A-loong van Wanica

De winkel

Het is erg druk. De twee broers van papa en zijn zusje, tante l-ling, zijn er. Opa heeft de winkel in de stad gesloten. Zelfs oma Sin Yin, een zus van opa Wan-ling, is er samen met haar kleinkinderen, Jeffry en Ellyy.

Jeffry is de lievelings-neef van A-loong Patrik. Ze zijn uit de stad gekomen om de opening mee te maken.

Opa en zijn zus spreken beiden nog het Hakka Chinees. Dat is de taal, die vele oude Chinezen in ons land spreken.

Oma Sin Yin vraagt aan opa: ‘Is er wel een tung sen te vinden in deze ba-na-si?’

A-loong Patrik kan geen Hakka praten, maar hij vindt het heel leuk om te horen. Hij kan wel een paar woordjes verstaan. Hij weet dat de zus van opa naar een telefoon zoekt. Dat

[p. 15]

noemen ze nu teng wa. Er zijn heel wat Hakka woordjes veranderd in Suriname. A-loong zijn broertje zingt luid: ‘Teng wa, teng wa...’ Hij trekt oma Sin Yin naar de telefoon. Ze belt naar de stad en zegt dat ze goed zijn aangekomen.

A-loong weet niet meer wat ba-na-si betekent. Hij vraagt het aan zijn vader.

‘Het is ook zo'n Surinaams Hakka woord en het komt van pranasi of plantage,’ legt papa uit.

De vriendjes van A-loong Patrik zijn er ook. Mere komt met twee andere meisjes aanlopen.

Papa heeft samen met zijn broers de pagara al uitgerold.

‘A-loong!’ roept papa. ‘Pak de ladder even.’

A-loong Patrik haalt samen met Albert en Fabian de zware ladder uit het magazijn. Ze moeten over zoveel dozen en kisten. Een doos met pakjes pinda valt om. Ze zetten de pakjes snel weer terug.

Opa kijkt toe. Hij geeft ze elk een pakje pinda en kijkt naar de moderne verpakking.

Vroeger verpakten de Chinezen hun pinda, zout en andere spullen in een pepremoisie. Dit was een schuin gedraaid papieren zakje. Het leek op een klein omgekeerd mutsje.

De jongens brengen de ladder snel voor papa.

[p. 16]

Vóór de feestelijke opening bidt opa voor geluk en wijsheid. Oma Sin Yin zegent de familie op de Chinese manier.

Nu wordt de pagara aangestoken. Het is een spannend moment. Iedereen is stil. Zelfs Mere, die aan één stuk door met zijn nichtje Elly babbelde.

De lont is een beetje koud geworden en wil geen vlam vatten. Papa en zijn broers proberen om de beurt de lont aan te steken.

Eindelijk... wel duizend kleine vuur-vonkjes en... PAPPARAPAPAP

[p. 17]

Papa en een oom rennen zo hard als ze kunnen weg van de pagara. Papa zijn jongste broer blijft staan. Hij werkt bij de brandweer. Dus let hij op het brandgevaar.

Het is een oorverdovend geluid. Gillend rennen de meisjes steeds verder het erf op. Bruintje is in een hoekje van het magazijn gekropen.

Het geknal stopt. De kinderen juichen opgewonden. De ouderen klappen in hun handen. De winkel is heropend.

Er zal nu gedronken en gegeten worden op het succes van de nieuwe winkel. Er is veel te eten: koek, saw paw, tjauw min, gebakken wonton, geroosterde kip en varken.

‘Kom, Patje, laten we hele bombels gaan zoeken op het erf,’ zegt Fabian. De jongens lopen naar de resten van de pagara.

‘Moet ik de hark halen?’ vraagt Albert, ‘dan ruimen we het direct op.’

Papa ziet dat Albert de hark pakt. Hij zegt: ‘Dat hoeft nu echt niet. Er is nog feest. Het kan morgen wel gedaan worden.’

‘Wij willen ook wel wat bombels,’ zegt Elly, die komt aanlopen met Meredith en haar vriendinnen. ‘Wegwezen!’ snauwt Fabian. ‘Bombels zijn gevaarlijk voor jullie.’

[p. 18]

‘Oh, ja! Wie heeft dat gezegd?’ snauwt Elly terug.

‘Jullie durven niet eens een piefpaf bombel te schieten, dus verdwijn,’ zegt Jeffry.

‘Oom Mikel, de jongens plagen ons,’ schreeuwt Elly.

‘Niet vervelend doen jongens,’ waarschuwt papa.

‘Kom maar lekker zoete cake halen,’ roept oma Sin Yin.

De meisjes lopen naar oma toe.

‘Elly is net zo lastig als Mere,’ zegt A-loong zachtjes tegen de jongens. Grinnikend gaan de jongens door met hun zoek actie. Ze vinden niet veel losse bombels. De pagara is goed afgeschoten en de rode papier-snippers liggen overal verspreid.

De jongens haasten zich om ook een stuk cake te eten. Er zijn verschillende soorten cake. De cake van kleefrijst wordt meestal gemaakt bij de viering van het Chinees nieuwjaar. Het heet de niangao. Men eet het als symbool voor goede vriendschap.

A-loong Patrik is dol op niangao. Fabian vindt dat het een beetje smaakt naar bojo. Hij noemt het ‘njan go’ dus eet hij maar. Er is ook nog tjoek, dat is zachte rijst met kleine stukjes varkensvlees en garnalen erdoor. Mama heeft

[p. 19]

het gemaakt. Meredith vindt dat echt heel lekker.

‘Waarom laten de Chinezen altijd hun pagara snippers zo lang liggen voor hun huis of winkel?’ vraagt Albert.

‘Ik weet het niet,’ zegt A-loong Patrik.

‘Ik wel,’ zegt Jeffry. ‘Mijn oma heeft gezegd, dat de bombels ook kwade geesten verjagen. De natuur moet het kwaad zelf oplossen en ik denk dat we daarom de papiertjes laten liggen.’

‘Nee,’ zegt Elly eigenwijs. ‘De bombel is er voor succes en om de kwade dingen weg te jagen. Dat heeft oma Sin Yin gezegd. Het rood is voor geluk.’

Oma is achter ze komen staan. Ze is trots op haar kleinkinderen. Ze doet echt haar best om haar kinderen en klein-kinderen over de Chinese cultuur te leren.

‘Jongele Chinezen weten gewoon niets van de tladities!’ klaagt ze. ‘Het gaat allemaal velkeeld gaan in de toekomst. Ze weten neks over Bhoeddha of Huang Ti.’

A-loong Patrik vindt het altijd grappig wanneer oma Sin Yin praat. Zoals vele oude Chinezen spreekt ze de r uit als een l. Dat komt omdat er geen ‘r’ in de Chinese taal voorkomt. Net als het Saramacaans in het binnenland.

Opa Wan-Ling kan de rrr wel gewoon zeggen.

[p. 20]

‘Wie is Huang Ti?’ vraagt Albert nieuwsgierig.

‘Hij was een keizer die heel lang geleden in China leefde,’ vertelt oma Sin Yin. ‘En wel langer dan 2000 jaar geleden. Hij had veel gedaan voor de Chinese cultuur en de Chinese sterrenbeelden.’

Vragend kijkt A-loong naar zijn opa.

Opa was op jonge leeftijd gemeente lid van de Chinese zending van de Evangelische Broeder Gemeente geworden. Hij doet wel aan de Chinese cultuur. Maar hij gelooft niet in al de dingen, die ze moeten doen. Hij heeft zijn kinderen wel bepaalde dingen geleerd en verteld, maar niet zo uitgebreid als zijn zus. Opa en papa Mikel gaan trouw naar de kerk.

Opa vertelt nu verder. Bijna alle gasten luisteren mee. De Chinezen van China tellen de jaren al langer dan de christenen.

Het Chinese nieuwjaar wordt ook op een andere dag gevierd. De kinderen knikken. Meestal zijn de winkels ook gesloten op zo een dag.

‘En Boeddha, de heilige wijze meester in China, heeft elk jaar naar een dier genoemd. Zo heb je het jaar van de haan en de hond.’

Oma wil de kinderen verder uitleggen, maar opa wenkt haar. ‘Een andere keer breng ik oma

[p. 21]

speciaal mee uit de stad dan kan ze jullie verder vertellen. Nu is het tijd om te feesten,’ zegt hij.

Oma lacht. Zij wil ook wel een beetje met haar broer en de andere gasten babbelen.

De kinderen gaan djoel spelen. Bruintje is uit zijn schuilplaatsje gekropen en rent hard mee. Wanneer het al donker is vertrekken de laatste gasten. Het was een fijne dag.