De knuppel in het doksenhok

De grens van het begeleiden

Een moeilijke kwestie is hoe ver je moet gaan in het begeleiden van een auteur. Leo Geerts vertelde me dat de bekende Amsterdamse uitgeverij De Bezige Bij auteurs niet anders adviseert dan: we zijn in principe wel geïnteresseerd, maar raden u aan het manuscript nog eens goed onder de loep te nemen. Nu kan De Bezige Bij zich die luxe permitteren. Jaarlijks komen daar alleen al van debutanten ik meen zo'n 100 manuscripten binnen. The Busy Bee is een grote uitgeverij en er zijn er meer, afgezien nog van alle kleintjes, want, zoals een kleine uitgever eens opmerkte: ‘De kleine uitgever is een soort vos: als de boer zit te dutten pakt hij snel de mooiste kip.’ Nu hebben ze aan de andere kant van de grote plas genoeg mooie kippen, maar wij hier, die al met een tekort aan kippevoer zitten en kampen met stroomuitval voor de broedmachine, moeten de zaken wel anders aanpakken. Alleen al om de gecompliceerde taalsituatie van Suriname, maar ook om het ontbreken van veel faciliteiten die schrijvers elders (en zeker in Nederland) wel hebben, zullen sommige schrijvers het voorlopig niet kunnen stellen zonder concrete aanwijzingen. Maar waar ligt de grens?

Eénmaal ben ik duidelijk de grens gepasseerd. Een verhaal was qua gegeven en structuur bijzonder waardevol, maar niet één zin was foutloos geschreven: niet alleen d's

[p. 39]

en t's die wat ongelukkig verspreid waren, maar pleonasmes, asymmetrieën, syllepsen, discongruenties, de hele mikmak zat erin. Ik heb dat verhaal toen op verzoek van de schrijver zin voor zin gecorrigeerd en het resultaat is een mooie vertelling in Surinaams-Nederlands geworden. Maar ik was nog niet klaar, of ik nam me heilig voor: dit nooit meer, hiervan wordt de schrijver geen steek wijzer, dit is niet structureel werken. En van dat voornemen helpt zelfs de Vlaamse reus Leo Geerts me niet af.

Het heeft me vaak verbaasd hoe gemakkelijk schrijvers omspringen met hun geestesprodukt. Een dichter wees ik eens op het fragmentarische van twee gedichten over hetzelfde onderwerp en ik suggereerde hem de mogelijkheid de twee fragmenten te gebruiken voor één sterker geheel. ‘Kunt u het niet voor me doen?’ vroeg hij. Nee, dat kon ik niet. Ik ben geen dichter en al zou ik het zijn, dan had ik het nog niet gedaan.

Ik weet niet of mijn adviezen wel altijd juist zijn geweest, ik heb zeker grote fouten gemaakt en de grootste zal wel zijn dat ik bepaalde zaken te incidenteel, te weinig structureel heb aangepakt. Maar dit kan dan weer betekenen dat ik niet vertrouwen genoeg heb in het vermogen van de schrijvers om zelf hun algemene conclusies te trekken uit mijn stukken of mijn raadgevingen en dat is ook weer zo betuttelend. Enfin, de twijfel is eeuwig, het blijft tobben. Ik heb in ieder geval iets gedaan en ik troost me met de gedachte dat er te weinig zijn die me dat kunnen nazeggen. Ik teer op de woorden van die schrijvers die zeiden: eigenlijk had ik de pen al definitief neergelegd, maar ik ben nu toch maar weer fanatiek begonnen.