Lezen doet je goed. Leerjaar 8c

[p. 10]

2 Jorobodjie en de sjamaan

In een dorp, diep in het binnenland, woonde een jongen die Jorobodjie heette. Zijn vader kwam te overlijden toen hij nog heel jong was. Zijn moeder, Tekaya, zorgde voor hem en zijn oudere zus Iwa. Iedereen vond Jorobodjie erg lui.

Hij lag meestal in zijn hangmat, terwijl andere jongens samen met de mannen van het dorp aan het werk waren. Ze gingen op jacht of hengelden in de kreek naar vis. Weer andere mannen deden minder gezond werk. Zij gingen op zoek naar goud. De jagers, vissers en goudzoekers kwamen pas terug naar het dorp als ze iets gevangen, geschoten of gevonden hadden. Vooral de goudzoekers bleven vaak wekenlang weg. De mannen hadden ook een gezamenlijke taak. In de grote droge tijd moesten zij een stuk bos openkappen en platbranden. De vrouwen hadden dan weer een plek om ananas, bittere cassave en andere gewassen te planten.

[p. 11]

Jorobodjie ging niet op jacht, ving geen vissen, zocht geen goud en hielp ook niet om kostgrondjes open te kappen. Zijn moeder vertelde hem steeds opnieuw dat hij lui was. Zij wilde dat hij zou meegaan met de jagers, vissers of goudzoekers.

Tot haar ergernis, en die van de dorpelingen, weigerde haar koppige zoon om in actie te komen. De jongen schommelde de hele dag in zijn hangmat en iedereen in het dorp wist dat hij nergens voor deugde. Ouders waarschuwden hun kinderen om geen vrienden met hem te zijn, uit angst dat hij hen zou besmetten met zijn luiheid. Dochters kregen de raad om niet verliefd te worden op Jorobodjie. Wie kinderen met hem zou krijgen, zou later zeker pinaren door zijn luiheid.

Alle kritiek werd Jorobodjie te veel. Hij besloot te verhuizen naar een plekje net buiten het dorp, dichtbij de kreek. Daar bouwde hij een hut van vier dunne palen, gemaakt van boomstammen. Het dak maakte hij van palmtakken.

Zijn hangmat maakte hij diagonaal vast aan twee hoeken van de hut.

Doordat er geen wanden waren, regende het gemakkelijk in. Maar Jorobodjie was tevreden met zijn eenvoudige onderkomen. Hij dacht: ‘Zo, nu hoef ik het gemopper van de dorpelingen niet langer aan te horen.’ Met een zelfgemaakte hengel ving hij pirens in de kreek. Hij had geen speciaal aas nodig, want deze roofvissen eten alles, van insecten tot de ingewanden van andere dieren.

De gevangen vissen roosterde hij op een vuurtje; ze smaakten heerlijk! Jorobodjie at niet alleen vis, maar ook awara's, maripa's en andere vruchten die hij in het bos vond.

Heel soms, als de jagers een pingo of pakira hadden gedood, kregen alle gezinnen van het dorp een stuk vlees. In het dorp hing dan de heerlijke geur van geroosterd wild. Soms kreeg Jorobodjie zoveel zin in mals vlees, dat hij stiekem een stuk bij zijn moeder ging bedelen. Zij gaf hem dan niet alleen wat vlees, maar ‘trakteerde’ hem ook op verwijten over zijn luiheid. Hij schold dan flink terug, voordat hij - natuurlijk met het vlees - terugging naar zijn hutje. Wanneer de vissers anyumara's of andere grote vissen hadden gevangen, kookten de vrouwen van het dorp die in cassavewater met veel peper. Ook de geur van peprewatra liet Jorobodjie watertanden. Hij ging meestal een portie bedelen bij zijn zus, die getrouwd was en een gezin had. Zij gaf hem dan onopvallend een kalebas mee met lekkere peprewatra.

‘Laat mijn man dit niet zien hoor, anders maakt hij straks ruzie met me’,

[p. 12]

fluisterde ze dan tegen haar broertje.

Op een dag gebeurde er iets bijzonders. De porknokkers hadden veel goud gevonden. Het hele dorp was in rep en roer van vreugde. Vanuit zijn hangmat in zijn open hut kon Jorobodjie goed zien hoe blij iedereen was. Een paar dagen later zag hij de mensen pronken met allerlei luxeartikelen uit de stad. De meeste jongeren hadden een mobiele telefoon gekocht. Nu konden zij familie buiten het dorp bellen, naar muziek luisteren en filmpjes bekijken. Jorobodjie kon zijn ogen niet geloven. Hij wist niet dat je zulke mooie dingen kon kopen met de opbrengst van goud.

Hij kwam op een idee. Iemand had hem verteld over een wijze sjamaan, die stroomopwaarts aan de kreek in een hut woonde. Volgens de verhalen kon deze wijze oude man wonderen verrichten. Jorobodjie had nog wat pirens die hij eerder had gevangen. Die kon hij gebruiken om de sjamaan te betalen.

Hij reeg de vissen aan een grasstengel en pakte de korjaal die hij van zijn vader had geërfd. Hij voer stroomopwaarts en na enkele uren zag hij een hut op de oever van de kreek. Een oude man zat op een boomstronk, alsof hij op hem zat te wachten. Het was de sjamaan! ‘Vriend, wat heeft jou hier gebracht?’, vroeg hij met een glimlach. Jorobodjie overhandigde hem de vissen, die door de hitte al bedorven waren en onder de vliegen zaten.

‘U moet me met iets helpen’, zei hij.

‘Waarmee dan?’, vroeg de sjamaan.

‘Ik weet dat u wonderen kunt verrichten. U moet mij leren hoe ik goud kan maken’, antwoordde de jongen.

‘Hmm, dat is niet gemakkelijk. Het gaat je heel veel tijd en energie kosten om zelf goud te maken. Heb je dat er wel voor over?’, vroeg de sjamaan. Jorobodjie knikte.

‘Je gaat heel hard moeten werken’, waarschuwde de sjamaan.

Jorobodjie dacht aan de mooie spullen die hij bij de dorpelingen had gezien en zei dat hij er alles voor wilde doen om goud te leren maken. ‘Luister heel goed’, zei de sjamaan zachtjes.

[p. 13]

Jorobodjie spitste zijn oren.

‘Om te beginnen moet je vier grote rieten manden vlechten. Deze manden moeten heel stevig zijn, want je gaat ze vullen met zand uit de kreek. Dat mag je alleen doen bij zonsondergang, op de dag van de volle maan. De volle manden sjouw je terug naar je hut. Bind ze met touw aan de vier hoeken. Dit moet je aan de buitenkant doen, zodat de maan ze goed kan beschijnen.’ Hij vervolgde: ‘Je hut moet stevig genoeg zijn om de zware manden te kunnen dragen. Stort je hut in, dan kun je het goud vergeten. De volgende ochtend maak je de manden los, voordat de zon opkomt. Spreid het zand daarna uit in je hut, over de hele vloer. Als je alles goed hebt gedaan, zal je tussen het zand kleine goudklompjes zien’, legde de sjamaan uit.

Jorobodjie luisterde ademloos.

‘Maar nu komt het belangrijkste’, zei de sjamaan. ‘Je moet voortdurend aan goud denken, terwijl je de manden vlecht, ze met zand vult en ze ophangt aan je hut. Maar... je mag helemaal niet aan goud denken als je de manden losmaakt, en het zand uitspreidt in je hut. Doe je dat toch, dan is alles voor niets geweest en moet je opnieuw beginnen bij de volgende volle maan.’

Jorobodjie bedankte de sjamaan en ging tevreden terug naar huis. Hij was ervan overtuigd dat het hem zou lukken om zelf goud te maken. Eenmaal thuis, kwam hij direct in actie. Van zwaardere boomstammen bouwde hij een grotere hut, die hij helemaal dichtmaakte voor extra stevigheid. Aan één kant liet hij een kleine opening als ingang. Daarna begon Jorobodjie ijverig te vlechten.

De dorpsbewoners wisten niet wat zij zagen! Omdat ze wisten hoe boos Jorobodjie kon worden, durfde niemand iets te vragen. Daar was hij blij om, want zijn geheim was heilig voor hem. Precies een dag vóór volle maan was Jorobodjie klaar met vlechten. Hij deed precies wat de sjamaan hem had opgedragen.

Hij dacht voortdurend aan goud. Met een uitgeholde halve kalebas schepte hij zand uit de kreek in de manden. Die waren heel zwaar, maar hij kon ze nog net optillen om ze vast te maken aan de hoeken van de stevige hut. Die nacht deed Jorobodjie geen oog dicht. Hij moest de manden losmaken voordat de zon opkwam en hij was bang dat hij zich zou verslapen. Heel vroeg in de ochtend, toen hij de eerste mand losmaakte, betrapte hij zichzelf erop dat hij aan goud

[p. 14]

dacht. De tranen schoten hem in de ogen van verdriet en teleurstelling. Hij verspreidde het zand toch over de vloer van de grote hut, maar vond geen goud. Hij besefte dat zijn poging mislukt was.

Hij besloot alles opnieuw te doen bij de volgende volle maan. De lege manden hing hij onder zijn oude, open hut en begon met frisse moed vier nieuwe manden te vlechten. Hij werd steeds handiger in het vlechtwerk en ontdekte allerlei tyori's waardoor het veel sneller ging. De nieuwe rieten manden waren ruim op tijd af. Bij volle maan vulde hij ze met kreekzand en hing ze aan de vier hoeken van zijn hut. Maar ook deze keer ging het mis. Hij dacht toch aan goud toen hij de tweede mand losmaakte. Hij hing de vier manden bij de andere vier in zijn oude hut en besloot het nog één keer te proberen. Bij de derde volle maan lukte het hem bijna, maar toen hij het zand over de vloer verdeelde, dacht hij toch aan goud. De boosheid was af te lezen van zijn gezicht. Mopperend hing hij de nieuwe manden onder het dak van zijn oude hut. Hij pakte zijn korjaal en pagaaide naar de sjamaan. Die zat op zijn boomstronk. Het leek wel alsof hij Jorobodjie verwachtte.

‘Goedemorgen! Waar is de reis naar toe?’, vroeg de oude man lachend.

Jorobodjie liep op hem af, met een gezicht als een donderwolk. Hij groette niet terug maar zei boos: ‘Wat u mij gezegd heeft, is onmogelijk. Hoe kan ik niet aan mijn doel denken? Ik heb het drie keer geprobeerd, maar nog steeds geen goud gemaakt.’

De sjamaan lachte plagend. ‘Dat komt ervan als je het onmogelijke vraagt.’

Toen begreep Jorobodjie dat hij voor de gek was gehouden. Hij werd zó boos dat hij de oude man uitschold voor oplichter. De sjamaan luisterde kalm naar de beledigingen en zweeg. Jorobodjie stapte in zijn korjaal en voer vloekend en scheldend terug naar zijn dorp.

Van veraf zag hij een groep ouderen uit het dorp bij zijn kleine hut. Zij bewonderden de manden die er hingen. De boze Jorobodjie wilde eigenlijk iedereen wegjagen, maar de dorpelingen waren zo vriendelijk dat hij zijn woede vergat. Ze zeiden dat ze nog nooit zulke mooie, stevige rieten manden hadden gezien. Binnen een oogwenk had Jorobodjie alle twaalf manden verkocht. Al snel wilden meer mensen een mand kopen. Jorobodjie begon manden op bestelling te maken! De dorpelingen hadden ook zijn stevige hut bekeken en namen zijn

[p. 15]

bouwstijl over. Toen hun hutten klaar waren, maakten ze de vloer mooi met het witte zand uit de kreek, precies zoals ze dat hadden gezien bij Jorobodjie.

Het dorp bekeek Jorobodjie nu met andere ogen. De dorpelingen vonden dat ‘de grootste luilak van het dorp’ was veranderd in één van de actiefste jongeren. Er kwamen steeds vaker mensen uit andere dorpen om de felbegeerde manden te kopen! Jorobodjie stond heel vroeg op om te vlechten. Met zijn nieuwe vrienden en vriendinnen ging hij na het werk gezellig zwemmen, voetballen of speerwerpen. Moeder Tekaya en zus Iwa waren nu trots op hun zoon en broertje. Het leven lachte Jorobodjie toe. Maar op een dag kreeg hij plotseling tranen in zijn ogen. Hij dacht aan de sjamaan die hij zo onterecht had uitgescholden. Hij ging hengelen. Met een mand vol verse vis voer hij naar hem toe. De sjamaan zat op zijn vertrouwde boomstronk. De oude man was niet verbaasd om Jorobodjie te zien.

‘Welkom’, zei hij. ‘Je lijkt wel een ander mens.’

Jorobodjie omhelsde hem huilend. Hij bood zijn verontschuldigingen aan en bedankte de wijze sjamaan voor de levenslessen en de liefdevolle manier waarop hij met hem was omgegaan.

De sjamaan zei: ‘Ik heb niks bijzonders gedaan. Ik heb je alleen laten zien wat al in jou zat. Door het verdriet over de dood van je vader wilde dat niet tot bloei komen. Het echte goud dat je zocht, zat al die tijd verborgen in je hart!’ Jorobodjie en de sjamaan bleven voor de rest van hun leven goede vrienden.