Volledige werken. Deel 7

[p. 125]

Pieter de Zwijger.

I.

In het jaar 1805 leefde in de Brabantsche Kempen een pachter met name van Calstre. Zijne hoeve was eene der schoonste, welke men in den omtrek zien kon en de goede staat zijner velden getuigde zoo zeer van den ijverigen arbeid zijner voorouders, welke dien uitgestrekten heidegrond in het zweet huns aanschijns, hadden vruchtbaar gemaakt, als van de goede zorg, welke van Calstre besteedde om zijn erf nog van dag tot dag te verbeteren. Het huishouden bestond uit vader en moeder, twee zonen en verder een aantal dienstknechten en meiden. Was Johan, de oudere broeder, van eenen blijgeestigen en vroolijken aard, de jongere zoon, Pieter, was van eene gansch andere inborst. Hij schuwde allen luidruchtigen omgang en sprak zelden, tenware men hem iets vroeg, en in die gevallen waren zijne antwoorden telkens zacht en vriendelijk, maar kort en bondig. De afgetrokkenheid van Pieter had hem den naam van den Zwijger doen geven en hij belgde zich daar niet in; want hij wist genoeg hoe allen hem rechtzinnig beminden en liefhadden. En die gevoelens jegens hem hadden niets verwonderlijks; want het zou moeilijk geweest zijn Pieter te zien zonder zich voor hem genegen te voelen. - Hij geleek weinig aan de gewone boerenjongens. Rank en tenger, maar

[p. 126]

toch ijzersterk van lichaamsbouw, bezat hij een wezen, waarop diep gevoel en tenzelfden tijd beradenheid en moed uitstraalden. Als hij zijnen bruinen, doordringenden blik op iemand liet vallen, voelde men zich tot in de ziel geraakt, en als de gramschap zich op zijn gelaat ververtoonde, zou voorzeker niemand lust gevoeld hebben, om die drift aan te hitsen; want, men verstond het genoeg - hoe kalm en zacht van gemoed Pieter gewoonlijk ware, - als de drift zich van hem meester maakte, werd hij een gansch ander mensch en men zag alsdan verschrikkelijke stormen in zijnen boezem woelen.

De uren, welke Pieter - hij was toen tien jaren oud, - niet op de school doorbracht, werden gewoonlijk gesleten op het lustslot van den baron van Meerschot, welke zich op een kwaart uurs afstand van de pachthoef van van Calstre bevond. Hoe hij er toe gekomen was, om den ingang op het kasteel te verkrijgen, wist men niet. De baron was een hoogmoedig en barsch man en derhalve weinig door de landlieden bemind, die genoeg in zijne oogen konden lezen, welke diepe verachting hij, op zijne beurt, voor hen gevoelde. En Pieter nogtans was op het kasteel goed gezien, bracht er soms gansche dagen over en was de gewone speelgenoot van Regina, de eenige dochter des barons van Meerschot, welke bij de geboorte van het lieve meisje weduwenaar was geworden.

Als de jonge knaap zich met Regina alleen bevond, vergat hij zijne sprakeloosheid en het was verwonderlijk om zien, wat hij al wist uit te vinden om zijne speelgenoote vreugde te verschaffen. Zij had slechts eenen wensch te vormen om dien oogenblikkelijk verhoord te zien. Pieter klom in de hoogste boomen, om voor haar vogelnesten te rooven, en wierp zich gekleed in de hofgracht om haar eene waterbloem te gaan plukken. Dat leven, de eenvoudige verkleefdheid van Regina, was eene zaligheid voor Pieter en de eenigste smart, welke hij soms onderstond, was als er bezoekers op het kasteel kwamen en het hem niet vergund werd, met het meisje in den tuin en in het park rond te dartelen.

Pieter kende Regina reeds drie jaren toen de baron besloot, dat het tijd was zijne dochter naar een pensionnaat te zenden. De jongeling weende voor de eerste maal in zijn leven, als hij zijne speelgenoote moest vaarwel zeggen, en sedert dit oogenblik werd hij nog meer ingetogen en zijne sprakeloosheid vergrootte nog. Het was alsof zijn leven van licht was beroofd geworden. - Hij zette sedert dit oogenblik

[p. 127]

geenen voet meer op het kasteel. - Zijn leven veranderde nu ook. Allengs waren zijne lichaamskrachten vermeerderd en hij begon thans werkelijk deel in den landarbeid te nemen. Weldra was er niemand in den omtrek, die beter dan hij met de ploeg om kon en de paarden beter dan hij kon dwingen.

Een jaar na het vertrek van Regina verscheen het meisje terug op het kasteel. Zij bleef er eene maand, doch Pieter scheen geene moeite te doen om haar te zien; hij vluchtte zelfs de nabijheid van het lustslot en wanneer hij des zondags naar het dorp ter kerk ging, had hij immer zorg de laatste in den tempel te treden en hem van de eersten te verlaten. Alleen had een fijn opmerker kunnen waarnemen, dat de jonge knaap, gedurende den dienst, de oogen van het koor niet gewend hield, waar Regina naast haren vader in het gestoelte geknield zat, en dat het meisje meer dan eens eenen blik door de kerk liet weiden, alsof zij tusschen de menigte iemand wilde opzoeken; maar die iemand deed alsdan alle moeite om zich verscholen te houden. - Een jaar later gebeurde weêr hetzelfde van wege Pieter; doch Regina was aandachtiger bij de goddelijke diensten en scheen de menigte niet meer te onderzoeken.

Gedurende twee jaren nog veranderde niets den toestand van Pieter Dan echter gebeurde er iets, dat hem een pijnlijk gevoel veroorzaakte. Zijn vader geraakte in proces met den baron van Meerschot. Het geldde de juiste afperking van eenen kleinen weg, welke aan de goederen des barons grensde. Van Calstre, die van zijn goed recht overtuigd was, wilde zich niet ten onder geven en de zaken kwamen in de handen van advokaten. De baron overtuigde zich, bij nader onderzoek dat zijne eischen ongegrond waren; doch zijne hoogmoedige inborst liet hem niet toe zijn ongelijk te herkennen en hij wilde voor eenen dommen boer, zooals hij zegde, niet onderdoen. Hij gaf zijnen advokaat bevel op geene kosten te zien en het proces zoo langdradig mogelijk te maken. - ‘Wij zullen zien,’ zegde hij, ‘wie het van ons het langstzat uithouden. Na twee jaren was het rechtsgeding nog hangend en dan had het de advocaat van den baron, door zijne haarkloverijen, zoover gebracht dat men in de zaken niet klaar meer zien kon en de baron het proces won. Van Calstre, immer van zijn goed recht overtuigd, trok de zaak voor het hof van beroep en hier begon de advokaat van zijnen tegenstrever weêr dezelfde rol als vroeger te spelen; doch met min goed gevolg; want van Calstre won thans het proces. Hij won

[p. 128]

het proces en men erkende, dat hij recht had op eenen reepel gronds, die ten hoogste honderd franken waard was; doch dien de pachter thans, door de onkosten, welke zijne tegenpartij hem had aangedaan, met het verlies van zijn fortuin betaalde. Die ramp werd door twee onvruchtbare jaren opgevolgd en van Calstre bevond zich in de onmogelijkheid eer aan zijne zaken te doen. Hij was genoodzaakt zijne pachthoef en het land, dat er van afhing, in veiling te stellen. De baron kocht het en werd op die wijze eigenaar van den reepel gronds, waarvoor van Calstre zijn gansch fortuin verspeeld had. Van Calstre werd genoodzaakt, om niet met zijne gansche familie gedwongen te zijn het erf zijner ouders te verlaten, aan den baron, zijnen vijand schoone woorden te geven. Het kostte moeite om den ouden landbouwer tot dien stap over te halen. Pieter raadde het hem af; doch zijne vrouw en zijn oudste zoon hadden hem zoo vurig gesmeekt, dat hij zich eindelijk liet gezeggen. De baron stemde toe met eenen helschen grimlach van voldane wraak op het gelaat; doch van Calstre zag zich met eene buitengewone hooge pachthuur belast. Toen hij te huis rekening van zijne poging gaf, kwam er een grijns uit den mond van Pieter en zijne vuisten wrongen zich in een; doch hij sprak geen enkel woord.

Met moed slaafde van Calstre en zijn huisgezin. Men poogde alles uit te winnen wat mogelijk was; men verminderde het getal dienstboden en werkte des te harder; doch men had op de rampen niet gerekend; het jaar was wederom onvruchtbaar en de moeder was eenen langen tijd krank geweest. Dit alles had voor uitwerksel, dat van Calstre op het einde van het jaar zijne pacht niet ten volle kon voldoen. De baron zegde hem kalm weg, dat hij hem drie maanden uitstel gaf om zijne schuld ten volle te vereffenen en dat zijne verduldigheid niet verder gaan zou. Van Calstre kwam met een gebroken hart die tijding te huis brengen.