Lezen doet je goed. Leerjaar 7c

[p. 13]

3 Wadjilie ontmoet Tete en Dokoko

Wadjilie is een Arowaks-Surinaamse jongen van twaalf jaar, die als peuter naar Nederland is gegaan. Suriname herinnert hij zich alleen nog van de prachtige verhalen van zijn moeder. Ze vertelt vaak over het dorp Wasjikwa, waar hij is geboren. Het ligt ver in het binnenland. Zijn grootouders wonen er nog: Tete (oma) en Dokoko (opa).

Die wil hij leren kennen en ook het mooie land Suriname. Hij spaart tot hij genoeg geld heeft om een ticket te kopen. Zijn moeder merkt dat hij vastberaden is om te gaan. Ze vraagt haar zus Yanowamo, Wadjilies tante, om hem op te vangen.

Ze heeft ook in Nederland gewoond, maar ging enkele jaren geleden terug naar haar geboorteland en werkt nu als advocaat in Paramaribo.

Als Wadjilie eenmaal in Suriname is, moeten ze natuurlijk op bezoek bij Tete en Dokoko in Wasjikwa. Het is een lange reis. Ze vertrekken heel vroeg, om zeven uur 's morgens al. Het eerste deel doen ze met de auto. De weg over land, naar het westen van Suriname, duurt vijf uur. Het laatste stukje gaan ze met een korjaal. Het dorp ligt ver in het oerwoud en kan alleen via de rivier worden bereikt.

[p. 14]

Een Marron bestuurt de korjaal. In de boot praten tante en Wadjilie over Nederland en Suriname.

Wadjilie: ‘Tante, u woont nu al twee jaar weer in Suriname. Mist u Nederland niet, al die moderne dingen daar?’

Tante: ‘Je moet niet vergeten dat dit mijn geboorteland is. In Paramaribo, waar ik nu woon en werk, is het leven best prettig. Ik ben mij ook een beetje aan het luxeleven van de stad gaan hechten. Wasjikwa is inderdaad een beetje ver van de moderne wereld.’

Wadjilie: ‘Gaat u de mensen in het dorp dan niet opzoeken?’

Tante: ‘Ja, ik breng om de drie maanden spullen voor Tete en Dokoko.’

Wadjilie: ‘Het is warm, zeg?’

Hij doopt zijn zakdoek in het water en veegt zijn gezicht ermee af.

Tante: ‘Voorzichtig! Piren lai ini a watra, nakifisi ook tu. Er zijn veel piranha's in het water en ook van die elektrische slangen.’

Wadjilie: ‘Sidderalen bedoelt u?’

Hij trekt zich angstig een beetje terug van de rand van de boot. Hij schuift naar het midden van zijn bank en gaat staan. Hij tuurt voor zich uit.

Tante: ‘Wadjilie kijk uit! Het is gevaarlijk wat je doet! Straks slaat die korjaal nog om.’

Wadjilie gaat weer zitten.

Wadjilie: ‘Hoe ver is het nog naar het dorp?’

Tante: ‘We zijn er bijna. Zie je die bocht daar? Zodra we om de bocht zijn, varen we recht op het dorp af.’

Wadjilie: ‘Ik ben echt benieuwd naar de mensen. Mama heeft me zoveel over het dorp verteld.’

Tante: ‘Weet ik. Ze wil niet dat je vergeet dat jouw navelstreng in Wasjikwa begraven ligt. ‘Je moet nooit vergeten waar je vandaan komt.’

[p. 15]

Zodra ze de bocht om zijn, zien ze enkele dorpelingen aan de waterkant staan. Ze zwaaien en roepen een vrolijk welkom naar tante Yanowamo en Wadjilie.

Bootsman: ‘Luku drape! Den suma e tnapu kaba na syoro e wakti unu!’

Tante: ‘Kijk daar! De mensen staan ons al op te wachten aan de waterkant!’

Zij en Wadjilie zwaaien terug. De bootsman legt aan bij de steiger van het dorp. Hij helpt eerst Wadjilie voorzichtig uit de boot, daarna tante en tenslotte brengt hij de koffers van Wadjilie aan wal. Hij strekt vervolgens zijn hand uit naar tante voor de betaling.

Bootsman: ‘So, yu mu pay mi tin euro..., patatamoni!’

Tante: ‘Na fufuru e de na yu ede, na SRD yu musu aksi.’

Wadjilie: ‘Wat vraagt hij?’

Tante: ‘Hij wil geld van Nederland, Euro.’

Wadjilie: ‘Hoeveel?’

Tante: ‘Tien euro.’

Wadjilie haalt zijn portemonnee tevoorschijn en geeft de man een biljet van 20 euro.

Tante: ‘Moet je niet doen, het is teveel.’

Wadjilie: ‘Ik heb geen tientjes.’

Dolblij pakt de bootsman Wadjilies hand om hem te bedanken.

Bootsman: ‘Grantangi mi pikin masra, grantangi! Dyonsro a moni o doro fu bay wan buitenboordmotor, hahaha.’

De bootsman is blij met het geld, want hij spaart om een buitenboordmotor te kopen. Hij loopt zingend weg.

Bootsman: ‘Mi boto de na Merjankondre, mi pari de na Dahomey...’

[p. 16]

Tante stelt Wadjilie voor aan de toegestroomde dorpelingen, die hem stuk voor stuk vriendelijk begroeten. Sjokoro, de dochter van een tante die in het dorp woont, rent naar het dorp om Tete te melden dat haar kleinzoon uit Holland is gekomen.

Sjokoro: ‘Tete! Tete! Wadjilie anda, Wadjilie anda!’

Tete: ‘Suma doro?’

Sjokoro: ‘Wadjilie, yu granpikin doro fu patatakondre!’

Tete: ‘Baya, mi no man waka bun, ma mi o meki muyti fu go na libasey.’

Tete wordt ondersteund door Sjokoro, want ze is slecht ter been. Toch wil ze graag naar de waterkant om hem te zien. Ze hoeft gelukkig niet ver te lopen.

Tante: ‘Kijk, daar heb je Tete en je nichtje Sjokoro.’

Tante groet Tete in het Arowaks.

Tante: ‘Alikadjakoba Tete?’

Wadjilie omhelst zijn oma.

Wadjilie: ‘Dag oma. Wat scheelt u aan uw voeten?’

Tete verstaat geen Nederlands. Ze vraagt tante Yanowamo om te vertalen.

Tete: ‘San a e aksi so dan ini witman tongo?’

Tante: ‘Wadjilie e aksi san ede yu e waka so?’

Tete: ‘Ooh... mi boy, na soso sika lay mi so.’

Wadjilie: ‘Wat zei ze?’

Tante: ‘Ze heeft last van die beestjes in het zand, die in je voeten gaan.’

Wadjilie: ‘Zandluizen bedoelt u.’

Tante: ‘Precies, wij noemen ze sika. Kijk, Dokoko staat ons al op te wachten bij de hut.’

[p. 17]

De dorpskinderen belagen Wadjilie. Ze bewonderen zijn mooie sportschoenen en kleding en zijn mobiele telefoon, waarmee hij constant filmt. Ze worden streng weggestuurd door Dokoko.

Dokoko: ‘Hiba lie Wadjilie methe kai!’

Tante: ‘Alikadjakoba Dokoko?’

Dokoko: ‘Alekgebeka dawe bandengthe wameng.’

Dokoko zegt in het Arowaks dat Wadjilie op zijn moeder lijkt.

Dokoko: ‘Bojo Mandja kwaro baja.’

Tante vertaalt voor Wadjilie. Wadjilie lacht.

Tete: ‘Dan fa yu ma e meki en na bakrakondre dan?’

Tante vertaalt weer.

Tante: ‘Tete vraagt hoe het met je moeder gaat in Holland.’

Wadjilie: ‘Zeg dat ze het goed maakt. Ze kon vanwege haar werk niet meekomen naar Suriname.’

Tante vertaalt voor Tete.

Tante: ‘A mma e meki en bun. A no ben man kisi fri fu en wrokope fu kon na Sranan.’

Tete loopt de hut binnen en komt met een ansichtkaart van Rotterdam terug.

Tete: ‘Tu yari pasa di wi kisi a karta disi fu yu mma. Baka dati, noyti moro wi yere wan sani fu en. A no beestachtig?’

Hoofdschuddend vertaalt tante zijn woorden.

Tante: ‘Tete zegt dat jouw moeder deze kaart twee jaar geleden heeft gestuurd. Daarna hebben zij nooit meer iets van haar vernomen. Tete vindt het beestachtig.’

[p. 18]

Wadjilie merkt de ernst op waarmee Tete de nalatigheid van zijn moeder benadrukt.

Wadjilie: ‘Ik zal met haar praten als ik terug ben in Nederland.’

Tante: ‘Tete heeft gelijk. Wanneer de mensen eenmaal naar Nederland zijn vertrokken, vergeten zij hun ouders en grootouders hier helemaal. Ze vergeten dat die mensen oud worden en vaak niet meer voor zichzelf kunnen zorgen.’

Wadjilie: ‘O ja, ik heb wat spulletjes meegenomen voor Tete en Dokoko.’

Dokoko krijgt een Hollands molentje en voor Tete heeft hij twee kleine klompjes.

Dokoko: ‘Ooh, na a sani san e gi winti, nò?’

Tante moet lachen.

Tante: ‘Nee, a no wan ventilator. Na wan windmolen, te winti e way dan a e dray.’

Dokoko: ‘Dan mi musu poti en na dorosey?’

Tante: ‘Nônô, a sani na fu moy. Ini Holland den abi den bigiwan na dorosey san e dray te winti e way.’

Dokoko: ‘Ooh, na so.’

Tante wendt zich tot Wadjilie.

Tante: ‘Dokoko dacht dat het een kleine ventilator was.’

Wadjilie moet lachen. Tete kijkt nieuwsgierig naar de klompjes.

Tete: ‘Den disi na popki susu?’

Tante: ‘Na klompu, den buru ini a bakrakondre e weri bigiwan fu den te den e wroko den gron.’

Tete: ‘Den sa lay lekdoru na den futu, bikasi na tranga udu.’

Tante amuseert zich met Tete.

Beide grootouders bedanken Wadjilie vriendelijk in het Arowaks.

[p. 19]

Tante: ‘Je hebt ze blij gemaakt, want ze krijgen bijna nooit iets uit Nederland.’

Sjokoro komt roepen dat het eten klaar is. Ze hebben peprewatra gekookt.

Wadjilie: ‘Peprewatra is toch die hete soep?’

Tante: ‘Klopt, hier wordt het meestal met vis, pakira of pingo bereid. Heb je het al gegeten?’

Wadjilie: ‘Ja, maar mama had het met kippenvlees gemaakt.’

Tante: ‘Dat is niet die echte. Straks zal je de echte peprewatra van Wasjikwa met anyumara en wilde eend proeven.’

Wadjilie: ‘Mmmm, het klinkt heel lekker. Jammer dat ik geen Arowaks ken. Ik had zo graag met de mensen willen praten.’

Tante: ‘We blijven een paar dagen in het dorp. Voordat je weg gaat zal je aardig wat woorden hebben geleerd. Je gaat zeker kunnen zeggen hoe lekker je het eten vindt.’