|
| |
Het derde Deel.
Van binnen slaet de Trom.
Capi Aga met een blat Pampiers inde handt, staende boven het Tonneel. Al de Personagien oock Burghers ende Ionghers comen opt Tonneel.
Hy roept eerst.
Sultan Mustapha, Keyser van Turckijen.
Hy leest.
DEn Keyser Ottoman is van het Rijc verstoten,
Door dien de Tyranny zijn Princen heeft verdroten:
Hy is hooveerdich, wreet, een bloet-hont, een Tyran,
Veel argher alsmen wel met woorden spreken can.
Een gierigaert, een dieff, die onse schatten steelet,
Een valschaert, die ons goet aen d'alderbooste deelet.
Oock een Jaour een hont, een boosen hont een Chris,
Die door zijn tyranny ons maeckt inwendich twist.
Op dat daer door te bet een middel wert ghevonden,
Te leveren het Rijck der Turcken aende honden
De honden Christenen, daer me hy zich vereent,
En soeckt een moordenaer te zijn van dees Gemeent.
Dies is hy afghestelt, Mustapha nu vercoren,
Osman die heeft het Rijck door tyranny verloren.
Hy roept weder.
Sultan Mustapha, Keyser van Turckijen.
Osman seer bedroeft, met zijn Moeder Thiossem.
Wat heb ic daer gehoort mijn moeder?
Hoe is het volck ontstelt, mijn soon hoor wat gheraes
En voor een dief geropen?
| |
[Folio Diijr]
[fol. Diijr]
| |
En voor een wreet tyran, Ach Moeder lieff wat nopen
En voor een valschaert me?
En voor een hont, o Goon!
Vant alderhoochst tot 'tlaechst soo schielick is ghevallen.
Mijn soon 'tbedroeft my noch het aldermeest van allen
Dat u een Christen hont, en een verrader heet.
Kverclaer by Mahometh, diet alles siet en weet,
Datt't onwarachtich is, van dien die my verlaten
is dat verziert, om my te meerder te doe haten.
Ha soon is nu, is nu niet mijn voorsegghingh waer?
Ach ja, hoe sy'ck benout: hoe droevich en hoe naer.
Mijn alderliefste Kint, 'kheb dickwils u ghebeden
uyt Moederlicke Lieffd, met claechelicke reden:
Mijn soon doch daghelicx met yuer 'tspreeck-woort leest
'Dat beter is, bemint te worden, dan ghevreest.
Ick seyd u dat de Deucht meer blinckt dan Phebi stralen,
Wiens glants selfs int ghesicht gaet vande blinde dalen
soo doet de Sonne niet, de Deucht is 'thoochste goet,
Der Vrienden Deucht een Prins oock meest bewaren moet:
En zyner Burg'ren gunst, en zijn voorsichtich laven,
Der Onderdanen haet de Princen meest doet sneven.'
Hoe Dionisius den ouden heeft ghedwaelt,
Heeft ons gheleerdelick Plutarchus wel verhaelt.
Hy seyde tot zijn soon, dat vrees, ghewelt, trawanten
Met Barbarische macht, omringht aen allen canten,
Voor Princ'-en Coninghen was d'aldersterckste wacht.
Als Plato hem soo sach, heeft hy daerom ghelacht.
En sey hem spots-ghewijs, wat is u doch ervaren?
Wat quaet hebt ghy ghedaen, dat dees u soo bewaren?
Veel beter waert (meend' hy) dat yeder onderdaen
u lieffghetallich waer, en dat ghy vry mocht gaen.
Dat is het hoochste goet, daer om men roem mach draghen:
Derhalven my veel meer het ghene gaet behaghen,
Dat op den Rijcx-dach is tot Worms voortijts gheschiet
Die Keyser Maxmiljaen alsdoen daer houden liet.
Elck Vorst die prees zijn Landt, Fredricus Vorst van Sassen
zijn mijnen van Metael. Den Paltz-graef zijn ghewassen
van Granen en van Wijn. Den Beyer-vorst zijn Ste'en.
Ghelijck al d'and're oock na haer vermoghen de'en.
Maer Hertoch Eberhard' van Wirtenberch doorluchtich,
die sal al stil en zweech, liet d'ander al luytruchtich.
Den Vorst van Saxen vraecht, wel Eberhard hoe nu?
Een yeder prijst sijn Lant, wy hooren niet van u.
Ick seyd hy, ben de minst, en heb gheen van die saken,
Maer een dingh moet ick u mijn Heeren cont-baer maken,
Da'ts dat'ck gherustelick mach slapen inden schoot
van al mijn Onderdaens, onder den Hemel bloot
| |
[Folio Diijv]
[fol. Diijv]
| |
Soo dickwils alst my lust, een yeder heeft ghezwegen
En hy heeft al den roem en loff alleen vercreghen.
O soon! der Burg'ren gunst is d'alderbeste stut,
Maer tyranny en doet noch deen noch dander nut.
Ghy waert te straf en wreet, ghy wout u wel doen vresen
Maer ghy en trachten niet om wel bemint te wesen.
Ach my! wat sal ick doen? een yeder my verlaet,
De gantsche werelt vliet, een yder van my gaet.
Tschijnt niemant my besoeckt, my niemant dorf beclaghen,
Of is terstont in vrees te worden doot gheslaghen.
Ick die noch gist'ren was, ghelijck een eyrtschen Godt,
Wort van mijn eyghen volck, ja slaven nu bespot.
Ick was den schrick van al de Coninghen der werelt,
Mijn slaven zijn nu meer.
Mijn soon siet hoe bepeerelt
mijn wanghen zijn vant vocht.
binnen wert seer geroepen.
Waer loop ick Moeder noch? 'ken blijff niet langher hier.
Maer soon waer sult gy gaen?
Waer heen? 'ken cant niet weten
Janitzer Aga heeft mijn vrintschap niet vergheten,
Tis best ick by hem ga, en blijf in zijn Paleys
Ksal my gaen maken toe en tijen op de reys,
Met een wit Harnas sal ick my onkenbaer maken,
Om soo versekerder in zijn Paleys te raken.
Een kus, en noch een kus.
Hoe beeft mijn herte dus?
O soon 'kvrees 'tlest sal wesen.
Ken sal u niet meer sien.
Nu moeder wilt niet vresen,
Ksal my gaen maken ree, 'tis tijt, mijn moeder 'kga.
binnen.
Ha ooghen! siet u Kint noch eens voor 'tleste na.
Ay my! ick vrees zijn doot, en hope noch zijn leven,
Tis best dat ick my tot ghebeden ga begheven.
binnen.
Wie isser die de Min de Lieffde can beteugh'len?
Sy maeckt den traghen ras, sy gheeft int reysen vleugh'len,
Sy maeckt den plompen vroet, ghelijckt aen Cymon bleeck,
Sy maeckt den zwacken sterck, sy maect den stuyrssen weeck,
Silactar ha om u, om u heb ick ghetreden
soo men'ghen harden trat, 'khad anders gheene reden
het soete Nederlant t'verlaten teenemael,
Om u, om uwe Liefd', ick hier dus verre dwael.
Ist niet een groot bestaen, door woeste bracke baren
te zeylen? Voor een Vrou, soo verr' van huys te varen.
En nu ick in het groot Constantinop'len ben,
En hier te recht den staet van mijn Silactar ken
Soo vind ick dat helaes; hy Flora heeft vercoren,
En aen haer is verlooft, nu is mijn reys verloren.
Maer even-wel, dewijl ick sta'ich hem heb bemint,
| |
[Folio Diiijr]
[fol. Diiijr]
| |
Soo moet ick sien dat ick een crachtich middel vint:
Om zyne Lieffd en gonst van Flora af te trecken,
En die op nieus tot my, tot Celia te wecken.
De Reden zijn t'vergeefs: de Kruyden hebben macht
Maer zijn in dese saeck te swack en slap van cracht.
Dies ick mijn toevlucht neem tot myne tooverijen:
En sal Silactars hert met spokery bestrijen.
Want met een woort twee, drie, ick gheesten wecken can
die Flora zijn ghelijck: verselt met eenen Man
in boelschap: Daer ick me Silactar doe ghelooven,
Dat Flora laet haer eer van eenen and'ren rooven.
Silactar.
Hier comt hy wel te pas, Silactar Heer hoe ist?
Siet hier u trouste Lieff.
Daerin; dat gy mijn lief gaet nomen
Want daer toe sult ghy nu noch nimmermeer niet comen
Soo ick u corteling noch meermael heb gheseyt.
Verwint mijn Lieffde Lief, dan niet u hardicheyt?
'Kseg neen; Nadien ick vast aen Flora ben verbonden.
Meer trouheyt g'hebt aen my als aen u Flora vonden.
Meer trouheyt, hoe waerom? 'ken wacht van u gheen trou.
Ick acht my in mijn hert voor u ghetroude Vrou.
Mijn Vrou? wel dats wat nieus; 'khad noyt na u ghedachten.
Te minder ick ghenoot voor al mijn langh verwachten.
Wat trouwicheyt ist dan die ghy aen my betoont?
Dats trouheyt, datmen Lieft dien, die de Liefd niet loont.
Tis meer een sotterny; want 'tis vergheefsche quelling.
Mijn Heer te meer ontstelling
Ick voel helaes int hert! dat ghy sulck een bemint
Nu word ic schier ontsint.
Die Hoer heeft u met haer schijn-eerlickheyt bedroghen.
Swijcht Celia ghy zijt niet weerdich dat ghy leeft.
Met eenen Pagie? hoe? 'tbeneemt my mijn couragie.
Ick seg 'kgeloof het niet.
Kweet dat ghy't niet ghelooft, voor dat ghy't selver siet.
Ha Flora is dat waer? soo sult ghy't noch besure.
t'samen binnen.
Osman verandert, met een wit Harnasch aen. Ianitzer aende deur.
Hier ben ic by 'tPalleys van Aga.
(hy clopt.)
Doet op, hier isser een oft Osman selver waer.
Hoe Osman Keyser Heer, comt ghy alleen dus dwalen
Ken hoeft u niet t'verhalen,
Janitzer Aga vrint, de vrees deed my bestaen,
| |
[Folio Diiijv]
[fol. Diiijv]
| |
Dat ick om sekerheyt in u Paleys wou gaen.
Ghy zijt my wilcom Heer, hier's Vssin Bassa mede
met and're Princen noch, 'kversoeck op u een bede,
Dat's dat ghy Vssin maeckt tot uwen groot Vezier:
Tis d'and're aenghenaem, al die haer vinden hier.
binnen wert groot gerucht gemaect.
Tcomt herwaert Heer gaet binnen.
Ach Aga! siet of ghy haer vrintschap cont ghewinnen
met veel beloften groot: spreeckt Vssin Bassa Heer,
En laet die met u gaen, soo achtens' u te meer.
t'samen binnen.
Zy bestormen t'huys van Ianitzer Aga, brengen met een furie leeren aen, ende beclimmen dat. Van binnen wert eenen hoorn geblasen, en een witte vrede-vaen uyt gesteken.
Ianitzer Aga comt uyt.
Mijn vrinden 'kbid hout op, hout op, 'twort u ghebeden,
Ick bid maeckt gheen gheraes; verstaet doch eerst mijn reden.
Ick bid en weder bid dat gh u een weynich stilt,
Dat ghy mijn woorden doch met rust aenhooren wilt.
Heeft Osman u misdaen, hy wil seer geerne boeten.
Een Prins zich stelt gheknielt voor d'Onderdanen voeten
En wort ghy niet beweecht? toont noch een weynich eer.
Tis immers uwen Vorst, u Keyser, en u Heer.
V wettelicken Prins, die ghy moet eer bewijsen
en goe ghehoorsaemheyt, of een'ghe twisten rijsen
door haet of misverstant, soo zijt ghy niet ontlast
van u ghedanen eet, want die gaet immer vast.
Tis waer Janitzer, maer een hooft moet oock bedencken,
Op dat hy wel regeert, om niet sijn staet te krencken.
'Drie saken, als voor eerst, dat Menschen hy regeert.
Dat hy oock soo regeert ghelijck de Wet begeert.
Ten derden, dat hy niet altijts en sal regeren.'
Soo doende sou hy 'tboos en quaet-doen van hem weren.
Maer Osman gheen van al, int minste heeft ghedaen.
Ianitzer, 'sKeysers Ampt moet hier in meest bestaen,
Dat hy een yder mensch sachtsinnichlick moet horen.
Tweedracht en twisten stilt, en haet en nijt doet smoren.
Gheen Mensch verongelijckt met woorden of met daet.
De Deuchde wel beloont, en straffe doet vant Quaet.
Hy dan een Vader van het Vaderlant mach heten.
Maer ghy Janitzer moet dit daer beneffens weten,
Wat saken dat het zijn die d'Vorsten maken boos,
Die d'alderbeste doch behoorden t'sijn altoos.
'd'Alsulcke seven zijn. Te dapper onghebonden.
Haer goed'ren ouervloet. Haer Vrinden boos bevonden.
Trawanten schelms van aert. Haer Kamerlinghs besmet
met groote giericheyt. Het seste hier op let,
| |
| |
Haer Hovelinghen sot, of boos in woort en wercken,
Maer 'tmeeste dat sy niet gaen op 'sLants saken mercken.
Zijn daer onwetend af, 'theeft Osman oock verleyt:'
Dies Diocletiaen den Keyser treflick seyt,
'Dat gheen dinck zwaerder is, dan wel een Lant te stieren.'
Somwijlen vier of vijff, heel boos vol qua manieren
slaen raet, hoe datmen best bedriecht den Keyser vroom:
Sy segghen watmen doen en laten moet, gheen schroom
voor yemant hebben zy. Den Keyser hoort haer spreken,
Van als en is hem selfs de waerheyt niet ghebleken.
Hy leeft na haren raet, dies hy tot Rechters maeckt
die niet bequaem en zijn, maer weerdich zijn ghewraeckt:
En uyt Regeering set, die hy behoort te houwen,
Het welck in tijt en wijl hem dapper gaet berouwen.
Voort segt den booswicht aen,
Dat hy nu dese reys ons hant niet sal ontgaen.
En packt u flocx van hier, of 'ksal u moris leeren.
'tVolck maect gerucht. Ianitzer leyt de handen t'samen.
Kbid stilt u, ghy sout ons hier lichtlick ouer-heeren.
Hoort noch een woort, drie, vier, den Keyser sent ons hier:
Dat ghy 'tgunt ghy begeert, sout seggen met manier.
Hy sal goet-willich zijn om u te laten volghen
al wat g'op hem versoeckt, 'kbid weest dus niet verbolghen,
Elck tsestich gouw' Zecquijns ghy tot vereering crijcht,
Indien ghy wel te vreen, van dees oproering swijcht.
Twee hondert gulden ist, u solt hy sal verhoogen
twee Asp'ren ellick 'sdaechs, sout ghy meer wenschen moghen
Dies bid ic weest gestilt.
Hoe spreect gy meerder? segt:
Wat meent ghy dat met gelt ter neder wort ghelegt
ons rechte gramschap. Neen, ick zweyr ghy sult nu voelen
Waer mede dat ons toorn alleenlick is te koelen.
Zy slaen Ianitzer doot.
Voort, stormen wy terstont, en krijgen den Soudaen.
Ick bid Boustangi laet ons eerstlick ons beraen
Wel, wy sullen dan vertoeven
En na een halve uyr, aent Hof ons trachten proeven.
altsamen binnen.
Celia met een Boeck, Keers, Bel, ende wit Roeyken.
Silactar mits u hert is harder als de steenen,
En dat het niet vermurwt doort water van mijn weenen
Daer nochtans 'swaters drop, den harden steen versacht
Dat oock u herte niet beweecht door myne clacht.
Soo soeck ick eenen wech vergramt vol Jalousijen:
Om dy te temmen noch met spoock en tooverijen.
Een Keers van Robbe-vet, een Schrift van Mollen-bloet,
Daer yder Tooveres haer consten sta'ich me doet.
Mijn hayr besprengt met 'tvocht van Stygis zwarte stromen
Een Bel van droef gheclanck die gheesten op doet comen
| |
| |
stracx uyt de donck're hel, die heb ick alles hier.
Nu kniel ick in het Oost, na Tooverijs manier,
En clincke driemael stijf, en morrel in my selven,
Daer me ickt alles weck, diep in des hels ghewelven.
Zy knielt int Oosten, ende schelt driemael.
Mamone Zuriel, Lybico Draguimel,
Kbezweyr u, sent terstont Nicon, of Phasarel.
Voort, voort, ick seg comt voort.
Van binnen hoortmen mommelingh. Daer verschijnt eenen in Duyvels ghedaente.
Beeft, wijckt, en scheurt, 'tmoet bersten
al wat op d'eyrde is, als Phafarel maer knersten:
Soo ick mijn macht ghebruyck, soo ruck ickt al van een,
Kversmijt een heele Stadt al waert maer eenen steen.
Stil Phafarel, stil, stil, ghy zijt alhier verschenen
tot mynen dienst, daerom soo gaet nu dad'lick henen:
En doet my een vertoon, dat Flora inder daet,
Haer van een Man soot schijnt oneerlick cussen laet.
Phaf. binnen.
Nu sal Silactar niet mijn' toover-const ontvlieden.
Kbeguychel hem 'tghesicht, dat hy voorwaer ghelooft,
Dat Floras eere, van een ander wert gerooft.
Cel. binnen.
Silactar uyt.
Mijn Flora die boeleert; hoe can ick dat ghelooven
Sou sy mijn waerde Lieff my mijn gheluck ontrooven?
Mijn Flora is ontrou; ha Celia ghy liecht,
En door u Jalousy my valschelick bedriecht.
Mijn Flora mijn verlaet; eer dat dat waer can wesen,
Veel eer sal aende Locht dees Eyrde zijn gheresen
het welck onmog'lick is. Onmog'lick dat mijn Vrou
een ander Boel verkiest: vervalscht en breeckt haer trou.
Onmog'lick dat sy sou een ander Lieff beminnen.
Onmog'lick dat van my sy trecken sou haer zinnen
Maer hoe Silactar ach! niet lichter men oock vint
dan Vrouwen sinlickheyt, s'is lichter als de wint.
Veel lichter dan een pluym. Want al haer smeecken vleyen,
Haer Lieff-lock-woorden soet, die 'tMannen hert verleyen.
Haer suchten tranen, haer beloften, eeden zwaer
onbreeck'lick inden schijn, vervlieghen allegaer
g'lijck roock en lichten damp: als door haer geyle oghen
Een ander Lieffd is in haer wanckel hert ghetoghen.
Maer Flora is te trou, 'kghelooff het gantslick niet,
Ten sy dit mijn ghesicht het claerlick seluer siet.
Celia uyt.
Mijn Heer nu sult g'aenschouwen,
Hoe dat u Flora Lieff is 'tpuyck van d'eerbaer Vrouwen
Kmeen vande Hoeren, Heer: maer 'kbid u zedich dracht,
Op dat u toornicheyt ghy namaels niet beclaecht.
| |
| |
Blijft staen verroert u niet, wilt niet een woortgen spreken,
Ghy sult u gramschap Heer, hier namaels noch wel wreken.
Kwil dat ghy't mijn belooft, eer ickt u late sien.
Al 'tghene ghy begheert sal naer u wil gheschien.
Zy trect de Gardijn open, Flora leyt met een Mans-persoon.
Silactar en Celia blyven stom staen, Sy doet de Gardijnen toe.
Wat segt ghy nu mijn Heer?
Wel Flora, Flora ha, wel Flora, ach! wat zwaerheyt
is dit voor my te sien. Ach Flora! wat ellent
hangt ons noch ouer 'thooft: daer van ghy d'oorsaeck bent.
beyde binnen.
Flora uyt.
G'lijck 'tblosend Morghen-root
verschijnt uyt Thitons schoot,
Verheughend Vee en Menschen,
Die stadich daer na wenschen.
Mijn Sonne, en mijn Leven
Die 'tLeven my moet gheven.
Gheen ding my meer verheucht,
Niet dat mijn hert gheeft vreucht
Dan mijn Silactars woorden,
Wiens terch-lust my becoorden.
Mijn Ooch dat siet op hem,
Mijn Oor hoort na zijn stem,
Mijn Mont tot Lieffdens teken
Sta'ich van zijn Liefd moet spreken.
Mijn Lipkens lust niet blust,
Mijn Hayr can niet vervelen
zijn hand'len en zijn strelen.
Ach! dat naer wensch sy dorst
Hoe sous' haer lusten coelen,
Tgunt daer hy voorts om vleyt
Sou hem niet sijn ontseyt:
Indien niet 'tschaem-root teken
Twelck doet een blos uyt-breken:
Mijn Knyen Lieffd oock tuyghen,
Met haer eerbiedich buyghen.
Mijn Voeten spoen ter vaert,
Mijn Ziel, mijn Hert, en Sinnen,
Alt'saem Silactar minnen.
| |
| |
O wonderlicke Lieffd', bewegingh boven al.
Wie isser die u kracht bequaem verhalen sal?
Wie can verhalen doch u duchten, dencken, hopen?
V suchten vleyen me, u kermen en u nopen?
Tis al in u bedeckt, al wat ghy slechts begeert,
Met yuer zich terstont den Minnaer daer toe keert.
Sta'ich denckt hy om zijn Lieff, in al zijn doen en laten,
In sitten, gaen, of staen, in swyghen, of in praten.
In somma al in al, want alles wat ick doe,
Dat eyghen ick gheheel mijn Lieff Silactar toe.
En ick treed van mijn Coets,
Soo maeckt de Lieffd my broets,
mijn Lieff Silactars seggen.
Als 'tmiddach-mael men doet,
Ick proef den wijn seer soet,
My dunckt ick uyt de schalen
Het vocht zijns mont ga halen.
mijn ooghen soo verblinden,
Heel sichtbaer int ghedacht,
Wanneer ick meen te rusten,
Dan wecken my mijn lusten.
Als ick maer 'tkussen voel
My dunckt den brant ick coel
Ick meen in mijn ghepeysen,
dat ick seer menich reysen
Tghedacht my laes! vervoert.
Silactar uyt
Wat hoor ick daer geen Mensch? 'tis mijn Silactar Heere,
Ja Heere van mijn hert, en Heere van mijn eere.
Mijn Heer door my? helaes! wat heb ick dan bedreven?
Kheb u gheen oorsaeck Heer, mijn leven doch ghegheven.
Geen oorsaec valsche vrou?
Hoe valsche Vrou? mijn Heer ghy doet te cort mijn trou.
V eer is langh vervlogen.
Mijn eer die heb ick noch;
Swijcht. Flora 'tis gelogen.
| |
[Folio Eiijr]
[fol. Eiijr]
| |
Ach my! wats dat gheseyt? O dootsteeck aen mijn hert
Wat doen dees woorden my bedroeftheyt pijn en smert.
Dat sulcx een ander sey, 'twaer qualick om verdragen
Maer ghy mijn Heer en Lieff, dat doet my meerder claghen.
Mijn doen is eerlick Heer, al hebt ghy quaet vermoen.
Kbid met gheboghen knyen wie soo van my gaet spreken.
Kseg datt't een Eer-dieff is, en soo ickt niet betoon,
Wilt met u eyghen hant mijn Heer my dad'lick doon.
Swijcht Flora, wilt soo hooch van u schijn-eer niet romen.
Heer, 'kseg daer sal niemant comen
die sulcx my ouer-tuycht, of yemant u bedriecht.
Bedriecht? het eygen sien niet liecht
Het sien, ick seg met dees mijn ogen
heb ick het selfs ghesien, en ben ick noch bedroghen?
Wat saecht ghy Heer, ic bid dat gy't my segt.
dat Flora mackelick by eenen Pagie lach.
Seer lieflick dicht by een, en wat sy vorder deden
dat hebt gy wel geproeft.
Maer Heer aenhoort mijn reden.
Swijcht Flora, swijcht van my, na dese tijt niet meer.
Kvervloeck u Liefde nu, blijft eerlic by u Eer.
Sil. binnen.
Ay vals verraders hert, die my dit hebt besteken.
Bedriechelicke schelm die dus u leet gaet wreken
op my een arme maecht, die duysent dooden lijdt,
Meyneedighe rabout, 'ken weet niet wie ghy zijt,
Off Goddeloose vrou, die my mijn eer gaet schenden,
De goedertieren Goon op u noch sullen senden
de straf van dese daet. Silactar wat ghelooft
ghy van u trouste Lieff? zijt ghy van re'en berooft?
Zijt ghy betoovert laes! en sinneloos daer neven?
Wat Tooveres heeft u dees dulheyt inghedreven?
V Flora die u Lieff, meer dan haer Ziele mint,
Die sonder u ghesicht gheen rust noch vreuchde vint:
Sou die boeleren? fy, waer me? met eenen Pagie,
Oneerelicke Tucht een treflijcke Boelagie.
Ick die mijn eyghen hert niet meer bemin als hem
hoor dat ick noch boeleer, ha! droeffelijcke stem.
Nu wel 'kmoet by my selfs herhalen dit vermanen,
Verdwijnen in mijn rou, versmelten in mijn tranen.
binnen.
Van binnen is groot geraes. Boustangj, Dahout. en Capi hebbende Sultan Osman ghevanghen.
Bewaert den Osman wel. Vrint Dahout 'kbid gaet heen
en vraecht Mustapha wat het best waer dat wy deen
met desen zijnen Neeff, wy sullen u verwachten,
Ick ga, en sal in haest nae 'twedercomen trachten.
Dahout aen d'eene zyde sy-lieden aen d'nder zyde binnen.
| |
[Folio Eiijv]
[fol. Eiijv]
| |
Mustapha alleen in zijn Kamer wandelende.
Veranderlicke tijt, hoe gatet met den Mensch;
D'een reys bedroeft ter doot, en d'ander reys na wensch.
Hoe sollebolt 'tgheluck, hoe wanckel zijn de staten;
Somwijls opt hoochste top, en dan weer heel verlaten.
Die d'een tijt Coninck is, is d'ander tijt een slaeff,
D'een bralt met glorijs roem, en d'ander daelt ten graeff.
Ick hebt van beyts besocht. Den Throon heb ic betreden
van 'tgroote Turcxe Rijck, sesthallef-jaer gheleden.
Vijff Jaren slijt ick weer in vanghenis en quel,
In droeve duysternis, ghelijck de nare Hel.
Mustapha siet nu aen, siet aen des werelts kuyren,
Verheft u niet te seer, 'tsal mog'lick niet lang duyren.
Noch gist'ren sat ick vast, nu ben ick los en vry,
Ick beefde voor de minst, nu vreest de meeste my.
Noch gist'ren ging ick droeff in donck're holen dwalen
Nu heb ick mijn logijs in schoon vergulde salen.
Noch gist'ren vreesden ick all' uren duysent doon,
Nu heb ick weer 'tbevel, en draech de Keysers Croon.
Noch gist'ren seg ick, most ick bidden om mijn leven,
Nu moet den grootsten Prins der werelt voor my beven.
Maer hoe, ist droom, of waer? ist goochel-spel of niet?
Ken weet niet of ickt droom, of dat het my gheschiet.
Mijn sinnen blijven los, 'ksy sta'ick vol schroom en vreesen,
Ken weet nau waer ick zy, 'ken weet nau watt't mach wesen.
Altijt ick dwalen sie de Geesten om mijn lijff,
Wat staet daer aende want, voor vremt uytheemsch geschrijff?
Hy leest.
Minos en Rhadamant, Asmodell' en Dymarche,
Acteius, Ormenis, volvoert voor my n farche,
Ghy Melobrancho die de droeve zielen brant,
Ghy wreede furien, Bellon' en Rubicant.
Ghy Dira helsch ghespuys, doet noch Mustapha smaken
't afgrijsselicke quaet daer in hy sal gheraken,
Ay my dits toovery, siet daer in desen hoeck,
Staen oock Caracteren uyt eenich toover-boeck.
Daer hoor ick vremt gesnor, wat sweeft daer voor mijn ogen?
Wast yemant? of heeft my mijn fantasy bedrogen?
Dahout uyt
Al weer een vremt ghedrocht, ach my! hoe beeft mijn hert.
Heer Keyser weest gegroet.
Blijf van my sta van vert,
Ick seg ghy van my staet.
Heer Keyser wilt bedaren,
Kben Dahout Bassa Heer, en coom u openbaren,
Dat Sultan Osman is ghevanghen rechtevoort,
Men wacht niet anders dan alleenlick op u woort.
Wat u beliefte sy, of ghy wilt Heer ghehenghen.
Dat hy u Majesteyt men hem terstont sal brenghen,
Te kussen u die hant, of watmen hem sal doen.
| |
[Folio Eiiijr]
[fol. Eiiijr]
| |
Mijn Neeff ghevanghen ach! gaet henen wilt u spoen
en brengt hem waer ghy wilt: Ken can hem sien noch spreken,
Van droefheyt en van ancxt dunct my het hert te breken.
Kbid Heer weest wel gemoet.
Vant briesschende ghewoel ick hem niet vrijen mach.
Al ist soo dat hy my ghevangen heeft doen setten.
Nochtans soo sou ick geyrn zijn droeve doot beletten.
Waer is mijn wetenschap nu my wort afghevraecht
off ick hem spreken wil? Och 'twort van my beclaecht.
Soo hy in mijn bescherm en schutting waer ghenomen,
Soo sou hy voor gewis den wreeden doot ontcomen.
Bedroefde Turcxe Rijck, dat d'een zijn ongheval,
Den and'ren wederom aent heerschen stellen sal.
Nochtans ist best voor ons, datm' hem doet daed'lick sterven,
Of anders souden wy geen rust noch vreed' verwerven.
Wel aen gaet heen terstont, ick gheeff u macht en last,
Als datmen Osman sal verworghen met een bast.
Volbrengt 'tgeen ick beveel, en laet het dad'lick schieden
Ick segt noch andermael, laet u niet meer ghebieden.
Dah. binnen.
Wat ist dat ghy beveelt? Wat last comt daer van u?
Dat Ottoman u Neeff men met een koord' sal worghen
En gheeft ghy hem gheen tijt voor zijn ghebet tot morghen?
Wat tyranny is dat? een booswicht, moorder, dieff
Men waerschout van te voor. Is u soo seer niet lieff
het heyl van Osmans Ziel? En zijt ghy niet gheneghen,
En can u Osmans clacht tot gheen ghenaed beweghen.
Soudaen my dunct ghy raest. Denct dat u eer en staet
in groot perijckel is, soo ghy hem 'tleven laet.
Tis beter dat ghy hem u weer-party doet sterven,
Dan dat ghy sout u selffs, en 'theele lant bederven.
binnen.
Boustangj, Capi en dandre, ooc drie als beuls toegemaect hebbende Osman tussen haer, deen draghet doorsneden hooft vande Vezier op een spies, dander een arm. Osman met een wit Harnas aen, sonder Turbant, met een wit Mutsken op.
Ach Hemel! cont ghy sien het leet dat Osman schiet;
Ha blau lazuyrich velt, waerom en weent ghy niet?
Ach aller Goden Godt! en sal u niet erbermen
d'ellendich Ottomans versuchten, schreyen kermen?
Ho, ho, ghy schelm swijcht stil, datm' u niet meer en hoort,
Ghy hebbet wel verdient, siet hier, dat met dees koort
men dad'lick u verworcht, ghelijck een dieff der dieven
die onse schatten steelt, siet hier 'tsal u ghelieven
dat ghy het hooft terstont in dese koorde steeckt,
Men rucket dan soo toe, dat ghy niet meer en spreect.
Siet hier dit is u kraech die meester Beul sal binden,
Dat d'Adem door u keel gheen tocht-wech meer sal vinden.
| |
[Folio Eiiijv]
[fol. Eiiijv]
| |
Osman trect de langen doec af, die hy aen zynen riem had hangen, slaet die om zynen hals, steect d'eynden de Soldaten toe, die rontom hem loopen, ende roept al schreyende.
Hou, hou, mijn vrinden hou, hou, hou, mijn broeders hou
Off my noch yemant nu de vrintschap toonen wou
dat hy my stranguleert, hout vast 'twort u ghebeden,
En isser niemant niet die luystert na mijn reden?
Hout vast vat desen doeck, ontsiet my niet met al
Kbid yemant my verworcht, ick sterven moet, en sal.
Kwil liever sterven vande hant der braeff Soldaten,
Dan my oneerlick van een Beul te worghen laten.
Vat aen, my worcht, treckt toe.
Ha Prins gheen wanhoop stelt,
Osm' u ghevanghen leyt, en schrickelick nu quelt,
'tKan wesen dat Fortuyn u sal meer joust betoonen
en meerder uwen druck met dobbel vreuchde croonen
als ghy noch selver waent, her-vat u hooghen moet,
Toont dat ghy zijt een spruyt vant Ottomansse bloet.
Hebt ghy in uwen tijt de werelt heel doen beven,
Laet u die vromicheyt int eynt nu niet begeven.
Dahout Bassa uyt.
Helaes grootmoedich Prins! ick met leetwesen coom
door last des Keysers, den Mustapha uwen Oom.
Daer nu in uwe plaets de Croon is aen verbonden.
Die seg ick, heeft my nu tot u Persoon ghesonden,
Om u te dienen aen, de droeve uyr der doot.
Weest daerom cloeck ghemoet in desen laetsten noot.
Alsoo't besloten is, dat ghy, wilt niet bedroeven,
Van lijff ter doot gebracht sult werden, sonder toeven.
Osman roept over-luyt.
Ay my! sal'ck sterven dan? Wel moet ick sterven? Ach!
Soo laet ick sterven dan. Ken weet niet wat ick mach
bedreven hebben; laes! dat ick verdien te sterven;
Wel, sal voor ander Volck dit lyden ick verwerven?
D'onschuldich mensch lijt die voor schuldighers doots pijn?
Al 'tgunt bedreven is wijt ghy't alleenlick mijn?
Kheb niet ghedaen int minst, met woorden of met daden
Dan Koja, groot Vezier, en and're meer my raden.
Ist die haer schult gheweest? ghy hebt haer omgebrocht;
Zijt ghy noch niet te vre'en? Ick was niet wel bedocht
Als ick u vast beloof, voorts van mijn reys te swijghen,
Is dat noch niet ghenoch om mijn pardon te krijgen?
Segt waerom wilt ghy my dan noch doen sterven man?
Hoort ghy moet sterven Prins.
Ay! laet ick sterven dan.
Nadien ick sterven moet, laet my met droeve woorden
eerst storten mijn ghebet, en doet my dan vermoorden.
| |
| |
Hy valt op zijn knyen.
Gebedt na het ghevoelen der Turcken.
Ghy aller Goden Godt, groot Mahometis Heer,
Geeft my ind' uyr mijns doots, dat ick tot uwer eer
en myner Zielen heyl, mijn sonden mach bekennen,
Daer ick my had behoort van Joncx aen, aff te wennen.
Sy zijn my hert'lick leet, ick bid ghedenct die niet,
Sy zijn meest in mijn Jeuchts onwetenheyt gheschiet.
Laet voor dees schand'gen doot my weer dijn vreucht beerven
Met dat betrouwen sal ick nu stantvastich sterven.
Kverwacht int Paradijs mijns lijffs wellusticheyt,
G'lijck Mahometh Propheet, ons vast heeft toegheseyt.
Die ons dees plaetse heeft volcomelick beschreven,
Die ghy groot Mahons Heer, ons wilt tot rust-plaets geven.
Daer vlietend' beecxkens zijn van Mellick, Honich, Wijn,
Aldaer der vromer Ziel sal eeuwich vrolick zijn.
En eten goede vrucht, en drincken soete drancken,
Ghecleet met Sanunet, Zy, en hooren soete clancken
En bruycken tot zijn lust Joffrouwen seer verweent,
Gheciert met schoon ghewaet, met blinckent eel ghesteent.
Daer dienen aenden Disch veel hubsche Jonghe Knechten,
Veel schoone Vrouwen oock, gheciert met gulde vlechten.
Heer gheeft my dese plaets, laet my voor dese pijn,
In uwen schoonen Throon, steets met u vrolick zijn.
Hy staet op, ende roept.
Wel Isser niemant niet, die om mijn doot te wreken
my nu een Poengiaert geeft? Die ick dees Beuls mach steken
en dreyen in haer borst. Ach; yeder my verlaet,
Laes Osman! nu zijt ghy in d'alderdroefsten staet.
Hoe sterven? sterven? Ja, hoe sterven? my vermoorden?
Een Sultan moorden? ha! ha Goddeloose woorden.
Hoort ghy moet sterven Prins. Hoe sterven, segt waerom?
Waerom? om mijn vertreck, ha schelmen draecht vry rom!
van dese cloecke daet. Door wien moet ick dit lyden?
Door myne onderdaens? Hoe sullen nu verblyden
mijn weerpartyen groot, den Pool en Persiaen,
Cosinus den Florentijn, den grooten Mantuaan.
En Ferdinand de tweed' den Keyser van Almaengien,
Victor Dominicus-Philippus van Hispaengien.
Den Paus Gregorius, en and're Vorsten meer
Die my met schrick ontsien, als haren over-Heer.
Wat Man heb ick gheweest? dat connen wel betuyghen
veel hondert duysenden, die voor my mosten buyghen.
Kwas gist'ren yeders schrick, nu ben ick yeders spot,
Die op zijn staet betrout dat is een dobb'len sot.
Ha Keysers Coninghen! en Princen hooch van weyrden
wiens wil de werelt dwingt, en hebt 'tghebiet op eyrden,
Hier, spieghelt u aen my, en leert uyt mynen noot,
| |
| |
Dat niemant hier en is gheluckich voor zijn doot.
Ghelijck als Solon seyt, al leeft ghy hondert jaren
in eer en grooten roem, 'tkan schielick henen varen,
Soo dat ghy eyntlick noch raect inder Beulen hant,
Alsoot nu blijct aen my, den grootsten Prins vant lant.
Ay sterven? neen, ick moet, 'ken sal, 'ksal nochtans moeten,
Wel waerom smijt ick niet dees Beulen voor mijn voeten.
Bereyt u totter doot, al langh ghenoch, tast aen,
Voldoet des Keysers last, worcht hem van stonden aen.
Zy tasten hem met haer Vijff off Sessen aen, hy slaeter Twee oft Drie onder de Voet, met zijn Vuysten. Zy werpen hem een Zyden Snoer om den Hals, en worghen hem. Een ander slaet hem met een steel van Byl op zijn schouderen, dat hem 'tBloet ten Neus ende Mont uyt-loopt.
Boustangj langt een Mes, 'ksal hem zijn Oor aff-snyden,
Brenghen Mustapha dat, die sal hem dan verblyden.
binnen.
|
|
Auteursrechtvrij