|
| |
| |
| |
Palmslach
Feike fetweider rint om as in aaisiik hin. Fan efterhûs nei de skuorre en dan wer nei efterhûs; yn 'e foarein komt er net. Dat kin strak jitte wol as er him ferklaaie moat. Twa oere is it ferkeaping.
Hoe't it ris beslaan sil mei de beide buorfinnen? Dit stiet fêst, as hy de foarste hâldt, dan wol er de efterste ek ha, en dan wol er buorkje, gewoan buorkje by de fetweiderij. Wat ha jo no oan sa'n âld neaken boerehûs sûnder lân?
Tritich pûnsmiet bêste finne. Hy kin it sels betelje; as 't krap komt, dan ferkeapet er syn lêste stikken steatsskuld. Wa wit wat der oars ek jitte fan telâne komt. Ferliden neisimmer dy devaluaasje en no de iene rinteferleging nei de oare. Dan kin men mei trije presint, dat bêst lân docht, ek jitte tefreden wêze. It moat wêze! Trochsette silsto, Feike. Lit Houkje eamelje en earmoedzje. Set se foar in útmakke saak, dan jout it har neat mear en kin se der mei ophâlde. De grutdochters is it wol goed.
Eltse kear as Feike it mei syn oerlis ta dizze útkomst brocht hat, sakket de spanning ôf en giet er effen op de foerkiste yn de skuorre sitten. Dan stekt er fan nijs syn koart pypke oan, lit syn koarte skonkjes mei de blaunassaussokken yn de gieliperen klompen tsjin de bak oanbingelje, stekt de tommen effen by 't festje yn en gnoarret ienkear tefreden.
Hy is jitte net teneate. Al dy oare deftige heareboerefamyljes fan Noarderein is it mei de krisis ferrûn. Foar 't each dogge se jitte sawat mei, mar de iene pleats nei de oare, it iene stik lân nei it oare komt op buorden. Hoe't se it hân hawwe, begrypt nimmen. O, dat boarchwurden foar in oar, kleie se sels as se ris in kear mei har neden op 't aljemint komme.
Kletsika! Spekuleard moatte se hawwe, yn 't groumoalige, oars bestiet it net. Allinne de Wolda's ha 't mei strykjildskriu- | |
| |
wen en lânkeapjen yn de djoere tiid skipe. Eigen skuld; wat dogge se boppe har krêft te keapjen.
Wat ha se him, Feike fetweider, wol mei de nekke oansjoen. It wie harren yn 'e wei, doe't hy ek yn it slotsje oan de singel, de âld-boargemasterswent, him middenmank harren deljoech. Wat ha se har ynwindich fergriemd, doe't hy it fjild wer romme en dit âld stee yn de buorren, dêr't er oan hingjen bleaun wie, sels wer bewenje moast. Mar jimme ha te gau lake, freonen. No hat alleman oan de singel útdien, allinne hy, Feike, dy't it seil sa heech net loek, dy't ek bakseil helje doarst as dat moast, hy is der jitte.
En dan noch de wezen, Sjoerd Ages-jonges. Dy keapje lân by lân en pleats by pleats, elts jier wol wat. Wêr't se it wei dogge, dat snapt men net. Fansels, krintekakkers binne it, arbeidzjen en sober libjen, dat is har bestean, en as earmelijers, dy't men gjin sint wegerje soe, foar 't ljocht komme. It wurdt no wat oars, sizze de froulju. No, Feike sjucht it der net oan.
Soe Age de foarste finne ek ferheegje sille? As er dy by de efterste ha wol, dan sil 't him jild kostje. Net te fier fan him ôfsitten gean, strak. Foar tûzen gûne is Feike te brûken, mar ek foar gjin sint minder.
't Sil wol neat wurde. Der kin ek maklik in treddenien op biede. Eltse kûpontsjeknipper út 'e stêd wol tsjinwurdich wol lân keapje; ha se der sels gjin byt ferstân fan, dan nimme se har mantsjes der foar. Feike fielt it as in fergryp, in skande. En in pest foar it hiele doarp, dat is it...
De milhúsdoar wurdt iepen fierd; op de stiennenplaksrâne, dêr't hja de klompen foar útdogge ferskynt Houkje. Dy is fuort nei iten al wer yn 'e stots; de swartsiden jurk oan, de weach yn it hier, dat effen begjint te griizjen; sierlik útwurke skuontsjes oan de lytse fuotten.
Feike haget dat sa, al wol er it foar himsels net wêze. Soms jout er der sabeare op of, want sels docht er nederich.
‘Feike,’ hellet hja út mei wat in opmakke lûd.
| |
| |
‘No, hjir bin ik, wat is der oan?’
‘O hea, sitte jo dêre te prakkesearjen! No Age Sjoerds is der, dy wol jo effen te wurd.’
Feike wurdt effen kjel.
‘Age Sjoerds, no lit dy hjir mar komme. Wy kinne 't hjirre wol beprate!’
‘Jo binne wol wizer, wêr soe dat nei roaie. Ik ha him al yn 'e keamer litten, fansels!’
Mei in sabeare sucht lit Feike him fan de foerkiste ôfglide en kroasket de frou efternei, nei foaren ta.
Dêr is er daliks alle fersleinens te boppe en komt brimstich, hast parmantich op Age ta, dy't mei de iene skonk oer de oare wat foaroer op in stoel sit.
‘Tsjallema, jo hjirre? Hoe giet it?’
De hantaast yn 't fûstkjen woe men fan beide wat fêster ha. Mar dat is sa lânkeaperseigenaardichheid.
‘Feikema, ja goed, hiel goed.’
Wylst hat Houkje de sigaren al krige en skrept se mei it teeguod. Sa oansjitsk is se oars net tsjin it Tsjallema's folk. Feike kin it amper sette.
‘Ik tocht, wy moasten foar de ferkeaping noch effen prate, Feikema. Wy hiene jo hast al ris by uzes ferwachte, mar ik sei tsjin ús jonges, as de keapman net komt, moat ik mar ris by him sjen.’
Us jonges, sa neamt Age syn jongere broers. Sels is er oer de fjirtich; de reade plakken yn syn wangen jouwe oan syn bienbitige troanje wat lijerichs. Ut en troch strykt er ien fan syn lange meagere wurkershannen oer it tinne dûnkere hier.
‘Ik hie der neat gjin ferlet fan, om nei jimmes ta te gean..., Age.’
‘Wy moatte it inoar net djoer meitsje, tinkt my, Feikema.’
‘Mar dan hiene jo dy efterste finne net sa heech beskriuwe moatten.’
‘Wie jo sifer safolle leger as mines?’
| |
| |
Feike lûkt efkes oan 'e skouders.
‘Och, dat docht der neat mear ta!’
‘Neffens dat jo de foarste flnne ynsetten, dan skikt it noch al mei myn bod, tinkt my.’
Wylst glimket Age sawat ferlegen.
‘Och, 't is jo om 't strykjild te rêden, fansels,’ seit Feike, as wie dat fanselssprekkend. By himsels is er dêr sa wis net fan.
‘Dan soe it in stropke wurde kinne en sà sjuch ik it no noch net,’ leit Age dêr kâld oerhinne. ‘Nee, myn boadskip wie eigentlik om jo der oer te ûnderstean, oft jo dit âld hûs oan ús ferkeapje wolle, op betingst dat wy jo fan dy foarste finne ôfhelpe!’
‘Ofhelpe, seit er... ôfhelpe, hie 'k tocht!’
‘Kin dat dan net in stropke wurde, Feikema? Jo skreauwen der hast hûndert gûne it pûnsmiet ut!’
‘En dit âld hûs is der fuort tûzen gûne mear om wurdich, as ik it hâld! In stropke? Wêr ha jo it oer, man?’
‘No, Feike,’ lit Houkje der uterst behindich tusken falle. Mar dochs net behindich genôch. Feike flammet op:
‘Hâld jo jo der bûten. Jimme, as froulju, ha gjin greintsje begryp fan saken!’
't Is Age hast mear yn 'e wei as Houkje sels, ek al beart se tige teneikomd te wêzen.
‘Nee, Age, ik hoech hjirre net ôfholpen te wurden. Mar no sil ik it better útstelle en no moatte jo, as jo wat wolle op jo slach passe. No moatte jo toane as jo in goedfries binne of in healenien. Wat tinkt jo sels?’
‘Ja, dat wit ik net, dêr ha 'k wol oan,’ stammert Age, dy't yn gebekstens tsjin de keapman net út kin.
‘No, dan sille wy dêr de proef op nimme, de proef op de som. Dit âld hûs stiet my hjoeddedei op fjouwertûzen gûne. En as jo hjoed ien fan dy finnen of allebeide hâlde of keapje, dan nimme jo it hûs der by oer foar fiiftûzen gûne. Wol begrepen!’
Age skodhollet bedachtsum.
| |
| |
‘Pas no op jo slach, toan no wa't jo binne.’
‘Foar fiiftûzen gûne kinne wy hast in nij spultsje sette litte op dy tritich pûnsmiet lân, Feikema.’
‘No, dan moatte jimme dat dwaan.’
Houkje sit te rideljen op 'e stoel.
‘Jo hâlde jo mar grut, Feikema,’ falt it dy foarsichtige Age út 'e mûle.
Feike stoot oerein.
‘Bliksem, hâld ik my tè grut! Witsto wat ik al, en wat ik net dwaan kin. Witsto miskien better wêr't ik stean, as dat ik dat sels wit!’
‘Dat is myn sizzen net, Feikema. Ik soe sizze: jo jouwe ús it strykjild fan dy foarste finne en wy nimme it âld hûs oer foar fjouwertûzen.’
‘Ja, ik soe sizze, ik soe sizze... Sil ik dy ris wat sizze, smoarge ynpalmer, do sjuchst as de blikstiender, datst myn hûs útkomst, en asto it lân ha wolst, dan sjuchst mar datst it krigest. Dit hûs is mines noch.’
‘Feike, Feike, sa moatte jo net. Toe, dat is ûnberoaid. Jimme moatte it sjen iens te wurden en it lân mankoar net djoer meitsje, mei in lilke holle.’
Houkje is der fan út 'e liken. Age is oerein gien en lûkt de doar iepen.
‘No, dan moatte wy mar ôfwachtsje hoe't it strak komt. Mar as wy it lân keapje, dan stean ik foar myn bod, Feikema; jûn en moarneknoch.’
Dêrmei giet Age derút. Houkje rint him efternei om him út te litten. Dit is te mâl, dat it sa moat.
‘No, do moatst dyn bêst mar dwaan. Mar it komt dy tûzen gûne ekstra te kostjen, ek ast dit âld hûs net krigest, dêr kinst steat op meitsje.’
Feike skoddet fan grimmitigens.
‘Dan lit ik it jo leaver hâlde,’ seit Age jitte om de hoeke fan de doar. Dan drost er op.
| |
| |
Skodholjend komt Houkje wer yn 'e keamer. Mar Feike moat him jitte ûntlade, ear't hja oan bod komt.
‘Dy smoarge stikemert net, dy kjeldlijer, dy krintekakker!’ en sa fart er fuort.
Houkje docht de holle wat oerside, it kin op it boarst; hja tipelt oan de franje fan it taffelskleed.
‘No, ik sis mar sa, jo hawwe jo dizze fûgel mâl oer it net fleane litten. No koene jo der ôfkomme. Fan dat djoere stik lân en fan dit aaklik âld hûs. En dan der mar stiif en mâl tsjinyn wurde.’
‘Wêr bemuoie jo jo mei!’
‘Miene jo dan dat it my neat oangiet, wat foar setten as jo úthelje? Earst ha jo ús út it moaie slotsje oan de singel weiballe nei dit smoarge âlde boerespul ta. In rottekleaster is it, in hokkeboel. Ik ha hjir noch gjin oere hân, dat ik net ûnwennich wie. Men doar hjir hast gjin minske komme litte. Wy binne helte minder yn oansjen rekke. En no wolle jo hjirre skielk ek noch begjinne te buorkjen. Troch it dak hinne kin men de loft wol sjen, en de bisten waaie benei fan de stâlen ôf, as jo se der sa op sette wolle. Wat wurdt dit noch foar in buorkerij. Kosten en nochris kosten en dan bliuwt it noch in hokkeboel, in earmoedsaaierij. Feike, Feike, wat binne jo begongen... De iene strop komt de oare út fuort.’
Hja docht oft hja har triennen betwinge moat.
‘Stel jo net te bot oan, minske. Ik bin fan stroppen de man wurden dy't ik bin. Ik ha der sels altyd jitte goed foar west, dêr ha 'k altyd foar oppast.’
‘Ja, dat koene jo mei de sinten fan myn kant. Wêr hie it oars op útdraaid?’
‘As jo tinkt dat ik der net goed op past ha, dat ik der net goed mei handele en dien ha, dan moatte jo my dat ris dúdlik meitsje!’
Hy postuert him rjucht op en del yn syn earmstoel en sjucht har fel oan.
| |
| |
‘Dêr kom ik net op, dêr wol ik ôfbliuwe, mar dat jo ús fan 'e singel ôf wer nei de buorren konfoaid ha, dat kin ik net ynskikke. Jo moatte op 't lêst ek ris om ús famkes tinke.’
‘Dy famkes binne wol goed foar harsels. Dy binne gjin moai hûs brek om begeard te wurden.’
‘Jo soene se skielk wol ûnder de kij ha wolle, tink!’
‘No, dat soe harren net misstean. Dat is gâns earberder as om 'e stûke te springen.’
‘Dêr ha jo it al; hie ik it net tocht. Us famkes ûnder de kij en in neakene skoalmaster, dy't yn ús moai slotsje syn jong wyfke efter de spegelruten pareare lit. It is moai, it is prachtich, dat moat ik sizze. Mar jo fiele dat net sa, lyk as ik dat fiel. Jo ha altyd boerich en bot yn it oanfielen fan sokke dingen west. Mar jo moatte it mar witte. It sil ús famkes der nei gean.’
‘No, jou my myn sneinske klean mar, en hâld no mar op fan seuren en krimmenearjen. Sa slim ha jo it oars noch net, woe 'k ha.’
Dan sil er him ferklaaie, mar earst moat er jit nei efteren, nei ‘de bêste keamer’. Slim, sa't it him foartiid altyd yn 't liif om wynt.
In skoftke neitiid stapt de lytse fetweider mei in kreas dûnkerbrún pak klean oan en in djipdûnkergriene filten hoed op syn wat stompe, fjouwerkante kop, de buorren del. Hy is wat opdreaun en noch reafalliger as trochhinne. Lykwols, hy rint mei in slach yn 'e rêch en lit syn iene earm meiskaaie. Dy oare naasje fan strykjildskriuwers en lânkeapers, dy skowe en tôgje rûngear en mei de kop foardel, as woene hja de rook fan de grûn wol opsnuve, de kant fan de buorren lâns en slûpe ta de doar fan de herberge yn, as hiene hja in stik stellen.
Age is ien fan harren; de hannen op 'e rêch, mei in finger yninoar heakke, de klompen oan en in swarte koardsjepet op, sa kroasket hy heal fansiden, heal efter in espeltsje manlju oan. Der ûntkomt him net in wurd.
‘Jo aanst de foarste finne ferheegje, Tsjallema?’
| |
| |
‘Dy komt my eigenliks te djoer!’
‘Dan moatte jo him Feike hâlde litte; faaks kinne jo neitiid wol mei him akkordearje en syn âld hûs mei oernimme.’
‘Tochten jo wol, hen?’
‘Ei jonge ja. Tink ris om myn sizzen. Jo moatte rekkenje, thús hat er net te folle yn te bringen; dy froulju spylje net swak by, en dy wolle wer nei de singel ta. Dy fiele har dêr thús yn dat âlde boerespul as in kat yn in frjemd pakhús.’
‘Wy moatte mar ris ôfwachtsje.’
Sa'n ien is Age Tsjallema. Oaren tantsje en útkloarkje op fyn ynleine manear, mar sels net safolle útlitte.
Op 'e seale steane in pear rigen tafels en stuollen. Yn in hoeke om 'e rûne tafel hinne skikke notaris en syn klerk, en in pear man fan de beroaide famylje gear, dy't hjirre hjoed har lêste fêstichheden oan jild meitsje moat. Fierders wat fan alderleie soarte folk, earmen en riken, jongen en âlden, huodden neist petten en klompen tusken de skuon. Der is gjin spanning, lyk as oars wol, allinne mar wat nijsgjirrigens. In pear finnen, wat los miedlân gâns in ein it fjild yn, in pear boargerwenten en in ôfgroevene terp. 't Is hjoed klykjedei!
De wenten rinne earst ôf. Dêr is de timmerman goed foar. Dan folgje de beide finnen. De notaris lêst de kondysjes. As de opropper begjinne sil, wol Age sawat stean gean.
‘Wurde dy finnen strak kumuleard, mynhear?’
‘Dat is de bedoeling wol, Tsjallema.’
‘Dan is it my goed.’ Age giet sitten.
Feike fljucht it bloed nei de kop, in inkelde brimstige eachopslach docht er de kant fan Age út. Mear lit er ek net skine.
De opropper begjint fan nijs. ‘De foarste finne, grut 5 ha, 60 are en 17 sa, stiet by Feike Feikema op sânhûndert sânensantich gûne it pûnsmiet. Wa ferheget dy mei hûndert, fyftich, fiifentweintich, tweintich, fyftsjin, tsien, fiif ... éénmaal, andermaal, ten derde maal.’
Gjinien oppenearret him. Mei de efterste finne fan 't selde.
| |
| |
‘Dy binne de oaren te djoer,’ mûskopje in slachter en in keapmantsje.
Dan lêst de opropper de beide finnen ynienen op. Hja komme tegearre op krapoan trijeentweintichtûzen gûne.
‘Wa ferheget dy mei hûndert, fyftich, fiifentweintich, tweintich, fyftsjin, tsien, fiif. Eénmaal, andermaal...’
Age wachtet op Feike en Feike op Age.
Op 't lêst ropt Feike: ‘Ja ik!’
Der ferskikke stuollen, in lichte fernuvering is der by de oanwêzigen, in pear âlde grutmachten, dy't no útdien hawwe, glimkje sawat skealik. Feike set brimstich it kin tsjin it boarst oan en stekt foar de safolleste kear syn sigaar oan.
De opropper set fan nijs út ein, wer belânet er by tsien, fiif...
Wurktúchlik geane alle eagen nei Age Sjoerds, dy't sawat by syn stoel del sjucht as woed er de glêde spikerkoppen yn de dûnsflier telle. Effen smyt er in each nei de opropper en nikt mei de holle. - Dat is genôch.
Feike seit fan ‘ja,’ Age nikt mar sa effen, as moast er tsjin wil en tank.
Sa giet it hyltiten by fiven omheech. Der komt fiifentweintich by 't pûnsmiet, fyftich, fiifensantich... Op 't lêst komt de tritich pûnsmiet mei de kosten op troch inoar njoggenhûndert gûne. De keapman kriget in kop as in pioen en begjint te switten, Age sit mar op syn nâle te stoarjen en feroaret der sa foar 't each net fan. Dizze hat him sels ek fêststeld hoe fier as er gean sil; dêr is de keapman net oan takommen. Dy hat yn himsels delhammere: ik moat it lân ha, ik moat it lân ha. 't Is krekt as wol dy hammer iderkear ophâlde mei slaan en him yn de steek litte. Mar dan sammelt de lytse keapman-fetweider wer al syn koeraazje by inoar en set dy gear op dat iene punt yn syn tinken: ik moat dat lân ha!
En dy omkoal, dy deadeling dêr earne oan 't ein fan 'e tafel nikt mar mei de holle en smyt in skrutene eachwink nei de
| |
| |
opropper, aloan, aloan, en wol sa behindich as wied er eltse kear bang in klap op syn kop te krijen. Op iens draait er him om en keart de omropper de rêch ta.
‘'t Wurdt my te folle,’ seit er tsjin in earme komelker, dy't neist him sit en him mei glêzige eagen en de mûle yn 't tsier oansjucht.
Der is mear as trijetûzen by kommen.
De opropper neamt foar 't lêst de namme fân de keapman-fetweider èn de goed seisentweintichtûzen gûne èn de seis persint kosten.
‘Dat is ek noch goed oardeltûzen deroer hinne,’ berekkent Feike yn himsels. Hy wurdt der oars fan, de switkobben pearelje him oer syn read antlit. Effen is er suver tûzelsinnich en draaie en dûnsje syn tinzen troch inoar hinne. Dan jout er him op út syn benearing en seit gewoanwei:
‘Jou my in brandewyn mei sûker, kastlein.’
It falt himsels ta, sa prompt as dat der útfalt.
Wylst nikt Age wer ris in kear nei de opropper en keapet dy pear stikjes los lân, dêr efter yn de mieden. De komelker neist him skeukt al op 'e stoel hinne en wer, om de earste te wêzen, mei te sizzen, dat hy dy stikjes graach yn hier ha wol.
‘Ik wol der my earst noch ris oer beriede,’ seit Age, ‘wat it dwaan moat.’
‘Wol ik dan earstdeis mar ris oankomme?’
‘Ja, dat kin wol, mar ik bliuw frij fansels.’
De wezen geane skielk oer hiel Noarderein. Elkenien sit ûnder har. Ja, en dan feitlik ûnder Age fansels, want dat is de man. Dy kin no om it heale doarp hinne rinne en dan bliuwt er op eigen. Mar dat docht er allinne yn syn tinken. En dan fakernôch.
As foar Feike it pleit besljuchte is, dan sit Houkje op hjitte koallen, al wit se har better yn te hâlden. Hoe as it ris gien is?
As Feike ris tûzen gûne winne kinnen hat oan Age foar dit âld hûs! Dy wezen keapje dochs alles op, litte har eigentlik neat ûntkomme. En Feike mei tige graach jild lije.
| |
| |
‘No, en hoe is 't ôfrûn?’ freget Houkje mei in lûd fan wolmienende belangstelling yn har wurden, as de lytse fetweider de keamer ynkomt.
‘Ik ha de beide finnen koft. Der is noch trijetûzen by kommen.’
Krekt as in sleat mei bomiis ynfalt, sa stoart der ek by Houkje wat yn inoar. Se seit gjin wurd mear. Dat is altyd wat Feike it minst ferdrage kin.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd