Werken 1965-2000

De geschiedenis van een standbeeld

Het is jammer maar wel tekenend dat geen enkele bij de plaatselijke cultuur van Veere betrokken instelling heeft gereageerd op mijn brief in de PZC van 12-1 j.l. Op 4-1 schreef de journalist Jacques Cats in een aflevering van de rubriek Beeldig dat in Veere toeristen tijdens rondleidingen te horen krijgen dat de beeldhouwer Mari Andriessen (de maker van het beeld) Valerius in eerste instantie niet met de bekende zeventiende-eeuwse bontkraag had uitgebeeld, maar met een ‘bontstola van een vrouwspersoon’. Een en ander zou het gevolg zijn van een conflict dat hij had gehad met ‘een befaamd industriëlengeslacht’, dat hem met een (in opdracht gemaakt) beeld van een vrouwelijk familielid zou hebben laten zitten. Daarna zou de beeldhouwer dat beeld dus door een paar kunstige ingrepen hebben omgevormd tot de gestalte van de Veerse dichter. Ik heb dit verhaal in mijn brief weersproken. Ten eerste omdat het niet waar is, ten tweede omdat ik samen met Jeanine nauw bij de oprichting van dit standbeeld betrokken ben geweest.

1.	Uit het verhaal vloeit voort dat het Valeriusbeeld dat sinds 1979 in Veere staat hetzelfde is als dat van die vrouwspersoon. Volgens de journalist is dat inderdaad het geval: een uit Veerse notabelen gevormd comité zou uit financiële nood met deze

[p. 222]

	gang van zaken akkoord zijn gegaan en het daarna voor een zacht prijsje van de beeldhouwer verkregen hebben. In mijn brief verwees ik naar een foto, in mijn bezit, van een allereerste ontwerpje dat de beeldhouwer had gemaakt, daarmee implicerend dat er toen hij aan het werk begon nog geen groot beeld bestond. Ik schreef dat op die foto duidelijk te zien is dat Andriessen ook dat ontwerpje al van de bekende zeventiende-eeuwse kraag voorzien had. Ik maakte melding van het feit dat Jeanine en ik dat eerste ontwerpje aan tal van Veerse notabelen hebben getoond en dat ook deze lieden van de onjuistheid van het verhaal zouden kunnen getuigen. Tenslotte verwees ik naar een foto in de PZC van 3-8-78, waarop de beeldhouwer staat afgebeeld met een bronzen afgietsel van dit eerste (of van een tweede) voorontwerpje.
2.	Ik moest kort zijn in mijn brief en daarom wees ik niet op het feit dat Andriessen zelf elders in die PZC van 3-8-78 had aangegeven hoe hij zich Valerius had voorgesteld: ‘sober, stoer gekleed in de mode des tijds; een lange jas met een bontkraag, zoals de beter gesitueerden uit de 17^de eeuw die droegen.’ Die perspublicatie (van 1978) had plaatsgevonden nadat het zogeheten Valeriuscomité juist op basis van dat voorontwerpje tot de opdracht besloten had. Als de Verenaren op mijn brief gereageerd hadden zou ik hen met deze feiten om de oren hebben kunnen slaan, maar helaas hebben ze gezwegen.
3.	Die journalist schrijft ook nog: ‘Daar zat Andriessen met zijn hakwerk.’ Maar een kind kan wel begrijpen dat als het beeld uit steen gehouwen was er nu in Veere geen bronzen maar een stenen beeld zou staan.
4.	Omdat dit uit de lucht gegrepen verhaal wel niet in Veere zal blijven zal ik hieronder de geschiedenis van dit beeld schrijven. Ik moet me tot mijn eigen rol (en die van mijn vrouw) beperken en kan niet voorkomen dat mijn relaas een persoonlijk karakter draagt.
5.	Jeanine en ik leerden Mari Andriessen in 1974 kennen tijdens een huisconcert bij de familie Spanjaard in Haarlem. Jeanine had Andriessen al eens vluchtig ontmoet en bij die gelegenheid had de beeldhouwer te kennen gegeven dat hij graag een beeld van haar wilde maken, maar dat is toen niet doorgegaan. De beeldhouwer was net als wij met de familie Spanjaard bevriend en hij was op de hoogte van de hechte banden die Jeanine's (toen allang overleden) moeder met deze familie onderhouden had. Die avond kwamen we met de beeldhouwer en zijn vrouw Nettie in gesprek. Nettie nodigde ons uit voor een atelierbezoek. Dat atelierbezoek was heel interessant, Mari vertelde ons amusante verhalen uit zijn lange beeldhouwerscarrière en zo raakten we bevriend.
6.	Soms gingen wij bij hen in Haarlem op bezoek. Een andere keer kwamen ze bij ons in Amsterdam eten. Op een keer vroeg Mari of hij een portret van Jeanine mocht maken. Jeanine aarzelde, want Mari was toen al heel oud en een paar beelden die hij toen juist van leden van de Spanjaard-familie gemaakt had waren nogal tegengevallen. Maar tenslotte stemde ze ermee in en in de daaropvolgende maanden ging ze een aantal keren naar Haarlem om te poseren.

[p. 223]

7.	In 1975 verhuisden wij naar Zeeland. Jeanine's portret was intussen heel mooi geworden en we vroegen Mari of we het mochten kopen. Maar de beeldhouwer was er zelf nog niet helemaal tevreden over, hij wilde er nog wat aan werken. In de laatste maanden van 1975 woonden wij in afwachting van de bouw van ons huis in Veere in een klein huisje in Aagtekerke. Jeanine kon niet naar Haarlem komen en de beeldhouwer vroeg ons een paar fotoportretten van haar op te sturen. Hij vroeg ons ook nog een paar andere foto's te maken, waarop Jeanine rechtop moest staan, met haar armen ruggelings gekruist en met haar hoofd opgeheven. Die foto's wilde hij gebruiken voor een beeld van Anne Frank, waarvoor hij juist van de Anne Frankstichting een opdracht had gekregen. (Dat verzoek was op zich niet zo gek. Jeanine was toen wel ouder dan Anne Frank in de tweede wereldoorlog was geweest, maar ze had een tenger, meisjesachtig postuur en ook in haar familie had de jodenvervolging een diep spoor getrokken.)
8.	In het voorjaar van 1976 brachten we de Andriessens weer eens een bezoek. Mari had in de winter nog aan Jeanine's portret gewerkt en hij was er nu naar eigen zeggen helemaal tevreden over. Maar toen we het beeld onder ogen kregen bleek het totaal bedorven te zijn. De kop was zwaar overwerkt, alle natuurlijkheid was eruit verdwenen en er viel nauwelijks nog enige gelijkenis met Jeanine in te ontdekken. Mari erkende nu hij Jeanine weer voor zich zag dat het portret mislukt was en we besloten het niet te kopen.
9.	Voor zover het verhaal van de Verenaren op dit mislukte portret van Jeanine zou kunnen teruggrijpen merk ik op dat de beeldhouwer dit beeld voor eigen risico had gemaakt. We hadden hem geen opdracht gegeven. Er was ook geen sprake van een groot beeld, maar van een kop. De kop was niet uit steen gehouwen, maar van klei gemaakt.
10.	In april 1976 betrokken we ons huis in Veere. We kwamen te wonen in een lommerrijk parkje, waar verder vooral industriëlen en diplomaten woonachtig waren. In het najaar wees een van onze buren ons erop dat in de Grote Kerk het 350-jarig bestaan van Valerius' Gedenck-clanck herdacht zou worden. Valerius was, na er jaren het notarisambt bekleed te hebben, in 1625 in Veere gestorven en het jaar daarop was de Gedenck-clanck verschenen. Op die bijeenkomst werden bekende liederen uit de Gedenck-clanck ten gehore gebracht en een in Veere woonachtige emerituspredikant hield een toespraak.
11.	Als ik het me goed herinner was de herdenking georganiseerd door de Stichting Delta-Cultureel. In die tijd was juist besloten dat de Grote kerk gerenoveerd zou worden en de Stichting Delta-Cultureel zou in de toekomst culturele manifestaties in de kerk organiseren.
12.	Jeanine en ik waren tot op dat ogenblik alleen maar oppervlakkig met het werk van Valerius bekend. Jeanine herinnerde zich uit haar jeugd dat in Amerika op Thanksgivingsday een Amerikaanse versie van ‘Wilt heden nu treden’ werd gezongen. Ikzelf associeerde Valerius met de opstand en plaatste hem in de strengcalvinistische traditie. Ik rekende de liederen vanwege het Hollandse carillonrepertoire tot de vaderlandse folklore. Na lezing van de Gedenck-clanck verbaasden we ons erover dat er in het zo beeldenrijke Veere zo weinig sporen van de dichter waren te vinden. Alleen een bescheiden gevelsteen van een huis aan de kaai bracht hem in herinnering. Zo kwamen we op het idee om in Veere een

[p. 224]

	standbeeld van Valerius op te richten. Misschien, dachten we, zouden we onze oude vriend aan een opdracht kunnen helpen.
13.	Mari was meteen enthousiast. Hij vroeg ons wel met zijn prestige rekening te houden en omzichtig te werk te gaan en geen ruchtbaarheid aan de zaak te geven vooraleer er een opdracht verstrekt zou zijn. We informeerden naar zijn voorwaarden. Volgens Mari zou hij een beeld zo groot als dat van Anne Frank kunnen maken (1.20 meter hoog), in brons, waarvoor hij dan dezelfde prijs als die hij bij de Anne Frankstichting bedongen had zou vragen: exclusief de kosten van de sokkel en van de plaatsing ƒ 34.000,-. Omdat er van Valerius geen afbeelding bestond zou hij een denkbeeldige zeventiende-eeuwer maken, in wiens gestalte alle kenmerken van de liederen tot uitdrukking zouden komen: fierheid, vrijheidszin, rechtschapenheid en onwankelbaar Godsvertrouwen. Drie weken later al had Mari een klei-ontwerpje gemaakt. Daarvan stuurde hij ons gesigneerde foto's op, die we zouden kunnen gebruiken.
14.	Vervolgens benaderden we de burgemeester van Veere, de heer A. Hack. De burgemeester was met ons plan ingenomen, maar waarschuwde dat de Gemeente geen financiële bijdrage zou kunnen leveren als niet ook een paar particuliere instellingen in Veere in de kosten zouden willen delen. We namen contact op met de Stichting Veere, de Stichting Delta-Cultureel en de Vereniging Vrienden van Veere. Nadat we ook van die kant overwegend positieve reacties hadden ontvangen belegden we in1977 een bijeenkomst met de bestuurderen van deze instellingen, die we het (echte) ontwerpje toonden en vroegen een officieel standpunt te formuleren. Niet lang daarna ontvingen we van alledrie de instellingen officiële steunbetuigingen.
15.	Op grond hiervan maakte Mari nog een tweede, meer uitgewerkt ontwerpje. Ook daarvan zond hij ons foto's op. Maar kort daarop trokken twee van de genoemde instellingen, de Stichting Veere en de Stichting Delta-Cultureel, zich plotseling zonder opgave van redenen terug.
16.	Ik heb nooit iets van die plotselinge herroeping begrepen. Maar vermoedelijk speelden de volgende omstandigheden een rol: a. De stichtingen waren wel enthousiast, maar beschikten bij nader inzien niet over voldoende middelen. b. Er heerste naijver tussen de instellingen. c. Een aantal liberale notabelen in Veere vond Valerius te christelijk. d. Voor de strenggereformeerden was het oprichten van een standbeeld uit den boze. e. Omdat wijzelf niet godsdienstig waren (nooit naar de kerk gingen) twijfelden sommige vrijzinnige Hervormden in Veere misschien aan onze persoonlijke motieven. f. Een aantal Verenaren maakte zich een overdreven voorstelling van onze welstand en vond dat wij het beeld zelf moesten betalen.
17.	Nadat ik nog vergeefs druk op de Veerse instellingen (ook op de Vrienden van Veere) had uitgeoefend probeerden we tot een comité van particulieren te

[p. 225]

	komen. Maar toen ook dat mislukte zagen we van verdere inspanningen af. Mari was zeer teleurgesteld en om de pijn voor onze oude vriend te verzachten kochten we zelf een bronzen afgietsel van het tweede ontwerpje. (Op zijn beurt schonk Mari ons een gipsen ontwerpje van Anne Frank. Omdat dat beeldje meer op Jeanine leek kochten we ook daar een bronzen afgietsel van.)
18.	In het voorjaar van 1978 kregen we onverwacht bezoek van de secretaris van de Vereniging Vrienden van Veere. Dat was toen de heer P. Fagel, de emerituspredikant die in 1976 op de Valeriusherdenking een toespraak had gehouden. De dominee betuigde zijn spijt dat ons ‘prachtige initiatief’ op niets was uitgelopen. Hij zei dat hij zich daar moeilijk bij kon neerleggen en nu het plan had opgevat om zich op persoonlijke titel voor het beeld in te zetten. Hij zei dat hij goede contacten had bij een paar cultuurfondsen. Daar zou hij wel wat kunnen klaarmaken, want hij was zeer bedreven in bedelen. De dominee stelde voor een comité van ‘wijze Verenaren’ te vormen. Daar zou hij dan voorzitter van zijn en ook wij zouden er zitting in moeten nemen. Hij had inmiddels de burgemeester bereid gevonden om tot zo'n comité toe te treden.
19.	Dit comité (het z.g. Valeriuscomité) werd opgericht in mei 1978. Behalve de dominee, de burgemeester en wijzelf telde het de volgende leden: J. Cevaal, ir. P. Dekker, J. Looise, A.J. de Nood, J.v.d. Velde en mr. J. Visser. De commissaris van de koningin (dr. C. Boertien) was er de beschermheer van. Het comité moest voor de financiering zorgdragen en zou als opdrachtgever optreden.
20.	Mari vatte weer moed. Het college van B & W van Veere had op voorspraak van de burgemeester een donatie van ƒ 10.000,- toegezegd. Maar nu verbond de gemeenteraad daaraan de voorwaarde dat er een inzamelingsactie onder de bevolking zou worden gehouden. De organisatie daarvan werd stilzwijgend bij ons gelegd. Helaas ontpopte de dominee zich als een irritante wichtigmacher. Hij trok de fondsenwerving naar zich toe en weigerde er wie dan ook mededelingen over te doen. Dat leidde binnen het comité tot een heftige confrontatie. De burgemeester trad daarbij sussend op en verzekerde dat de dominee de financiering heus rond zou krijgen. Daarop stelden Jeanine en ik vast dat er dan geen reden was om de beeldhouwer nog langer in onzekerheid te laten en stelden de burgemeester voor hem de opdracht alvast te gunnen. De burgemeester was het daarmee eens. In juni maakte ik een contract op. De belangrijkste voorwaarden daarvan waren de volgende: a. de beeldhouwer zou een beeld van Valerius maken, in brons, 1.20 meter hoog; b. de prijs zou inclusief zijn honorarium ƒ 34.000,- bedragen, overige kosten voor rekening van het comité; c. het beeld zou naar het voorontwerpje gemaakt worden en vóór 1980 opgeleverd worden. In het contract was bovendien, gezien Mari's hoge leeftijd, de clausule opgenomen dat de beeldhouwer een voorziening moest treffen voorgeval hij het beeld niet zelf zou kunnen voltooien. (Theo Mulder, een bevriende jongere collega, zou dat dan doen.) Dit contract kon ieders goedkeuring wegdragen. Het werd op 23 juni 1978 door de burgemeester en - bij afwezigheid van de dominee - door Jeanine getekend. (De dominee was toen voor vakantie naar Amerika vertrokken.) Mari tekende op 7 juli.

[p. 226]

21.	In augustus hielden we de verlangde inzamelingsactie. Begin augustus kwamen Mari en Nettie bij ons logeren en ze maakten kennis met enkele comitéleden. Mari gaf op 2 augustus bij ons thuis een persconferentie. (Toen is dat PZC-artikel verschenen waarnaar ik in mijn brief van 12-1-99 verwijs.)
22.	Mari ging aan het werk. In de maanden september en oktober hadden wij weinig contact met de andere comitéleden, maar Nettie hield ons van Mari's vorderingen op de hoogte. Eind oktober was het beeld voltooid. Mari vroeg of we het wilden komen bekijken. In Haarlem liet hij ons weten dat hij nu een officiële goedkeuring van de opdrachtgever nodig had. Hij wilde dat ook de burgemeester (voor de Gemeente) en de dominee (als voorzitter van het comité) naar Haarlem zouden komen. Het beeld was nu nog in klei. Hij kon de klei nat houden en bij eventuele op- of aanmerkingen van de opdrachtgever nog kleine wijzigingen aanbrengen. Mari vroeg ons deze boodschap in Veere over te brengen en dat deden wij.
23.	Maar noch de burgemeester noch de dominee maakte aanstalten om naar Haarlem af te reizen. Na een week belde Nettie op en vroeg waar de heren bleven. We moesten het antwoord schuldig blijven. We gingen opnieuw naar de burgemeester en de dominee toe, maar wekten daarmee alleen hun irritatie op.
24.	Kort daarop werd Mari ernstig ziek. Hij had iets aan zijn pancreasklier en moest in het ziekenhuis worden opgenomen. Al na een paar dagen mocht hij weer naar huis. De doktoren hadden hem opgegeven en volgens Nettie had hij hooguit nog twee weken te leven.
25.	In die droeve tijd belde Nettie ons een keer hevig geïrriteerd op. Ze vertelde dat de doodzieke beeldhouwer nog dagelijks naar zijn atelier ging om het beeld nat te spuiten. Ze zei dat als de burgemeester en de dominee nu niet binnen twee dagen in Haarlem zouden verschijnen ze de opdracht zouden teruggeven.
26.	Nadat wij de burgemeester en de dominee opnieuw tevergeefs hadden aangespoord om naar Haarlem te gaan besloten Jeanine en ik uit protest uit het comité te treden. (Daarmee was dus onze formele bemoeienis met het beeld afgelopen.)
27.	Zodra wij het comité verlaten hadden reisden de burgemeester en de dominee (met bloemen) naar Haarlem af. Tegen alle verwachtingen in herkreeg de beeldhouwer zijn gezondheid. De dominee trok daarna het initiatief volledig naar zich toe en deed het in Veere voorkomen of hij de bedenker van het plan van het beeld was geweest. Helaas lieten de Andriessens ons daarna links liggen.
28.	Over de geschiedenis van het gieten kan ik verder niets vertellen. Op 6 juli 1979 werd het beeld in Veere door dr. C. Boertien onthuld. De dominee had ons een formele uitnodiging toegezonden. We hebben de plechtigheid niet bijgewoond. Kort voor de onthulling had ik de Andriessens in een emotionele brief gebrek aan loyaliteit verweten. Ook de Andriessens hebben de plechtigheid niet bijgewoond.
29.	Begin jaren tachtig bleek dat Mari in die tijd buiten ons om een pact met de Vrienden van Veere gesloten had. Hij had van de Vrienden een opdracht aanvaard voor het maken van een buste van prinses Beatrix, de toekomstige koningin. Die buste werd op zeker ogenblik (als ik het me goed herinner pas na de dood van de

[p. 227]

beeldhouwer) met enig monarchistisch vertoon aangeboden aan de Gemeente Veere. Mari was persoonlijk met de koningin bevriend, die een leerlinge van hem was geweest.

G.K.

Middelburg, januari 1999.

Documenten.

1 Tekst van het artikel van Jacques Cats in de Provinciale Zeeuwse Courant van 4 januari 1999.

BONTSTOLA VAN VROUWSPERSOON WERD HET KRAAGJE VAN VALERIUS

In Veere zingt het verhaal rond dat het tot monument verstarde konterfeitsel van liederendichter Adriaen Valerius in de scheppingsfase een opvallende gedaanteverwisseling heeft ondergaan. Wie tijdens rondleidingen bij de gestolde herinnering halt houdt, krijgt het als sappig anekdotisch detail vermeld: Aanvankelijk was het de bedoeling dat beeldhouwer Mari Andriessen een vrouwelijk persoon uit een befaamd industriëlengeslacht zou uitbeelden. Maar de familie kon zich niet vinden in de wijze waarop de verstrekte opdracht gestalte had gekregen.

Daar zat Andriessen met zijn hakwerk. De beeldhouwer heeft het toen op een akkoordje gegooid met het toch al krap bij kas zittende, voor een Valeriusmonument ijverende comité. Hij heeft de contouren van zijn creatie aangepast en de bontstola van de eerdere vrouwspersoon kunstig omgevormd tot een zeventiende-eeuws kraagje.

Deze wetenschap werpt een geheel ander licht op het Valeriusmonument, dat, zo werd bij de onthulling in 1979 betoogd, de zestiende-eeuwse dichter en schrijver uitbeeldt als de onverzettelijke calvinist, citerend uit eigen werk en met de linkerhand zijn woorden kracht bijzettend.

Het op de Korenmarkt opgerichte monument is tot stand gekomen door bijdragen van de gemeente, de Vereniging Vrienden van Veere, het Anjerfonds en de Stichting Veere. Een speciale commissie onder voorzitterschap van predikant P. Fagel heeft zich er sterk voor gemaakt. Het initiatief was een naijlend eresaluut ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de Valerius' Gedenckclanck, twee jaar eerder.

De plaatsing van de beeltenis in Veere ligt voor de hand: Adriaen Valerius (1570 - 1625) was lange tijd vooraanstaand ingezetene van de stad en in die hoedanigheid nauw betrokken bij het bestuurlijk en cultureel leven in zijn tijd.

INSPIRATIEBRON

De liederen van Valerius werden vroeger op de lagere scholen onderwezen. Een aantal van zijn werken is opgenomen in het Liedboek van de Kerken. De gebeurtenissen in de Tachtigjarige Oorlog vormden een belangrijke inspiratiebron. Tot de bekendste werken behoren ‘Wilt heden nu treden voor God, den Here’ en ‘Merck toch hoe sterck’, een op het ontzet van Bergen op Zoom gemaakt lied. Valerius' liederen waren in de bezettingstijd zeer populair.

[p. 228]

De schepping van Mari Andriessen - ook beeldhouwer van de bekende Dokwerker in Amsterdam - stond nog maar koud op zijn sokkel of leden van de voetbalclub Veere bezorgden Valerius al een sportieve outfit. De actie was bedoeld om de eisen voor betere voorzieningen kracht bij te zetten. Bij die gelegenheid werd de titel van het gebundelde werk van de dichter bijgesteld tot ‘Bedenck-clanck’ en was, blijkens de tekst, Veere even op geheel andere wijze ontzet:

Merck toch hoe sterck
De gemeente niet aan het
Werck
Men moet zich schamen
De burgerij zal 't beamen.

(Bij het artikel een foto van het standbeeld.)

2 Tekst van mijn ingezonden brief in de Provinciale Zeeuwse Courant van 12 januari 1999.

VALERIUS

Jacques Cats beweert in de rubriek Beeldig (PZC 4-1) dat in Veere het verhaal de ronde doet dat de beeldhouwer Mari Andriessen het standbeeld van Adriaen Valerius aldaar in eerste instantie had opgetooid met een ‘bontstola van een vrouwspersoon’. Ik kan getuigen dat dit verhaal uit de lucht gegrepen is. Ik ben in het bezit van een foto van het allereerste ontwerp dat de beeldhouwer heeft gemaakt en daarop is duidelijk te zien dat hij Valerius ook toen al een zeventiende-eeuwse kraag had toegemeten. Dit ontwerpje hebben mijn vrouw en ik in 1977 getoond aan de toenmalige burgemeester van Veere, de heer A. Hack, en aan vertegenwoordigers van de Stichting Veere, de Stichting Delta-Cultureel en van de Vereniging Vrienden van Veere en ook al deze personen, voorzover nog in leven, zouden kunnen getuigen dat Andriessens Valerius van begin af aan een zeventiende-eeuwse kraag had. Overigens heeft op 3 augustus 1978 een foto van de beeldhouwer met een bronzen afgietsel van dit ontwerpje in de PZC gestaan. Anders dan Jacques Cats schrijft is aan de totstandkoming van dit beeld geen hakwerk te pas gekomen.

George Kool

Meanderlaan 256, Middelburg

3 Tekst van twee artikelen in de Provinciale Zeeuwse Courant van 3 augustus 1978

MARI ANDRIESSEN WAS TOE AAN EEN OPDRACHT

Hoewel al weer geruime tijd tachtig jaar is de beeldhouwer Mari Andriessen zeer vitaal. Bijna een jaar geleden voltooide hij zijn tot nu toe laatste opdracht: een beeldje van Anne Frank, dat een plaats kreeg in de Amsterdamse Westerkerk. Tijdens een gesprek bij de familie Kool in Veere zei de heer Andriessen woensdag: ‘Langzamerhand wilde ik dat er weer eens een opdracht kwam. Ik vind dat gewoon gezond en ik voel me gevleid als men mij vraagt voor een opdracht.’

Zo voelde Mari Andriessen zich ook gevleid toen zijn vriend George Kool hem vroeg voor Veere een beeldje te maken van Valerius. Mari Andriessen verwierf grote bekendheid als de maker van onder meer ‘De Dokwerker’ (1952) in Amsterdam, het uit vele beelden bestaande oorlogsmonument in Enschede en het grote dr. Ir. Lely-monument in Den Oever.

De tijd van het creëren van ‘grote’ werken is definitief voorbij, aldus de heer Andriessen woensdagmiddag: ‘Dat kan ik niet meer opbrengen en misschien zouden ze me daar ook niet meer de opdracht voor geven, gezien m'n hoge leeftijd en het risico, dat de opdrachtgever met een half afgemaakt werk blijft zitten.’

[p. 229]

KWETSBAAR

Voor het Valerius-beeld, dat tot het ‘kleinere’ werk wordt gerekend, koos Mari Andriessen als materiaal brons. Het zal 1.20 meter hoog worden. De materiaalkeuze is mede bepaald door de kans op vernielingen: ‘Steen is te kwetsbaar. Brons is bijna onverwoestbaar.’

Overigens zag men in IJmuiden kans een bronzen werk van Andriessen toch ernstig te beschadigen, vertelde de beeldhouwer. Dat gebeurde toen men besloot om het werk te zandstralen, nadat het met verf was beklad.

Dat ook zijn kleinere werken veel tijd vergen, getuigt het feit dat het Valeriusbeeld niet eerder dan eind 1979 gereed zal zijn. Het voor-ontwerp, een bronzen beeldje van nog geen 30 cm hoogte, geeft duidelijk weer hoe Andriessen de Calvinistisch gezinde Valerius ziet. Sober, stoer gekleed in de mode des tijds; een lange jas met bonte bontkraag, zoals de beter gesitueerden uit de 17^e eeuw die droegen.

De plaats van het Valerius-beeld op de Goese Korenmarkt heeft de instemming van de beeldhouwer. Hij hoopt de onthulling van het beeld bij te kunnen wonen. Onthullingen zoals met koningin Juliana, die het beeld van dr. Ir. Lely op de Afsluitdijk onthulde. ‘Ik zag Lely staande in de wind en daarom liet ik ook zijn jas opwaaien’, zo herinnert de heer Andriessen zich, ‘Opeens had ik het angstige gevoel dat tijdens de onthulling de wind weleens precies tegenovergesteld kon zijn aan de richting, die met het beeld werd gesuggereerd. Op de dag van de onthulling woei-ie inderdaad uit de richting die ik had gevreesd, al betwijfel ik of iemand het gemerkt heeft.’

(De onderstreping in dit artikel is van mij. - G.K.)

MARI ANDRIESSEN MAAKT VOOR VEERE BEELD VAN VALERIUS

In Veere bestaan vergevorderde plannen voor de oprichting van een standbeeld van Adriaen Valerius (1575 - l625), die vooral bekendheid kreeg door de in 1626 gepubliceerde Neder-landtsche Gedenck-clanck. Het initiatief tot het oprichten van een beeld van Valerius is uitgegaan van de in Veere wonende schrijver G.P. Kool en diens vrouw Jeanine. De beeldhouwer Mari Andriessen heeft inmiddels een ontwerp voor het in Veere te plaatsen beeld voltooid.

De heer Kool kwam tot zijn plan, omdat hij het op z'n zachtst gezegd ‘merkwaardig’ vond, dat een zo bekende Verenaar in zijn woonplaats niet door middel van bijvoorbeeld een beeld aandacht kreeg. Adriaen Valerius woonde van 1598 tot zijn dood in Veere, van welke stad hij lange tijd schepen was en fortificatiemeester. Een toevallige en voor Veere aangename bijkomstigheid bij het plan was, dat het echtpaar Kool nauw bevriend is met beeldhouwer Mari Andriessen.

De heer Kool sprak over zijn idee met de heer Andriessen, die meteen toezegde de opdracht voor het maken van een beeld te aanvaarden. Ook bij een aantal inwoners van Veere kreeg het idee van de heer Kool een warm onthaal. Het gevolg was dat er een Valerius-comité in het leven werd geroepen. Het is nu zo ver, dat de plannen en zelfs het voorontwerp voor het monument rond zijn en dat op 30 augustus een actie wordt gehouden onder de bevolking van Veere. Dat gebeurt met een huis-aan-huis-collecte.

Het comité onder voorzitterschap van ds. Fagel is er van overtuigd dat de Verenaren spontaan zullen reageren op de oproep om bij te dragen aan de totstandkoming van het Valeriusmonument. In het comité zijn ook andere kernen vertegenwoordigd in de personen van de heren J. van de Velde uit Gapinge en J. Looise uit Serooskerke. De Vereniging Vrienden van Veere en het Anjerfonds hebben reeds toegezegd ieder tienduizend gulden te zullen schenken en ook het gemeentebestuur is bereid financieel een hand toe te steken, zij het dat hieraan de voorwaarde wordt verbonden, dat de collecte een goede opbrengst heeft.

IN BRONS

Beeldhouwer Mari Andriessen, die enkele dagen met zijn echtgenote te gast is bij de familie Kool, onthulde dat het beeld 1.20 meter hoog zal worden en in brons zal worden uitgevoerd. Waarschijnlijk komt het beeld op de Goese Korenmarkt te staan. De sokkel heeft een hoogte van ongeveer een meter. Het voorontwerp, ook in brons, is reeds klaar. Het is een klein beeldje van 27 cm hoog, waarin Valerius wordt uitgebeeld als de onverzettelijke Calvinist, citerend uit zijn werk, terwijl hij met zijn linkerhand kracht zet bij zijn woorden. Mari Andriessen, die eind verleden jaar 80 jaar is geworden, zegt er zelf van geprobeerd te hebben Valerius te doen uitkomen ‘als een man die wat doorgeeft’ en met deze pose ‘de kracht van zijn werk’ te laten uitkomen. De beeldhouwer heeft zich volledig moeten inspireren op het werk van de dichter, omdat er van Valerius geen enkele afbeelding bestaat.

(Bij het artikel een foto van de beeldhouwer met het genoemde bronzen voorontwerpje.)