|
| |
| |
| |
Iephthahs Ende zijn Eenighe Dochters trevr-spel.
Eerste Handelinge. I. Vytcomste.
Ammon Koning, Sinesivs Hooftman, Serah Raedt.
ICK Ammon die mijn Hooft met Ophyrs goudt becrans,
Bral met mijn heerlickheydt, en gloryrijcken glans:
De Rijck-staf die de Goon my peirlen in de handen,
Ghebied en heerst so wijt tot Traconitis lande.
Het Purpur dat mijn leên so Konincklyck becleet,
Weerstraelt de ronde Son int Middach-schijnsel heet:
Den Marmer-vloer waer op dees' bree Tapyten beeldich
Gespreyd zijn voor mijn Troon, bewysen self hoe weeldich
Den grootsen Ammonyt sich in't verweend gebou
Wel als een aertsen god der goden roemen sou.
So wijt als Iabocx Beeck zijn Kristalynen stroomen
Te kronck'lich went en buyght: 'kheb by my voorgenomen
Dat ic mijn Lust-hof hou noch by 'tIordaens Ephra,
G'lyck ic by wylen doe in Phyladelphia.
O Wijsgier leerdy ons geen Koning wert doorluchtich,
Geroemt noch aengebeên, ten sy hy leeft Godvruchtich!
Heeft oyt Manhaftigh Prins, geboortich eel van Bloet
De goden so gedient, gelyc als Ammon doet?
Ic Offer en ic rooc op't plat van mijn Altaren,
Ic doe het Heylich Vyer ter lichter Wolcken varen;
| |
| |
d'Inheemsche zijn gewoon, ziel-vreuchdich met hun stem
Te wenschen Heyl en g'luck mijn purp're Diadem:
d'Uytheemsche verr' en wijt, eerbiedich voor mijn voeten
Met Konincklijck geschenck, mijn aengesicht begroeten.
Alleen halstarrich boos, verneem ick zijn de Ioòn,
Een vreemt verschoven volck, die nu de hooge goòn
En my hun rechte Prins: (ô trilt vergulde Astren!)
t'Onwaerdich en te sno beginnen stout te last'ren.
Ick sweer by Iovis Troon, de Ioden of d'Hebreén
Die hier te Geliad zijn, of aen de Iootsche Zeén
In Gad, by Iabocx beeck en Arnons hooge berghen,
Verleer ick Prins en goón te last'ren en te terghen.
Galaads dubb'len top, en noch die van Sineyr
De grensen van mijn rijck, daer wil ick dat mijn het heyr
Uyt Iaïr opwaerts treckt na Gerasener strande,
En die mijn Schepter eert, by d' Arabische zande.
'tRijck Zoba, en 'tlant Hus, 'tlant Adrah weygert my
Geen will'ge dienstbaerheyt, en die aen d'ander zy
Van Coele-Syrien heerst, die is tot my genegen.
Alleen streeft my een hoop van cryg'le Ioden tegen;
Dit hert-geneckte rots 'tis wonder en wat vreems!
Een slaefs Egipts geboeft, een volck so wijt uytheems,
Als uyt 'tCaldeesche Vr, verdruckt in slavernijen,
Soeckt door hun muytery mijn hoocheyt te bestrijen.
Pharáo is mijn vrient, en Helipolis Vorst,
Hoe preuts hy is in't heyr, my noyt bestrijen dorst:
In't Zuyd d' Amalechit, en Moabiters willen
In't minst hun Pijlen meer op d' Amoniters spillen.
Alleen dees Ioden zijn't, die wanen (so ic meen)
Hun God is d'Heere selfs, die heerst en anders geen,
Hy straft hun na verdienst, (sy willen't graeg belijen)
En soecken lijf en ziel Hem wed'rom toe te wijen.
Help Camos! Help mijn Heyl! voor wiens Beeld dat ic kniel;
Komt stort dit hoofd'loos volck in haer onnut gekriel!
| |
| |
So hoeft zijn Majesteyt geen man daer om te waghen,
Dewijl sy hebben lust (soo't schijnt) te zijn verslagen.
Gelijck den luijen knecht, die teder licht verwijft,
Een Ioncker worden wil, en dertelheyt bedrijft;
Also heeft Israel door knechtelijcke weelde,
Een strafbaer quaet begaen, als 'tbreecken van mijn beelde,
Tot laster van ons Goon, en d'alderhoochst' Iupijn!
En van mijn groote Kroon, by hun geschiet most zijn!
Ha goddeloos bedrijf! Wat soeckty slaefsche slaven
Dan u geschapen Roe? Wildy de Braefste braven?
Wildy den liefsten Broer, van onsen bloet-god Mars
Trotseren in het Velt? So toetst zijn Harrenas!
Mulciber na zijn konst den Blixem heeft gedreven,
In zijn gestaelden schilt, die niemant is gegeven
Na out Natuer en recht te voeren als Ammon:
Een Sone van Iupijn, en bloet vrient vande Son:
In't Westen met u list ghy diefsche wijs ontslipten
Den heerscher vande Nyl, en Scepter van Egypten:
Ghy roemt dat 'tRoode Meyr sich scheyde haest van een,
En vluchte als verbaest voor u gemoede treén:
En dat de blau Iordaen u solen niet dorst lecken,
Wanneer men soveel duyst daer midden door sach trecken:
Het wit gevlerckte Iacht, stond boven d'Horizont
By Capricorno stil, wanneer u Hertoogs mont
Sich opent, en beriep den Wag'naer in zijn dalen:
En Luna door zijn beed' vertrat niet van haer palen.
Ick kent, u Godt die heeft u crachtelijck bevrijt;
Maer waer is u gedenck, dat ghy hem danckbaer zijt?
Wy sien ons offer vyer styght na de hooghe Polen,
Wy sien t'ondanckbaer volck verstooten inde holen,
Gebogen en geknielt devotich van gelaet,
Maer niet dat hun gesmoock op na den Hemel gaet.
De goden sydy zat, wat soudens'u verhooren?
Voor sulcken sondaers heeft ons Iupiter geen Ooren.
| |
| |
Maer ist dat uwen God sich dyner noch ontfarmt;
Ic lever u den strijt siet dat hy u bescharmt.
Senesi, desen Rinck ontfanght tot Eeren-teecken
Van Hooftmanschap, trect op en wilt ons smaetheyt wreecken,
So wijt als BenIamin, Iuda en Ephraim
Begrenst den Philistyn en woonen inde Schim
Eens anders Rijck-en-Land door eygen waen vermetel,
En sitten sacht en stil in d'Elpenbeenen Zetel.
Benaut, bedruckt, benart hun Ziel door Ammons sweert,
En door het hong'rich Vyer hun vaste Steén verteert:
Gaet Legert u rontsom, en wilt het Land vernielen.
Maer of sy noch verhert my niet te voet en vielen,
So sal het vlugg' gerucht (na wijs en rijpen raet,)
Dy Booden, wat u dan te doen of laten staet.
Sinesivs.
Wien soud' in't minste niet groot Koning dienen willen
Dijn Majesteyt? daer self de Astren voor u trillen.
Onwaerdich is u knecht dijn goedertieren Ionst,
Uyt Levender Natuer, men siet Bellonae Konst,
Wanneermen door haer Weet in vael bestoven Velden
Den Vyand slaet en keert, met d'onverwonnen helden.
Wie leyt 'tvierkantich Heyr aen Mars verwoede Rey?
Dan die met dullen brand' in 'tdonderich geschrey
Den Hemel kraecken doet, door Iupijns vlam te bootsen
Op't krygel-moedich Rot; Als onlangs noch den grootsen
En Al-verwinder quam (in't Oosten den Sirier)
En stre met d' Ammonijt en wilden Arabier.
Zijn Majesteyt rees op, gelyck men Sol siet klimmen
Uyt Thetis vest, en rijt haest boven onse kimmen,
En braeft den grooten Al met 'taldergrootste licht,
'tGeen oyt den hoochsten God aen d'Hemel heeft gesticht.
Ic seg also den Nyl d'Egyptse dorre Stranden
Besproeyt, bedeckt, verdrinckt, tot inde Mooren-lande,
| |
| |
So sachmen d'Amonyts ontelbaer Heyr geswind
Versamen, eer de Son ons d'halven dagh afwind,
En eer m'Aurora sach haer roose kaecken blosen,
Den preutschen Ammonyt het strijden had verkosen.
Hy quam, hy streed, hy won, en druckte Syriers roem,
En Arabiers door 'tsweert. Siet, g'lyck de Lentsche Bloem,
Blyverwich soet van reuck, gepluckt men siet verslensen:
Also en is niet meer van Syriers heyr te wenschen,
Noch oock van d' Arabier, berooft van d'Eeren-kroon,
Dan Iarelickx Tribuyt den gulden Ammons Troon.
Serah.
Cieraet van onse Eeuw, en Iupyns liefsten Sone,
Die wel als een Monarch dijn heerlickheyt condt toone,
De Peirel-Roe die is een speeltuygh uwer hand,
Wanneer ghy met een woort d'Uytheemsche volcken band,
Zijn Majesteyt gebiet: de Krijghsluy sullen vechten,
En by Abelkeraén Gedenck-Tropheén rechten,
Hoe wijt den Ammonyt door zijn onsichlick Heyr
Doet vallen uyt de handt de Sweerden, Lans en Speyr,
De Bogen hy verbreeckt, en dwingt de wapen-lieden
Te luyst'ren na zijn woort, zijn Wetten en gebieden.
O goon! wats voor u Prins een Adem-loos gespuys,
Een krachteloos geswarm, by u meer als een gruys?
By u ist Iootsch geslacht veel minder naer mijn wanen,
Als dese handt vergaert des Hemels koele Tranen.
Gelijck't niet mog'lick is dat ick de Sonne keer,
Ofstut der Manen loop. Al even min of meer,
Geen Reusen-strijt vermocht den Hemel te bestormen,
Veel minder can d'Hebré u krachten niet ontformen.
Nochtans ontsiende Prins, sy werden sno en vals,
En soecken 'tSlaefsche Iock te scheuren van den hals.
'Tgebries van Ammons Ross, can boeven waen niet schricken,
Ten sy den Krijsch-godt doet geslepen sweerden blicken,
| |
| |
Ten sy den Wimpel swiert met krijgers roode vaen,
En sal der Ioden trots noch ouden roem vergaen.
So lang Mulciber niet smeet d'Ammonytsche schilden,
En sal des Koninckx God, die voor geen goden trilden
Gewroken mogen zijn, en Israel gestraft,
Wiens goddeloose tong' so vinnigh op ons blaft.
O al vermogend heyl! met gulde woorden deftich
Gebiet, ziet hier u knecht:
De wrevel-moet die heftich
Den redelijcken Mensch beroert, onstelt mijn geest;
Ha, Lust tot rechte wraeck! So wie my niet en vreest
In Woorden? Sal mijn sweert en scharpe Pylen vruchten.
t'Is lang genoech gehoort, den Hemel bleeckt door 'tsuchten
Aen Ammons, Camos. O Saturni Vader, staeckt
U toorne, door de sond' die Israel nu maeckt.
Siet s'hebben eerst geroockt al d'Ammoniters Beelden,
En knielden voor d'altaer van Moloch, maer uyt weelden;
Sy komen wederom te last'ren onse goòn,
En soecken jvrich weer hun Godt: O snoode Ioòn!
Wat porden u, segt my: Dijn Schepper te verlaten?
En socht ons goon, die ghy als hulpeloos wilt haten:
Nu leert u Wet het goet? Hoe wildy niet eens dan
Verlaten 'tquaetste quaet? Segt andermael: waer an
Verbind sich uwen God? ist aen u vaste trouwe,
Die ghy maer soeckt in noot, en in u swaer benouwe?
Sydy de groost van macht? Of zijn u armen g'lijck
Een Iovis Soon? die oyt droegh s'Hemels wijde rijck.
Of Mindt u God alleen, om uwe bruyne Ooghen?
Of is dijn rechter handt veel stercker in't vermoghen?
Als al den Ammoryt, Moabyt, Philistyn,
Pherezyt, Edommyt? So sal de zege zijn,
Gelooft vry slim gedrocht, en rechte schuym van Boeven,
Dijn machteloose macht. Tsa, 'k wil ras sonder toeven:
Sinesi, dat ghy u met 'sKonincx macht vermant!
| |
| |
En dat ghy al de Steên in Gilead verbant:
So wijt als de Iordaen, men siet haer armen krommen,
So Legert u, treckt heen. En keert niet wederomme,
Ten sy ghy Israel, als in het stof vertreet.
Ontbloot u blanck geweer, en sweert my by een Eet:
Dat ghy sult Camos smaet, en my uw's Koninckx wreken.
Dees handen mogend Heyl, die voor geen snoode weken
Die sweren aende Kroon van uwe Majesteyt:
Wiens lof den Hemel self aen 'teyndt des ronts verbreyt.
De goden straffen my, en druck ick niet de Ioden.
Lof, roem, prijs en eer, sy d'Amonytsche Goden:
Die straffen na verdienst, en wreecken door ons macht.
Wel hem die Godes Eer beivert dagh en nacht.
| |
Eerste Handelinge. II. Vytcomste.
Outste van Geliad, Thola. Zarezar.
Ach! dat de goetheyd Gods ons eenmael noch vergaf?
Ach! dat zijn g'naed' ons noch wou Vaderlijck ontfarmen?
Wij hebbent Heer verdient, de sonden maken't graf!
Wy kennent, 'tis ons schult, wy moeten heden karmen!
Rechtveerdich is u straf, gerechtich is u werck,
Ong'rechtich is u Volck, niet weert dat ghy hun Bede
Verhoort: Maer nu, ò Godt! verschoonet dijne Kerck:
Ach! Heer, om Dy selfs wil, want sweert is uyter scheede.
Den Ammonyt die raest, en dondert met zijn schrick,
'tSchijnt dat hy d'Hemel wil, met al zijn Heyr vertrotsen,
'tSchijnt dat hy stormen wil, op d'altersteylste Rotsen,
En keeren Iuda om in eenen ooghenblick.
Wie sal ons Scherm-heer zijn? dan ghy ô grooten God!
Wie vangt den strijt eerst aen? dan uwe kloecke handen!
Want so ghy niet en helpt, wy werden heel tot spot,
Tot smaet, tot schimp, en roem van alle ons vyanden.
| |
| |
So waerlijck als u woort heeft d'Hemelen gemaeckt,
So waerlijck als u hand de eerste palen leyde
Van 'tblaeuw Asuurs gegolf, dat ghy van d'aerde scheyde.
So heeft tot onser schand u Israël versaeckt,
Doch om u snaems wil Heer, vergeeft ons onse sonden:
'tIs ons van herten leet, dat wy u sien vergramt.
Wy zijn maer Stof en Asch! hoe haest is Hoy verslonden,
Als uwen toorn' ontsteeckt? die om de sonde vlamt
| |
Verschooninge Eerste Handelinge.
Rey der Ioden, Propheet.
Achtbaere Outste: siet, wy off'ren onse Tranen,
Aen dijne voeten, laes! en bidden met ootmoet:
Dat ghy een heyl opwerpt, die ons den wech mocht banen
Van onse vryheyt, d'wijl den Ammonyt verwoet
Sich wapent, en vermeet, dat hy wil Israëls Bloet
Door wrevelmoedicheyd, van zijn vermoghen storten;
En off'ren onse Steén Mulcibers roode gloet.
Ach! wie sal d'hoverdy van zijne vleugelen korten,
Dan ghy ô Harder trouw? Aen wien het noyt en schorte,
Wiens rechter handt voorheén, vernielden Memphis kroon,
In 'tgolvich roode Meyr onsalich. Maer wat port-den
Ammonyt, dat hy sich rust op d'Harderloose Ioòn?
De Hoeder Israels is wech, en Geliads soon
Geneert sich op den Buyt, met snoode rooverijen.
Ach! Israel wat raet? dits sonde uwen loon!
Soo wie zyn GOD verlaet, verlaet hy oock in lijen.
Siet, d'Hem'len zijn niet reyn, in d'Eng'len vindy dwaesheyt!
Hoe veel temeer, ô God! zijn wy sondich in als,
Om ons bedreven quaed? het kleene Kind eylaes, schreyt!
En d'Ouders suchten Heer, met een gebogen hals:
Nu ist, nu ist den tijd, dat ghy de Ammoniten
| |
| |
Bewijst dat uwe handt in't minst niet is vercort
Om ons te helpen: g'lijck ghy al d'Amalechiten
Voorhenen door ons sweert, hebt in hun Roem gestort.
Waert mogelijck dat ick mijn Sone sou vergheten?
So kan't niet mog'lijck zijn dat ghy't ons ymmers doet:
g'En soeckt des Sondaers doot, (so yder mercken moet,)
Maer dat hy sich bekeer, gelijck u woort doet weten:
VVy zijn voor d'Ammonyt maer als Caf! siet 'tvermeten
Van zijn godd'loose tong', is ons te roeyen uyt,
Tot schande van u Naem, en u vercoren Bruyt:
Ten sy dat ghy ons recht, als op den troon geseten,
Vergeeft ons sonden Heer: wy hebben ons misdaet,
Gerekent en gesomt, 'tgeen verr' te boven gaet,
Het Strandich Zandt der Zee! ia self d'ontelbaer lichten.
VVy hebben Baalim en Astaroth geviert,
Des Hemels heyr, ia med' het vuyl onreyn gediert!
Vergeeft ons HEER dit quaedt, en wilt u kind'ren Richten.
| |
Verschooninge.
Propheet.
So spreeckt des Heeren Woort: Hoort my, ick hoor u mede;
Hebben u g'holpen oock de goden, die als heden
d'Egyptenaer aenbid, in Memphis groot gebouw,
Dat ick u nu in noot alst u past helpen sou?
Siet, d'Ammoniters Iock, en d'Ammonytsche Garden,
Hebben die uwen last als hart niet gaen verharden?
Den trotsen Philistyn druckt met den Sidonier,
En met d'Amalechyt u waerde vryheyt dier,
Den Moabyt verdult, en sydy noyt ontsprongen.
Hoe dick heeft hy u macht als machteloos gedwongen?
Noch holp ick u (onwaerd) mijn goetheyt in u noot,
'kOntferm u om mijn selfs, mijn Liefde is te groot,
Tot dit ondanckbaer volck, (na recht verdienst te haten)
| |
| |
Die boven al dit goet, My noch so gaet verlaten.
g'Hebt and're goon gedient, 'kwil u daerom niet. Soeckt
By uwe goden hulp; u Bede nu verkloeckt:
U roepen dubbelt vast, aen die ghy hebt verkoren,
Nu ghy in droefheyt zijt laet bet u stemme hooren,
k'En hoor de klachte van d'Afgodendienaers niet.
Ach! Heer ontfarmet ons, en maket met ons siet,
Gelijck het dy behaegt, wy, wy hebben gesondicht,
En uwen Heyl'gen Naem, en woort niet meer vercondicht
Alleen verlosset ons, 'tis hooch noot deser tijt:
Om u Verbont, hoe wel dat Iuda g'rechtich lijt.
Dat yder een ons hoort: En doe de vreemde goden
Van hem, op straffe dat het sweert de geen sal doden;
Daer m'ergens by noch vint een Beeld van gout of steen.
Israel daer is geen God, dan onsen God alleen,
De God van Abraham, de and're zijn maer Beelden.
Komt gaen wy t'samen in, God die ons slaet, die heelden
Zijn Volck oyt wederom, Wel hem die sich bekeert.
| |
Chooren.
Onder 'tSlaefsche Ammons Iock,
Siet Gods tooren ,, in't versmoren
Van u quaet, maer wilt niet vruchten,
Vleyt Gods goetheyt die u trock
Uyt het slaefs Egypti Gosen,
Uyt een wree Pharaos handt
Wilt u keeren ,, en verneeren
Tot en voor hem, die door Mosen
Dy vest, in't beloofde Landt.
Doet van u de vreemde goden,
Als den Moloch, Astaroth:
Baalims roocken ,, laet te smoocken
Camos, Dagon Blocken snode,
Maer coemt dient Israëls GODT.
| |
| |
Eer dat u den vyand quelden,
Socht te schenden ,, gingdy wenden
Uwe Ziele, die haer stelden
Tot den dienst u GOD te spijt.
Tot den dienst der houte Beelden
Wacker veerdich ,, ô onweerdich
Sydy, dat u Abraham teelden!
Die in't duyster socht het licht.
Die alleen op God betrouden,
Niet in't Vaderlijck Kaldeën,
Daer hy veylich ,, was onheylich,
Maer vreemd', hop'loos hy betroude
Op God, en op anders geen.
Wee de geen die anders soecken
Goedt of Heyl, 'tsy hier of daer,
'tIs verloren ,, want Gods toren
Sal u dwase ziel vervloecken,
En zijn handt valt u te swaer.
Godes toorne is verbolghen
Op hun, die het Schepsel eert
Voor den Maker ,, Iudaes Waker,
Die m'alleen moet yvrich volgen
Als een God die't al beheert.
Wee de geen die Putten graven
Daer geen Water in en comt.
En verlaten ,, ia noch haten
Zielens Bron, die't al can laven,
Dies hun God na recht verdoemt!
O Leert ghy verdwaesde lieden:
Uwe clachten ,, sal verachten
Gode, die tot hem geschieden,
d'Wijl ghy maer zijn straffe vrucht.
| |
| |
Nochtans wil sich Godt erbarmen:
Want veel Pylen ,, metter ylen,
Schut den schilt van Israels armen,
Die den Hemel noch bevrijdt.
| |
Eerste Handelinge. III. Vytcomste.
Iephthah.
Hoe wel de wraeck my knaecht, en ic my voel geprikkelt,
Door wetteloose Nood, tot Roof, waer in gewikkelt
'tVersturven leven is, tot hoop in heerschappy.
Vervreemt van't Edel bloet mijns Vaders, so tuyght my
Nochtans: k'En weet wat treck, van mijn te kroese sinnen,
'kSal hooger Eeren-Stoel noch voor mijn Eynde winnen.
En of'tgeluck my druckt so laegh tot onder twiel?
Zy wend geswind: En hoogh't op t'hooghst, die gist'ren viel.
Maer of sy noch haer gunst, ongunstich my wou weygeren?
So sal ick door den Roof, tot hooger Eeren steygeren!
Ist? neen, 'tIs geen Broeders werck te iagen als een guyt
Haer Vaders liefsten Soon ten huys onwaerdich uyt,
Vertre'en in smaedicheyt. Hem die door Liefdes vlammen,
Naest God zijn oorspronck kreegh: Mijn Vader soud vergrammen.
'kWeet seker: so hy 'tHooft van zijnen Ysren slaep
Mocht beuren inde Locht, En seggen: Soons, een Knaep
Geteelt in slaverny, self van vercochte ouderen,
Verschoont m'in dienst door dienst, en zijn belaste schouderen
Ontlastmen wel, wanneer hun vry keurighe keur
Geen seven vry-Iaer kiest; Maer hoe? men sluyt de Deur
Niet voor een slaefsche knecht, onwaerdich 'smeesters dacken.
Maer voor een Eygen-Spruyt, gesproten uyt de tacken
Van d'overouden Stam. Hoewel ick willich ken:
Dat Hy niet sonder sond', of ick den Enter ben.
Dees Reden soud' hy Broers (onwaerdich u te noemen!)
| |
| |
Verhalen: d'wijl dat ghy u Broeder gaet verdoemen,
En iaecht 't on-Echtich-Zaet van d'Eeren-wentel-Trap,
In droeve eensaemheyt, en snoode ballinschap,
Dies ick my door den nood, en u onheusheyt voel
Gedreven wetteloos tot quaed, en mijnen stoel
Van heersching', is bevest door mijne rooverijen,
Wanneer 'kmy in de scha uw's Borgers sie verblijen.
Als 'tarbeyt ledich Volck, en 'tquaet gewoon geboeft,
Arch-listich sich versteeckt, en op u koemst vertoeft,
Stilswijgich ruchteloos, men niemant licht hoort hoesten,
Maer siende hare Proey: s'En laten hant-gaeu roesten
Hun gladde Dagghen niet, maer bieden 'tspitse punt,
De vluchteloose buyt, daer 'twis is opgemunt.
Hoe wel ick hun beveel: (of 'ksou hun dagen korten,
So waer mijn Ziele leeft) dat sy geen Bloet en storten.
De kleed'ren, geld en goedt, segt: Is voor d'Hoeren Soon!
Het Leven is voor u: Ons is u goedt te loon.
Gaet Geliaditers, gaet en klaeght mijns Vaders kind'ren:
Dat hunnen Bastaert-Broer, het uwe gaet vermind'ren.
En noch en is zijn haet in't minste niet geblust,
Ten sy, 'tonreed'lick volck zyn strijtbaer handen kust.
Ten sy, sy bet bedacht en door den noot wel-lerich
Bekennen hare schult, en zijn in't minst niet werich,
Dat Iephthah's Vaders goet en Eer sy toegepast,
Dewijl de vreemde spruyt med'uyt den Stam-boom wast.
Oft moet ick 'sVaders sond, noch by myn sonde dragen?
Ach! Hemel so vergunt: dat ick dees Ziel moet wagen
Niet in dees Ballingschap, waer in ick 'tleven slijt
Door Roovery. Maer vry gekent op d'Ammonijt,
Die laes! 'khoor Israel druckt met Stael-gevijlde-Reden!
Ick yver noch tot wraeck. Maer hoe! siet afgestreden
Is 'tvoochdeloose Volck, van Wap'nen, Hand en raet,
Dies yeder een verschrickt, zijn eygen wegen gaet,
En Israel gelijckt, de Hardeloose Vliesen,
| |
| |
d'Onnoosle Lam'ren, die de radde vlucht verkiesen;
Wanneer den Wollef naerd', d'wijl haren Herder staf
Door d'onverzaede Dood, geblixemt is in't graf.
Mijn Vader, ach! waert saeck dat dyne Oogen sagen,
Van dit vertsaegde volck, de Ysre staele dagen!
De rampsalighe Eeuw, die Israel bedwellemt?
Dijn yver wert verieucht, en 'thevich hooft gehellemt:
Ghy greept met Gedion 'twraeckgierich sweert in handen,
Met my u Bastaert kint: Om moedich de vyanden
Te iagen op de vlucht, gelijck de lichte wint
Voor Godes adem swigt: Oft g'lijck het speel-sieck kint
Zijn Bobbelen (al te slecht) geblasen wil beloopen,
En grijpen metter hant: Also mocht Israel hopen,
De wreeden Konings-staf waer me hy u verbandt,
Wirt door mijn s'Vaders sweert, gedolven in het zandt.
Maer ach! neen Israel, ghy cont zijn dienst niet bruycken.
De Ziel'eloose Romp beaerd', d'oogen ontluycken
Niet eer, voor 'tHemels-Goed, en Zielen-Eenigh-Wit,
Op een bestemde dagh, zijn Rechter-Stoel besit,
| |
Verschooninge.
Knecht. Iephthah. Gevangen.
Mijn Heer, siet hier voor u een Geliaditer
gevangen, en de rest is op de vlucht.
Voet-vluggich ras na om. En ghy, wat segdy? Spreeckt:
Beroemde Heer Iephthah, die u manhaftich wreeckt
Op ons. Wy kennen schult, en bidden voor u voeten:
Erbarmt dy onser stant; Of laes! wy sullen moeten
Vergaen, gelijck het Was, dat voor het Vyer versmelt.
U Broeders zijn gesint: Te kiesen tot een Helt
Dijn hooge Achtbaerheyt! geoeffent inde Tochten,
Ervaren inde Krijgh. Sy komen:
| |
| |
My houden in haer huys, so dreef men Iephthah uyt
Zijns Vaders eygen erf: Doch 'kweet waer uyt het spruyt:
De afgunst wracht de haet, waer om dat ick most wand'ren.
En soeckense nu my? Hoe can den tijt veranderen.
Neen seker, datse gaen en bieden selver thooft,
Hun snoode smeeckery, wert van my niet gelooft.
| |
Eerste Handelinge. IIII. Vytcomste.
Iephthahs Dochter (die wy noemen) MirIa.
Wat vreemder ongeval, of wispelturich g'luck,
Wat ongewisser staet, wat vreuchde, of wat druck,
Verheft oft parst ons niet, int sporeloose missen,
Van deuchts of ondeughts weg, glat slibberich in't glissen?
'tSy op de effen baen der arbeyt-sal'ge Deucht,
'tSy 'tstromp'len op de pat, der sonde die ontheucht.
So wie den rechten weg g'lucksalich wil bewand'ren:
Sal vaack door ongeval in staet of naem verand'ren.
Den eenen stijght door macht, of rijckdom tot de Eer!
En d'ander stoot m'uyt macht, uyt staet en Rijckdom neer!
De een als Geli'ad; weet 'tManhaftich sweert te voeren,
En kan 'thuys in de Eer, zijn lusten niet besnoeren.
De and're met zijn Soon een Iephthah is onvry
En moet uyt Eer en Staet, door korsle Muytery,
(Hoe seer hy sich verlust te spieg'len in de wapen.)
Niet onder 'sVaders dack, gelijck de knechten slapen.
Dus maecktmen wel een deucht, van d'hart gedrongen noot,
Gelijck mijn Vader doet: die door de smaet te groot
Bewijst zijn ouden haet, voor d'onverdiende schande,
En toont zijn groots gemoet, door 'tcrijgen met zijn handen
So haest en sietmen niet, de Voorbood vanden dach,
En eer men boven Tobs genoemde kimmen sach
De heugelijcke Son, uyt 'tOosten comen pralen,
| |
| |
Mijn Vader rijst en loert, om ergens buyt te halen.
Hy wacht gelijck een Leeuw, die op den wege loert
Al eer het Roof-sieck-Volck, zijn wack're handen roert.
En is door oeffening in Krijgh, van Wapen-lieden
Gevrucht, wanneer men siet de stoute voor hem vlieden.
Nochtans, my druckt de wraeck, en toegemeten quel
Ontword u selven eens. De Hooghste-Wreker sel:
O toeft noch maer een wijl, voor u dit alles wreken!
Wilt eenmael maer het sweert weer inder scheede steken.
En so haest als den tijt, volstreken en vervult
Is van u ballingschap, veroorsaeckt door een schult
Uws Vaders, siet, so sal u Scheute wed'rom bloeyen.
Lecht maer u yvricheyt en graghen lust in boeyen,
'tIs lang genoegh u eer te roeckeloos besmet,
Want wie weet wat al goets g'u Dochter niet belet.
Mijn Moeder, ach eylaes! door Mors gekromde sickel
Is diefsche wijs gemaeyt! Wil ick tegen den prickel
Mijn Vers'nen slaen? O neen, hy is my al te hardt!
Het is een Stale wet, 'tVerbondt 'tgeen nimmermeer wardt
Verbroken oft ontcracht. Gelijck d'Azure golgen,
Als onvermoeyt vernieut, de een op d'ander volghen.
En ick een ted're Maeght, hoor onderwijs noch reén,
Maer vind den langen dach, mijn selven meest alleen.
Hoe wreed is my 'tgeluck. Aen wien heb ick gesondicht?
| |
Verschooninge.
Silpa (d'eerste Maeght) MirIa.
Me-Vrou, 'kversta wat vreemts: als heden so vercondicht
Een Geli'aditer ons, een ongesien versoeck;
Wat isser voor gerucht? van waer? of uyt wat hoeck
Comt ons de auontuur weer op een nieu bestoken?
Me-Vrou, sy brengt ons Eer: En 'tleet wert nu gewroken,
De Outste nad'ren ons, so dees Gevangen melt,
| |
| |
Waerom? wat ist versoeck?
V Vader, dat hy sy een heyl der Geliaditen!
En stry voor Israel, met 'theyr der Ammoniten,
Dit's 'tgeen dat hy verhaelt, in Geliad ist bestemt.
Hoe is 'tonvast geval te wonder en te vremt,
Hoe schickt de wijse GOD, de Maker aller dingen,
Het goede naer het quaet? Wat al veranderingen,
En sietmen niet? 'tsy druck, 'tsy blyschap, vreucht of rou?
So niet, u sy d'Eer Me-vrou.
| |
Eerste Handelinge. V. Vytcoemste.
Thola. Zarezar. Rey. Knecht. Iephthah.
Gelijck als 'tvlottich hout, 'tniet langer can geherden,
Ten berst en breeckt van een, wanneert den sturen wint,
Door 'tMeyr iaeght op een Rots, Zyrt', oft verborgen blint.
Also, O Israel! dijn Ademloose clachten,
Vervliegen met de Locht! God wil u noot niet achten!
'tSchijnt dat den Hoeder slaept, den Stuerder van u Schip,
'tGeen hy door storm-wint drijft, op een verrader Klip.
De Klip, is d'Ammonijt! de Winden, zijn de sonden!
Die onse droeve Ziel, doen aen de Helle gronden.
Het Schip, dat is het volck, 'tgeen Iacobs-God verkoos,
Ondanckbaer voor zijn deucht, hertneckich ende boos,
Die, ach! niet weerdich zijn,
dat gy ons heden richtet.
Maer hoe? V goedicheyt, die 'tgroote Rond belichtet,
Streckt sich zo verr' de Zee de koude Aerd omarmt!
Hoe veel te meer ghy niet u eygendom erbarmt.
Den Pharao voor ons ghy in't Roo-Meyr bedollefde!
'Tgeen al hun wapen-tuyg aen 'tZandig strant opgollefde.
Duystvoudich ons ten dienst, in Krijgh op d'Amalech,
Wy hadden 'sdaegs geen Broot, oft snachts geen licht gebreck
Ghy gaeft 'tbegeerde vleesch ons, by d'onslijtbaer kled'ren,
| |
| |
En droegt ons uyt het lant, g'lijck als op Arents ved'ren.
Maer voor u groote Deucht, ach! Heer wy kennen quaet!
waer om ghy ons versmaet.
Maer Israel is dijn Kerck, die met u is verbonden;
Dijn hand die salft so wel, als s'om het quaet can wonden!
Ghy straft ons met de Roed, maer werreptse haest in't vyer.
| |
Verschooninge.
Nu Outsten Geliads, siet goeden Raet is dier,
En niemant onder ons als Hooft, derf 'tvoorhooft bieden;
Te Mispa leyt het heyr, van onervaren lieden.
En d'Ammoniters heyr, gelegen in het vlack
Weet dat ic onlangs sprac:
Soo wie vroom-hertich wil, met erren kloecken moede
Bestrijden d'Ammonyt? Die sal Israel hoeden
Als hooft, en rechten ons so wijt als Geliad grenst.
'tIs waer, wy hebben't g'hoort, en hadden't wel gewenst,
Maer d'wijl daer niemant derft,
Den tijt, die't al verslint. Komt gaet met ons en siet
Ach! Heer helpt Israel uyt 'tverdriet.
| |
Eerste Handelinge. VI. Vytcoemste.
Knecht.
so staet en wilt vertoeven.
Heer Iephthah: d'Ammonyt in't dulle oorlogs heyr,
Sich Legert tegen ons, en daer en is geen weyr
By d'Israliten Heer, dies moetense vertsagen,
Of sullen door het sweert, met schanden zijn verslagen!
Erbarmt dy onser doch: Wy zijn u vleesch en bloet!
Komt zijt ons heeft en heyl, wy bidden met ootmoet:
| |
| |
Treckt met ons in het velt?
Trect henen weer in vrede,
Ick blijf in 'tLantschap Tob, blijft ghy in uwe stede.
Of vreest het bloode hert, noch voor de kille doodt?
Dat ghy my nu hier soeckt, in uwen angst en noot.
Mannen 'tis al te slecht, gaet wandelt uwer straten.
Sydy de gene niet, die door 'tafgunstich haten,
My ioeght uyt 'sVaders huys in droeve Ballinschap?
Dat ghy het Hooftmanschap
Aenveert, en ons beschermt, voor die ons Ziele drukken.
Gaet en beschermt u selfs.
neen, 'tsou ons niet gelukken,
Ghy stiet my uyt het huys, dies yvert noch mijn ziel!
Hy stont noyt op mijn Heer, die nimmermeer en viel!
U deerde niet mijn druck, my deert oock niet u klagen.
Ach! Heer, wilt uwe Ziel, met onse zielen wagen,
Het roud ons, datmen u ondanckbaer heeft beiegent,
Den Hemel die ons straft, heeft u door roof gezegent!
Ghy dreeft my tot het quaet.
Wy kennent 'tis ons schult.
So lijdt de straffe dan, mijn Broeders met gedult.
'tBeken van ons berouw, getuygen onse Outsten,
Sy maken hun dan op, en zijn voor u de stoutsten,
Sy trecken 'tharnas aen, en grijpen hert en moet.
Sal 'tonecht zaet en bloet
(Daer noyt d'onred'lijckheyt my erven liet de lommer)
Van Geliads huys, ô spijt! bevrijen dy voor kommer?
Sal nu de arme wraeck, die nimmer haer genoecht,
My dienen? neen vertreckt.
'tIs godd'lijc so gevoegt,
Dat die u eerst verstiet, u wed'rom komt verheffen!
Uyt noot, wanneer ghy siet dat 'tongeluck wil treffen,
So niet, mijn Heer sal onsen hooftman zijn.
Ziele weygert niet, met Israel te sterven.
Maer so my Godt verleent, dat ick voor u verwerve
Den Zege: Na den Slach, en slae den Ammonijt;
| |
| |
Spreyt over d'aertsche gloob: wiens oogen sien int duyster,
En leyden Israel door 'troode Meyr, Die luyster
En tuygh ons beyder Reen: Doen wy niet na u woort.
Nu Vaders 'kben te vreen: U Reden zijn gehoort,
Komt Hult my voor het Volck, ick sal der Leeuwen tanden
Verbreken door Gods hulp, 'kwaeg mijn ziel in mijn handen.
So waer u woorden zijn, en Gode met ons tuyght.
Mijn leven is getelt, of Ammon wert gebuyght,
Door 'twet verdovend' Stael, op hun godd'loose harssen,
En Iephthah sal het groen, met Ammons bloet vervarssen!
d'Onredelijcke daedt die oyt een Prins mistont,
Wert red'lijck eerst bestraft. Maer so hy mijnen mondt
Niet hoort: En dat hy hert verhert, zijn Hert en Ooren,
gelijck hier is gesworen:
Zijn wy en 'tgansche Volck gesint, als uwen sin.
Ghy knechten gaet met my.
Mijn Heer komt met ons in.
|
|
Auteursrechtvrij