Studentenschetsen. Deel 1. Teksten (onder ps. Klikspaan)

[p. 741]

Naschrift

Amis, un dernier mot! - et je ferme à jamais
Ce livre, à ma pensée étranger desormais.

v. hugo, les feuilles d'automne.

[p. 743]

Zekere P. Kikkert, leermeester in de teekenkunde, gaf in den jare 1798 te Amsterdam een boekje uit, getiteld: Proeve van etskundige uitspanningen, drie verzamelingen, elke van zes plaatjes, bevattende, van welke het laatste zestal de afbeelding vertoont, naar het leven geteekend, van onderscheidene destijds befaamde Leidenaars, met toepasselijke gedichtjes daarnevens, als: van Jean Baptiste Fertez, een kleedermakers knecht, die met de woede behebt was van op zijne manier door dik en dun fransch te spreken, waarvan het bijgaande versje geen onaardig staaltje geeft, en wiens mort devant tomba in Leiden sur la 10 Sept. 1796, viel zijnde 54 ans; van Klaas Langenakker, een toenmalige Dauw Lem, met wien hij meer dan eene overeenkomst had; van den zoogenaamden Jan Rondekont, pakjesdrager aan het Haarlemsche Veer; van zekere oude bedelaarster, Marytje van Harten, omstreeks de Marepoort en in andere wijken van Leiden bekend onder den kluchtigen naam van kluit water en brij; van Gerrit, bijgenaamd de Doctor, even als Jan Zwanenburg de Schilder,¹ wiens conterfeitsel met een zijner origineeltjes in het eerste zestal van Kikkert werd opgenomen, een Leidsche gek, in den trant, verbeeld ik mij, zoo als wij den goedaardigen generaal Sakkie gekend hebben, voor eenige jaren in het Ceciliagasthuis dezer wereld overleden, die in ongestoorde vreugd voor een cent een liedje floot, de taptoe nabootste of met snorren en bakkebaarden van wagensmeer, den gewonen jagerspet, het geschenk van een voormalig uitgetrokken Muzenzoon, op het hoofd, en een geheel uniform, afzetsels, bandelier, sterren op de borst, met wit krijt door een spotboef over zijn jas heen geteekend, daar heen stapte, of wel gelijk wij heden nog gekke Geert, de knorrige sprokkelaarster, ontmoeten en gekke Aal, des Zaturdags hare aalmoezen ophalende en trekkende met hare afgrijselijke handen aan de bel, welke een oogenblik later door de poezele in capret gevat-

1 Jan Zwanenburg is een reeds bedaagd Jongeling, welke, wel is waar, alle vier zijn vijf zinnen heeft, doch dezelve schijnen eenigsints afgesleeten te zijn, zeker is het, dat hij, zedert eenige jaaren in een gekkenhuis geplaatst, een gerust en stil leven leidt, zo echter, dat hij zich nu en dan vertoont, 't zij om eenige gewoone giften te gaan ontvangen, 't zij, om de uitneemende fraaije voortbrengsels van zijn penceel aan de gretige liefhebbers te gaan aanbieden, en indedaad, met betrekking tot zijn kunst leeft hij in een gouden Eeuw, want van alle kanten wordt hij met open armen ontvangen, en men weet zijnen ijver zo wel te beloonen dat hij somtijds (zo verre gaat de mildheid onzer Natie, wanneer ze zich slechts kunstjuweelen voor haare schatten kan aanschaffen) twee stuivers voor een zijner fraaije tekeningen ontvangt.
Men besluit hier uit, en met reden, want ik had zulks tot hier toe vergeeten aantehaalen, dat hij een Tekenaar is, en indedaad, zijne verdiensten in dat vak zijn bij elk onzer Stadgenooten bekend, doch zijn genie te uitgebreid zijnde om de kunst tot een beroep te verlaagen, is zulks bij hem alleen liefhebberij en uitspanning, zo als hij zelf zulks zeer nederig gelieft uittedrukken, desniettemin zijn zijne Tekeningen in hooge waarde, en ten sterkste gezocht; zelfs zijn er liefhebbers welke eenigen zijner beste stukjens in lijsten achter glas geplaatst onder hunne overige liefhebberijen ophangen, daar dezelve zeker geen gering figuur maaken, te meer, daar hij de uitsteekende verdiensten bezit van doorgaans zich van geene andere couleuren dan van Vermillioen en Sapgroen te bedienen.

p. kikkert, proeve van etskundige uitspanningen, bl. 29.

[p. 744]

te vingertjes van een lief meisje staat aangeraakt te worden, - en eindelijk het afbeeldsel van Dorus den gebogchelden oppasser van de Heeren in het Staten-Collegie,² welke bediening den armen stakkert niet meer dan wekelijks een dubbeltje van ieder opbragt. Nog had Kikkert er het portret van Leidens grooten dichter, Elias van Boren, willen bijvoegen;

Maar och! hij was needrig, en hield van geen eer.
Hij had het vernomen, men zag hem niet meer;³

en weigerde zich tot Kikkerts doel te verkenen. Doch in plaats van zijne gelijkenis wordt ons een zijner dichtgewrochten medegedeeld, dat van zijne halstarrigheid getuigt en hem misschien beter wedergeeft dan het de etsnaald van Kikkert zou gedaan hebben.

Eerzaam Heer Burger Kikkert,

Op u verzoek erken ikke,

Burger Kikkert, Uwe als Schilder;

Geloof ik, gij zijt een goet portretmikker.

Gij noemt mij Poeet na den trant,
En ik wil niet hangen aan de want,
En dat vooral bij een groot Heer;
Ik bedank u wel deegelijk voor deze keer.

Een soortgelijk werkje, meer Academisch toegepast, zou ik niet onaardig oordeelen. Ziet hier wat ik mij voorstellen zou. Uit te geven een Academisch Album, bevattende een stel portretten van Academische lijfstukken, hetwelk ieder Student een aangenaam aandenken aan zijn verblijf te Leiden zou leveren, als: van den zoo jammerlijk na 27 jaren dienst bij het Corps ampart gezetten Toon Muller; van den ouden stokke-Mozes met zijn Zoon:

2 De Edele groot Mogende Heeren staaten van Holland en West-Vriesland aanmerkende, dat de Ingezetenen dezer Landen zo weinig van hunne kinderen lieten Studeeren in de Heilige Theologie, [noot: Het schijnt, dat de reden van de fondatie der Leidsche Hoogeschool voornamelijk was, om alzoo goede gereformeerde predikanten aan te kweeken en zoo doende een bolwerk tegen het catholicismus op te werpen, gelijk blijkt uit deze woorden van van Hout, bij gelegenheid der inwijding van 't Staten-Collegie:

‘De voornaemste bewegende oorzake der stichtinghe dezer Universiteijt ('t zij mij geoorlooft 't geheijm te openbaren) was de theologie.’

orlers, beschrijving der stad Leyden, i, bl. 243.] en dat in tijden en wijlen de Kerken der zelve Landen mochten gebrek en van noden hebben geoeffende en geleerde Persoonen, om den dienst van het Prediken des Heiligen Euangeliums en de Bedieninge der Heilige Sacramenten waar te nemen en te bedienen, hebben dezelve Heeren Staaten, in de jare 1591 met den anderen Staatsgewijze vergadert zijnde, geresolveert en besloten, binnen deze Stad Leiden, te stichten en op te rechten een Collegie in de Heilige Theologie.
orlers, beschrijving der stad Leiden, i, bl. 235.

3 bilderdijk, Romoald.

[p. 745]

 

Naast d'ouden Mozes stapt de jonge langs de straat:

 

Naast de ondergaande zon een nieuwe dageraad;

van Robert, de alknecht; van de hupsche moeder Schlette met hare beide dochterkens; van den Bravo, die van een vagebond een geschikt individu wordt; van Cent uit den Paauw, tot wiens portret niet lang geleden reeds pogingen werden in het werk gesteld, - en van wie er al meer toe konden gebragt worden. Dit Album zou worden verrijkt met een tekst in den geest van dien der verongelukte Nederlanden; vier bladzijden zouden voldoende zijn om de uitlegging van den persoon, van zijn karakter en zijne hoedanigheden te geven, terwijl de plaatjes in de manier van dezelfden konden bewerkt worden, tenzij men steendruk verkoos boven houtsnede en borststukken boven beelden ten voeten uit, tenzij men aan bijschriften onder de platen als b.v. om slechts iets te noemen, die van G. Brandt onder de afbeeldingen van de Romeinsche Keizers, de voorkeur schonk boven tekst, gelijk die Hildebrand gaf bij de voorstellingen in de Nederlanden.

Voorzeker ware iets dergelijks ligt te ondernemen, en de uitvoering zou het minste bezwaar wezen. Inderdaad, het baart verwondering, dat de geest van industrie, welke alle landen en standen doordringt, noch Springer, noch van Baak, noch Arnz, die reeds, door de bevallige uitgave van Grietjes des Wafelbakstertjes portret, zulk eene gelukkige proeve nam, een soortgelijk denkbeeld ingaf. Een schrijver van den tekst ware spoedig genoeg gevonden in eene stad, onder wier studerende jeugd zoo menigeen bekwaam is iets geestigs en passends te leveren. Ik houd mij verzekerd, dat de uitgave van een dusdanig Academisch Album, ieder Academieburger welkom en de lijst van uitnoodiging spoedig met een genoegzaam aantal handteekeningen bedekt zou wezen. Want, ziet! er komt een tijd, en de jeugd begrijpt zulks reeds te midden harer lente, dat men minder in het toekomende dan in het verledene leeft, dat men zich met uitgestrekte armen naar de meer en meer vliedende Eurydice des doordartelden toeneigt en de gevaarlijke zwijmeldrank uit de Lethe, welke men zoo onbezonnen inzwolg, om zich niet dan wanneer het te laat was te herinneren, ons eene walg en eene giftteug geworden is. Dan zijn ons de geringste teekenen, de onbeduidendste merkpalen onzer afgelegde stappen, de flaauwste terugspiegelingen des voorbijgevlodenen eene weldaad, en wij knielen neder voor een zijden strikje of kussen aanbiddend en weenend het blad eener verdroogde bloem.

2 April 1844.