Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Tweede deel

[p. 303]

N.

NA.

De Zaek-of Wortel-deelen.

NAE, in ons Nae, adjunctus, prope, ad; en Nader, en Naderen, zie daer van bij KNYP, in deze I. Proeve.

NAED, in ons Nader, propior; Naderen, appropinquare; Naed, commissura, junctura; en † Naden, assuere; en † Nadel, acus; en Genade, gratia; zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NAEG, in ons Nagel, unguis, clavus; Nagel-vriend, Nagel-mage, consanguineus in septimo gradu; Dwang-nagel, reduvia; en Nagelen, clavis figere, &c; Zie bij KNAEG, in de II. Proeve.

NAEY, in Naeven, suere; zie daer van bij KNYP &c, in deze Pr.

NAEK, in Genaken &c, zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NAEKT, in Naekt, nudus; zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NAELD, in Naelde, acus; zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NAEM, in Naem, † Namen, Naem-haftig, Namelyk, Aengenaem, Erf-genaem, enz., bij 't volgende NEEM, in deze Proeve.

NAERST, in Naerstig &c, zie bij ER, in de II. Proeve.

NAEST, in Naest, en Benaesten, zie daer van bij KNYP, in deze Pr.

NAEV, in Nave van 't rad, modiolus rotae; en Navel, umbilicus; zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NAEUW, in ons Naeuw, en Naeuwen, zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

† NAF, in † Naf, modiolus rotae; en † Naffel, umbilicus; zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

† NAK, cervix; zie daer van bij 't volgende NYG, in deze I. Proeve.

NAM, 't Praeter:, zie bij NEEM, in deze Proeve.

NANT, in ons Genant, idem nomen habens; zie bij NEEM, in deze Pr.

NAS en NAST, in Genas 't Praet: van Genezen, en in † Nastel, ligula; en † Nastelen, ligulis adstringere; zie daer van bij 't volgende NEES, in deze Proeve.

NE.

NÉB, in ons Nébbe, rostrum avis; en Nébbeling, anguilla; zie daer van bij 't vorige KNYP, in deze Pr.

NEED, in ons Beneed, het Praet: Imperf: en Beneden, 't Praet: Part: van ons Benyden; en in ons Neder, en Beneden, infra; en Nederen, Vernederen, humiliare; zie bij 't volgende NYD, in deze I. Proeve.

NEEF, cognatus; zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NEEG, 't Praet: van Nygen, en in ons Genegen, Genegentheid, en ons Negen, novem; zie daer van bij 't volgende NYG, in deze Pr.

† NÉÉG het oude Praeter: van Nygen, zie bij 't volgende NYG, in deze Pr.

[p. 304]

De Wortel-en Zaek-deelen.

NEEM, NAEM, en NAM, NOOM (of NOEM), in ons NEMEN, NAM (in Subj: NAME), GENOMEN, IV. CL: 1, capere, sumere, accipere, prehendere, excipere, desumere, rapere. M-G, Niman / nam (in Subj: nemau) / numans / II CL: 3, capere, accipere; Bi-niman / II. CL: 3, auferre, Fra-niman / en ga-niman / II. CL: 3, accipere, concipere, discere. F-TH, Neman / nam / ginoman / II. CL: 5, sumere, capere; be-neman / II. CL: 5, adimere; ana-neman / II. CL: 5, assumere; fer- en ver-neman / II. CL: 5, cognoscere, sciscitare. A-S, Neman (en niman / nyman) / nam en num / nomen (en numen en genomen)/ II. CL: 5, capere; en A-S, a-niman / of-animan / en be-niman / II. CL: 5, auferre, eripere, privare; ge-niman / II. CL: 5, capere, tollere, nead niman / II. CL: 5, vi rapere; On-niman / en ongeniman / II. CL: 5, privare, eripere; of-niman / II. CL: 5, deprehendere; For-niman / II. CL: 5, diripere, consumere; fore-nyman / II. CL: 5, prae-occupare; en under-niman / II. CL: 5, suscipere. H-D, nehmen / nahm (of namm) genommen / III. CL: 2, capere. Ysl: nema / nam / II. CL: 3, capere, & intelligere; en volgens de anderen van die Classis in Praet: Part: nomenn. Dezen zin van 't Ysl: nema / en M-G, ga-niman / intelligere, discere, vind men Matth: IX. 13, als M-G, ganimith hwa sijai / en Ysl: nemed huad thad er / discite quidnam sit; bij ons, Leer of verneem wat het zij. Eindeling in 't L-Fries, Nimmen / naem en noam / nomme en nimd / capere, accipere.

Onder onze vele Composita zijn van de voornaemsten ons Benemen, en Ontnemen, IV. CL: 1, H-D, be-nemen / en ent-nemen, III. CL: 2, adimere, eripere; hebbende beiden wel eenen zin, dog de Voorzetsels BE en ONT zijn egter van geen eenerleije kragt in dezen te rekenen, dewijle ONT een privativum, en BE een bevestigenden zin medebrengt; zo dat Nemen, agter BE, in de beteekenis van Desumere komt, gelijk het, enkel staende, nog dagelijks ook zoo in gebruik is; dog Nemen agter ONT blijft in de kragt van accipere. Wijders ons Ondernemen, IV. CL: 1, aggredi, conari, moliri, se interponere alicui rei; en Op-nemen, IV. CL: 1, auferre, tollere, suscipere, accipere, adsumere, colligere, congregare, collectim annotare; Gélden op-nemen, cogere pecuniam; Wél of qualyk iet op-nemen, in bonam vel malam partem accipere; en † Op-nemen, adoptare, arrogare; en Toe-nemen, assumere, & crescere, augeri, profectum facere; en † Veur-nemen, IV. CL: 1, antecapere, praeoccupare; Uit-nemen, IV. CL: 1, excerpere; en ons Voor-nemen, IV. CL: 1, H-D, für- en vor-nemen / III. CL: 2, in animum inducere, sibi proponere; als mede ons Vernemen, IV. CL: 1, accipere, intelligere, sciscitare, hebbende eene evengelijke Ontleening en Overdragt als 't Latijnsche accipere van capere, hoewel, mijns bedunkens, bij 't Latijn nogte bij Ons, geen van de fraeiste soort van ontleeningen zijnde.

Tot Neem, het Wortel-deel van den Infin: of 't Praes:, ons Aenneemlyk, acceptabilis, docilis; † Voorném, nu Voornaem, praecipuus; en † Voorneemlyk, nu meest uit het Praeter: Voornaemlyk, praecipuè, † Voornémst, en † Vernemelst, praecipuus; Aennemeling, discipulus, & adoptivus; en Opnemeling, adoptivus; en Opneem- of Afneem-doek, penicillus; en de Infinit: tot een Substant: gemaekt zijnde, ons Voornemen, n: Propositum; als mede het A-S, neman / I. CL: sumere; en be-neman / be-naeman / I. CL: auferre; en zoo voort.

Tot Nam, of liever het verlangde Naem, (gelijk in de Plural: en in den Subjunct:) behoort, mijnes agtens, vooreerst ons Naem, m: en Name, f: Nomen, fama, decus, als een aengenomen Woordteeken, waer door 't eene van 't andere onderscheiden word: het Mascul: heerscht in onze spreekwijze In den Name, en 't Faem: in Ter goeder Naem en Faem; dus mede F-TH, Namo / en nemo / M, en F, en A-S, nama / en uit het Praes: Nemne / H-D, name / M, nomen; dog M-G, namo / N, nomen; en Ysl: met een Dialect-verloop, Nafn / N, nomen.

[p. 305]

Van dezen nu ons oude † Namen, I. CL: M-G, namnjan / I. CL: A-S, naman / I. CL: en uit het Praes: Nemnan en nemnian / I. CL: nominare; zijnde het Praes: Part: Genaemt bij ons nog daeglijks in gebruik en onveroudert; gelijk ook aldus het oude † Vernamen I. CL: celebrare, divulgare nomen; en † Vernaemt, nomine insignis, famosus: en Toe-naem, cognomen; en † Toe-namen, I. CL: cognominare; waer van Toegenaemt, cognominatus, nog in gebruik is. Wijders ons Voor-naem, m: Praenomen, & pronomen; ons Naemlyk, nominatim, nempe, het reetsgemelde Voornaem, praecipuus; en Voornaemlyk, praecipuè; ons Naem-haftig, celebris; Aengenaem, ook oul: † Genaem, † Genamig, acceptus, gratus; en uit het Wortel-deel van 't Praes: het M-G, andanems / gratus, acceptus, als wordende bij na van elk aengenomen, en van niemand verworpen: en Erfgenaem, m: en f: Haeres, als tot Erve aengenomen en genoemt: voorts met een Hoog-Duitsche Dialect ons Genant, ook oul: † Genaem idem nomen habens.

En uit het mengsel van de Zakelijke Deelen uit het Praes: en 't Praeter: F-TH, Nemnan / namta / ginemnit / V. CL: H-D / Nennen / nannte (en nennete) / genannt of genennet / VI. CL: nominare, appellare, vocari; en met nog erger verloop als bij 't H-D, het Ysl: Nefna / I. CL: nominare; dat voornamelijk onder 't Zakelijke Deel van 't Praes: behoort.

Dog tot ons verouderde † Noem in steê van Naem (gelijk ook in 't bovengemelde Praet: A-S, nam / en num / en 't L-Fries, naem / en noam) ons Noemen, I. CL: nominare, gelijk ook voormaels † Noemlyk voor Naemlyk, nominatim; en 't A-S, numol / of ook uit het Praet: naemel / capax; als mede het M-G, arbinumja / A-S, yrfenuma / haeres. Wijders met den uitgang ST het F-TH, vernumst / F, ratio, ingenium, intelligentia; en met een zwaermoedige Dialects invoeging van f / het Alam: Farnufst / H-D, vernunfft / F, ingenium, intellectus; en Alam: Teilnumft / en teilnufti / participatio; en F-TH, not-numftig / violenter, violento raptu: gelijk mede bij ons volgens die Alam: of H-D, Dialect, mits wat zagter-vloeijende, ons Vernuft, n: Ingenium, intellectus; en daer van Vernuftig, ingeniosus, ratione & industria utens, solers, frugi, enz.

Tot het Partic: Praes: ons Uitnemend, eximius, & eximiè; en uit het Praet: ons Genomen, schóón-genomen, quamquam sit ita; en Uitgenomen, praeter, & exceptus, & eximius.

De Zaek-of Wortel-deelen.

NEEP, in ons Nepe, compressura, enz.; zie bij KNYP, in deze Pr.

NEER, in Neer, infra; zie daer van bij NYD, in deze Pr.

NEER, in Neere, Nere, Neering, en Geneeren, bij ER, in de II. Pr.

NEERNST en NEERST, in Neernst, Neerst, Neerstig, &c, bij ER, in de II. Proeve.

De Wortel-en Zaek-deelen.

NEES of NEEZ (contr: NES), en NAS, in ons GE-NEZEN, GE-NAS, (in Plur: GENAZEN) GE-NEZEN, III. CL: 1 sanare, & sanari; en † Genezen van kinde, eniti, pàrere. Zonder 't voorzetsel GE is dit Verbum al lang bij ons versleten. Dus vind ik ook bij 't M-G, ga-nisan / ga-nas / ga-nisans / III. CL: 3, sanari curari; en 't H-D, ge-nesen / genas / genesen / IV. CL: 4, revalescere. Dog het Gelijkvloeijende M-Gottische Verbum, dat van 't Zakelijke Deel van 't Praeter: gesproten is, vind ik met en zonder Voorzetsel, als M-G, nasjan / ga-nasjan / I. CL: 1, sanare. Dit onderscheid van gedaente tusschen Genezen, en Genezen worden komt fraeijer in 't M-Gottisch als bij Ons, daer de zin alleenlijk uit de omstandigheden moet opgemaekt worden.

[p. 306]

Onze Takken, Genees-raed, m: Medicus, en Geneesmééster, m: Chirurgus, enz: vereischen niet, dat men zig daer mede ophoude.

Maer meerder opmerking verdient het dat men bij Willer: Abb: Paraphr: in Cant: Cant: p: 35, tweemael ontmoet het F-TH, Genefan / voor servari, liberari, als Thiu duva / thiu mag genesan vore themo haveko / columba quae potest servari ab Accipitre; en verder, samo magt thu genesan mith then angelicis praesidiis (Ita tu poteris servari cum angelicis praesidiis) &c; naemlijk, zulk bewaert en behouden worden, gelijk Duiven, die in de steenholen nestelen, en zig verschuilen voor den Havik; zo dat men het Behouden voor de eerste Grondbeteekenis mag aanzien, waer uit natuerlijk de nu gemeene zin van Genezen kan gesproten zijn. En dus schijnt ook verder, met inkortinge van de E, en met den uitgang T daer agter, tot dien ouden zin van 't gemelde F-TH, genesan / te behooren ons Nést, n: H-D, nest / N, A-S, nest / en nyste / nidus, avium loculamentum, & lustrum, cubile ferarum, als zijnde de schuilplaets van 't gevogelte, en van ander gedierte; en daer van weder ons † Nésten, I. CL: nu Néstelen, I. CL: F-TH, nistelan / I. CL: A-S, nistian / I. CL: H-D, nistelen / I. CL: nidare, unde Gall: Nicher; hebbende wijders de Franschen van hun Niche en Nicher, die van 't Oud-Duitschè Nést ontlent zijn, ook overdragtelijk genomen hun Niche, bij ons Nisse, nis, f: Forulus, loculus parietum; zijnde alzoo de holligheden der oude Mueren, welke 't gevogelte doorgaends tot hunne schuilplaets en nesten verkiest, in de boukunst tot een cieraed der Mueren overgebragt, met den ouden naem van die Vogelnesten; en dewijl de Franschen eerder als wij zig van die Muercieraden bedient hebben, zo is onze naem geschikt na den haren, en alzoo een basterd van een basterd van ons Oud-Duitsch. Dog met eene andere Overdragt, ziende op 't Samenvoegen, en bijeenhouden, mooglijk ook hier toe ons Néstel, m: & f: mede uit het Praet: † Nastel, H-D, nestel / M, ligula; en Néstel-kruid, alga marina, als warrig gestrengelt, en nestelvormig van bladen: waer van verder ons Néstelen, I. CL: † Nastelen, I. CL: H-D, nestelen / I. CL: ligulis adstringere; van welken aerd ook schijnt het A-S, nestan / I. CL: nere.

De Zaek-of Wortel-deelen.

NEEV, in ons Nevens, junctim, juxta; en Neven, Geneven, proximi, consobrini; en Neve, nepos, cognatus; zie daer van bij KNYP, in deze Pr.

NEEZ, in Genezen, &c, bij 't vorige NEES, in deze Proeve.

NÉF, in Néffens, zie daer van bij KNYP, in deze Proeve.

NEY, in Neyen, hinnire; zie bij 't volgende NYG, in deze Proeve.

NEYG, in Neigen, I. CL: flectere, proclinare; en Geneigtheid, proclivitas, propensio; bij 't volgende NYG, in deze Proeve.

NÉK, in Nék, cervix; en † Nékken, occidere, necare; zie daer van bij 't volgende NYG, in deze Pr.

† NÉM, in † Veurném, praecipuus; en † Veurnémst, item; bij NEEM, in deze Proeve.

NÉRF of NERV, superficies cutis aut pellis; zie daer van bij ER, in de II. Proeve.

NÉRNST, in Nérnstig, zie daer van bij ER, in de II. Proeve.

NÉST, in Nést, nidus; † Nésten, Néstelen, nidare; en Néstel, ligula; en Néstelen, ligulis adstringere; zie daer van bij 't vorige NEES, in deze Proeve.

NEUT, in Neutken, Neutel, anicula curax, Neutelen, frivola agere; en Neut, nux; en Neut, caput trabis in muro exstans; zie daer van bij 't volgen-

[p. 307]

de NIET, in deze Proeve, en van 't laetste ook iets bij KNIET, in de II. Proeve.

NI.

NIET, in ons † Nieten, offendere; zie daer van bij KNIET in de II. Proeve; dog van een ander NIET, zie hier zo aenstonds volgende.

De Wortel-en Zaek-deelen.

NIET, NÓÓT (en NOOT of NÓT, en NUT), in ons oude † NIETEN, nu GENIETEN, GENOOT (oul: GENóóT), GENOTEN, II. CL: 3, frui, uti, utilitatem capere; bij den Vlaming beteekent het ook permittere, consentire, als latende genieten. M-G, niutan / naut (in Subj: nutau) / nutans / II. CL: 4, nancisci, assequi; en M-G, ga-niutan / II. CL: 4, capere, prehendere; A-S, niotan / neat / noten / II. CL: 1, frui, H-D, niessen / dog gemeenzamer geniessen / genosz / (in Subj: genosse)/ genossen / II. CL: 2, frui, fructum percipere. Ysl: Nioota / naut / en volgens de anderen van deze II. CL: 2, in Praet: Part: notenn / uti. L-Fries, genietjen / geneat / genotte / frui.

Tot het Wortel-deel NIET behoort ons Geniet, n: en uit het Ingekorte Praeter: Genót, n: Usus, usura, fructus, enz.; en 't A-S, nietene / nytene / pecora, als waer van onze Voorouders leesden. Dog ons Niet, nihil, & non, is van andren oorspronk, komende voor Ne iet.

Tot het oude Praet: Nóót ons † Genóót, Medegenóót, m: of f: Consors, compos, compar, als van het zelfde genietende; en Genooten van Vrankryk, Pares vel Compares Franciae, Patricii Franciae, eadem dignitate ac potestate utentes; Gall: Pairs de France; ons Speel-genooten, speel-nooten, sodales, paranymphi, & pronubae; en Béd-Genóót, Consors Thalami, enz.; en daer van het oude Vlaemsche † Genooten, I. CL: coire, concumbere; en † Genooten, I. CL: simul uti; verder het A-S, geneat / colonus, servus, als een huisgenoot zijnde, of van wiens werk men genot trekt; en A-S, neat-land / terra villanorum; en A-S, geneat / parasitus, als een Pluimstrijker om genots-wille; en A-S, neat / jumentum; en Ysl: naut / N, bos, jumentum; alzo meestendeel uit het Zuivel en de afkomst der Beesten onze Voorouders bestonden; en dus ook uit de andre Takken het Alam: Noz / jumentum; H-D, noz / N, pecus, pecora; en A-S, nytene / niten / nietene / jumentum, pecora.

Tot het hedendaegsche Praet:, met de zagte lange O, of ingekorte Ó, of met de gelijkwaerdige U of EU, vooreerst het F-TH, ginozzen en ginotan / H-D, genossen / socii, consortes; en H-D, genossenschafft / F, Alam: ki-nozskaffi / bij ons Genóótschap, n: Consortio, societas; en Alam; Gnozhzi / commilitones; en ons bovengenoemde Genót, n: Usus, usura, fructus; en het H-D, nos / N, Alam: noz / pecora, jumentum. Verder ons Subst: Nut, n: H-D, nutz / M, Ysl: not / N, utilitas, usus; en ons Adject: Nut, H-D, nutze / utilis; alles naemlijk dat medewerkt tot ons bestand en welzijn: en A-S, Not / notte / nottu / opus, munus, officium; als ziende op 't nut en de vrugten van elks bediening; en A-S, not-georne / diligens, als yverig en begeerig tot het nutte en zijn plicht; en verder 't afgeleide Verbum A-S, notian / I. CL: uti, potiri, fructum capere; en van ons Nut komt het Vlaemsche Nutsel, n: Victus, alimentum; en ons Nuttig, nuttelyk, H-D, nützlich / A-S, Nytte / nytlice / en netlice / utilis; en daer van ons Nuttigen, I. CL: ook oulinks † nutten, I. CL: A-S, nyttian / I. CL: uti, frui; en H-D, nutzen / I. CL: prodesse. Deze A-S, met y / en e / behooren eigentlijkst onder den Tak van 't Praesens, dog de nette gemeenschap van zin heeft hen herwaerts getrokken.

Voorts met EU, schijnt hier toe betrekkelijk ons Neutken, oude neutken, of neutel, f: Anicula curax, als welker zorglijkheid tot den allergeringsten oorber zig uitstrekt, om zelf de minste snippelkens ten nut-

[p. 308]

te te brengen of te bewaren: en daer van Neutelen, I. CL: frivola agere; en transl: † Verneutelt, contractus, rugosus, pumilus.

Dat ook ons Neute, note, noot, en † not, A-S, hnut / H-D, nusz / F, Angl: nutte / Nux, niet van 't Latijnsche Nux komt, vermits dat in geene verbuiging de T vertoont, dog, met meerder rede, van dezen Stam gesproten zij, stemt wel overeen met den zin en 't gebruik der Neuten, alzo de pitten van deze hardbastige vrugten een kragtig voedsel en nut inhebben, en bij den Ouden, voornaemlijk de Akernoot, tot een gemeenzame spijze verstrekte: dog ons Note, nota, notula, is van 't Latijnsche afkomstig.

Eindeling schijnt ook de zin van Vatten, Grijpen en Vasthouden, als bij 't bovengemelde M-G, niuta / ga-niutan / II. CL: 4, capere, prehendere, op eenigen onzer Takken te passen, als ons Nót, note van een stalenboog, uncus, fibula, sive hamus qui Epizygi immittitur, nervumque balistae sive majoris arcus retinet; en Nót of hoofd van de Kolom, Epistylium; en Nót, noot of neut, een Balkdrager, mutilus, caput trabis in muro exstans; Noten, nótsteenen, mutili, proceres, allen om den dienst en 't nut van 't Vasthouden: hoewel de knop-agtige en neut-vormige gedaente van ouds ook rede tot zulk een benaming zou konnen gegeven hebben; of anders zo 't om de knot-agtigheid geweest is, kan de oorspronk uit een ander oud † Nieten of t nuiten (zie bij KNIET, in de II. Proeve) afgedaelt zijn.

NY.

Het Zakelijke-deel.

NY, in Ny-nagel, reduvia; zie bij 't volgende NYD, en bij 't vorige KNYP, beiden in deze Pr.

De Wortel- en Zaek-deelen.

NYD, en NEED, in ons versletene † NYDEN, nu alleen BE-NYDEN, BE-NEED, BE-NEDEN, II. CL: 1, invidere; dog word ook veel als van de I. CL: gebruikt.

Tot het Wortel-deel NYD behoort het M-G, neids / M, invidia, rancor; F-TH, Niith / nyth / nitha / nide / M, en F, invidia, irae; Alam: nith / A-S, Nith / nyht / nithe / invidia, zelus, astutia, & nequitia, A-S, nithe-full / contentiosus, invidus, aemulus; H-D, neid / M, en bij ons Nyd, m: Invidia; en Ysl: nyd / N, contumelia, & rejectanea; en Ysl: nydlegur / abjectus. En van ons Nyd komt ons gemelde Be-nyden, I. CL: invidere. Verder hier toe ons Nyd-nagel, Ny-nagel, m: H-D, nied-en neid-nagel / reduvia, Gall: Envie, uit een oud bij-geloof van 't Gemeen, dat die uitwasching der Nagel-wortels, of die Vel-bersting een teeken was, dat men benyd wierd; een Bij-geloof dat ook in Vrankrijk doorging, gelijk uit hare benaming Envie (Reduvia, & Invidia) klaerlijk blijkt, zie verder hier van bij ons vorige Wortel-deel KNYP, in deze Proeve.

Als men op de Uitwerkselen en de bewegingen van den Nyd ziet, namelijk hoe de Nydigaerts in alles hun evennaesten zoeken te vernederen, en zig altoos quellen over de laegheid of 't minder zijn van haer zelf, zo schijnt tot het Zakelijke Deel NEED, uit het Praet:, te behooren ons Neder contr: Neer, infra, humilis, depressus, als of 't ware onderdrukt, gelijk ook A-S, nitha-nergend / Deus depressorum vindex; alwaer nitha de Onderdrukten beteekent, en nergend / redemptor; en 't gemelde Ysl: nydlegur / abjectus: en dus verder ons Beneden, infra; en van 't eerste Neder ons Nederen, Vernederen, I. CL: bumiliari; en Nederig, humilis, submissus; zoo mede F-TH, nithana / infra, deorsum; A-S, nithan / de deorsum; en nitha-bearn / vulgus, als van lage of veragte geboorte; en A-S, nether / nither / deorsum, infra; waer van F-TH, nitheran I. CL: submittere; A-S, nitherian / I. CL:, Alam: for-nideran / I. CL: condemnare, damnare; en A-S, nytherunger F, F-TH nidaranga / en nidarnesst / F, damnatio, als eene vernedering door 't Vonnis, hoewel ook dit uit Nydigheid geschieden kan. Verder Ysl: ne-

[p. 309]

dre / inferior; nedstur / infimus. Ook speelt de zin van Nydigheid en quaden aerd in 't A-S, nethe / nequitia; en nithe / nith / nequitia, invidia, astutia, zelus.

Wijders het Ysl: Ny / urgeo, in Praet: Nere / in Praet: Part: Nuenn / en in Infin: Nua / Urgere, Onregelm: N^o. 5, schijnt mede te zinspelen op den dwang en de Onderdrukking bij den Nydigen gewoonlijk gepleegt, en alzoo, onder een onregelmatig verloop, ook uit dezen Stam te kunnen gesproten zijn; welke zin van drang en druk ook eenigsints betreklijk schijnt op ons verouderde † Nyden, I. CL: obtundere clavum; 't gene bij Kiliaen gevonden word, gelijk mede op 't Ysl: Neid / afgustia.

De Wortel-en Zaek-deelen.

NYG en NEEG &c, in ons NYGEN, NEEG (oul: ook in Sing: NÉÉG, en NEIG), GENEGEN, II. CL: 1, inclinatum esse, propendere, Verbum Neutrum; en NYGEN, II. CL: 1, en I. CL: incurvare genua salutandi gratia, Verbum Activum.

M-G, hneigan en hneiwan / hnaig en hnaiw / (in Subj: hnigau en hniwau) / hnigans en hniwans / II. CL: 1, inclinare, proclinare, protumbere; en A-S, hnigan / hnag / hnigen / III. CL: 1, descendere, & caput inclinare. Ysl: Hnyga / hneig en hnie / hnigenn / II. CL: 1, decidere. Het gebruik van 't Voorwerpsel h behoort voornaemljjk tot de Kimbrische Dialect, waer van 't M-G, en A-S, iets hebben, gelijk ook dat van de w in stee van g agter de Accent-silbe te plaetsen.

Tot het Wortel-deel NYG, ons Nyging; f: H-D, neigung / F, inclinatio, propensio; en ons bovengemelde Nygen, I. CL: incurvare genna salutandi gratia; en 't H-D, neige / F, rerum inclinatio, residuum, reliquum; en 't A-S, hnigian / I. CL: descendere; caput inclinare; en A-S, hnygel / tormentum; om 't neigen en wringen der Leden.

Tot het oude Praet: NÉÉG of NEIG ons afgeleide Verbum Neigen, I. CL: H-D, neigen / I. CL: flectere, curvare, proclinare; het M-G, hnaigjan / en hnaiwjan / gahnaigjan / en gahnaiwjan / I. CL: reclinare; en 't A-S, hnaegan en gehnaegan / I. CL: subigere, extinguere: F-TH, neygan I. CL: proclinare, procumbere; en 't Alam: hneigan / I. CL: dimittere, prosternere; waer van ons Geneigt, inclinatus, & propensus; en daer van ons Geneigtheid, f: Proclivitas, propensio, & inclinatio; en 't Alam: ke-hneictemu / inclinato. Verder het A-S, hnaegan / I. CL: hinnire; bij ons Euphonicè Neyen, I. CL: hinnire, als door welk geluid de paerden hunne geneigtheid te kennen geven.

Tot het Praet: Part: ons Genegen, inclinatus, propensus; en daer van Genegentheid, f: Inclinatio, propensio.

Vorder, of niet ons Negen, A-S, nigan / M-G, niun / AL: niun / Kimbr: niu / Dan: ni / Ysl: nyn / Angl: nine / novem, mede hier toe betrekkelijk zij, wanneer men denkt op den overdragtelijken zin van te hellen tot zijn Ondergang of uitgang (gelijk bij 't bovengemelde H-D, neige, rerum inclinatio, residuum, reliquum, en 't A-S, gehnaegan / I. CL: subigere, extinguere) verdient zijne bedenking; in welken gevalle het zijn opzicht zou hebben op den uitgang van tel-orde, die met de Negen uitgaet, en met Tiental weder op nieuw begint: immers de gedaente van dit woord, en de eigenschap onzer tellinge komen beiden even net hier in overeen: zie verder van deze tel-orde bij onze Grondsl: II. Verhand: § LXIV.

Wijders schijnt ook gevoeglijk tot dezen Stam betreklijk te zijn, mits onder een Allemannische Dialect, en verwisseling van G in K, ons † Nik, knik, m: Nutus capitis, vel oculorum, om het nederbuigen van het Hoofd, of het toeknikken der Oogleden; gelijk ook 't gemelde A-S, hnigan / III. CL: 1, descendere, caput inclinare, dien zelfden bijzonderen zin heeft; en daer van ons Knikken, † nikken, en knikke-bóllen, I. CL: H-D, nicken / I. CL: nutare capite. Verder ons Nék, † nik, † genik, en uit het oude Praet: † Nak, m: Cervix, als op welke plaets de knikking werkt; A-S, hnecca / neaca /

[p. 310]

cervix, collum; en Ysl: uit het Praet: hnacke / M, occiput; en H-D, nacke / nacken / M, cervix, occiput. En mooglijk ook met de A, uit het oude Praet: op den A-S, trant (gelijk ook bij ons oude † Nak, en 't gemelde Ysl: hnacke / en H-D, nacken) met de Allemannische Voorwerping van k in steê van ge / ons Knak, m: Fragor, om 't knikkend breken; en daer van ons Knakken, I. CL: frangere.

Ook schijnt het Oude Vlaemsche Nékken, I. CL: A-S, hnaecan / en naecan / I. CL: occidere, necare, op ons Nék te zinspelen, onder gelijke figuer als bij onze spreekwijze van Ymand den nek breken, of Om hals brengen, occidere, necare aliquem.

De Zaek-of Wortel-deelen.

NYP, en NEEP, &c, in ons Nypen, Neep, Genepen, II. CL: 1, comprimere, arctare, zie reets verhandelt in ons vorige KNYP, in deze Proeve.

NIK, in † Nik, nutus capitis, & cervix; en † Nikken, nutare capite; zie bij 't vorige NYG, in deze Pr.

NIS, in Nisse, Nis, loculus parietum; zie daer van bij NEES, in deze Pr.

NO.

NOCH, adhuc; zie daer van bij ÓÓK, in de II. Proeve.

NOCHT, in Nochter, jejunus, & sobrius; zie daer van bij OCH, in de II. Proeve.

NOEM, in Noemen, nominare; en † Noemlyk, nominatim; zie daer van bij 't vorige NEEM, in deze Pr.

† NOEST, tuber arboris; zie daer van bij † KNIET, in de II. Pr.

† NOOST, tuber arboris; zie daer van bij KNIET, in de II. Pr.

NOOT, in ons Noot, nux; Note, notula, & uncus, fibula, nervum balistae retinens; en Noot, mutilus, &c; zie daer van bij 't vorige NIET, in deze Proeve.

NÓÓT, in ons † Genóót, Medegenóót, compar; speel-nooten, paranymphi, & pronubae; Béd-genóót, consorsthalami; en 't Verbum Genooten, coire, concumbere, & simul uti; bij 't vorige NIET, in deze Pr.

† NÓT, in ons † Nót, nux, & uncus nervum balistae retinens; en Nót, Epistylium, & mutilus, caput trabis; zie daer van bij 't vorige NIET, in deze, en bij KNIET, in de II. Pr.

NU.

NUCHT, in Nuchteren, jejunus, sobrius; zie daer van bij OCH, in de II. Proeve.

NUF, in † Nuf, en Nufken, zie bij SNUIV, in deze Proeve.

NUFT, in Vernuft, ingenium, & intellectus enz.; bij NEEM, in deze Pr.

NUT, in ons Nut, utilitas, & utile; en verder Nuttig, Nuttelyk, † Nutten, en Nuttigen, zie bij NIET, in deze Proeve.

1717 9/m