D.J. Opperman

[p. 5]

VIR SUGNÈT

[p. 9]

Voorwoord

Die werk aan hierdie biografie van D.J. Opperman is begin aan die einde van Maart 1983 en die finale manuskrip is voltooi in Oktober 1985, enkele weke na die digter se dood. As gevolg van sy ernstige siekte na 'n beroerte-aanval in Junie 1981 was dit nie vir my moontlik om onderhoude met hom te voer of inligting van hom te bekom nie. Deur my persoonlike verbintenis met hom, eers as student in die sestigerjare en in die periode 1975-1981 as kollega en vriend, kon ek egter steun op ons veelvuldige gesprekke waarin hy ook heelwat dinge oor homself vertel het, al was daar nie indertyd by my die voorneme om eendag 'n biografie oor hom te skryf nie.

My persoonlike verbintenis met Opperman oor baie jare was dus vir my van onskatbare waarde tydens die skryf van hierdie boek, maar dit het my ook voor 'n probleem laat beland, naamlik hoe om my eie belewenisse met hom weer te gee. In H.B. Thom se deeglike studie D.F. Malan (Kaapstad, 1980) het dit my gehinder dat die skrywer enersyds 'n objektiewe biografie met die gebruik van voetnote en dokumentasie lewer, andersyds na die ek-persoon oorslaan en reminisserend ervarings oproep as hy oor sy eie belewenisse met Malan uitwei. Dit is 'n procédé wat aan die werk 'n hibridiese karakter gee en die boek laat aarsel tussen gedokumenteerde geskiedenis en memoires. Daarom het ek besluit om my eie belewenisse met Opperman objektief en onpersoonlik aan te bied en in gevalle waar ek self ter sprake kom, die feite in die derde persoon te stel. Dié werkwyse het die voordeel dat daar nou geen breuk in die aanbod is nie, maar dit het uit die aard van die saak daartoe gelei dat ek om redes van fatsoen my eie belewenisse met Opperman tot 'n minimum moes beperk. Ek hoop egter om by 'n latere geleentheid vollediger - en dan in die ek-vorm - te skryf oor my persoonlike kontak met Opperman.

Vir die werk aan hierdie biografie het ek die welwillende bystand gehad van die Opperman-familie wat alle dokumente vir my toeganklik gemaak het, met uitsondering van die digter se onvoltooide bundel Sonklong oor Afrika wat tans

[p. 10]

in 'n ontsluitingstadium is en nie geraadpleeg kon word nie. Ek kon egter nie onbeperk uit ongepubliseerde materiaal aanhaal nie. Baie van die ongebundelde gedigte en ander geskrifte waarna ek verwys, is stof wat in 'n eventuele Opperman-bronneboek opgeneem kan word.

Die oorgrote meerderheid van Opperman se manuskripte en dokumente word bewaar in die Manuskripte-afdeling van die Stellenbosse Universiteitsbiblioteek. Ek wil graag my dank uitspreek teenoor mevv. Doreen du Plessis en Hannetjie Botha wat my baie behulpsaam was met die opspoor van ontbrekende gegewens, fotokopieë tot my beskikking gestel het en op allerlei wyses my taak aanmerklik makliker en aangenamer gemaak het. Afgesien van dokumente in private besit het ek verder gebruik gemaak van materiaal in die Sentrale Argief van die SAUK, Johannesburg, die Suid-Afrikaanse Biblioteek, Kaapstad, die Jagger-Biblioteek aan die Universiteit van Kaapstad en die Natalse Universiteitsbiblioteek in Pietermaritzburg. Wat laasgenoemde betref, is ek dank verskuldig aan prof. C.J.M. Nienaber wat dokumente aan my bekend gestel het. My dank ook aan die personeel van al hierdie biblioteke wat my tydens die navorsing behulpsaam was.

Naas die gegewens uit dokumente het ek verder geweldig baie inligting verkry uit onderhoude met familie, vriende en kennisse van Opperman. Hier dink ek in die eerste plek aan die besonderhede wat ek uit onderhoude met mev. Marié Opperman en haar drie dogters - mev. Trienke Laurie, mev. Heila Gonin en mev. Diederi Lippstreu - ontvang het. Van die digter se broers en susters was mnre. Koos en Chris Opperman en mev. Liz Theron nog tydens my werk aan die boek in die lewe, en met hulle almal kon ek onderhoude voer. Naas die inligting van mev. Opperman was die onderhoud met mev. Liz Theron en haar man, mnr. Jannie Theron, van onskatbare waarde vir die Natalse fase in die digter se lewe. Uit die Natalse periode wil ek verder in die besonder die inligting noem wat ek van dr. P.R.T. Nel, skool- en universiteitsvriend, en prof. G.S. Nienaber, Opperman se dosent aan die Natalse Universiteitskollege, ontvang het, terwyl prof. C.J.M. Nienaber my aan talle vriende en kennisse uit dié tydvak bekend gestel en self inligting verskaf het. Uit Opperman se jare in Kaapstad was mnre. Johan Spies en Hannes van der Merwe belangrike inligtingsbronne, terwyl prof. Meyer en mev. Suna de Villiers veral oor die Stellenbosse jare en mnr. J.J. Human oor Opperman se verbintenis met Human & Rousseau inligting verskaf het. Oor sowel die Kaapstadse as Stellenbosse fase was prof. Fred en mev. Ria le Roux sleutelpersone wat my van baie materiaal voorsien het. Aan al hierdie persone is ek baie dank verskuldig.

Verder wil ek my dank betuig teenoor die volgende persone met wie ek almal onderhoude kon voer: dr. C.F. Albertyn, mev. Minnie Barnard, mnre. Hein Basson, G.L. Boonstra en R. de G. Boonstra, proff. J.L. Boshoff en Theuns Botha, mevv. Retha Brecher (Meintjes), Bettie Cornell, Sheila Cussons en

[p. 11]

Daisy de Jager, mej. Annesu de Vos, mnr. Japie de Villiers, dr. Bertie du Plessis, mnr. Flooi en mev. Doreen du Plessis, mev. Fie du Toit (Schoonees), prof. W.J. du P. Erlank, mevv. Mollie Geldenhuys, Aty Greshoff en Jeanette Grobler (Hanekom), prof. A.P. Grové, mnr. Pieter Harteveld, prof. C.J.D. Harvey, mev. Nakkie Human, mnre. Niel Joubert en Uys Krige, dr. H.E.C. Krüger, mnr. Izak le Roux, mev. Truida Louw, prof. E.J. Marais, mev. Martina Meyer, mnre. George Minnaar en Nico Myburgh, prof. P.J. Nienaber, mev. Ina Noel (Rousseau), prof. Roy Pheiffer, mev. Antoinette Pienaar, mnre. Ben Pienaar en Piet Pienaar, mev. Gertie Pieterse, prof. Edith Raidt, mnre. Leo Rautenbach en Leon Rousseau, mev. Antjie Samuels (Krog), mnr. Jan Scannell, dr. P.J. Schoeman, prof. J. du P. Scholtz, dr. Roswitha Schutte (Geggus), prof. J.P. en mev. Ria Smuts, prof. D.F. Spangenberg, prof. Lina Spies, mnr. Jan Stander, regter Fritz Steyn, mev. Elsa Steytler (Joubert), prof. Leon Strydom, mnr. Jack en mev. Retha Theron, mnre. John van Biljon en Jannie van der Merwe, mev. Bess van der Spuy, prof. Ernst van Heerden, mnre. Danie van Niekerk en Wessel van Niekerk, drs. Helize van Vuuren en Dolf van Zuydam, mnr. Frikkie van Zyl, mev. Gertjie van Zyl (van Rooyen), mnre. Kosie van Zyl en A.F. Vosloo, mev. Letsie Watermeyer, dr. Rialette Wiehahn en mnr. Frans Zwiegers. Enkele persone, soos mnre. P.J. Philander en Wium van Zyl, het navrae van my per brief beantwoord.

Met die voltooiing van die manuskrip gaan my dank uit na mev. Liz Theron wat die deel oor Natal en mev. Marié Opperman wat die hele manuskrip gelees het om die feite te kontroleer. Prof. Ernst Lindenberg en my vrou het albei die manuskrip deurgegaan en waardevolle wenke aan die hand gedoen. Om die uitgawes aan reise, verblyf, fotokopieë en kassette te help bestry, het ek finansiële hulp ontvang uit 'n navorsingstoekenning van die Senaat van die Universiteit van die Witwatersrand, Radio Suid-Afrika se Skrywersfonds en 'n ad hoc-toekenning van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing. Teenoor al hierdie instansies betuig ek my hartlike dank. Menings wat in hierdie werk uitgespreek word of gevolgtrekkings waartoe ek gekom het, is my eie en moet nie beskou word as dié van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing nie.

Johannesburg
6 Oktober 1985

J.C. Kannemeyer