Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Tweede deel

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: VGB. Ned. 16 8954

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt een diplomatische weergave van het tweede deel van Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake van Lambert ten Kate Hz. uit 1723, in een facsimile-editie van Jan Noordegraaf en Marijke van der Wal uit 2001.

 

redactionele ingrepen

p. 576: een deel van een lemma is weggevallen, hier is ‘[...]’ geplaatst: ‘Zwygin[...]’.

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina (*1v) is niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina *1r]

AENLEIDING Tot de Kennisse van het VERHEVENE DEEL der NEDERDUITSCHE SPRAKE.

BEHELZENDE Den GRONDSLAG beneffens TWEE PROEVEN VAN GEREGELDE AFLEIDING. DOOR LAMBERT ten KATE Hermansz. TWEEDE DEEL.

 

Tot AMSTERDAM, By RUDOLPH en GERARD WETSTEIN. mdccxxiii.

 

[pagina *2r]

Inhoud van het TWEEDE DEEL.

INHOUD Van den GRONDSLAG Van GEREGELDE AFLEIDING.

 

I. Verhandeling.

I.
Waerdigheid, Vrugt, en Vermaek van de Konst van Afleiding. pag:	3
II.
Van de goede vordering die 'er reeds gedaen is, in 't Afleiden van de Eigen-namen van Personen en Plaetsen.	4
III.
Van de weinige Vordering in de Gemeene Zaek- en Beweeg-woorden; en de algemeene Misslagen daer omtrent.	4
IV.
Van ons Oogmerk in de Afleiding', en den weg daer toe ingeslagen.	5
V.
Van de Voorzigtigheid in 't Afleiden, met elke Letter rekenschap schuldig te agten, en op den accent en 't zakelijkste deel der Woorden te passen.	6
VI.
Van onze Middelen tot Vordering, in 't algemeen.	7
VII.
Van de Verdeeling der Zaek- en Beweeg-woorden in zesderhande soorten.	7
VIII.
Van twee Trappen van Afleiding, die vrij hoog loopen en vermaeklijk zijn.	8
IX.
Vereisch van nog een hooger trap.	10
X.
Waerom een onoorspronklijk Verbum voor den oppersten trap van Afleiding te houden is. En met een van de Natuerlijke Grondlegginge eener Tale.	11
XI.
Waerom de ONGELYKVLOEYENDE VERBA voor de alleroudste en onoorspronkelijke Eerstelingen van den Oud-Duitschen Stam-boom te houden zijn; en waerom in dezen de opperste top van Afleiding te vinden is.	12
XII.
Hoe uit de ONGELYKVLOEYENDE VERBA Naemwoorden ontspruiten, en daer uit wederom Werk-

 

 

[pagina *2v]

woorden van de I. Classis.	16
XIII.
Waerom we de ONGELYKVLOEYENDE VERBA tot het onderwerp onzer PROEVE verkiezen.	17
XIV.
Wederkeering tot de Middelen van Vordering, in 't bijzonder.	17
XV.
Wegens den Oorspronk der Onderscheidene Dialecten, en wegens de nuttigheid van die te kennen.	18
XVI.
Onderscheid tusschen Uit- en In-landsche Dialect-kennis.	19
XVII.
Van de Dialect-kennis wegens het Uit-landsche Gelijkstammige.	19
Eerste Dialect-regel van de Vocalen.	19
Tweede Dialect-regel van de Consonanten.	19
XVIII.
Waerom de Uitlandsche Dialect-regels allernetst aen de ONGELYKVLOEYENDE VERBA te beproeven zyn.	20
XIX.
Gewigtige waerschouwing omtrent eenig verloop of Schyn-verloop hier in.	20
XX.
Van de Inlandsche Dialect-kennis, tot de Schrystael behoorende, en van de onverschilligheid van, sommige Dialecten.
XXI.
Van eenìge Dialecten, die wel op de Tong, maer niet in de Schryftael, verschil maken.	24
XXII.
Van de Overdragt van zin.	25
XXIII.
Van de Euphonie.	28
En van de Inkrimping der Vocalen.	29
XXIV.
Van de Letterverzetting.	30
XXV.
Van 't Verlies eeniger Woorden.	31
XXVI.
Welk lid van Verbuiging onder de Verba voor het oudste te schatten zy.	32

 

II. Verhandeling.

 

Berigt van de Woord-ontledinge.

I.
Van de Woord-ontleding in 't algemeen.	34
II.
Van het Onderscheid tusschen 't Zakelijke of Worteldeel, en tusschen de Toevallige Voor- en Agter-voegsels.	34
III.
Het Kenteeken van het Zakelijke Deel der zuiver-eigene woorden.	34
IV.
Van de Onveranderlijke Zaek- af Wortel-deelen.	35
V.
Van de Vocaelwisselende Worteldeelen in 't Algemeen.	35

 

 

[pagina *3r]

Van de Verandering der Wortel-vocalen in 't bijzonder.

VI.
Van de Vocael-wisseling bij de Verba van de II. CL: i.	35
VII.
Van de Vocael-wisseling bij de Verba van de II. CL: 2 en 3.	36
VIII.
Van de Vocael-wisseling bij de Verba van de II. CL: 4.	38
IX.
Van de Vocael-verandering bij onze Verba van de II. CL: 5 en 6.	39
X.
Van de Vocael-ruiling bij onze Verba van de III. CL: 1.	41
XI.
Van de Vocael-verandering bij de Verba van de III. CL: 2, 4, 5 en 6.	43
XII.
Van de Vocael-wisseling bij de Verba van de III. CL: 3.	43
XIII.
Van de Vocael-verwandeling bij onze Verba van de IV. CL: 1.	44
XIV.
Vocael-wisseling van de Verba in de IV. CL: 2.	46
XV.
Vocael-verandering van onze Verba van de IV. CL: 3.	48
XVI.
Van de Vocael-wisseling bij de Verba van de IV. CL. 4.	50
XVII.
Besluit wegens de Vocael-wisseling, en Rede van het overslaen van die der V, en VI. CL: en der Onregelmatigen.	51

 

Van de Voor- en Agterleden der Woorden.

XVIII.
Aenmerking omtrent de Voor- en Agterleden.	51
XIX.
Van de Voorvoegsels in 't algemeen.	52
XX.
Van ons Voorvoegsel BE.	52
XXI.
Van ons Voorvoegsel GE.	52
XXII.
Van het Voorvoegsel VER	53
XXIII.
Van ons Voorvoegsel ONT.	55
XXIV.
Van ons Voorvoegsel ER.	57
XXV.
Van ons Voorvoegsel HER.	58
XXVI.
Van ons Voorvoegsel ON.	58
XXVII.
Van de Silbelooze Voorvoegsels.	59
XXVIII.
Van onze Voorvoegsels B, P, F, G, K, J, Q.	59
XXIX.
Van de Voorgevoegde S, en SCH.	60
XXX.
Van onze Voorgevoegde T, en ST.	61

 

 

[pagina *3v]

XXXI.
Van ons Voorvoegsel Z.	61
XXXII.
Van ons Voorvoegsel H.	62
XXXIII.
Van onze Voorvoegsels V, of W.	63
XXXIV.
Van ons Voorvoegsel N.	63
XXXV.
Bedenking omtrent de Oudheid van 't gebruik der Toevoegsels of Terminatien.	63
XXXVI.
Van 't onderscheid tusschen de Uitgangen in 't Declineren en Conjugeren, en die van de Afleiding.	64
XXXVII.
Van de Silbelooze Uitgangen.	64
XXXVIII.
Van de driederhande soorten van Aflei-Terminatien, als Zagt- en Onzagt- en Vol-op-Klem-staertigen.	65
XXXIX.
Van de Zagt-staertige Aflei-Terminatien.	65
XL.
Van den Uitgang E, als Substant:.	65
XLI.
Van den Uitgang E, als Adjectvum.	66
XLII.
Van ons ER, als Substantivum.	66
XLIII.
Van ons ER, als Adjectivum.	67
XLIV.
Van onze Substant: Neutra op ER.	67
XLV.
Van ER bij de Praeposit: en Adverbia.	67
XLVI.
Van ERS, agter de Adverbia.	68
XLVII.
Van onze Gentilia in ER.	68
XLVIII.
Van ons STER, en ERSCHE.	68
XLIX.
Van ons DE (of D), en TE (of T), oulinks ook IDE of EDE.	68
L.
Van onzen Uitgang EL, als Substant.	69
LI.
Van ons EL, als Adjectivum.	70
LII.	70
Van onzen Uitgang EM, bij inkrimping M.	70
LIII.
Van onzen Uitgang SEL.	71
LIV.
Van onzen Uitgang SEM.	72
LV.
Van onzen Uitgang STE.	72
LVI.
Van onzen Uitgang SE (of S), als Substantivum.	72
LVII.
Van onzen Uitgang UWE (bij inkrimp: UW of WE of VE, of F).	72
LVIII.
Van onzen Verklein- en Vlei-Terminatien TJE of JE, en KEN of SKEN, en LYN.	73
LIX.
Van ons TJES en KENS.	74
LX.
Van onze Adjectivale Uitgangen ISCH en IG, bij inkrimpinge ook SCHE of SE voor ISCH.	74
LXI.
Van onzen Uitgang EN, als Substant:, als Adjectivum, als Adverb:, als, Praeposit: en als Conjunctio.	75

 

 

[pagina *4r]

Van onze Terminatie ENDE, als Adjectivum, en van ons AND, OND of END als Substant: Masculinum.	77
LXIII.
Van ons ENDS of ENS, als Adverb: of Praepos: spruitende uit END en S.	78
LXIV.
Van de Kragt en dienst van onze Terminatien TIEN, en TIG, en LF, agter de Tel-woorden.	78
LXV.
Van de Onzagt-staertige Aflei-Terminatien.	79
LXVI.
Van onzen Uitgang AER.	80
LXVII.
Van onzen Uitgang AERD of AERT (bij inkrimp: ERD of ERT).	80
LXVIII.
Van onzen Uitgang DOM.	80
LXIX.
Van onzen Uitgang HEID.	81
LXX.
Van onzen Uitgang INGE, bij inkortinge ING.	81
LXXI.
Van onzen Uitgang NISSE (bij inkort: NIS).	82
LXXII.
Van onzen Uitgang LING, als Substant: Mascul:.	84
LXXIII.
Van ons LING en LINGS, als Adjectiv: en Adverbium.	84
LXXIV.
Van onzen Uitgang SCHAP, en daer uit vloeyende SCHAPPYE.	85
LXXV.
Van ons ACHTIG en HAFTIG.	86
LXXVI.
Van onzen Uitgang BAER.	86
LXXVII.
Van ons LYK en ZAEM (of SAEM).	87
LXXVIII.
Van ons HANDE en LEY.	88
LXXIX.
Van ons LÓÓS.	89
LXXX.
Van onze Agtervoegsels HALVEN, WEGEN, en WILLE.	89
LXXXI.
Van het oude VOL, FEST (of VEST of VAST), en ZAL (of ZAEL).	90
LXXXII.
Van ons TIER.	91
LXXXIII.
Van onze Vol-op-Klemstaertige Aflei-Terminatien.	91
LXXXIV.
Van ons YE (of Y of ERY).	91
LXXXV.
Van ons TEIT, en ons EYE of EY of EI.	92
LXXXVI.
Van onze Bastaerd-Terminatie EREN.	92
LXXXVII.
Van ons ÉÉL.	92
LXXXVIII.
Van ons ÉSSE.	92
LXXXIX.
Van ons IER.	92
XC.
Van ons ÉT.	93
XCI.
Van ons INNE, bij inkort: IN.	93
XCII.
Van ons AEN, EIN, IST, IET (of YT), AGIE, en OEN.	93

 

 

[pagina *4v]

XCIII.
Beknopte herhaling van den Dienst onzer Voornaemste Uitgangen.	94
XCIV.
Besluit over onzen Grondslag van Geregelde Afleiding.	95

 

EERSTE PROEVE van Geregelde Afleiding. van p: 97, tot p: 579.

 

TWEEDE PROEVE van Geregelde Afleiding. van p: 579, tot het Einde.