|
| |
| |
| |
Het aerdsch paradys,
Tooneelspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel, de zon komt op.
FELIX alleen.
Welk eenen heerlyken morgen! hoe verkwikkend is de lucht? Hoe lieflyk ryst de zon uyt het oosten, om onze plantagie en de geheele aerde te beschynen, om alle stervelingen, waervan de menschen de edelste zyn, leven en verkwikking te bezorgen..... Ja, de menschen zyn de edelste schepsels dezer aerde, zoo zy het geluk hebben van dat geéne te worden, waertoe zy geschaepen zyn, wanneer zy onder eene hand van zuyvere broederliefde worden opgevoed.... maer hoe kleyn is dit getal, welke dat geluk nog kunnen genieten? Ach Europiaenen! myne arme medebroeders, gy die voór eenige honderd jaeren, die besmettelyke ziekte de pest, welke zoo veéle duyzende lichaemen doode, hebt weéten te verbannen, waerom kunt gy die gevaerlyker pest, van luks, van pracht en van ydele grootheyd, die uwe zielen dood, uwe herten verscheurt, en van de natuer verbasterd, en u in de diepste slaverny dompelt, niet verbannen!.... Maer gy doet 'er geene moeyte toe, gy vergaept u aen de luks, die uwe oogen verblind,
| |
| |
gy bewondert de pracht, waer voór gy uw zweet moet storten, en gy aenbid de grooten, die u tot slaeven maeken.
| |
Tweede tooneel.
FELIX EN FREDERIKA.
Goeden morgen, myn vriend.
Goeden morgen, myne vriendin.
Maer ik zien traenen in uwe oogen, Felix, is 'er iets onaengenaems voórgevallen?
Neén Frederika, de herinnering aen onze nog zoo menige ongelukkige broeders, doet my in eene treurige gedachte wegzinken.
O! daer mede bedoelt gy zeker die menschen, welke nog in staet van slaverny leéven? Doch daeren tegen hebt gy u ook te verheugen over deze onze zoo gelukkige volksplanting, waer in wy sedert twaelf jaeren als broeders en zusters, in eene volkome gelykheyd, vryheyd en eendragt leéven.
Zeker verheugt my dit, Frederika, maer den mensch, die de vreugd der natuer geniet, kan immers niet ongevoelig over het lyden van zyne overige broeders weézen.
| |
| |
Baert u misschien het bezoek van die beyde vreémde menschen, welke gisteren avond hier aengekomen zyn, eenig achterdenken?
Neén, Frederika, alhoewel ik de rede van het bezoek van die menschen nog niet weét, zoo wil ik daerom niet ongegrond van hen ten kwaede denken; onzen broeder Karel heéft my laeten weéten dat zy my geêrne spreéken zouden, ik zal hen hier verwagten, hunne reden aenhooren, en dan zullen wy beter over hun bezoek konnen oórdeelen.
Ik heb 'er toch geen te gunstig denkbeéld van, want een van hen draegt een eerteeken van den europischen edeldom op de horst.
Nu, nu, wy zullen zien, myn liefste, laet ons den tyd afwagten.
Ik ben daer volkomen mede te vrede, myn vriend; ik zal in tusschen by onze broeders en zusters op de rystvelden gaen, om hem onzen gezegenden oogst te helpen inhaelen. Vaerwel myn vriend!
(Zy rykt hem in het heén gaen de hand toe.)
| |
| |
| |
Derde tooneel.
FELIX alleen.
O! hoe gelukkig zyn de houwelyken, die niet langer dan den tyd der liefde verbonden blyven, maer hoe ongelukkig zyn de stervelingen by wien de houwelyks liefde vervlogen is, en echter doór de wetten of gebruyken gedwongen zyn, van met elkander treurige dagen te beleven.
| |
Vierde tooneel.
FELIX EN FREDERIK met de schoólkinderen, die al zingende opkomen. Wys en liedje uyt het schoólboeksken voór kinderen te leeren zingen, doór Van Dapperen.
1.
Hoe schitt'ren de straelen
2.
'T is alles reeds leéven,
In 't veld, bosch en dal,
'T zingt alles van vreugde,
| |
| |
Braef myne lieve kinderen, prent dit toch vast in uw geheugen, dat wy God meer doór onze daeden, dan doór onze woórden kunnen eerbewyzen, want het eerste kon zeer gemakkelyk zonder het laetste geschieden, doch het laetste kan nooyt zonder het eerste volbragt worden.
Ja broeder, dit is eene waerheyd, welke niet te veél herhaeld kan worden, en welke de menschen niet genoeg betrachten kunnen.
Nu, myn vriend, ik denk toch, dat onze kinderen zich alle moeyte geéven, om deézen heerlyken grondregel op te volgen?
Dat gaet, dat gaet broeder, doch eenige konden wel wat meer oplettendheyd gebruyken, om de zaeden, welke in hunne vrugtbaere herten geplant worden, te doen wortel schieten.
| |
| |
Wel, wel, wat moet ik hooren? ik wil niet vraegen wie of die zyn, hoor kinderen! ik wil alleen hoópen, dat zy, welke zich daeraen hebben schuldig gemaekt, doór schaemte en na berouw getroffen, in zich zelve zullen wederkeeren, en dubbele moeyte geéven, om deze onachtzaemheyd weder goed te maeken.
Dit denk ik ook, broeder, ten minsten zal ik alle moeyte aenwenden, om hen daer toe aen te spoóren, en zy zyn toch allen te goed, om hunne ouders te bedroeven, my met ondankbaerheyd te beloonen, en zich zelven ongelukkig te maeken, niet waer kinderen?
Nu, laet ons dan gaen kinderen, om wat goeds te leeren... Goeden dag, Felix.
Goeden dag, mynen vriend en myne kinderen! overweégt de lessen van uwen onderwyzer en denkt, dat hy u niets anders, dan gelukkig voór u zelven en nuttig voór onze maetschappy tracht te maeken.
wilt gy met schryven pryzen winnen,
Nu gaen wy ons naer 't schoól begeéven,
En luysteren naer elken raed,
Die tot ons voórdeel word gegeéven,
| |
| |
Om 't goed te doen en laeten 't kwaed.
Wy zullen trachten al te leeren,
Wat ons kan brengen tot de deugd,
Elk mensch zoo als ons zelf waerderen, (bis)
Dit is het cieraed van de jeugd.
2.
Dan zullen wy eens konnen loonen,
'T goed dat aen ons nu word verrigt,
Als ons geweéten aen kan toonen,
Dat wy volbrengen deugd en pligt;
Dan kunnen wy steéds zalig leéven,
Strekken tot nut van 't Vaderland,
Als wy op 't spoór der deugd steéds streéven,
Dan blyft ons vryheyd ook in stand.
| |
Vyfde tooneel.
FELIX alleen.
O! wie durft zeggen dat de menschen tot het kwaed geboóren zyn, dan had den Schepper immers eene misdaed aengaende het menschdom verrigt? Doch om daer over te redeneéren, moet men de menschen niet in den staet van verderf, maer wel in den staet van de natuer beschouwen.
| |
Zesde tooneel.
FELIX KAREL, MILLORD BETFORT EN GOEDHALS.
Zie, broeder, hier zyn de beyde vreémden welke ons koómen bezoeken en u geêrne spreéken willen.
Wilkom, wilkom, vrienden, wie zyt gy?
| |
| |
Ik ben Millord Betfort, groot admirael en afgezant van den magtigen koning van Engeland, en dezen is mynen kamerdienaer, den heer Henderik Goedhals.
ter zyde.
In het fransch heeten zy my domestique.
Welke zyn de reden van uw bezoek?
Om uwe omstandigheden te leeren kennen, en te maeken dat gy met onzen grooten vorst in vriendschap zoud kunnen leéven, die u in alles wil beschermen en alle het ontbreékende wil vergoeden.
Wanneer uwen zoo genoemden grooten vorst, ons iets wilt bezorgen, zoo verzoeken wy hem dat hy ons niet zoude ontneémen wat hy ons niet geéven kan.
ter zyde.
Dat zal zyne Majesteyt wel verstaen, maer niet bevallen.
Een oogenblik mynheer, gy denkt dat u hier niets meer ontbreékt, maer dit komt omdat gy in deézen barbaerschen staet zoodanig verbasterd zyt, dat gy het nuttige en aengenaeme van eenen volmaekten staet niet kent of begrypen kunt.
Ik wil u eenige laege uytdrukkingen vergeéven, het welk voórzeker geene gewoonte van barbaeren
| |
| |
is, doch ik wil u alleenlyk vraegen wat of gy denkt dat ons hier nog ontbreékt om gelukkig te zyn?
Zult gy my dan op eenige vraegen eerst openhertig antwoórden?
Denkt gy dan dat het hier onze gewoonte is, zoo als by u, beschaefde Europiaenen, om ons aen staetkundige intriegens schuldig te maeken? O! dan bedriegt gy u zeer, wanneer gy denkt, dat u iemand hier met opgezette leugens zal bedienen.
Mynheer Millord, dan zoude ik verzoeken, dat onzen koning alle Engelschen by deéze brave menschen naer de schoól zoude zenden, om alle hunne leugens te verleeren.
Zwygt zot, en valt my niet in de reden.
Is dit by u zoo de gewoonte broeder, van elkander te bespotten of te veragten?
Waeruyt kunt gy opmaeken, dat het by ons eene gewoonte is, van elkander te bespotten of te veragten?
Omdat, zoo ik vermeen, alle menschen broeders zyn, en dat ik het als eene bespotting aenzien, als den mensch zynen broeder heer, baron, graef of millord noemt, en als eene veragting, wanneer hy zynen broeder zot, dommerik of ezel heet.
| |
| |
ter zyde.
Hier zyn de menschen niet goed om engelsche heeren te dienen.
Deze valsche begrippen, kan ik alleen aen uwe onvolmaekte wetten en rouwe levenswys toeschryven, doch, wanneer gy eenige kennis van de europische zeden had, zoo zoud gy wel anders spreeken.
En ik moet u zeggen broeder, dat, zoo gy zelfs niet geheel van de natuer verbasterd waert, gy elken naem, welke iets meer dan vriend of broeder aenduyde, als eene bespotting, en elken naem, welke iets minder aenduyde, als eene veragting, zoud aenzien.
Ziet gy wel broedertje, dat gy niets meer zyt dan ik.
Ja dat klinkt zeker zoet in uwe ooren niet waer? Maer wie zonde uwe soórt menschen in het leven houden, wanneer de ryken u niets konden laeten verdienen?
ter zyde.
Wel ieder zou voór 't zyn moeten zorgen.
Dit is weder eene verkeerde uytdrukking broedder! want ik zou u welligt kunnen bewyzen, dat het de ryken niet zyn welke de arme menschen
| |
| |
onderhouden, maer wel dat het de armen zyn, die de groote heeren en andere ledigloopers onderhouden.
ter zyde.
Dat is nies-kruyd.
Dit zoude ik geêrne beweézen zien.
Wie bezorgt de ryken of zoo genoemde grooten in Europa voedzel, kleederen of andere kostbaerheden.
De burgers, boeren en werklieden, die wy daer voór rykelyk betaelen.
ter zyde.
Dit is niet waer, want hy heéft my al dikwils afgetrokken.
Waer mede betaeld gy hen dan, is dit met anderenoodzaekelykheden.
Zekerlyk, en wel met de grootste noodzaekelykheyd, het geld, want zonder dit kostbaer metael, kan men in deze wereld niets bekomen.
Wanneer dit ook waer was, dat het geld noodzaekelyk op deéze wereld is, zoo zoude ik u gemakkelyk konnen bewyzen, dat het de arme werklieden zyn, die het koper, zilver en goud uyt de aerde haelen, dat het de arme werklieden zyn, die het zelve moeten bewerken om het te smelten
| |
| |
en te smeden, dat het de arme werklieden zyn, die het geld slaegen, ja zelfs dat het de arme werklieden zyn die het in de pakhuyzen of kantooren van de eene plaets naer de andere moeten draegen, al naer maete het de groote heeren beveélen: Indien gy nu daer by nog in de verbeélding zyt dat men zonder geld op deéze wereld niets bekoómen kan, zoo zyt gy hier zeker op eenen andere wereld, want hier hebben wy lang ondervonden, dat wy van het geld niet leéven konnen, om deéze reden hebben wy ook geen noodig.
O! zulks moest gy mynheer Millord niet wys maeken, want nu zal hy my zeker niet betaelen zoo lang wy hier blyven.
Zoo lang gy hier blyft hebt gy ook geen geld noodig, broeder, want wy moeten hier onzen evennaesten als ons zelve beminnen, doór hen van alles wat wy genieten goodhertig mede te deelen, doch elkeen is ook verpligt, wanneer hy kan dat geéne te helpen verdienen, waervan wy leéven moeten.
ter zyde.
Als ik niets meer moet doen dan zal ik 'er goed koop afkomen.
Gevolgelyk hebt gy dan ook wetten noodig die zulks bepaelen, en lieden die het opzigt over deéze wetten houden, om te zien of zy worden nagekomen.
| |
| |
ter zyde.
Hy polst zeker om minister te worden.
Ja broeder, wy hebben zeker wetten noodig, maer deze wetten zyn niet gemaekt zoo als by u beschaefde europiaenen, om den grootsten hoop menschen in de slaeverny te houden, en omdat een ander gedeelte, zonder werken van het zweet dezer arme ongelukkigen zouden kunnen bestaen; neén onze wetten steunen op de gelykheyd, die de eerste wet van de natuer is, om deze reden word 'er hy ons nooyt eene wet aengenomen, voór dat zy doór de meerderheyd van ons allen, welke boven de vyftien jaeren oud zyn, is goed gekeurd. Gy begrypt ook wel dat 'er voór zulke wetten geen derde deel van de toezigters noodig zyn als voór de wetten van dwingelandy, want daer is werk genoeg om de menschen hunne oogen te verblinden, opdat zy de banden van hunne slaverny niet zouden bemerken.
Maer zyn de menschen welke uwe wetten niet goed keuren, ook niet verpligt zich aen dezelve te gedraegen?
Zekerlyk, of zoo niet, dan moeten zy zich uyt onze maetschappy verwyderen.
Maer dat is immer weder geene vryheyd, maer wel eene dwingelandy.
| |
| |
Gy moet de vryheyd met de losbandigheyd niet verwisselen, broeder, want geene maetschappy, het zy groot of kleyn, kan zonder vaste wetten bestaen; zoo lang deze wetten doór de meerderheyd van alle stemmen, zonder onderscheyd van stand of geslacht worden aengenomen, kunnen zy als geene tyrannie, maer wel als eene noodzaekelykheyd om de vryheyd in stand te houden, worden aengemerkt, en het is redelyk dat al die geéne welke zich aen de meerderheyd willen onderwyzen, de maetschappy verlaeten. Doch het is eene groote dwingelandy, de menschen aen wetten te willen onderwerpen welke niet doór meerderheyd der stemmen zyn aengenomen.
ter zyde.
Dit zal in zyne ooren niet klinken.
Hebben alle menschen dan het verstand om te weéten, welke wetten voor de maetschappy noodzaekelyk zyn?
Zulks is niet noodig, broeder! want wanneer 'er maer eenige menschen zyn die goede wetten weéten voór te draegen, dan zullen de anderen, wanneer zy doór geene geldzoekende advokaeten, of bedriegende priesters omringt worden, altyd dezelve goedkeuren.
ter zyde.
Hier schynt het adelyk bloed weynig weêrde te hebben.
| |
| |
Gy spreékt van de advokaeten en priesters, even of zy onnoodig in de wereld waren; en ik geloof dat zy zoo min als de wetten zelve kunnen gemist worden.
ter zyde.
Wy zyn hier in eene schermutseling.
Daer waer de wetten, doór misleyders, bedriegers of verdrukkers zyn saemen gesteld, moeten advocaeten zyn, om van alle kromme sprongen regte te maeken, en om alle geschillen zoodanig te verdraeyen, dat zy altyd ten voordeele van die zoo genoemde grooten worden uytgesproken, en daer zyn ook priesters noodig, om de misleydde menschen wys te maeken dat zy zich niet alleen tegen de wereld, maer zelfs tegen de Godheyd zouden verzetten, wanneer zy zich niet gewillig aen elke tyrannie, die deéze heeren wetten noemen, onderwerpen; maer daer waer de menschen naer de wet der natuer, elkander als broeders en zusters beminnen, daer hebben zy geene prietsers, geene advokaeten, notarissen, prokureurs, ministers, graeven, prinsen koningen of keyzers noodig, om de liefde onder hen te bewaeren, neén, alle geschillen worden daer aen den raed van brave ouderlingen toe vertrouwd, die dezelve zonder eenigen intrest, ook altoos volgens de rechtveêrdigheyd uytspreéken.
| |
| |
ter zyde.
Ik zeer gemakkelyk.
Het is mogelyk, doch ik geloof dat ik het oogmerk van uw bezoek begin te begrypen. Ons gemeenebest, waerin wy sedert twaelf jaeren, als waere broeders en zusters in eene volkomene vryheyd en eendragt leéven, baert misschien uwen magtigen koning van Engeland eenig agterdenken? Misschien denkt hy dat onzen staet van gelukzaligheyd, eens aen de Europiaenen zal bevallen, dat hunne oogen eens zullen open gaen, en dat zy dan de banden zullen bemerken, waer onder zy zoo veéle jaeren zugten, welke zy dan ook ongetwyffeld zullen verbreéken, waerby alle menschen verdrukkers hunnen post zullen moeten nederleggen.
ter zyde.
Wat gy niet gewoon zyt te hooren.
De gevoelens van myn hert, en ik durf 'er nog byvoegen, dat, wat het plan van uwen koning ook zyn moge, wy ons niet met hem, noch met eenigen menschen verdrukker, wie hoegenaemd, kunnen of mogen vereenigen, ten waer, zy allen hunne heerschappy en bedriegery wilden afstaen, en met hunne broeders en zusters in eene volkomene vryheyd, gelykheyd en eendragt leéven. Ziet daer onzen voórwaerden broeder, wilt gy uaen
| |
| |
dezelve onderwerpen? zoo staet het u vry van by ons te blyven, doch zoo niet, dan moógt gy niet langer dan volstrekt noodzaekelyk is, hier vertoeven. Nu zullen wy u eenige oogenblikken alleen laeten, ten eynde u den tyd te geéven om met elkander te redeneren wat u te doen staet. (felix en karel vertrekken)
| |
Zevende tooneel.
MILLORD EN GOEDHALS alleen.
Zie daer myn plan in duygen geworpen.
Ja, mynheer Millord! gy zyt niet wakker genoeg om deéze menschen te misleyden, want gy zyt gewoon van tot elf ueren in den morgend te slaepen, en zy staen met de zon op.
Ja, zy leéven hier nog zoo onnoozel als de schaepen.
En wy nog zoo arglistig, als de roofdieren, die des nachts op roof uytgaen.
Wy zullen ons hier niet lang ophouden.
Wy zullen nergens goedkooper blyven kunnen.
Ik wil spoedig vertrekken.
| |
| |
Ik ben niet haestig, om deéze gelukkige menschen te verlaeten.
Alle zottigheyd ter zyde, ik gebied u my te volgen.
Hier is een ieder zyn eygen meester.
Gy weét wel wat ik u beloófd heb.
Ja, de engelsche heeren beloóven de menschen zeer veél.
| |
Achtste tooneel.
De vorige en de collonisten die al zingende en dansende opkoómen.
Wy hebben saem' ons werk gedaen.
Is saemen in ons schuer gelaen.
Niemand van ons is arm of ryk.
Van broeders, zusters al gelyk.
| |
| |
2.
Aen onze zuyv're broedermin,
Ons waer gelyke vryheyds min.
Maer wel tot hebzugt eygenbaet,
Zy zyn den wortel van het kwaed.
3.
Aen onze zuyv're broedermin,
Ons waer gelyke vryheyds min.
Een vreugd die 't menschdom nooyt mishaegd,
En ieder menschen vriend behaegt.
| |
| |
| |
Negende tooneel.
De vorige en de kinderen welke al zingende opkoómen.
(Eene nieuwe wys.)
1.
Ja wy moógen vrolyk weézen,
W' hebben ook ons pligt betragt,
In het schryven, reéknen, leézen,
Ook in 't werken naer ons kragt,
Ja wy mogen ons verblyden,
Onzen oogst is in gedaen,
Honger moeten wy niet lyden,
Onze schueren zyn vol graen.
2.
Dank zy God voór zynen zegen,
Die de menschen g'lyk waerdeért,
Men is Hem het meest genegen,
Als men gelyk broers zusters eert.
Ja wy zullen God hoog agten,
Alle menschen zoo als wy,
Voorders onze pligt betragten,
Tot het g'luk der maetschappy.
| |
Tiende tooneel.
De vorige FELIX en FREDERIKKA.
Braef myne broeders en zusters, is onzen oogst ingehaeld?
Ja broeder Felix alles is in de schueren.
| |
| |
Goed myne vrienden, goed, dan kunnen wy ons van daeg wat vermaeken. (tot de engelsche.) Wel nu myne vrienden, verkiest gy uwen maeltyd met ons aen detafel van gelykheyd te neémen?
Van ganscher herten, en als gy my als eenen armen broeder wilt aenneémen, dan wil ik by de vrienden van de gelykheyd myn leven verslyten.
Voór den duyvel Goedhals wat doet gy?
Myne boeyen verbreéken om by deéze brave menschen myne vryheyd te genieten, wanneer zy my maer hebben willen.
Zeer geêrne, wanneer gy daertoe genegen zyt, van de Europische misbruyken wilt afstand doen, u volgens onze wetten wilt gedraegen, en een nuttig ambagt of bedryf wilt uytoeffenen.
Wy zyn twee knegten, ik ben knegt van mynheer Millord, en mynheer Millord is wederom knegt van den koning, of deze ambagten nuttig zyn dat weét ik niet.
Deze ambagten zyn schandelyk en slaefs, want zy onteeren de menschheyd, en verbreéken de gelykheyd, die de oorsprong der broederliefde is.
| |
| |
Neén myne vrienden! hier hebben wy geene knegten noch meesters, geene armen noch ryken, geene koningen noch onderdaenen, wy zyn hier allen aen elkanderen doór de liefde verbonden, een ieder is hier verpligt van elk te behandelen zoo als hy zelf wilt behandeld worden. Het werk dat elk hier moet verrigten, kan hy gemakkelyk in dry ueren daegs gedaen krygen, want wy onderhouden hier geene ledigloopers, van welken aerd zy ook zyn mogen, wy moeten voór niemand zorgen, dan voór die geéne welke zelf niet werken kunnen.
Wel broeder Millord blyft gy mede hier?
Hertelyk dan, broertje, dan zoude ik met u naer Europa moeten wederkeeren, daer is de hel, want daer is het vol duyvels, hier is den hemel, want dit zyn allen engelen.
Nu dan keer ik alleen naer Europa terug, en zal alle duyvels opmaeken, op dat zy hier die republikaensche engelen komen den nek breéken.
(Hy vertrekt in woede.)
| |
Elfde tooneel.
De vorige zonder Millord.
(Hem naziende.)
Ach hoe ongelukkig zyn de menschen die,
| |
| |
doór den luks verblind, doór den wellust bedorven en doór den hoogmoed van de natuer verbasterd zyn, zy zyn zoodanig aen de ondeugd verslaefd, dat zy de deugd niet hooren of zien, veel minder betragten kunnen.
Maer zeg my, goede menschen, zal ik u niet tot last verstrekken, wanneer ik by u blyf?
Eenen verdrukker zou ons tot verderf en gevolgelyk tot last verstrekken, maer eenen broeder versterkt den band der liefde, en kan ons dus niet anders dan tot vreugd dienen.
O dan zal het my ook aengenaem weézen, als ik doór myne broeders bemind en als zoodanig behandelt zal worden, in plaets van doór hen als eene slaef veragt en verstooten te weézen.
Nu myne vrienden, hael hem dan spoedig een broederkleed uyt het magazyn, en brengt my den wetboek. (twee gaen heén.)
| |
Twaelfde tooneel.
Hendrik Goedhals! eer dat gy by ons als broeder kunt worden aengenomen, moet gy eerst de
| |
| |
voórnaemste artikels uyt onze grondwet hooren voórleézen, waer op gy dan openhertig uwe aenmerkingen moet maeken, ten eynde gy u niet onbedagt in eene maetschappy zoud begeéven, opdat gy u naderhand ligt beklaegen zoud.
Ik zal my niet beklaegen, omdat ik doór myne medebroeders opregt bemind word.
| |
Dertiende tooneel.
De vorige en twee de wetboek en de kleeren brengen.
neémt den wetboek aen.
Hendrik Goedhals, zult gy ons even zoo vriendelyk, openhertig en getrouw behandelen als wy u zullen behandelen?
Dit zweêr ik by God en al wat heylig is.
Zulks is niet noodig, het woórd ja is by ons voldoende. (Hy leést in den wetboek.)
‘De rede is onze constitutie, hierop moeten alle onze wetten steunen, nooyt worden 'er artikels aengenomen, die in eenige opzigten met de rede stryden, en wanneer 'er zaeken voórkomen welke doór de wet niet bepaeld zyn, dan kunnen zy nog doór de reden beslist worden. Hoe bevalt u dit?
‘Alle losbandigheyd of vrouweschending is
| |
| |
hier ten sterksten verboóden, doch een ieder die van een gezond ligchaems gestel is, moet zich ook met eene gezonde of sterke vrouw vereenigen.’ Zyt gy hier mede te vreden?
‘In den houwelyken staet, is alle tweedragt ten sterkste verboóden, om deze reden zyn alle houwelyken verbroken, wanneer man en vrouw niet met elkander overeenkoómen.’ Zyt gy hier mede te vreden?
‘De ouders mogen hunne kinderen niet langer dan tot zes jaer hy zich hebben, en alsdan moeten zy in de schoólen van den staet opgevoed en onderweézen worden, om voór te koómen dat de kinderen doór geene verwaerloosde of verkeerde opvoeding bedorven worden.’ Hebt gy daer iets tegen?
Neén, in het geheel niet.
‘Een ieder is verpligt, wanneer hy gezond is, van zyn dagelyks of noodzaekelyk werk te verrigten, dat hy ten langsten in dry ueren daegs kan gedaen krygen, voór dat hy zyn kaertje
| |
| |
tot het bekomen van voedsel kan bekomen.’ Zyt gy daer mede te vreden?
Ja zeker, want by mynen heer millord moest ik wel zestien of zeventien ueren daegs werken, en dan deéd ik nog nooyt genoeg.
‘Alle bedieningen zyn hier zoo veél mogelyk gelyk geschat tot de zwaerste werken word; den minsten tyd van bezigheyd vereyscht, zoo dat geen mensch meer moet doen, om zyn dagelyks werk te verrigten, dan een ander.’ Bevalt u dit?
‘Buyten dit noodzaekelyk werk is een ieder vry van te studeéren, of voór zich of een ander nuttig werk te verrigten, dat hy egter ook tegen iets anders mag verwisselen; de rykdommen welke hy daerdoór kan bekoómen, zyn zyne wettige eygendommen, die egter na zyne dood wederom aen den staet vervallen.’
Maer wanneer nu den stervenden behoeftigen kinderen agterlaet?
De kinderen of ander zwakke menschen worden niet op kosten der ouders, maer wel op die van den staet onderhouden.
| |
| |
‘Daer mogen geene soldaeten zyn, doch als het land doór vreémde volken bedreégen word, dan is een ieder verpligt, die de wapenen kan draegen, dezelve optevatten om onze vryheyd te verdedigen.’ Wilt gy dit ook doen?
‘Daer wy hier volkomen begrypen, dat alle menschen kinderen van God of den zelfden vader zyn, zoo zyn alle europische eertitels, benevens alle spotnaemen, uyt onze maetschappy verbannen, wy erkennen alle menschen voór onze broeders of zusters, doch willen nooyt toestaen, dat zich iemand over ons zal verheffen of vernederen, om deze reden moeten wy allen gelyk gekleed gaen.’
Maer zy die het opzigt over de wetten houden.
Worden doór de meerderheyd van ons allen, voór niet langer dan een jaer gekoózen, en moeten zelf het voórbeéld geéven, hoe wy de wetten moeten opvolgen, of zoo niet worden zy dadelyk van hunnen post afgezet.
‘Daer de priesters in de wereld byna nooyt anders gedaen hebben dan de menschen ver-
| |
| |
drukt, misleyd en bedrogen, om zelf over hen te regeéren, en om zonder werken aen den kost te koómen, zoo zyn alle priesters hier ten sterksten verboóden.’ Zyt gy daer ook mede te vreden?
Gy zegt dit zoo bedrukt, meent gy dan dat wy daerom slegter zyn als andere menschen? Weét gy dan niet dat de goede priesters, die zoo zelden in deze wereld gevonden worden, maer alleen nuttig zyn om ongeleerde menschen hunne pligt te leeren vervullen; doch daer hier nu gezorgd word dat alle menschen een gezond verstand en eene nuttige kennis van de natuer verkrygen, zoo hebben wy om goed te doen geene priesters noodig.
Ik ben 'er volkomen mede te vreden.
‘Niemand mag hier zich zelve vreéken, alle geschillen moeten voór den daer toe gekoózenen raed der ouderlingen gebragt worden om dezelve te beslissen; wilt gy u daeraen onderwerpen?
‘Alle die geéne welke zich niet aen de wetten, welke doór de meerderheyd van alle stemmen zyn aengenomen, willen onderwerpen, zyn
| |
| |
vry om onze maetschappy op kosten van den staet te verlaeten, zoo dat geen mensch by ons als slaef moet dienen.’
O! dat toch alle menschen deéze wetten hooren en verstaen konden.
Zyt gy 'er dan mede te vreden, en wilt gy u aen dezelve onderwerpen?
Nu myne vrienden zyt gy ook allen met onzen nieuwen broeder te vreden?
Omhang hem dan met het broederkleed, op dat hy met ons aen de tafel van gelykheyd kan plaets neémen, (hy word herkleed)
(zingt tot Goedhals.)
Wys: La Marseillaise.
Kom broeder kom in vryheyd leéven,
Gy zyt verlost van dwinglandy;
Kom wilt u onder ons begeéven,
Hier drukt geen broeder slaverny. (bis)
Hier leéven wy steéds onder wetten,
Die voór ons allen zyn gelyk;
Het geld kan hier geen mensch verpletten,
Hier is ook niemand arm of ryk,
| |
| |
Hier woont de broedermin, en zy zal nooyt vergaen,
Zoo lang, geen groot ofkleyn, maer g'lykheyd zal bestaen. (bis)
2.
Blyft nu by ons als broeder leéven,
Zorgt nu niet meer voór u alleen,
Wilt nooyt doór hoogmoed naer iets streéven,
Maer zorgt altyd voór t'algemeen, (bis)
Dan zult gy u gelukkig maeken,
Als gy met ons uw pligt betragt,
En elk zoo als u zelven acht,
Dan zult gy broedervreugde smaeken,
3.
Wy zullen nu ons broeder leyden,
Om naer den maeltyd toe te gaen,
Op dat hy zich met ons verblyde,
Dat onzen oogst is in gedaen. (bis)
Wy moeten voór geen honger vreezen,
Wy hebben spys in overvloed,
En zyn voórzien van alle goed;
Laet ons te saemen vrolyk weézen,
4.
Ach mogten alle menschen weéten,
Dat g'lykheyd zeer wel kan bestaen;
Wanneer zy luysteren naer reden,
Moet alle tyrannie vergaan. (bis)
Het licht zal 't menschdom openbaeren,
| |
| |
En brengen tot de broedermin,
De deugd die heéft de g'lykheyd in,
De ondeugd doet de groote baeren.
O broeders algelyk! verbreékt uw slaverny,
Maekt u, doór licht en deugd, van al verdrukking vry, (bis)
eynde van het eerste bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij