Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Eerste deel

XXX. Hoofddeel.
Van den Vierden Rang der Hoogduitsche Werkwoorden.

DEze ONGELYKVLOEYENDEN houden in 't Praeterit: Partic: den zelfden Klinker als in Infinit:, dog bij 't Praeter: Imperf: geschied de volgende verwandeling.

I. De Regelmaet van de Vocaelwisseling is,

N^o: 1.	De A (voor B / D / FF / G / HL / HR / CHS / & SCH) in Inf: & Praet: Part:, verandert in U in Imperf: Ind:, en in ü in Imperf: Subj:.
N^o: 2.	De A (voor F / LL / LT / HT / NG / S / SS / T / & UFF) in Inf: & Praet: Part:, verwisselt in IE in Imperf: Ind: en in IE in Imperf: Subj:. als, N^o: 1. Graben / fodere; Grub (in Subj: Grübe) / gegraben. 2. Blasen / flare; Blies (in Subj: Bliese) / geblasen. Daerenboven hebben deze beide soorten nog een tweede Vocael-wisseling in de 2. en 3. Pers: Sing: van 't Praes: Indicat: naemlijk ä in steê van a; als, Ich Grabe / du Gräbest / er Gräbet; wir Graben / &c. Ich Blase / du Bläsest / er Bläset / wir Blasen / &c.
N^o: 3.	De EI / U /& O / in Infin: & Praet: Part:, verwandelt bij 't Imperf: in IE / zo in Ind: als in Subj:. als, Heischen / petere; Heisch (in Subj: Hiesche) / geheischen).

[p. 667]

	Ruffen / vociferari; Rieff (in Subj: Rieffe) / geruffen. Stossen / trudere; Stiesz (in Subj: Stiesse) / gestossen).
N^o: 4.	De E in Inf: & Praet: Part: verandert bij 't Imperf: Ind: in A / en Subj: in ã. als, Geben / dare; Gab (in Subj: Gãbe) / gegeben. En daerenboven bij de 2. en 3. Pers: Sing: van 't Praes: Indic: in I (of IE) / en in Imperat: in I / als du Gibest (das), er Gibt (dat), & Gib du (da).

II. De Regelmaet van de Verandering der Uitgangen, als bij de II. CL:.

Tot N^o: 1. behooren.

Bakken / coquere panem, pinsere; Buch / Gebakken.

Fahren / Fuhr / Gefahren / vehi, aliquò tendere. Dog Führen / ducere, vehere, I. CL:.

Graben / Grub / Gegraben / fodere, caelare. Dog Gräbeln / I. CL:.

Laden / Lud / Geladen / onerare, & invitare.

Mahlen / Muhl / Gemahlen / pingere, bij Schottel; en Mahlen / Muhl / Gemahlen / molere, bij Bödiker, die Mahlen / pingere, Gelijkvloeijend stelt, d: i: als van de I CL: gelijk ook Galat: III. 1. Welchen Christus Jesus vor die augen gemahlt war.

Schaffen / Schuff / Geschaffen / creare; dog Schaffen / parare, negotium curare, & Schöpfen / haurire, zijn van de I. CL:.

Schlagen / Schlug / Geschlagen / percutere; dog Schägeln / damnum accipere; I. CL:.

Tragen / Trug / Getragen / portare.

Wachsen / Wuchs / Gewachsen / crescere.

Waschen / Wusch / gewaschen / lavare.

Wijders voeg hier bij.

Jagen / venari; Jug (in Subj: Jüge) / dog in Praet: Part: ge-Jaget in steê van Gejagen / gelijk ook bij Ons Jagen, Joeg, Gejaegt (oul: Gejagen).

Dus ook de Composita.

Tot N^o: 2.

Blasen / Blies / Geblasen / flare.

Braten / Briet / gebraten / assare.

Fallen / Fiell / gefallen / cadere: dus ook Be-fallen / Befiell / Befallen / obruere, occupare; dog ook wel in Praet: Part: Befallet. Wijders 't Activ: Fällen / diruere, dejicere, I. CL:.

Fangen en Fahen / Fieng / gefangen / capere, prehendere.

Halten / Hielt / gehalten / tenere.

Hauen / Hieb (in Subj: Hiebe) / ge-

[p. 668]

hauen; secare: dus verandert hier per Euphon: de U in B.

Hangen / Hieng / gehangen / (pendere, Neutr:).

Dog Hengen / (suspendere, Act:) in Imperf: Hengete (of Hieng) / en in Praet: Part: Gehänget (of Gehangen) / volgens Bödiker.

Lassen / Liesz / gelassen / sinere.

Lauffen / Lieff / gelaussen / currere.

Rahten / Riet / gerahten / consilium dare; dus ook er-Rahten / divinare.

Salken (sale condire, gesalken (salsus).

Schlafen / Schlief / geschlafen / dormire: dog Schläfern / I. CL:.

Dus ook de verdere Composita.

Tot N^o: 3.

Heischen / Hiesch / geheischen / petere. Dog ook in Praet: Part: ge-Heischet / volgens Bödiker.

Heissen / Hiesz / geheissen / mandare.

ver-Heissen / ver-Hiesz / ver-Heissen / promittere.

Ruffen / Rieff / geruffen (dog ook geruffet / volgens Bödiker), vociferari.

Stossen / Stiesz / gestossen / trudere.

Dus ook de verdere Composita.

Tot N^o: 4.

Essen / asz / ge-gessen / edere; dus is 'er de G ook tusschen in geraekt, als bij ons Eten, at, Ge-geten. Dog Etzen / ätzen / escam praebere; & Etzen / rodere, zijn van de I. CL:.

Fressen / Frasz / ge-Fressen / vorare. Dog Fretzen / ab-Fretzen / depascere, carpere, I. CL:.

Geben / Gab / ge-Geben / dare.

Ge-nesen / Ge-nas / Ge-nesen / revalescere.

Ge-schehen / Geschah / ge-schehen; accidere, fieri.

Gessen / zie in ver-Gessen.

Lesen / Las / ge-Lesen / legere.

Messen / Masz / ge-Messen / mensurare.

Nesen / zie in ge-Nesen.

Schehen / zie in ge-Schehen.

Sehen / Sah / ge-Sehen / videre.

Treten of Tretten / Trat (of Tratt) / getreten (of getretten) / incedere.

Ver-gessen / Ver-gasz / Ver-gessen / oblivisci.

Dus ook de verdere Composita.