Zeldzaame levens-gevallen van J.C. Wyerman

Drukgeschiedenis
Zeldzaame levens-gevallen van J.C.Wyerman

In zijn Gedenkwaardige levensbeschryvinge van den waereldberoemden J. Chr. Ludeman [...] (Nymegen [enz. z.u. 1784]) schrijft Kersteman op pagina 35 in een voetnoot dat de zeven achtereenvolgende uitgaven van de Zeldzaame levens-gevallen van J.C. Wyerman al helemaal uitverkocht zijn ². Was dit een verkooptruc van Kersteman om zijn lezers nog snel naar de boekverkoper te doen gaan om het laatste exemplaar te bemachtigen? Waren er inderdaad in 1784 zeven drukken?

Op de titelpagina van de editie uit 1763 staat expliciet vermeld: tweede druk. De eerste druk verscheen zonder Aanhangzel in 1756. Gezien het relatief geringe aantal overgeleverde exemplaren van deze eerste druk, vermoed ik dat de drukker - voorzichtigheidshalve - de oplage klein heeft gehouden. Nadat bleek dat Kerstemans hoop uitkwam en Weyermans lezers en masse het levensverhaal van hun geliefde auteur aanschaften, besloot Kersteman niet alleen tot een tweede druk, maar ook tot tweede deel. Zo kon hij aan de kopers van de eerste editie nog iets extra's kwijt.

Reeds het jaar na verschijnen van de tweede druk kwam in 8^o een Duitse vertaling op de markt: Merkwürdige Lebensbeschreibung von Jacob Campo Wyermannen [...] übersetzet von W.** (Frankfurt und Leipzig

2 P. Altena, ‘Zeven drukken van de Kersteman-biografie?’. In: MedJCW (dec. 1980) nr. 34, p. 349.

[p. 28]

1764) ¹. Kennelijk was ook buiten Neerlands grenzen markt voor een biografie over Weyerman.

Waarop zou Kersteman gedoeld hebben toen hij niet minder dan zeven edities noemde? Hierover weten we (nog) weinig. Aan de twee eerder genoemde drukken kan voor zover bekend alleen het volgende worden toegevoegd ².

In de Koninklijke Bibliotheek te Brussel bevindt zich onder signatuur II 2467 de Seldsaeme levens-gevallen van J.C. Wyerman [...] uit 1773. Het kan een correctie-op-de-pers betreffen waarbij jaartal en spelling later verbeterd zijn. Het kan ook een derde (?) druk zijn: op de titelpagina zijn alle letters z systematisch veranderd in een s.

Onder signatuur A 1217 bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek in Gent een exemplaar van de tweede druk van de Zeldzaame levens-gevallen, waaraan toegevoegd een Aanhangzel mét jaartalvermelding (1763). In andere, bekende exemplaren bevat de titelpagina deze vermelding niet. Ook hier is de vraag: een andere druk?

Aan hetzelfde exemplaar is nog iets bijzonders: er zit namelijk een prent bij ingebonden van een berouwvolle knielende man, nabij een doodshoofd en een wierookvat, die door hemels licht wordt beschenen. Kennelijk is het de bedoeling geweest hiermee Weyerman uit te beelden die aan het einde van zijn leven vol berouw tot inkeer komt (een bekend motief in de misdaadliteratuur). Alleen: hiervan is in de hele biografie geen sprake. Bovendien lijkt de man in het geheel niet op Weyerman. Niet bekend is of het hier een aparte druk betreft, of een eenmalige verkoopactie van een reclame-bewuste boekverkoper.

Toen Kersteman in 1784 over zeven drukken sprak, kan hij zowel legale als illegale drukken hebben bedoeld (dat wil zeggen drukken die zonder toestemming van auteur en/of uitgever tot stand zijn gekomen). In ruim twintig jaar tijd, tussen 1763 (het jaar van de tweede druk) en 1784,

1 Exemplaar bekend volgens British Museum general catalogue of printed books, vol. 257. Ook in Göttingen bevindt zich een exemplaar onder signatuur Art. Plast. VI 2760. Over dit laatste exemplaar en over de Duitse vertaling zie E. de Blauw [e.a.], ‘Göttingen en Kassel: JCW-bezit’. In: MedJCW (sept. 1979) nr. 19, p. 191-192.

2 Wat de hierna besproken exemplaren betreft, ik baseer me op E. de Blauw [e.a.], ‘Nieuwe schrifturen en handschriften van JCW alsmede andere curiosa, ontmoet tijdens een reize door Uilenspiegelland’. In: MedJCW (dec. 1979) nr. 22, p. 228-230.

[p. 29]

moeten de overige vijf drukken op de markt zijn gebracht, waarvan wellicht de ‘Brusselse variant’ er één is (De vraag is of Kersteman de Duitse vertaling meerekende). Vergelijking van exemplaren moet meer duidelijkheid verschaffen over de drukgeschiedenis. In ieder geval laat Kersteman iets doorschemeren over de enorme populariteit van de Zeldzaame levens-gevallen.