Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Eerste deel

[p. 575]

Regelmaet en rangschikking
der Moeso-Gottische verba.

IX. Hoofddeel.
Van de Regelmaet der Moeso-Gottische Werkwoorden.

ALzo ik in mijn vorig-uitgegevene Werkje van De Gemeenschap tussen 't Gottisch en ons Nederduitsch wel de Rangschikking en de gantsche Conjugatien dier M-Gotthische Verba, dog niet DE REGELMAET van ijder Classis vertoont heb, zo ben ik voornemens dit bij dezen te vervullen. En, aengezien ik te voren, voornaemlijk mijn oog hebbende op die M-Gotthische Verba, welke met de Onzen meest-gelijkluidig waren, slegts die soort onder ijder Classis gebragt heb, zo zal ik nu die Lijsten met de andere Min- of Ongelijk-luidigen, die mede in 't Glossar: Gothicum van Junius te vinden zijn, vergrooten, en agter elke Classis voegen; om alzoo, niet alleen 't werk nu vollediger te maken, maer ook om te gereeder bij een te hebben alle de Verba, die tot onze voorgenomene Afleiding dienstig konnen zijn.

Van den eersten rang of classis.

De Verba van deze Classis zijn GELYKVLOEYEND, even als bij Ons, zonder verwisseling van Accent-vocael; zo dat haer REGELMAET alleen in 't Veranderen der Accent-looze Terminatien bestaet.

[p. 576]

I. Het Character dezer Verba, 't gene uit den Infinitivus, uit het Praeterit: Imperf:, en uit het Praet: Particip: gekent word, is driederlei, als

	in Infinit:		in Praeterito	in 't Praet: Partic:
N^o: 1.	jan	verwandelt	in ida	in iths.
N^o: 2.	an		aida	aiths.
N^o: 3.	on		oda	oths.

als N^o: 1.	Dailjan	Dailida	Dailiths /	dividere.
N^o: 2.	Fastan	Fastaida	Fastaiths /	jejunare, & servare.
N^o: 3.	Salbon	Salboda	Salboths,	ungere.

II. De Regelmaet van hare Uitgangen agter 't Wortel-deel in de Tijd- en Persoon-veranderingen, is deze;

Praes: & Fut: Indic:.

		1. Pers:	2. Pers:	3. Pers:.
Sing:	N^o: 1.	ja	eis	eith & jith.
	N^o: 2.	a	ais	aith.
	N^o: 3.	o	os	oth.
Plur:	N^o: 1.	jama & jam	eith	jand.
	N^o: 2.	aima	aith	and.
	N^o: 3.	oma	oth	ond.

Praeterit: Indicat:

Sing:	N^o: 1.	ida	ides	ida.
	N^o: 2.	aida	aides	aida.
	N^o: 3.	oda	odes	oda.
Plur:	N^o: 1.	idedum	ideduth	idedun.
	N^o: 2.	aidedum	aideduth	aidedun.
	N^o: 3.	odedum	odeduth	odedun.

Praes: & Fut: Subjunct:.

Sing:	N^o: 1.	jau	jais	jai
	N^o: 2.	au	ais	ai.
	N^o: 3.
Plur:	N^o: 1.	jaima	jaith	jaina.
	N^o: 2.	aima	aith	aina.
	N^o: 3.	oma

[p. 577]

Praeterit: Subjunct:.

		1. Pers:	2. Pers:	3. Pers:.
Sing:	N^o: 1.	idethjau	idedeis	idedi & idudi.
	N^o: 2.	aidethjau	aidedeis	aidedi.
	N^o: 3.	odethjau	odedeis	odedi.
Plur:	N^o: 1.	idedeima	idedeith	idedeina.
	N^o: 2.	aidedeima	aidedeith	aidedeina.
	N^o: 3.	odedeima	odedeith	odedeina.

Imperat:	2. Pers: Sing:	(N^o: 1.) ei.	(N^o: 2.) ai.	(N^o: 3.) oi.
	2. Pers: Plur:	(N^o: 1.) jaith & jith.	(N^o: 2.) aith.	(N^o: 3.) oth.
Partic:	Praes:	(N^o: 1.) jands.	(N^o: 2.) ands.	(N^o: 3.) onds.
	Praet:	(N^o: 1.) iths.	(N^o: 2.) aiths.	(N^o: 3.) oths.
	Infinit:	(N^o: 1.) jan	(N^o: 2.) an	(N^o. 3.) on.

Tot N^o: 1. behooren de volgenden.

De orde van 't A-Bee zullen we schikken na de eerste Wortel-letter, om te gerieffelijker voor de Afleiding te zijn.

A.

Agjan; timere / in-Agjan; comminari; us-Agjan / gravi timore percuti.

Arsjan / af-Airzjan / seducere.

fram-Aldrozjan / senescere.

Aljan / saginare; Alids / saginatus.

And-bahtjan / ministrare, passende eigentlijkst bij B.

Ar-baidjan / laborare, passende eigentlijkst bij B.

Arjan / arare.

Armian / ga-Armian / misereri; niet Arman / gelijk Junius zet, want het Praeterit: is ga-armida / Marc: V. 19.

fik at-Augjan / apparere, se ostendere.

Audagjan / beatum dicere; van Audags / beatus.

B.

Balwjan / Torquere.

Bandwjan / ga-Bandwjan / annuere, significare.

Banwjan / indicare.

us-Baujan / everrere.

Blauthjan / irritum reddere.

ga-Bleithjan / misereri.

Blindjan / ga-Blindjan / excaecare.

Botjan / prodesse; & ga-Botjan I. CL. restituere.

in-Brannjan / ardere.

D.

Daddjan / lactare.

Dailjan / ga-Dailjan / dividere.

ga-Daubjan / indurare.

af-Daujan / vexare, us-Daujan / decertare.

Daupjan / baptizare.

ga-Dauthjan / af-Dauthjan / occidere.

Diupjan / ga-Diupjan / profundè effodere.

Domjan / justificare, ga-Domjan / condemnare, justificare.

[p. 578]

Draibjan / vexare.

Draggkjan / ga-Draggkjan (lees Drankjan / gadrankjan) potum dare.

Drausjan / ga-Drausjan / af-Drausjan / ex alto deorsum praecipitare, deturbare.

Drobjan / turbare; in passivo ga-Drobnon / in-Drobnon / animo turbari.

F.

Fulla-Fahjan / satisfacere.

ga-Fahrjan / consummare, in Praet: Part: ga-Fahrids. A-Sax: a-Foegrod / ge-foegrod / ornatus, perpolitus.

wai-Fairhwjan (ejulare), met misbaer krijten, als de gehuerde Rouwklagers der Ouden; komt van Wai / voe! bij ons Wee, en Fairhwus / mundus, als of 't ware Al de wereld samen roepen. Dus word, met deze bewoording het mis-gebaer der Weenenden bij 't gestorvene Dogtertje Marc: V. 38. niet onaerdiglijk afgeschildert.

Farjan / remigare, & at-Farjan / enavigare.

Fodjan / pascere.

Frambjan / praestare.

Fuljan / ga-Fuljan / implere.

G.

us-Gaisjan / Extra se positum esse, insanire.

Ga-Gamainjan / coinquinare, prophanum reddere, bij ons Algemeen maken, Ontheiligen.

Gaumjan / videre, observare.

Goljan / salutare, Y sl: Jol / saturnalia, A-S. Gehul / Geol / Natalis Domini, d: i: de Blijde dag: bij ons ook, Jolyd, festivus, en in 't Fransch Joli, (laetus, festivus).

H.

ga-Haftjan / Adhaerere.

at-Haihjan Hatja du fiskon / laxare retia in capturam; A-S, hagjan / aggredi.

Hailjan / ga-hailjan / sanare.

Hatjan / odisse.

Haurnjan / tuba canere.

Hausjan / ga-Hausjan / audire: and-Hausjan / exaudire, uf-Hausjan / obedire.

Hasjan / laudare.

Hleibjan / suscipere; recreare.

Hnaigjan / ga-Hnaigjan / & Hnaiwjan / ga-Hnaiwjan / humiliare, declinare, reclinare.

Hrainjan / ga-Hrainjan / mundare, purgare.

Hramjan / us-Hramjan / suspendere, crucifigere.

Hrisjan / af-Hrisjan / uf-Hrisjan / excutere.

Hropjan / clamare.

Hrukjan / cantare instar galli.

Hugjan / ha-Hugjan / cogitare, putare.

Huljan / ga-Huljan /tegere, & and-Hul an / detegere.

Hunjan / confidere.

Huggrjan / esurire, lees Hungrjan.

Huzdjan / thesaurizare; van Huzd / thesaurus.

Hw. zie bij Q.

I.

Ibnjan / ga-Ibnjan, AEquare.

K.

Kannjan / ga-Kannjan / Notum facere.

Kaupatjan / colaphos ingerere, Angl: to Cuffe: colaphos ingerere: en Dan: Kiep / fustis.

[p. 579]

Kaurjan / gravare.

Kausjan / gustare.

Knussjan / Ad genua alicujus accedere.

Kukjan / bi-Kukjan / osculari.

Kumbjan / ana-Kumbjan Kubituns discumbere cubitis ad cibum capiendum, more Antiquorum.

ga-swi-Kunthjan / manifestare: swi & swe / palam.

L.

Lagjan / ga-Lagjan / ponere: us-Lagjan / imponere.

Laisjan / at-Laisjan / docere.

Laistjan / afar-Laistjan / sequi.

Latjan / tardare, morari; dog Letan / relinquere, is van de IV. CL:. Bij ons ook Laten, Verlaten, I. CL: tardare; dog Laten, omittere, linquere, is van onze III. CL: 2.

ga-Laubjan / credere, us-Laubjan / permittere.

Laugnjan / ga-Laugnjan / negare, & occultare.

Lauhatjan / coruscare.

Lausjan / ga-Lausjan / liberare, solvere, repetere.

Lewjan / ga-Lewjan / tradere, prodere.

Liugjan / Liuhtjan / lucere.

M.

ana-Mahtjan / Alicui aliquid per vim extorquere.

in-Maidjan / transfigurare, commutare.

ga-Malwjan / conterere, confringere.

bi-Maminjan / deridere.

Manwjan / ga-Manwjan / parare, praeparare.

Marzjan / ga-Marzjan / af-Marzjan / scandalizare.

Mathljan / loqui.

Matjan / ga-Matjan / manducare.

ga-Maudjan / suggerere.

ga-Maurgjan / breviare.

Maurthjan / occidere.

Meljan / ga-Meljan / scribere, ana-Meljan / describere.

Merjan / us-Merjan / praedicare, famare. weila-Merjan / Euangelizare. waja-Merjan / Blasphemare.

Mikiljan / ga-Mikljan / magnificare, van Mikils / magnus.

Motjan / ga-Motjan / occurrere.

glit-Munjan / splendere.

N.

Namnjan / Nominare.

ana-Nanthjan / audere, ga-Nanthjan / cessare.

Nasjan / ga-Nasjan / sanare.

Natjan / ga-Natjan / rigare.

Nauthjan / ana-Nauthjan / angariare, compellere.

at-Nehwjan / appropinquare.

P.

Plinsjan / saltare, tripudiare.

Praufetjan / Prophetizare.

Q. of HW.

af-Quapjan of af-Hwapjan (☉) / suffocare, extinguere.

Quathjan of Hwathjan (☉), spumas ore agere.

Quistjan / fra-Quistjan / us-Quistjan (U.), perdere, perire.

ga-Quotjan of ga-Hwotjan (☉), objurgare, increpare, comminari.

[p. 580]

R.

Rahnjan / ga-Rahnjan / Numerare, supputare.

ga-Raihtjan / dirigere.

ur-Raisjan / us-Raisjan / excitare, suscitare.

Rakjan / uf-Rakjan / tendere, extendere.

ur-Ranjan / oriri facere, doen opgaen.

in-Rauhtjan / fremere, infremere spiritu.

Raupjan / vellere, bij ons Roopen, Plukken.

Rignjan / pluere.

Rodjan / loqui, bi-Rodjan / murmurare.

S.

in-Sailjan / submittere, funibus ac loris dimittere; met Zeelen aflaten.

Saljan / ga-Saljan / us-Saljan / divertere, bospitari.

Saljan / solvere, praestare, sacrificare.

Sandjan / mittere.

Satjan / ga-Satjan / ponere, us-Satjan / imponere, propagare, collocare.

bi-Saulnjan / inquinari.

Sigljan / ga-Sigljan / sigillare.

ufar-Skadwjan / obumbrare.

zik Skaftjan / ga-Skaftjan / se parare.

Skathjan / ga-Skathjan / nocere.

ga-Skeirjan / elucidare, interpretari.

Skewjan / iter facere.

ga-Sleithjan / jacturam facere.

Sokjan / quaerere.

Sothjan / ga-Sothjan / saturare.

ana-Stodjan / du-Stodjan / incipere.

Stojan / & Staujan / judicare.

Strawjan / ga-Strawjan / sternere.

ga-Suljan / fundare.

Swegnjan / exultare, zie ook Swigljon / I. CL: 3. (tibiâ canere).

ga-Swogjan / uf-Swogjan / ingemiscere.

T.

Tahjan / discerpere, lacerare; & dis-Tahjan / dispergere.

Tagrjan / lachrimare, van Tagr / lachrima.

Taiknjan / ga-Taiknjan / signare.

Tamjan / ga-Tamjan / domare.

Tandjan / in-Tandjan / accendere.

Tarhjan / ga-Tarhjan / excellere; & ga-Tarhids / insignis.

Taujan / ga-Taujan / facere; & proferre, liban-Taujan / vivificare, thiuth-Taujan / benefacere.

Timrjan / ga-Timrjan / aedificare.

ga-Tulgjan / dirigere.

Tuzwerjan / haesitare, Cimbr: & Dan: Tu / M-G. Two / duo. Wijders uit het M-Gottische un-Werjan / indignari, schijnt ook Werjan / voor ons Schatten, Waerdèren, gebruikt te zijn; en dan zou Tuz-werjan / zo veel konnen beteekent hebben, als, tusschen tweën schatten, zie het volgende un-Werjan.

TH.

Thaursjan / ga-Thaursjan / siccare.

Thiuthjan / ga Thiuthjan / benefacere, van Thiuth / bonum.

Thrafstjan / ga Thrafstjan / consolari.

Thragjan / currere; bi-Thragjan / praecurrere.

W.

Wagjan / movere, agitare, concutere; ga-Wagjan / movere, motitare, en in-Wagjan / conturbare, incitare.

[p. 581]

bi-Waibjan / coangustare, amicire.

Wakjan / us Wakjan / excitare, suscitare.

Waljan / ga-Waljan / eligere.

Waltjan / magno impetu advolvere; us-Waltjan / evertere provolvendo.

Walwjan / af-Walwjan / volvere, devolvere.

Wandjan / ga-Wandjan / vertere, mutari, restituere; & us-Wandjan / averti, avertere se.

Wardjan / custodire.

fra-Wardjan / corrumpere.

Wargjan / ga-Wargjan / damnare.

Warjan / prohibere.

Warmjan / calefacere.

Wasjan / ga-Wasjan / vestire.

ubil-Waurdjan / malè loqui.

fra-Waurdjan / corrumpere, exterminare.

fair-Weitjan / injicere, sc: oculos; & id-Weitjan / exprobrare.

Wenjan / ga-Wenjan / putare, aestimare, & sperare; dog us-Wenan / sperare, I. CL: 2.

un-Werjan / indignari. Dus schijnt Werjan / dignum aestimari, beteekent te hebben, even als bij ons, Waerdèren; en dan behoort mooglijk hier toe het M-G. tus-Werjan / haesitare, als twijffelig in de keur zijnde

dis-Winthjan / dispergere, comminuere.

Weit-Wodjan / testimonium adhibere.

Wopjan / at-Wopjan / clamare, advocare; uf-Wopjan / ubuh-Wopjan / exclamare.

Wrohjan / accusare, & fra-Wrohjan / diffamare.

Tot N^o: 2.

A.

us-Agajan /sugillare.

Aistan / ga-Aistan / revereri.

B.

Bairhtan / manifestare.

ga-Batnan / proficere.

Bauan / ga-Bauan / habitare.

Blotan / cultui divino vacare. Cimbr: Blota / immolare hostias, A-S. Blotan / I. CL: sacrificare, immolare.

Bnauan / confricare; 't en ware men knauan of Hnauan moest lezen; immers, de M-Gottische B / K / en H / hebben vrij wat gelijkheid van gedaente.

D.

ga-Daban / evenire.

F.

Fastan / jejunare.

Fastan / ga-Fastan / servare.

in-Feinan I. CL: 2, en in-Feinon / I. CL: 3, Misericordia moveri.

Fijan / Fian / odio habere.

Fraisan / tentare; bij ons Vreezen, timere.

G.

Gabignan / divitiis abundare; Passiv: of Deponens, van Gabigs / dives, van Gab / Praet: Verbi Giban / III. CL: 3. dare.

Gairnan / cupere.

Gaggan (lees Gangan) ire; in Praeter: Gaggida (lees Gangida) Luc: XIX. 12. bij ons Gaen. III. CL: 5.

[p. 582]

ga-Geigan / lucrificare.

H.

Haban / habere, tenere, servare; ga-Haban / detinere, at-Haban / accedere.

ga-Hahan / suspensum teneri, in Praeter: ga-Hahaida / Luc: XIX. 48. dog Hahan / us-Hahan / suspendere, zijn van de IV. CL: 2.

Hw. zie bij W.

J.

ga-Jiukan / subjugare, vincere.

K.

Keinan / germinare, us-Keinan / I. CL: 2. en us-Keinon / I. CL: 3. enasci, exoriri.

ga-Kunnan / notum facere, cognoscere: dog Kunnan / noscere, is van de VI. CL: 2.

L.

Leihwan of Leiguan / mutuare, foenerari, of liever II. CL: 1.

Leikan / ga-Leikan / placere, Weilaga-Leikan / complacere.

Liban / vivere.

af-Lifnan / restare.

Liugan / ga-Liugan / uxorem ducere, connubio jungi.

M.

Markan / Signare.

Maurnan / curis torqueri.

Munan / cogitare, putare, in Praeter: Munaida. / Dog ook Munan / ga-Munan / meminisse, in Praet: Gamunda; dog in 't Praesens Gaman / en derhalven van de VI CL: zie ook ufar-Munnon / oblivisci I. CL: 3.

N.

ga-Nipnan / contristari.

R.

Reiran / moveri, tremere.

S.

Saurgan / & Saurjan / sollicitum esse, dolere.

Sifan / exultare.

ana-Silan / cessare, silere, 't en ware men lezen moeste Stilan / gelijk bij ons Stillen (silere).

Siponan / sectari aliquem.

Skaidan / dividere, & af-Skaidan / decedere.

Skaman / pudere.

Slawan / ga-Slawan / silere, tacere, ana-Slawan / cessare.

and-Staurran / fremere in aliquem.

ga-Staurknan / arescere.

Sweran / honorare, ga-Sweran / glorificare; un-Sweran / inhonorare; A-S, Swarian / revereri.

T.

dis-Taurnan / af-Taurnan / rumpi.

Trawan / confidere.

TH.

Thahan / ga-Thahan / tacere: ga-Thahaidedun (tacuerunt) Luc: XX. 26.

ga-Thlaihan / amplectere.

Thulan / ga-Thulan / & Thuldan / tolerare, pati.

[p. 583]

W.

Wairban of Hwairban (☉) / circumcingere.

Wakan / ga-Wakan / vigilare.

Waldan / ga-Waldan / dominari.

Weihan / ga-Weihan / sanctificare; in Praeter: ga-Weihaida / Job: X. 36.

ga-Weilan of ga-Hweilan (☉) / manere, immorari, requiescere.

us-Wenan / sperare.

Witan / revereri, & observare, in Praet: Witaida. en Witan / at-Witan / observare; custodire, tueri.

ga-Wrisquan / fructus proferre.

Tot N^o: 3.

A.

Aihtron / mendicare.

Aiwiskon / ga-Aiwiskon / indecenter tractare, absque respectu; A-S, aewisc / dedecus; & aewiscnysse / dedecus, obscoenitas, irreverentia.

Auhjon / turbare.

Awiliudon / gratias agere.

D.

Dwalmon / insanire.

F.

Faginon / gaudere, mith-Faginon congratulari.

Fiskon / piscari.

Fraujinon / ga-Fraujinon / dominari.

Frijon / amare.

G.

Gaunon / lugere.

us-Geisnon / mirari.

H.

Holon / af-Holon / defraudare:

Horinon / moechari.

us-Hulon / excavare, excidere.

Hw. zie daer van bij Q. / en bij W.

I.

Idreigon / ga-Idreigon / poenitentiam agere vel habere. Kimbr: Ydra / poenitere.

L.

Laigwon / bi-Laigwon lingere.

Lathon / ga-Lathon / invitare, convocare.

ga-Leikon / assimilare, & similem esse.

Leikinon / ga-Leikinon / curari, & curare.

Luston / concupiscere.

M.

Militon / militare.

ufar-Munnon / oblivisci; zie ook Munan / I. CL: 2.

Miton / cogitare

Q. of HW.

ga-Quiunon of ga-Hwiunon (U) / reviviscere: 't en ware men ga-Quiknon / moeste lezen.

R.

ga-Raginon / consilium dare.

Raubon / bi-Raubon / spoliare.

Reikinon / regnare.

[p. 584]

S.

Salbon / ga-Salbon / ungere.

ga-Sibjon / reconciliari.

Skauron / mundare.

bis-Skritnon / scindi.

af-Slauthnon / obstupescere.

Spillon / ga-Spillon / narrare, Euangelizare.

ga-Sungon / justificare.

ga-Supon / condire.

Swigljon / tibiâ canere, zie ook Swegnjan I. CL: 1. exultare.

Swinthnon / confortari.

TH.

Thiudanon / regnare.

ga-Thlahsnon / turbari.

W.

Wainon of Hwainon / of quainon / (U) lugere.

Warbon of Hwarbon (☉) / ire, praeterire, ambulare.

ga-Weison / visitare.

Withon / movere, quassare.

Wlaiton / circumspicere.

Wraton / ire, proficisci.

ga-Wondon / vulnerare.

Voorts de Composita van ijder soort.