecken,

 

Tot veel overdaed verwecken

 

Ons natuur, en snood' begeert:

 

Ouden gierigh, jonghen milde

 

Speelen Ruyterlijck den gilde:

 

Soo ghewonnen, soo verteert.

 

⁺Staet een Boom, met duysend bladen

 

Opgepronckt en fray beladen,⁺

 

Kapt de stam eens midden deur,

+ 't Gemeene seggen der gieriger menschen is dese: Die geen gelt en heeft, is niet gheacht noch te wert niet gesien by den mensch. Maer ogh! wel te recht seyt de Wijseman: Daer en is niet ongoddelijcker als een gierig mensch. En ist dan niet beclaghelijck, te sloven om ghe-acht te zijn by den menschen, ende Gode te vergeeten?

+ De Boom werdt hier verstaen den Mens, ende de Bladers Rijckdommen, de stam den Eyghenaer van de Rijckdommen, het Loof, de Erfgenamen.

+ De Doodt wert hier verstaen by 't Kappen.

[p. 48]

 

Al de bladers sullen dorren,

 

Niet alleen den Boom verporren,

 

Maer het Loof oock tot getreur.

 

Och! hoe wijs, met malle sinnen

 

Werelds Kind'ren, wereld minnen,

 

⁺En verbreyden Satans Rijck,

 

Om den Babel te vergrooten.

 

Die te recht gehaet, verstooten,

 

Dient te sijn noodsaeckelijck.

 

Haet en Nijd is ons van nooden:

 

Om begeerlijckheydt te dooden;

 

Traegheyt in het Aerdsch gewoel,

 

Maer men siet contrary beuren.

 

Och! ick sorge voor u treuren,

 

Die u maeckt des werelds Boel.

 

Och! hoe loopt men, en hoe slaeft men,

 

Och! hoe woelt men, en hoe draeft men

 

Om 't vermaledijde goet.

 

En hoe traegh (waerd te bekermen)

 

Om Ierusalem te beschermen,

 

Daer 't ons al van komen moet.

 

Menschen die in goede saecken

 

Altijdt uytstel weet te maecken

 

't Goedt-doen tot een ander dagh:

 

Soud' ick nou wat goeds gaen hooren?

 

Neen; mijn comt wat aert te vooren,

 

Dat het mijn niet beuren magh.

+ Vele rijcken waenen dat het wijsselijck is: wanneer zy 't lof verdienen, 't welc aldus luyd: Die Luyden hebbent wijselijck aengheleydt: hebben haer sober ende nau beholpen waer mede zy haer rijckdommen verkreghen hebben ende haer Nacomelinghen groot ghemaeckt.
In der waerheydt het waer een goedt ende groot Lof waer die soberheydt gheschiet om den Armen te versorghen, maer Eylaci 't is beklagelijck. door dien de onnutte besparingh van de nacomelinghen weder onnuttelijck verteert werdt.

[p. 49]

 

't Is in 't loopen niet gelegen:

 

Want wy weten wel wat weghen

 

⁺Dat ons Godt ghebied te gaen.

 

Godt kent hert, en mijn gedachten,

 

Want het mach my nou niet wachten,

 

De wil neemt Godt voor 't werck aen.

 

Menschen! mocht ick met mijn tranen

 

⁺V bewegen voor vermanen:

 

Ick schreef met een traenen-vocht,

 

En ick soud' mijn willigh voeghen

 

Om u leeren te vernoeghen,

 

Dat vermanen baten mocht.

 

Maer ick wil niet verder praten:

 

Die 't behaeght die neemt het an:

 

Dat ick leer de Wereld haten,

 

En noodsaeckelijck verlaten;

 

Daer weet God de oorsaeck van.

 

Het gheschied niet sonder reden

 

's Werelds overdadigheden

 

Porren my tot dit bedrijf,

 

Door een walgingh van de zonden

 

Ben (noodsaeck'lijck) ick verbonden,

 

Dat ick van 't noodsaeck'lijck schrijf.

 

Sijnder daegh'lijcks jonghe sinnen

 

Die haer voegen tot het Minnen;

 

't Eerste dat men vraghen sel:

+ Wereldtsche begeerten zijn verhindernissen van veel deughden.

+ Werdt den Mens somtijdts van de geest tot eenighe deughde (profytelijc voor de ziel) aengedreven, te weten: om Godts woort te gaen hooren, oft den Armen met een Alomis te gedencken de wereldt sal onse begeerte wederom ontsteecken, ende voor oogen houden: Och dat mach mijn nu niet beuren om te kercken te gaen: Ick heb anders te doen. Soud' ick wat om Godts-wil geven? neen. Ick mocht dat selver gebreck hebben: Onse lieven Heer weet dat mijn hert goedt is, ende die sal 't hert voor de daed aen-nemen. O kranck vertrouwen der Meschen. O Wereldt, noodsaeckelijck te haten.

[p. 50]

 

Ken hy na de Wereld leven,

 

Heeft sy duyten mee te geven,

 

Isser gelt, so ist al wel.

 

Dickmaels in die selfde saecken

 

Sullent 't and'ren anders maecken:

 

Een die lieft op Deughde bout,

 

Soo 't hem maer gebreeckt aen Schijven

 

't Hylick dat sal achter blijven

 

⁺Om een handeken vol Gout.

 

Wijsheyt sal men sott'lijck laecken,

 

't Gelt ken wijse zotten maecken;

 

Niemand zot, als die niet heeft.

 

Wijsheyd sonder Gelt verschoven,

 

't Gelt gaet nu de Deughd' te boven,

 

Hoe ondeughdigh dat men leeft.

 

Ontwaeckt (ô Mensch!) met my: 't is nu geen tijd om slapen,

 

Noch om gheen twistigh slijck van Silver, Gout, te rapen,

 

,,Daer men verkeert om wroet, en list bedroch ist recht

 

Dan gruwel hovaerdy blijft 't eynde van 't gevecht,

 

Subtijle lists gebruyck van yd'le Werelds-kansjes,,,

 

Springht (door een quaed' gewoont) aen averechse dansjes

 

Waer het bekoorlijck spel van onse quaed' begeert

 

(Door liefde van het gout) in wellust meest brageert,

 

Doch buyten maets besteck, en met verkeerde treden

 

Van herts-tochts sinn'lijckheydt, door qua gheneegh'lijcheden.

 

Wie leeft in overdaed, en in een pomp van pracht,

 

Word voor de Wereld groot, voor Gode niet geacht.

 

't Herdencken van het quaed om-spit somwijl de herten,

+ De rijckdommen en sullen niet baten in den daghe der wraecke, maer de rechtvaerdicheydt verlost van der doodt. Prov. 11. Cap.

[p. 51]

 

Het reyn gemoet (door kennis) voelt onghewoone smerten.

 

,,Wie sal een vuyl bejagh gebruycken tot de zond,

 

En sonder p'rijckel van ziels doodelijcke wond?

 

't Is beter dat men 't oor verstopt, de ooghen sluyten,

 

Op dat de toghten vuyl selfs voor haer deuren stuyten.

 

Wie leefter Mannelijck soo kinds in sijn verstand

 

Die niet weet dat het vuur (die 't aen-raeckt) smert met brand?

 

Wie leefter doch soo slecht, die niet en ken bedencken

 

Dat waters overvloed het leven smoort, door't drencken?

 

Wie sagh noyt, als een kaers een koele blaes vernam

 

Dat hy sijn licht verloor, door 't blussen van zijn vlam?

 

Wie weet niet, als een vlam van 't vuur is opgedreven

 

Sich daer in went'len wil, hem schadight aen het leven?

 

Wie weet niet als een Boom ter neer getrocken wort

 

Dat al sijn groene Loof verwellickt en verdort?

 

Somma ('t is haest ghenoegh tot een bewijs geschreven)

 

Wie dat vergif gebruyckt vermoord sijn Lijf en leven;

 

Soo gaet het met de zond': De zond' streckt tot verniel

 

(Gelijck een stercke Pest, of Kancker) voor de ziel.

 

En wie sich dit niet wil gaen stellen selfs voor ooghen

 

Die wil moet-willens sijn aen Lijf en ziel bedrooghen.

 

Bedrogh is hatens waert. Doch hedendaeghs het gaet,

 

Die geen bedrogh en mint, die lieft geen hooge staet.,,

 

Hoe wert dan hooghe staet door snood' bedrogh verkreghen?

 

By die door eyghen-baet zijn tot bedrogh genegen.

 

Staet-sucht regneert soo strengh, dat een gemeene Man

 

Tot Hoogheydt vliegen wil, schoon dat hy niet en kan,

[p. 52]

 

't En zy door macht of list, die staet-suchts lust ophitsen,

 

Dat zy beklimmen willen gebiedens hooghste spitsen,

 

Waer toe de list ons brenght. Wat sal ick seggen? och!

 

Men vlieght na hooge staet met vleugels van bedroch.

 

Gaet heb-lust niet in swangh met averechtse treecken?

 

En is begeerlijckheyt met yver niet ontsteecken?

 

Dat heb-lust (door begeert) in snood' bedrogh, en quaet

 

Op 't alder-uyterste tot baren swangen gaet.

 

Wat sal ick doch (ô Mensch!) u meerder blijcken laten

 

Als dees om 't Wereldsche noodsaeckelijck te haten.

 

Op dat mijn Pen noch meer tot meer gebreecken comt

 

Die ons te haten zijn: Wat gaender al vermomt

 

In schijn van ware heyl, die Godt schijnen te groeten,

 

Maer hebben (so men seyd) de nicker by de voeten:

 

Haer woorden Heunigh-soet, als Engels van gelaet,

 

In 't af-sijn bitter roet, door valscheydt in der daet.

 

Een Goddeloos gespuys, die soo het quaed verbloemen

 

⁺Dat haer schijnheyligheydt waer schijnt door 't Heyligh roemen,

 

En in haer's Naesten oogh altijdt den balck sien,

 

De balck van ghebreck, maer in haer eygen gien.

 

⁺Dragen Zoili Sack, waer in zy de gebreecken

 

(Die zy van and'ren sien) in-proppen ende steecken,

 

Die zy (soo hier en daer) verspreyden overal,

 

Met een gevalschte tongh van labben en gekal.

 

Wie weten wil wat quaed uyt Tongen is geresen

 

Gelieft Erasmi Boeck eens (van de Tongh) te lesen;

 

Hoe schaed'lijck dat zy is, sal hy daer klaerlijck sien.

+ Mat. 7.

+ De Ouden stellen, dat Zoilus een groote Tassche voor op zijn Borst droech, waer in hy de gebreken van andere menschen stac, ende een cleen tasken op zijn rugh, waer in hy zijn eygen ghebreecken vulde, tot bewijs: dat hy altijdt ander luyden haer ghebreecken in 't oogh had, ende de sijne nimmermeer.

[p. 53]

 

Om veele schade (noodigh hatende) te vlien.

 

O Menschen! leert (gelijck ick voor verhaelt heb) haten

 

Noodsaeckelijck de Wereld, de Wereld te verlaten.

 

En wachten u van 't gheen de wereld ons aen-biet,

 

Tot schade van de ziel, het lichaem tot verdriet,

 

Dat 's levens hovaerdy: begeerlijckheydt der oogen,

 

Begheerlijckheyt des vleys, waer door men werd ghetooghen

 

Tot lusten van de zond'. Maer 't Goddelijck vermaen

 

Leert ons God-heyligh sijn, om overvloed'ge hoopen

 

Van Silver ende Goud soo menn'gen ziel verkoopen.

 

Verblinde herten! door 't bedrogh van quaed' begeert,

 

Die nimmermeer vernoeght, maer lust tot meer vermeert:

 

Slaet eens u ooghen op, en wilt doch eens te deghen

 

De dagelijckse loop der tijden over-weghen,

 

Neemt kennis en verstand in u op-merck te baet,

 

En siet eens watter inde wereld omme-gaet.

 

Komt Godts rechtvaerde straf op ons niet alle daghen?

 

Versoeckt de Heer ons niet met alderhande plaghen:

 

Krijgh, Oorlogh, dieren tijd, benautheyd, en ellent,

 

De waerom (acht ick) is een yeder wel bekent.

 

Moght yemand d'oorsaeck noch van dees in twijffel legghen,

 

Hy treed' in sijn gemoed, conscienti sal 't hem seggen.

 

Of yemand waer so plomp, dat hy 't niet kost verstaen,

 

Ick sal 't hem met mijn Pen wel klaerlijck wijsen aen:

 

't Geschiet om onse zond, waer meed' wy God bedroeven,

 

't Geschiet om onse zond' dat wy Godts straffe proeven;

 

't Geschiet om onse zond' dat wy met ongedult

[p. 54]

 

Beweenen onse smert, 't is onser zonden schult.

 

De herten, door begeert, doen vaeck de Tonghen liegen,

 

En leughens met bedrogh veel herten weer bedrieghen;

 

Moet-wil heeft ruyme toom, en rent van 't rechte spoor,

 

Vermaningh tot de deughd' heeft heden geen gehoor.

 

Wie heden 't quaed' bestraft moet straffe daerom lijden,

 

Men dwaelt van 't rechte spoor, men loopter los bezijden

 

Men sal om eyghen-baet (door giericheyt gedreven

 

Met loose vleyery) ootmoedigh sich begeven

 

Onder der Rijcken macht, om wereldlijcke Eer,

 

En eeren daerom meer den Mensch als God den Heer.

 

Is staetstuchts sieckt' soo groot? Och ja! Den mensch verkeerlijck

 

Is tot het Aertsch veel meer als 't Hemelsche begeerlijck

 

 

 

Maer ach! den Mensch is soo van aert:

 

't Geen hem de meeste vreuchde baert

 

Daer is hy 't minste toe ghenegen;

 

Hy draeft, hy slaeft, hy woelt, hy wroet,

 

Na hooge staet, om gelt en goet,

 

Daer niet als sorgh in is gelegen.

 

Want als men 't wel en wel door-siet,

 

Sijn werelds-lusten geen verdriet?

 

Hoe schoon zy thoonen voor de ooghen.

 

Teelt werelds-vreughd' geen bitterheyd

 

Wanneer de Ziel van 't Lichaem scheyd?

 

Waer door der menigh zijn bedrogen.

 

De Mensch hier op der Aerden leeft

 

Soo langh hy Ziel en Lichaem heeft,

 

Staet hem te sorghen voor dees beyde,

[p. 55]

 

En wat van beyden meest behoeft

 

Hy by sijn selven eens beproeft,

 

Met een op-merck'lijck onderscheyde.

 

Ick segh soo veel de gheest het vleesch te boven gaet,

 

Dat soo veel meer voor 't een, als 't aer te sorghen staet.

 

Want als de Ziel van 't Lichaem scheyd,

 

Haer wesen blijft in eeuwigheyd.

 

Dies moet ick eens mijn selver vraghen:

 

Voor wie van beyde dat ick meest

 

't Verganck'lijck Lichaem, of de gheest

 

Ben schuldigh sorghe voor te draghen.

 

De Ziel acht ick het meeste waerd,

 

Om dat het Lichaem rot in d'Aerd;

 

Dies doolen zy in haer begeeren,

 

Die om 't genot van werelds Eer

 

De Mensch ontsien meer als haer Heer,

 

Haer zielen, en Godt selfs onteeren.

 

Maer 't overheert ghemoedt van tijdelijck ghewin

 

Drijft ware kennis strack uyt onse goede sin,

 

Schoon dat wy in de gheest het beste deel bespeuren

 

Liefd' (tot het tijdelijck) acht al de rest maer leuren,

 

En blaest ons in het hooft het staet de Ieught niet vry;

 

,,Te leven na de gheest is viese vasery.

 

De swackheydt van de Ieught vermach niet te doen vlieden

 

De soetigheden die de lusten ons aenbieden;

 

Mijn Ionckheydt is te swack tot sulcken swaren last,

 

Och neen; dat voeght my niet, daer is te veel aen vast:

 

Soud' ick versmaen de Eer van 't Wereldsche vermoghen?

[p. 56]

 

Hoe soud 't begheerlijck hert dat toe-staen of ghedoghen?

 

Soud' ick mijn groote macht van Adels stam en bloet,

 

Mijn Rijckdom, en mijn Haef, vertreden met de voet,

 

Waer door ick ben ontsien, waer door ick alle daghe

 

Eerbiedigh word' ghe-eert by Hooghe als by Laghe:

 

Ick heb al wat ick wil. Al wat ick denck, ick doe;

 

En wat mijn lust begheert, brenght my 't vermoghen toe.

 

Soud' ick dat om de geest verspillen, en verlaten?

 

Wegh, wegh, 't is sotterny, het zijn maer malle praten.

 

Wat isser meer ellend', wat isser meer verdiet,

 

Te geven d'Armen 't goed, en houden selver niet?

 

Wat is hy doch ge-acht by treftighen en rijcken

 

Die altijdt anderen moet in de handen kijcken?

 

Wat isser meer ellend' als slaef en Onderdaen

 

Ghehoorsaemlijck te dienst van anderen te staen?

 

Wie heeft al wat hy wenscht, die mach na lust ghebieden,

 

Die werd ghe-acht, ghe-eert, ontsien by alle Lieden.

 

Hy doolt die anders zeyt: veel beter ist (dunckt mijn)

 

Ghedient te worden, als een Dienaer selfs te zijn.

 

Wie weet hoe langh de tijdt ken recken onse Iaren,

 

Het hebben valt dan soet, men moeter wel of varen.

 

Men maeckt my aers niet wijs; Ick neem niet ander aen;

 

Ick sie wel watter om het goed al werd ghedaen.

 

Niet heeft ons Heere Godt gheschapen op der Aerde,

 

Of hy heeft alle dingh ghemaeckt elck na zijn waerde,

 

Tot een ghebruyck voor ons. 't Ghebruyck dat staet onvry

[p. 57]

 

Van alles dat Godt schiep, elck dingh na sijn waerdy.

 

Om dat het schobbigh Vee sijn lusten soud' bekomen,

 

Schiep Godt tot haer ghebruyckt revieren ende stromen.

 

O Wereld! wat maeckt ghy der Menschen Kind'ren wijs.

 

't Is waer, voor hongher heeft de Heer verleent de spijs,

 

En voor de vaeck heeft Godt tot een ghebruyck gheschapen

 

De nacht, tot lieve lust, om rustelijck te slapen,

 

Godt heeft het al ghemaeckt; maer dat ghy 't recht verstaet

 

Sijn overvloedigheydt wil nochtans middel-maet,

 

Want dat ons Godt verleent in overvloed sijn zeghen

 

Dat staet met oordeel by ons selfs te overwegen,

 

Of dat geschied om die in overdadigheyd

 

Te bruycken na ons wil. Hoort wat d'Apostel seyd:

 

Geeft Godt u spijs en dranck, tot voedsel van u Leden,

 

Kost, Kleeders hebbende, danckt hem, en zijt te vreden.

 

Gheeft Godt de Heer u meer, Schriftuur bewijst met reen:

 

Wy sullen 't overschot aen d'Armen mild' besteen.

 

Waent ghy dat God de Heer ons geeft na onse lusten

 

Het gulde Ledicant, om dertel in te rusten?

 

Ghy doolt, ghewis ghy doolt, indien ghy sulcx vertrouwt,

 

En 't is quaed fondament daer sulck gheloof op bouwt.

 

Ick koom noch eens tot u, die self u wijs keunt maecken

 

Dat het maer fabels sijn, de Wereld te versaecken;

 

Maer acht het groote Eer, als u 't gheluck gheschied,

 

Dat u Fortuna mild haer hooghe gaven bied,

[p. 58]

 

Waer op ghy trotst met macht, ghelijck als groote Goden

 

De kleyne te ghebien, met dwangh van u gheboden.

 

De Wet van uwe wil wel woud' dat yeder Man

 

V eerden als een Godt: u machten baden an.

 

Trots beeldt u selver in, door hovaerdys vermeten,

 

Dat men u Hoogheydt hoort een Aerdtschen Godt te heten.

 

Verdoolt, verblind verstand, inbeeldingh al te slecht,

 

Wat sult ghy sijn wanneer ghy komt voor 't hooghste recht?

 

Hoe sal men dan een Boer, of Koningh, onderscheyden?

 

Wie sal den Adel daer met pracht te Hove leyden?

 

Wat voordeel sal daer sijn meer voor een Vorst, of Graef,

 

Als voor een Bedelaer, of d'alderminste Slaef?

 

Veel die met Lazaro op Aerden sijn vergeten

 

Sullen in Abrams schoot met Lazaro sijn gezeten.

 

Veel Rijcken (soo ick sorgh, niet dat ick oord'len kan)

 

Sullen in armoed' sijn oock met den rijcken Man.

 

Om dees te wederstaen, tot voordeel onser zielen,

 

Laet ons ootmoedigh in den Tempel neder knielen

 

Van een ghebroken hert, en offeren gebeen

 

Met een oprecht berou, en innerlijck geween:

 

En storten stroomen uyt van bracke water-plassen,

 

Om ons onreyn ghemoedt met tranen af te wassen.

 

Laet ons met vast gheloof vertrouwen in den dood

 

Die Christus heeft geleen om onse zonden snood.

 

Laet ons met goed opset oock dooden, en doen sterven

 

De zonden, die de ziel (gelijck een Pest) verderven.

 

Laet ons tot Christum gaen belijden onse zond,

[p. 59]

 

Verlaten 't oud' misbruyck, en maken nieu verbond:

 

Om al 't voorgaende quaed, om alle quade dingen,

 

Waer in voor desen wy ons vaeck te buyten gingen;

 

Insonderheyd al 't geen ick vooren heb verhaelt,

 

Leert oock aen mijn vermaen, die altijd schrolt, en smaelt,

 

Met lasterlijcke schamp u Naesten te bestrijden,

 

Leert (segh ick) u voor 't quaed van schamper schieten mijden,

 

't Geen niet als wraeck en teelt: Een onverstandigh Man,

 

Schoon hy onschuldigh is, treckt hem u schempen an.

 

By wijsen sult ghy noyt met schempen Lof verkrijgen:

 

Schoon ghy op Wijsen schiet, wijsheyd sal stille swijgen,

 

En maken u beschaemt. Dus is de beste vond:

 

Te snoeren uwe Tongh, te houden uwen Mond.

 

Maer om 't voorgaende quaed', om alle quaed' ghebreecken,

 

Laet ons met waer' berou al dese dinghen wreecken:

 

Versmaden wellust seer, de hovaerdy vertreen,

 

Om onse naeckte ziel met deughden te bekleen.

 

Laet ons voor hovaerdy ootmoedigheyd verkiesen.

 

Laet ons het eeuwigh niet om 't tijdelijck verliesen.

 

Laet ons de trotse pracht van 't sterffelijcke vleys

 

Betomen, door de geest, ontseggen haren eys.

 

Voor blijde wellust, laet ons droeve tranen storten:

 

Ons leven loopt ten eynd': ons dagen die verkorten.

 

⁺Och! Broeders na dees tijd sal comen eenen dagh

 

Dat niet geschieden sal 't gheen nu geschieden magh,

 

Begeeft u hert tot haet, want haet is ons van noode,

+ Augusti.
Broeders, so wy gheloven datter een Oordeel sal wesen, laet ons wel leven op dat wy niet qualijck en sterven, want nu is het den tijdt der barmhertigheydt, ende dan salt den tijdt des oordeels wesen.

[p. 60]

 

Om de begeerlijckheyt des wellust te doen doode.

 

Soo men voor desen heeft zijn's levens tijdt gheleyd,

 

Wellustelijck gheleeft in overvloedigheyd,

 

Laet ons dat wederom vergoeden in dit leven:

 

Den Armen mildelijck van onse Rijckdom geven.

 

Wat wy noch hebben meer (door lust) in zond' bestaen,

 

Laet ons dat leeren nu waerachtelijck versmaen.

 

Laet ons ootmoedigh neer gaen knielen voor de voeten

 

Ons Scheppers, en ons Heer, ons Prins, ons Koningh groeten.

 

Nu met een nieu verbondt doen af-stand van het quaet,

 

Het geen noodsakelijck moet sijn tot Werelds-haet.

 

't Gheen ons de Liefde Godts wil gunnen al te samen,

 

Tot heyl van ons ghemoedt, der zielen welvaert, Amen.

EYNDE.

J. Krul.