De val van het laatste bolwerk der protestanten: La Rochelle in 1627

[p. III]

[Eerste deel]

Kle lith. van C. W. Mieling. '

Een woord vooraf!

Reeds sedert eenigen tijd koesterde ik het voornemen om het beleg en de verovering van la Rochelle te behandelen in den vorm dien ik hier heb gekozen. - Ik werd daartoe geleid door een verhaal bij van Aitzema, ‘Zaken van Staat en Oorlog, D. II, bl. 351, 4^o.,’ dat mij voorkwam geschikte stoffe aan te bieden ter bewerking voor het Tijdschrift ‘Nederland.’ Tot dat einde sloeg ik het een en ander na; mijne aanteekeningen werden al uitgebreider, totdat ik besloot de geheele geschiedenis van dat laatste beleg te behandelen, als verdienende de belangstelling en rijk zijnde in wenken en leering voor onze dagen niet ongepast. Ik heb getracht de zaken onpartijdig en naar waarheid voor te

[p. IV]

stellen, mij van de laatste ook daar niet te ver verwijderend, waar ik het gebied der verdichting bewandelde. - Er werden daarbij bewijzen gegeven van heldenmoed, van trouw aan heilige overtuiging, van menschenliefde. Daarvan heb ik Jean Guiton, Farine, la Forêt, Salbert, mevrouw de Prosni, zoo als men 't nu noemt, de drágers gemaakt, personen en karakters, door de geschiedenis aan de hand gegeven. Deden en waren zij niet al wat ik hun toeschreef; zij hebben iets soortgelijks gedaan, zij waren iets dergelijks. Lodewijk XIII, de Richelieu, de Bassompierre, pater Joseph en anderen heb ik wedergegeven gelijk zij mij in de geschiedenis voorkwamen, niet slechter, niet beter. Geraadpleegd had ik voornamelijk:

Histoire de France, par le père Daniel. T. XIII.

Arçère, Hist. de la ville de la Rochelle.

Le Mercure Français. 1627, 1628.

Vie de Richelieu, par Aubery.

Vie de Richelieu. Cologne 1696 (par Jean le Clerc?).

Testament politique de Richelieu.

Mémoires de Richelieu. Ed. Petitot.

Mémoires de Bassompierre. id.

Mémoires de Fontenay-Mareuil. id.

Mémoires du duc de Rohan. id.

[p. V]

La Vie de pêre Joseph.

Journal du dernier siège de la Rochelle, par Meruault, 1644.

Jean Guiton, dernier maire de la Rochelle, par P.S. Callot, 1847.

Cinq Epoques, Chroniques Rochelaises, par la Bretonnière, 1847.

Histoire de la Rochelle, par M. Dupont, 1830.

Histoire de l'édit de Nantes. Delft 1693.

Histoire des Reformés de la Rochelle, depuis l'année 1660, jusqu'a 1685. Amsterdam 1689.

voor het gebruik van welke boeken ik grootendeels mijnen oudsten vriend, den heer J.W. Holtrop, bibliothekaris aan de koninklijke bibliotheek te 's Gravenhage en den Wel Eerw. heer M.A. van der Bank, Predikant bij de Waalsche Gemeente te Utrecht, mijnen dank betuig. Dien dank hebbe mede de heer R.C. Bakhuizen van den Brink, die mij heuschelijk inzage verleende van het Dagverhaal onzer buitengewone afgezanten, Aerssens en Vosbergen, naar Parijs, alsmede van eigenhandige brieven van Vintcent, predikant te - en afgezant van wege la Rochelle naar Londen en deze landen.

Zoo had ik mij voorbereid, althans reeds veel bouwstof

[p. VI]

verzameld tot het schrijven van dit werk; toen ik dien liet liggen, om anderen arbeid ter hand te nemen. - Die rekenschap aan den Lezer achtte ik noodig, om niet uit het anders wat vlug verschijnen van twee werken van eenigen omvang achter elkander, tot het vlugtige te doen besluiten. Vooreerst dan ook niet spoedig, en mogelijk nimmer weder iets dergelijks. Dit ter geruststelling!

Bij de bewerking van het ‘Beeld van Kamphuijsen’ had ik mij overtuigd, dat ik niet zonder grond reeds vroeger had gewenscht om zelf te la Rochelle te zijn, ten einde door plaatselijke aanschouwing den indruk der geschiedkundige feiten te verlevendigen en, waar zulks noodig was, te regt te wijzen. Ik ging tot dat einde daarheen en stond met menige gedachte aan eens daar voorgevallen feiten, met aandoening op sommige plekken die mij reeds niet meer vreemd waren, zag de naauw meer merkbare hoogte, waarop eens de sterkte Louis was aangelegd, waarvan Lesdiguières te regt zeide: ‘indien de stad die sterkte niet verslindt, dan zal die sterkte zulks de stad.’ Eene rij van steenbrokken toont als overblijfsel nog bij laag water de plaats, waar de Richelieu den dijk liet aanleggen, dien strop voor de fiere vest, die zich niet liet bedwingen door den teugel van het fort.

[p. VII]

Welwillend en met heusche voorkomendheid gunde mij de heer Delayant, bibliothekaris van de stedelijke bibliotheek, gelegenheid, om onderscheidene werken, en daaronder vooral een handschrift van Raphael Colin, alsmede het: Extrait du Registre du Greffe des Conseils, tenus à la Maison commune de l'Echevinage de la Rochelle, 1627, na te slaan, waaruit ik nog menige bijzonderheid mogt opteekenen. Gaarne roem ik hier zijne dienstvaardigheid, die waarlijk iets hartelijks ademde. - Vooral echter mijn' dank aan den wakkeren heer Marsillacq, geacht koopman daar ter stede, in wiens gezin ik meermalen vergat, dat ik mij aan vreemde plaats en onder vreemden bevond, wiens gade en dochter mij met vriendelijkheid bejegenden, wiens schoonzoon en zoon mij, was ik daarvan niet reeds bewust geweest, zouden hebben overtuigd, dat Frankrijk nog degelijke menschen telt. Mijn dank voor die genoegelijke uren. Mijne zegenbeden over u en uw huis!

Mogt het werk dat wij hiermede onzen lezers aanbieden bijdragen om sommigen meer bekend te maken met gebeurtenissen in die dagen, wier invloed onberekenbaar was! - Moge het mede een' afschrik inboezemen van godsdienstige onverdraagzaamheid, zoo onchristelijk als heilloos; - maar ook iets toebrengen om den ijver te verhoogen voor het eenige

[p. VIII]

Noodige, waarvoor vroegere geslachten zoo veel deden, zoo veel leden, waarvoor zij trouwelijk hebben gestaan en waardig zijn gevallen! - Wij hebben niet het ergste vermeld, waartoe de nood in la Rochelle, God dank! slechts enkelen drong, de horreurs eer schuwend dan zoekend.

Men verschoone sommige kleinere onnaauwkeurigheden, eenig verschil in spelling van eigen namen, bij onderscheidene schrijvers zeer uiteenloopend.

En hiermede den lezer heil!

Doetinchem,

1853.

J.C. Kindermann.