Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Eerste deel

[p. 634]

XXIII. Hoofddeel.
Van den Tweeden Rang der A-Saxische Werkwoorden.

TOt deze Classis betrek ik die ONGELYKVLOEYENDE VERBA, welke niet alleenlijk in 't Praeter: Indic:, maer ook in 't Praeter: Partic: van Wortelklinker veranderen, en dat elk op eene bijzondere wijze; hebbende mitsgaders, beneffens die van de volgende Classis, in Praet: Partic: de Terminatie EN / dog niet ED of OD / gelijk bij de I. Classis.

I. De Regelmaet van de Vocael-wisseling is.

in Infinit:	in Praet: Ind:	in Praet: Part:.
N^o: 1. de EO & U (of ook wel IO / of Y) op geen Consonant stuitende; waer voor bij Ons de IE of UI gevonden word.	op {EA (of ook wel O in Sing: dog U in Plur:.}	op de O (of ook wel U).
als, Beodan / jubere.....	Ic Bead / we Budun...	Boden / Buden / Geboden.
Lucan / claudere.....	Ic Leac / we Lucun....	Locen / Lucen / Gelocen.
N^o: 2. de Korte I (ook wel E of Y) voor N of M.}	op {A (of ook wel O) in Sing: dog U in Plur:.}	op de U (of ook wel O).
als, Bindan / ligare, nectere..	Ic Band / we Bundun.	Bunden / Gebunden.
N^o: 3. de Korte E (waer voor te mets ook I of Y.).}	op {A (ook wel EA / EO of IE) in Sing: dog. U in Plur:.}	op O (of ook wel U).
als, Swelgan / vorare....	Ic Swalg / we Swulgun.	Swolgen / Geswolgen.
N^o: 4. de EO (of E / of Y) op de Consonant R stuitende, waer voor bij ons de Korte scherpe é, komt.}	op {EA of AE / EO of Y in Sing: dog U in Plur:.}	op O (of ook wel U).
als {Weorthan / fieri. {Weorpan / projicere.	Ic Wearth / we Wurthun. Ic Wearp / we Wurpun.	Worthen / geworthen. Worpen / geworpen.

[p. 635]

N^o: 5. de Lange E (waer voor te mets ook AE of I).}	op {AE (ook wel A) in Sing: & Plur:.}	op O (ook wel U).
als, Brecan / rumpere.....	Ic Braec of Brac / &c.	Brocen / gebrocen.

NB.

De Voorbeelden van de 2. Pers: Sing: van 't Praet: Indic: zijn 'er zeer schaers, egter kan ik niet anders vermerken, uit de weinigen die ik ontmoet heb, of die 2. Pers: word bij die van N^o: 1, 2, 3, en 4. mede op U / genomen, namelijk even als bij den Plural:, als thu Budest / jubebas, &c.
Voorts is ook hier, gelijk in 't Frank-Duitsch, de Accent-Vocael in Sing: & Plur: van 't Praet: Subj: eveneens en altoos dezelfde als die zig in den Plur: van 't Praet: Indicat: vertoont; als, Ic Bude / juberem, enz:.

II. De Regelmaet der Terminatien is,

Bij 't Praes: & Fut: Indic: & Subj:, en bij den Infinit:, agter 't onveranderde Worteldeel, even als bij de Verba van de I. CL: op AN.

Bij 't Praeter: Imperf: &c.

Agter ieders veranderde Worteldeel.

Indicat:	Subjunct:.
Sing: 1. Niets. 2. EST: 3. Niets.	Sing: 1, 2 & 3, Pers: E.
Plur: 1, 2, 3, ON of UN.	Plur: 1, 2 & 3. Pers: ON.
als, Ic / & he Band / thu Bundest. We / ge / & hig Bundun.	als, Ic / thu / & he Bunbe. We / ge / & hig Bundun.

Imperat: 2. Pers:	{Sing: Niets, als, Bind. {Plur: ATH als, Bindath.
Partic:	{Praes: ENDE / als, Bindende. {Praet: EN / als, Bunden / gebunden.

Deze Regelmaet der Terminatien dient ook voor de volgende Classis.

NB.

De A-Saxische C / al komt ze voor E of I / moet uitgesproken worden als K.
Die genen, welken ik opgeteekent heb, als tot deze II. CL: behoorende, zijn de volgenden.

[p. 636]

Tot N^o: 1. op of EO of IO of Y.

Beodan / jubere, mandare, Bead / geboden. Eng: to Bid / Bad / & Bidden (of Bidd).

a-Breotan / torpescere.

a-Breothan / deficere.

Beogan / Bugan / flectere.

Ceosan / Ceoran / eligere; dog ook wel in Praet: Part: Ceosed. Eng: to Choose / Chose / Chosen (& Choosed).

Cleofan / Clifan / adhaerere, findere, dog ook Cleofian / findere, als van de I. CL: Eng: to Cleave / Clove (of Clave) / Cloven (of Cleaved).

Creopan / Crypan / repere, Eng: to Creep / in Praet: Part: Crept.

a-Dreogan / ducere, transigere pati.

Dreopan / Driopan / Drypan / stillare, distillare.

Fleogan / contr: Fleon / volare; & fugere. Eng: to Fly / Flew / Flown (of Flyen).

Fleothan / contr: Fleon / fugere; Eng: to Flie / Fled.

Fleotan / fluctuare.

Freosan / Freoran / Frysan / gelare.

Geotan / fundere, effundere.

Greosan / Gryfan / Greoran / Gryran / horrere.

Hreoran / Hreosan / & Geosan / ruere, irruere.

Leogan / mentiri; Eng: to Lie / mentiri, Lied / mentitus.

Leosan / Leoran / perdere, transire, dog ook ge-Leoran / transire, obire: als van de I. CL: Eng: to Lose / perdere, Lost / perditus.

Niotan / frui.

Reocan / Rycan / exhalare, suffire.

Sceofan / Scufan / agere, protrudere.

Sceotan / Scutan / sagittare, percurrere, ruere, praecipitare; Eng: to Shoot / in Praet: Shot / in Part: Shotten & Shot.

Seodan / Seothan / ebullire, coquere. Eng: to Seeth / Sod / Sodden (& Seethed).

Sweogan / praevalere, inundare, suffocare, obducere.

Teogan / contr: Teon / trahere; ducere, accusare.

Theogan / contr: Theon / proficere; in Praeter: Theah / profecit, & tr: accidit.

a-Threotan / fastidire.

Thweogan / contr: Thwean / lavare; in Praet: Thwoh / in Part: ge-Thwogen: zie ook Thwagan / III. CL: 2.

Weopan / flere, lugere; Eng: to Weep / in Praet: Part: Wept / F-TH. Wofen (flere, lugere) VI. CL:

Wreogan / Wrygan / contr: Wreon / velare tegere.

Tot N^o: 1. op U.

Brucan / frui, occupare, & ge-Brocen (occupatus).

Dufan / mergere, mergi, Deaf / Gedofen; dog Dufian / I. CL: (mergere).

Lucan / claudere.

Lutan / & Hlutan / procumbere, provolvere, inclinare,

Slupan / repere, prorepere tacitè, labi.

Sprutan / Sprytan / germinare, fruticare.

Strudan / Strydan / diripere, spoliare.

Sugan / Sucan / sugere.

[p. 637]

Voorts derzelver Composita.

Zie de Medegetuigenissen.

Gen: I. 21: IV. 16: VI. 22: VIII. 7.

Exod: XXXII. 8.

Deutr: IX. 12. 16.

Jos: XXIII. 7: & VII. 11.

Matth: I. 24: VI. 29. 31: VII. 25.

Marc: II. 12.

Luc: XXII. 41. en zo voort.

Tot N^o: 2.

Bindan / Bendan / ligare: Band / ge-Bunden. Eng: to Bind / Bound / Bounden (of Bound).

Blinnan / Cessare; F-TH. bi-Linnan (item).

Climban / Climan / scandere.

ge-Cringan / mori.

Drincan / Drencan / Dryncan / bibere; en Oferdrincan II. CL: 2. (plus aequo bibere). dog Drencean / potare, mergere; en Oferdrencean / plus aequo bibere, zijn van de I. CL: Eng: to Drink / bibere, in Praet: Drank (of Drunk) / in Praet: Partic: Drunken (of Drunk).

Findan / Fyndan / invenire: Eng:. to Find / Found / Found.

Flingan / projicere: Eng: to Fling / Flung / Flung.

Ginnan / Gynnan / inchoare, incipere; Eng: to Begin / in Praet: Began (of Begun) / in Praet: Part: Begun.

Grindan / Gryndan / molere; Eng: to Grind / Ground / Ground.

Irnan / Yrnan / currere.

Limpan / Lympan / ge-Limpan / contingere, pertinere.

Rimpan / Hrimpan / rugare.

Ringan / Hringan / sonare, tinnire. Eng: to Ring / in Praet: Rang (of Rung) / Praet: Part: Rung.

Rinnan / Rynnan / concurrere, concrescere; Eng: to Run / in Praet: Run (of Ran) / in Praet: Part: Run.

Scrincan / Screncan / arescere; Eng: to Shrink / Shrunk / Shrunk.

Sincan / mergi; dog Sencan / mergere; is van de I. CL: Eng: to Sink / Sunk / Sunk.

Singan / Syngan / canere; Eng: to Sing / Sung (of Sang) / Sung.

Slingan / torquere; Eng: to Sling / Slung / Slung.

Spinnan / nere; Eng: to Spin; in Praet: Spun (of Span) / in Praet: Part: Spun & Spinned.

Springan / exire, palpitare; Eng: to Spring / germinare, Sprung (of Sprang) / Sprung.

Stincan / exhalare, spargere, olere, olfacere, suffire. Eng: to Stink / putere, Stunk (of Stank) / Stunk. en bij ons Stinken (putere) II. CL: 3.

Stingan / pungere: Eng: to Sting / Stung / Stung.

Swimman / Swymmman / natare; Eng: to Swim / Swam / Swum & Swimmed.

Swincan / Swyncan / laborare.

Swindan / Swyndan / torpescere.

Swingan / Swengan / Swyngan / quassare, caedere, vibrare, laborare. Eng: to Swing / vibrare, Swung / Swung.

Thindan / Thundan / tumere, tumescere.

Thringan / premere.

Windan / Wyndan / plectere, torquere. Eng: to Wind / Wound / Wound.

[p. 638]

Winnan / laborare, vincere; Eng: to Win / lucrari, in Praet: Wan (of Wonne) / in Praet: Part: Wonne.

Wringan / stringere, premere; Eng: to Wring / in Praet: Wrung / en in Praet: Part: Wrung.

Voorts derzelver Composita.

Zie de Medegetuigenissen.

Gen: II. 5: X. 21: XXIV. 67: XXXI. 37: XLIII. 34.

Matth: VIII. 28: IX. 26: XIII. 46: XIV. 3: XVI. 19: XIX 25: XX. 22, 23: XXI. 20: XXIII. 4.

Marc: II. 23: XIV 23: XV. 36.

Luc: VIII. 29, 42: XII. 39. en zoo voort.

Tot N^o: 3.

Belgan / indignari, irasci, Balh (of Bealh) / Gebolgen.

Bernan / Byrnan / urere, ardere; dog Baernan / accendere, urere, I. CL:.

Blendan / Blindan / inficere, tingere, miscere.

Bregdan / Braegdan / diripere.

Cwellan / occidere.

Delfan / fodere.

Geldan / Gyldan / dependere, solvere; ed-Gyldan / remunerari.

Helpan / juvare; dog Eng: to Help / in Praet: Part: Helped.

Melcan / mulgere.

Meltan & Miltan / liquescere; bij ons Smélten, II. CL: 6.

Strengan / torquere: dog Strangan / ge-Strangan / I. CL: corroborare. Eng: to String / contorquere; Strung / contorsi, & contortus.

Swelgan / vorare.

Swellan / tumere.

Sweltan / mori, deficere, languescere.

Voorts derzelver Composita.

Zie de Medegetuigenissen.

Gen: III. 3: XXI. 16: Exod: X. 28: XXXII. 10.

Jos: VI. 22. Matth: XXV. 18.

Marc: X. 41. Joh: XVIII. 32. en zo voort.

Tot N^o: 4.

Beorgan / Bergan / cavere, protegere; Beorh (of Baerg) / Geborgen.

Beorstan / Berstan / frangere, rumpere; Baerst / Geborsten.

Ceorfan / secare.

Feohtan / Fyhtan / pugnare; Feaht / ge-Fohten. Eng: to Fight / Fought / Fought.

Hweorfan / Hwyrfan / errare, vertere, contexere.

Steorfan / Styrfan / mori, caedere, laedere.

Sweorcan / Swyrcan / obscurare; dog Sweorcian / I. CL:.

Weorpan / Wyrpan / projicere.

Weorthan / Wyrthan / Wurthan / fieri, esse.

Voorts derzelver Composita.

Zie de Medegetuigenissen.

Gen: I. 13: III. 19: VI. 2.

Exod: IV. 3, 9: XVI. 13.

[p. 639]

Levit: XXVI. 30.

Deut: IX. 17. Jos: X. 11.

Judic: XVI. 30.

Matth: II. 3: V. 18: VII. 19: VIII. 25. enz:

Tot N^o: 5.

Beran / Baer (of Bar) / Geboren / ferre, portare, & tr: pati; & a-Boran / portatus; Eng: to Bear / ferre, parere, Bare (of Bore) / Born (& Beared).

Brecan / frangere; Eng: to Break / frangere, Brake (of Broke) / en Brok/.

Bredan / extendere, auferre: dog ook Bredan / Braedan / III. CL: 3. en Gebredan / dilatare, I. CL:.

Helan / celare, tegere; dog un-Helian I. CL: prodere; & be-Helian I. CL: coöperire.

Neman / Niman / sumere, capere.

Sprecan / & Specan / loqui. Eng: to Speak / Spake (of Spoke) / Spoken.

Stelan / furari, obrepere: Eng: to Steal / furari, Stole / Stolen.

Teran / diripere, rumpere, dilaniare; Eng: to Tear / dilacerare, Tare (of Tore) / Torn.

Voorts derzelver Composita.

Zie de Medegetuigenissen.

Gen: II. 8: VI. 2: XXX. 19, 30, 31: XXXV. 19: XLIV. 8.

Exod: XXXIV. 1. Num: XI. 12. Deut: X. 2: IX. 17.

Judic: VII. 20. Jos: VII. 11.

Bij deze 5. soort schijnen mede plaets te willen hebben,

Sceran / tondere, scindere, Gescoren / tonsus; Eng: to Shear / tondere; Shore (of Share) / Shorn (& Sheared).

& Sweran / jurare; Swor / juravi; ge-Sworen / juratus; dog dit Praet: heb ik nog niet anders als met O ontmoet: Eng: to Swear / jurare, Sware (of Swore) / Sworn.

Onder 't Engelsch vind men nog één van diergelijk soort; als, to Wear / deterere, induere; in Praet: Wore (of Ware) / in Praet: Part: Worn.

Ook passen niet qualijk onder deze II. of onder de III. CL:, deze volgende vier, welken, hoewel ze van elk eenigsints verschillen, te weinig in getal zijn, om 'er veel omslag van Regels op te maken.

1.	Biddan & a-Bedan / orare; Baed / Beden (of Gebeden). Marc: XIV. 35. Luc: IX. 28, 29. Joh: XVI. 24.
2.	Liggan / Licgan & a-Legan / jacere; Laeg / Gelegen / Joh: V. 3, 6. Eng: to Ly; Lay; Layn (of Ly'n).
3.	Sittan / sedere; Saet (in Plur: Saeton) / ge-Seten / Matth: XX. 30. XXIV. 3. Marc: XIV. 62. Eng: to Sit / in Praet: Sate / in Praet: Part: Sitten & Sit.
4.	Cyman / Cuman / Coman of Cwiman / venire; Com / Cumen (of Ge-

[p. 640]

cumen. Gen: XXIX. 13. Matth: II. 1. X. 13. Eng: to Come / Came (of Come) / Come.

Wijders vertoonen de Volgenden eenige Gemeenschap met deze Classis te hebben. A-Brosden / avulsum; Browen / coctus; Briwan / coquere; under-Gropen / subactus; ge-Scropen / accommodatus; a-Slogen / locatus; ge-Thruwen / compactus. NB. Dit A-Brosden twijffel ik of niet A-brogden moet zijn, van 't A-S. Bregdan / Braegdan / II. CL: 3. (diripere); of A-Brosten / van 't A-S, Brestan / Berstan / II. CL: 4. (frangere).