Honderd verzen en Okeanos

[p. II]

[p. V]

[Voorwoord]

Nu ik er, op verzoek, toe gekomen ben, deze Bloemlezing uit mijn volledige vers-werk (1878-1908) tezamen te stellen, zij het mij vergund, om even aan te duiden, welk beginsel mij bij het schiften en kiezen heeft geleid.

Begonnen ben ik, met, zonder genade, uit te sluiten een zeker aantal gedichten, die, welke verdienste van hartstochtelijke kracht zij mogen bezitten, toch voor de effene gemoedsgesteldheid van den doorsneê-Hollander te uitbundig moeten heeten, dan dat de algemeene goedkeuring er meê weg-loopen kunnen zou.

Wij, Hollanders, houden vóór alles van kalmte, in de kunst als in het leven, en vreedzaam glijdt dus henen zoowel onze letterkunde als ons onderling verkeer. Doch wee hem, die 't bestond, deze gewoonte te verwaarloozen, want die zich in zijn spontane gedichten, zijn lyrisch-psychische uitingen, soms in hem opgekomen door de gedragingen van andren, een maal-of-wat te kinderlijk durfde uitspreken! Al toonde hij zich zoodoende ook volstrekt niet wilder en in elk geval veel minder scherp dan b.v. Heine, Pope of Byron waren, ja, zelfs dan onze eigen goede Vondel soms geweest is, toch zal hem tenminste een deel zijner recensenten, zonder te vragen of 's dichter's opbruising reden van bestaan had, met een hun anders nooit eigene teêrhartigheid toevoegen, dat de schrijver, door zoo te ‘schelden’, heel verkeerd heeft gedaan. Terwijl niemand bedenkt, dat het rhythmisch bliksemen van een diep-verontwaardigd dichter heel iets anders en iets hoogers dan wezenlijk schelden is.

Doch - hoe dit dan ook zij - geen lezer zal in dezen bundel ook maar één regel aantreffen, die een braven kritikus zou kunnen prikklen tot bitter-fel terug ‘schelden’, zooals sommige

[p. VI]

mijner verzen dat vroeger gedaan hebben, en diezelfde verzen dat nóg doen, van-tijd-tot-tijd.

De stille mooiheid alleen en niet de treffende kracht heeft bij het kiezen den doorslag gegeven, en zoo vertrouw ik dan, dat ieder lezer, hoe ook zijn gezindheid tegenover mijn oude Juvenalis-verzen wezen moge, mot dit harmonisch-rustige boek in zijn schik zal kunnen zijn.

Men zal hier den dichter uitsluitend waarnemen, niet zooals hij toornt en krachtig weet te haten en vernietigend neèrslaat, maar uitsluitend zooals hij hoog-gestemd voelt en wijsgeerig peinst, niet zoozeer den dichterlijk in 's levens strijd staanden mensch als wel den menschlijken dichter zal men hier zien, die van de Grieken geleerd heeft, een evenmatig kunstenaar te zijn. Voor wie met sympathie in 't volledige werk wil doordringen, blijven toch de bundels I en II hierneven bestaan.

Zooals van zelf spreekt, lag de slotkeuze volstrekt niet steeds voor 't grijpen, en zoo heb ik vaak zeer lang moeten vergelijken en als proeven, voordat ik eindlijk, onder verschillende evenwaardige verzen datgene vond, wat het allerbeste heeten mocht.

Uit mijn eersten bundel nam ik er méer dan uit den tweede, maar dit geenszins, omdat ik die uit den eerste wezenlijk zooveel voortreflijker zou vinden, dan die uit den tweede, of dan de nog niet gebundelde zijn. Mijn doel daarmee was alleen, dat niemand van de koopers teleurgesteld zou uitkomen, doordat hij in deze keur zeer vele verzen moest missen, die, terecht of ten onrechte, algemeen-bekend staan als buitengemeen-fraai.

Een vergelijking echter van die vaak te veel ten koste der andren geprezene jeugd-verzen met de rijpere en geestelijkrijkere latere gedichten zal ieder onpartijdige de overtuiging moeten schenken, dat het allerbeste, b.v. uit den tweeden bundel, feitelijk beter dan het beste uit den eerste is.

Want, als het mij vergund is, deze waarheid te zeggen: voor wie verzen wezenlijk weet te voelen en te begrijpen, is

[p. VII]

mijn latere kunst forscher van rhythme, dieper van gedachte, en deugdlijker van voelen, want geheel vrij van de jongens-sentimentaliteit, waar dat eerste boek op sommige plaatsen zijn half-volwassenen oorsprong door toont.

Moge ten slotte de keuze uit de nog niet verzamelde verzen de overtuiging bevestigen, dat de man, door kracht van zeggen en voelen en denken, heeft gehouden, wat de somtijds al te kinderlijke knaap in zijn al-eerste pogingen had beloofd.

‘Verzen zijn de beweging van 't leven,

‘Klaar-luidende, al naar het mensch-hart gaat,
‘Of droeviglijk-schreiende zacht, of kwaad

‘Als een donderslag door des levens kalm beven.

Zóo karakteriseerde ik eens mijn eigen verzen: de donderslagen zijn hier nu weg-gelaten, en dus ga dan dit boek, waarin een aantal hoog-toppen van een ernstig dertigjarig dichterleven opstaan, de wereld in, moge het zijn, tot een genoegen voor iedereen.

November, 1908

WILLEM KLOOS.