Kort onderwys, hoedanig men de couranten best lezen en gebruiken kan

[p. 12]

V. Moet 'er een goed Vertrouwen op de Schryver of Uitgever der Couranten gestelt worden.

§. 8.

Verder staat aantemerken (wegens §. 3. No. 5.), Dat men de Couranten houden moet daar voor, dat ze ons de waarheid van het Nieuwe of van de gebeurde Gevallen berigten: Het is waar, zommige Menschen zeggen wel, de Courant liegt, of kan liegen; Dit kan ook wel in zommige Gevallen gebeuren, jedog dit is als dan niet de schuld van den Schryver of Uitgever der Courant, maar komt van daan van onzekere of onware Berigten, die hy van zyn Correspondenten ontvangen heeft, welke zekerlyk ook weer van andere qualyk over de Zake of Gebeurtenis beregt zyn, dat uit veelerley oorzaken ontstaan kan, als, door Abuis of schielykheid, en veel meer andere dingen; want het niet denklyk is, dat een Courant-Schryver of Correspondent willens Onwaarheden verhalen zal: Inzonderheid kunnen in Oorlogs-tyden de Berigten der Correspondenten en van andere, van iets dat voorgevallen is, By voorbeeld van een Actie of Bataille, &c. zeer verschillen of ook wel geheel onwaar zyn, door dien men als dan niet zo voorts een nauwkeurig Berigt en Relaas van de gebeurde zaake en de omstandigheden bekomen kan; schryvende men egter het Berigt schielyk over zo als men het verstaan heeft; weshalven 'er in zodanige Gevallen zomtyds Bevestiging door een nader Berigt vereischt word. Als men dus 't woord van Liegen, dat de gemeene Menschen zo dikwils in de Mond hebben, door te zeggen gy liegt 't, nauwkeurig wilde onderzoeken, zo zoude men bevinden, dat die geene welke een ander van een Leugen beschuldigt, dikwils groter Leugenaar is als

[p. 13]

die welken hy daar met betigt. Hier by kan ik niet onaangemerkt laten, dat 'er ook geoorloofde en zelfs nuttige Leugens zyn; dit zal zommige in de eerste opslag wonderbaarlyk voorkomen, hoe dit zyn kan, nademaal de Leugen als een Ondeugt verboden is: Edog om de waarheid van 't gezegde aantetonen, zo stelt, dat 2 Perzonen in grote Questie raken, en de eene daar van vraagt een derde, hem zyn Mes te leenen, om zyn gewaanden Vyand daar met aan te doen, ja zelfs te vermoorden; als deze derde Perzoon nu zegt, dat hy geen Mes by zig heeft, schoon hy egter waarlyk een heeft, dit is aldus in der daat een Leugen, maar zodanige Leugen zal geen Christelyk Mensch in de geheele Wereld qualyk neemen, dewyl ze geschied om een quaad voor te komen en te verhinderen, zo veel het mogelyk is: Op diergelyke wyze kunnen 100 ja 1000 Leugens in allerley gevallen geschieden met een goed Oogmerk, en dezelve zyn derhalven geoorlooft, namelyk, als ze zodanig geschieden, om 't quade te verhinderen en 't goede te bevorderen: We zeggen dit hier maar als een Interval, en keeren weer tot onze vorige draat. De Courant verhaalt derhalven de Dingen zo als ze van andere verhaalt of berigt zyn; als dus andere in deze of gene Voorvallen liegen, zo kan noodzakelyk de Courant als dan ook niet anders doen.