De dagboeken van Wim Kan 1957-1968. De radiojaren

[p. 273]

1967

U moet mij zien als iemand die streng op dieet is en bij de buurman een roomsoes opvreet. Wim Kan laat zich dit jaar voorzichtig interviewen door de Belgische televisie en legt nog eens uit waarom hij zijn oudejaarsconference niet op de televisie zal brengen. Het wordt het jaar van Kans zo begeerde lange adempauze en terwijl hij in Zwitserland uitrust, vinden in Nederland vervroegde verkiezingen plaats. Hans van Mierlo wint in februari met zijn vijf maanden oude partij maar liefst zeven zetels. Informateur Zijlstra, die zelf geen premier meer wil worden, gaat aan het werk en na een moeizame formatie wordt in april het kabinet-De Jong geïnstalleerd. Hoe groter de zorgen van Nederland, hoe kleiner de premier. Ook het huwelijk van prinses Margriet gaat gepaard met een rookbom. De vpro krijgt voor een uitzending van ‘Hoepla’ een officiële berisping. Matrozen vegen gewelddadig de Dam schoon. Engeland mag zich door het veto van De Gaulle niet aansluiten bij de eeg. In Griekenland grijpen de kolonels de macht. Che Guevara wordt in Bolivia vermoord. De dochter van Stalin vraagt politiek asiel in Amerika en Zweden gaat rechts rijden.

Pas op 27 mei treedt Kan voor de eerste en enige keer dit jaar op. Gekleed in zijn oude kamptenue laat hij samen met de uit Amerika overgevlogen begeleider Nico Rayer voor 1800 Japanse ex-krijgsgevangenen nog eenmaal zijn natuurlijk aan de actualiteit aangepaste Birma-conference herleven. Kan benut de vrije tijd voor zover hij niet in Zwitserland of aan de Middellandse Zee vertoeft, om zijn volgende theaterprogramma ‘Hop, hop, hop’ voor te bereiden en gaat veel naar het theater om andere produkties te zien. Zo wordt hij in de Haarlemse Schouwburg totaal verrast door een nieuw onstuimig talent: Herman van Veen.

[p. 274]

Zondag 1 januari. Ochtend 9.00 uur

Eerste indruk: goed geslaagd... dacht ik, hoop ik. Samen met Ol van 22.00-23.00 uur zitten luisteren. Allebei 't zweet in de vermoeide handjes. Had zelf nog wel vrij veel aanmerkingen. Toch nog te veel hoorbare haast. ‘Jelle zal wel zien’ niet ‘log’ genoeg ingezet. Steeds neiging om te snel aan de pointes te willen komen. Ergens moet tot twee à drie keer een mooi rustpunt zitten, ook in de conference. Nooit meer zes opnamen in twee verschillende zalen (je kunt zeer moeilijk mengen). Overweeg, als ik dit alles overleef, het eens een keer ‘live’ te doen... Telefoon van Toon, die zo hartelijk en zo enthousiast feliciteerde met dit grandioze succes, dat het wel echt een heel mooi geschenk voor Ol en mij werd op de drempel. Nu is het dus Nieuwjaar. Ol slaapt nog op onze drieëneenhalve fles champagne. Vreemd idee dat het er nu ineens opzit...

Vrijdag 6 januari. Ochtend 6.30 uur

En ik zit in de keuken. Wij zijn van plan straks weg te gaan naar de Wildwal en dan zondag naar Basel en misschien nog door naar Engelberg Ringhotel. Vanaf zondag was onze kamer nog vrij. Slecht teken? Voor ons in elk geval heerlijk. Allebei, zelfs Ol, nu wel erg moe van de spanning. De uitzending heeft veel meer beroering gewekt, dacht ik, dan drie jaar geleden. Bergen kranteknipsels en zelfs weer vrij veel post. Ben alweer op vanaf 5.00 uur. Alles voor de reis geordend. Koffers ingericht. Grote vol boeken, grammofoonplaten, banden etc. Weet niet of ik er al iets mee zal gaan doen. Weet toch niets. Heb alleen een contract bij Albert Heijn voor 27 mei in Scheveningen, Birma-reünie. Nic Rayer komt er voor uit Boulder (usa) met Liesje en Lisette. Verheug me er erg op. We denken eind april weer in Holland terug te komen. Maar eerst nu de sneeuw in. Langwies - Arosa. Koffer gekocht op de Frederik Hendriklaan. Oude tijden herleefden. Het Kroontje met Cor Ruys. Daarna even naar het strand. Zware buien. Hard gelopen, heel alleen over een eenzaam, uitgestorven strand. Zalig. Plensbui. Kletsnat. In de auto met open deurtjes schoenen en sokken verwisseld. Twee vluchtende meisjes (vluchtten voor de bui). Kwamen toch van mogen we een handtekening. Binnen in het kamertje van de auto handtekening op foto's gezet. En hen daarna naar lijn negen gebracht. Erg aardige meisjes. Ze hadden de uitzending

[p. 275]

mooi gevonden. En vonden Toon (Circus) in dat rooie truitje geweldig. Wim Sonneveld niet. Daar hielden ze niet van... Zo hoor je nog us wat.

Dinsdag 17 januari. Nacht 2.00 uur. Enzian, Langwies

Aankomst Enzian lief, maar vreselijk die berg post met kranten. Werd er meteen doodzenuwachtig van. Allemaal liefbedoelde brieven van allemaal mensen met tienmaal zoveel zorgen als ik. Doe er vannacht geen oog van dicht. Knipsels (pl.m. honderdvijftig) doorgelezen. In Holland nog steeds een beetje keet over de uitzending. Meer reacties dan drie jaar geleden. Ineens voor het eerst sinds maanden weer last van mijn breuk. Pijn. Wee gevoel in rug en lies. Merk plotseling dat het steeds hier in Zwitserland is. Beneden nog wat gelegen, gelezen en geschreven. Gevoel, nu al, van ik doe niets.

Zaterdag 28 januari 18.25 uur. Beneden in Enzian

Zware sneeuwval. Al een paar dagen moe. Soms angstig moe. Föhn? Pijn links even voorbij mijn hart en tussen de schouderbladen en soms oorpijn ('s nachts) en moe. Maar verder best. Vanmorgen eindelijk weer zon. Een brood gehaald en op de slee naar postkantoor en station. Trein van 11.35 uur, waar wij ‘vroeger’ mee uit Holland kwamen, zien binnenrijden. Zeven vuurrode wagons met rijke mensen erin die ten hemel varen. Straks telefoon uit Holland. Het grammofoonplaatje ‘Jelle zal wel zien’ werd Zijlstra op de voorpagina van de Telegraaf gisteren aangeboden door een mij geheel vreemde jongeman. Zeker de tegenpartij. Maar mag dat? Verder wil Wim Sonneveld nu ineens zomer 1968 in de Stadsschouwburg Amsterdam gaan spelen, terwijl hij ons dat juist zo stellig had afgeraden (Schouwburg 's zomers een graftombe). Conversatiepunten genoeg voor telefoon.

Zondag 5 februari. Avond 19.15 uur. Beneden

Dag besteed aan veel brieven en briefkaartjes. Vanmiddag nog ruim een uur met Ol in het toverbos vol kabouters gewandeld. Omlaag gesleed. Heerlijk. Om 17.00 uur nog even de post weggebracht. De dagen vliegen voorbij. Heerlijk leven. Telefoon Holland. Meneer Van Liempt geeft me toch steeds een geprikkeld, geïrri-

[p. 276]

teerd gevoel. Ik wil voor-lo-pig niets! Dat bevalt me goed.

Zaterdag 18 maart. Middag bijna 18.00 uur. Beneden

Het sneeuwt nog steeds. Om 14.50 uur te voet naar St. Peter. Oergezellig in dichte sneeuwval. Precies daar treintje van 16.25 uur gehaald. Schaapherder met krom pijpje en wollen hond op perron in halve meter sneeuw. Hemelregie. In het rode wagonnetje, bagageafdeling, aardig meisje. Of ik geen bezwaar had dat het raam een stukje openbleef? Nee, dat had ik niet. Ze had altijd veel last van de snelle hoogteveranderingen. Waarom dan niet naar Langwies? We zagen twee reeën, halve minuut daarna nog één. Gezellig over herten en reeën zitten praten. Over de natuur die je hier nog vindt. Tenslotte uitgelegd hoe ze, als de trein op het viaduct was, de Enzian zou kunnen zien. Ik geloof dat ze echt een beetje jaloers was op zo'n châlet in de bergen met 's avonds vier herten boven je hoofd... Ik ook trouwens. Toen treintje wegreed, zag ik mezelf in dichte sneeuw de afkorting naar boven lopen. Het geluk tegemoet. Ik dacht: Die man zou ik willen zijn...

Zaterdag 1 april. Ochtend 9.10 uur. In bed

Wakker sinds 6.30 uur. Sneeuw. Sneeuw. Sneeuw. Eindeloze sneeuwval, terwijl de radio steeds spreekt van lichte sneeuwval. Overigens nog steeds oergezellig. Toch werden zojuist belangrijke besluiten genomen. Ga met Chur, Peugeot-dealer proberen te bellen over ‘Winterreifen’, anders komen we nooit weg en we mikken op morgen vertrekken. Wel jammer, maar ja, we hebben nu eenmaal die flat in Cap d'Ail. Een mens is de slaaf van zijn welvaart.

Vrijdag 7 april. Ochtend 8.20 uur. Studio nr. 70, Terrasses de Cap d'Ail

Ik zit aan ónze tafel met leuk, nieuw tafelkleed voor het raam van onze studio te schrijven. Als ik naar links kijk, zie ik de Middellandse Zee en als ik naar rechts kijk, onze nieuwe kokosmat (groen met bruin, 54 frs). Allebei haast even duur. De flat is veel en veel mooier dan hij in mijn fantasie was. Een schitterend en royaal balkon. Enorm groot. Een prachtig, ongekend mooi uitzicht. Grootste bezwaar voorlopig toch wel enorm veel lawaai. Vrachtwagens vol grond en stenen rijden af en aan, maar Pé zegt dat houdt op als de Middellandse Zee is gedempt!

[p. 277]

Zondag 9 april. Ochtend 8.30 uur

Voor het eerst in de nieuwe flat geslapen. Schitterend uitzicht op de zee. Unieke, heel aparte sfeer. Zalig schatrijk gevoel. Daar zitten we weer naast elkaar in bed alsof we hier alweer jaren wonen. Onbegrijpelijk gevoel nu ook weer dit te bezitten. De vogels zingen, beneden hoor je af en toe een auto. Beetje wind, wat woelige zee. De dag ligt voor ons. Soms denk ik het hele leven moet nog beginnen... Wie weet?

Vrijdag 28 april

Alarm. Alarm. Er is geen water! Alle kranen druppelen lusteloos. Verder ziet het weer er voor de zesde of zevende dag achter elkaar niet zo best uit. Geen zon, winderig en niet warm. Grootste bezwaar tegen de Rivièra: vol, lawaaierig, stoffig en dor. Ik denk dus niet alleen over vertrek, maar ook over verkoop!

Dinsdag 2 mei. Middag 13.30 uur. Wildwal werkkamer

Deur staat open. Prachtig bloeit een boompje. Feest! Gisteravond, om 20.15 uur dus, aangekomen. Hartelijk ontvangen door de familie Menthen. Bij hen een glas wijn en bier gedronken. Zelfs de banden van mijn fiets zijn opgepompt.

Maandag 8 mei. Kudelstaart

Praktisch de hele morgen verloren door met meneer Van Liempt over meneer Katan, mijn accountant, en onze boeken te telefoneren. Was vannacht om 3.00 uur wakker, opgestaan en tweeëneenhalf uur gewerkt aan een overzicht van de gebeurtenissen aan de hand van de Katan-Kan correspondentie. Om 5.30 uur weer naar bed. Om 6.30 uur er weer uit en samen met Ol slaperig en koud in de keuken de hele zaak, mijn nachtelijke rapport dus, doorgenomen. Onaangenaam gevoel tegenover Ol geuit. Tenslotte geheel andere wending, toen meneer Van Liempt na nogal boze uitval van mij plotseling meldde: ‘Maar meneer Kan, hoe komt u erbij dat u niets meer te ontvangen zoudt hebben? (dat had hij namelijk al twee- of driemaal in vorige gesprekken gezegd). Natuurlijk krijgt u nog geld van mij...’ Had ik dan toch nog (ineens?) veel geld te ontvangen.

[p. 278]

Woensdag 10 mei. Stoel bij werkhuisje

Krant gelezen (Van Hall afgezet), correspondentie afgedaan, gewerkt. ‘Jelle zal wel zien’ (vier verschillende versies) getimed en ontdekt dat bijna steeds (drie van de vier platen) meer dan de helft van de tekst van mij was. Met Leo nieuwe omheining van de tuin bepraat en besteld. Moet wel. Je bent vanaf de weg zeer zichtbaar. Zeer kwetsbaar daardoor.

Woensdag 17 mei. Ochtend 8.30 uur

Nic en Liesje zijn misschien daarstraks om 7.15 uur op Schiphol aangekomen. Waren er in elk geval gisteravond om 20.00 uur nog niet. Gisteravond met Ol naar Toon op tv gekeken. Zeventig minuten interview, waarvan zeker dertig minuten succesfragmenten uit oude shows. Een goede formule. Was vergeten dat ik om die fragmenten tranen gelachen heb en zonder forceren opnieuw echt, helemaal echt moest lachen. In een zaal gaat dat veel moeilijker. Ben dan, zo meen ik, gedwongen bij het eerste grapje al te lachen. Anders denkt het publiek: Wat zit die er zuur bij! Dacht vanmorgen dat je halve leven door dit soort bijgeloof wordt bestuurd. Een hek van ƒ 1500, - om je huis, in doodsangst dat al die 365 vrienden éénmaal per jaar een dagje bij je op visite komen. Niet één uurtje naar mijn eigen broer, in doodsangst dat ze zullen zeggen: Blijf nou gezellig eten en zondag komen wij dan bij jullie. En dan doe je maar niets.

Donderdag 18 mei 4.00 uur

Gejaagd, gehaast en onvoldaan gevoel. Dat maakt moe, tobberig en slapeloos. Ik zit in de keuken. Heb sinaasappelsap met spawater en een kalmeringstablet op (de eerste sinds 8 januari vertrek uit Holland) en nog kan Gijs van de zenuwe niet slapen. Vreemd. Straks om 10.00 uur komt Nic hier repeteren. Nico Rayer speciaal uit Colorado (u weet wel van die kever) overgekomen met vrouw, kind en tuchthuisorgel. De keizer van Japan was ook uitgenodigd voor de Birma-reünie, maar hij komt niet. Is zeker bang dat Wiesenthal ook komt.

[p. 279]

Zondag 28 mei. Middag 14.30 uur

Warm, drukkend. In zwembroek zit ik te schrijven in mijn huisje. Angst in het bange hart voor oorlog, catastrofe, ellende en einde van alles. Zeer zorgelijke toestand. Egypte: Wij willen Israël vernietigen. De Britse vloot in de Middellandse Zee is in staat van alarm gebracht. Een lusteloos gevoel bekruipt me.

Gisteren Birma-reünie. Een zaal vol mannen, vijfentwintig jaar geleden door een toeval aan de dood ontsnapt. En iedereen erg blij dat dat zo was en ik denken: Als je er nu prikkeldraad omheen zet, kan je je schildwachten misschien nog zelf uitkiezen... Succes? Ja, ik geloof het wel. Aan het eind in elk geval een staande ovatie. Helaas bisseerde ik (op aandringen van de zorgzame Ol). Had niet moeten bisseren, ‘Thaitje van alle dagen’ was daar te zwak voor, dan hadden ze echt de boel voor me afgebroken... het zat er helemaal in. Na afloop even met Gert van Zanten naar Oom Frans, de Meester. De Meester, Geert, Rombouts (Maatje Visser), kapitein Van der Ploeg; daar zaten ze gewoon aan een tafeltje of de bevrijding gisteren was aangekondigd.

Woensdag 31 mei. Ochtend 3.30 uur

Het begint alweer licht te worden. Vogels fluiten voorzichtig. Kan al anderhalf uur niet meer slapen. Tobben over Israël-Egypte. Hele Arabische wereld heeft zich aaneengesloten tegen Israël. Daarachter de Russen... Weinig mensen hier in Nederland maken zich zorgen geloof ik. Ik wel, voor de zoveelste keer. Veiligheidsraad is machteloos. Op televisiejournaal Egyptische verpleegstertjes en enge Arabieren: heilige oorlog, Israël vernietigen. Hysterische taferelen! Deden denken aan Berlijn 1914, Hitler 1938. Hoeveel mensen liggen er nu wakker om Israël, Amerika en Rusland... Ik heb er alweer de bange buik van vol. 't Is om te huilen. Een mensheid na al die zogenaamde vooruitgang, zó primitief, zó diep vernederend voor al je gedachten aan opnieuw beginnen, vrede, vooruitgang. Geen stap, geen centimeter zijn we nog verder gekomen in al die jaren. Had zaterdag op die reünie ook steeds het gevoel: Als we dat toch eens hadden geweten, dat er zo totaal niets van de naoorlogse wereld terecht zou komen. Die dreiging, altijd en altijd weer die verschrikkelijke dreiging, met dat ene woord: oorlog.

[p. 280]

Vrijdag 2 juni. Ochtend 5.30 uur

Twintig jaar lang informeerden journalisten altijd over Birma, Siam, hoe was het daar nou? Hoe ging dat optreden? Hoe reageerden uw lotgenoten op uw liedjes en grapjes. Toen kwam de Birmareünie en mijn optreden van vijftig minuten en tot op heden heb ik in pl.m. tien kranten pl.m. één zinnetje daarover gelezen... Noch de ovatie aan het slot, noch de ontroering bij het begin heeft men ergens in een blad ook maar met drie zinnetjes beschreven.

Vandaag beetje afscheid nemen... voor een paar maanden... van meneer Van Liempt, meneer Katan, een laatste zangles en dan maar naar het lieve Langwies.

Zondag 4 juni. Middag 14.15 uur. Werkhuisje Kudelstaart

Uitzonderlijk wonderlijk down! Kan me er niet overheen zetten. Besloten dan maar om ongeveer 4.30 uur weg te rijden. Naar Gulpen. 'k Weet niet. Op weg naar Langwies en/of Cap d'Ail. 'k Weet niet. Een gevoel van ik zie het hier nooit meer terug... Een onbestemd wanhoopsgevoel. Van er gaat iets gebeuren tot ik sterf, wij sterven. Geloof dit nog nooit zo sterk te hebben beleefd als ineens de laatste vierentwintig uur. Was net even iets opgeveerd, maar zie er totaal niets meer in. Las daarnet mijn dagboek in de Cubadagen, ook geen stralend baasje, maar het hielp niet toen ik las dat ik me ook toen onvoorstelbaar zorgen had gemaakt. Als ik door de prachtige tuin loop denk ik: Wat wil je nou? Waarom loop je hier weg? Een paradijs op aarde en je ziel neem je overal mee, die zwarte sombere ziel. Er is het gevoel nu ineens weer dat ik het foute gekozen heb, maar Ol zei nog net een half uur geleden dat we nu moesten gaan. 't Is hier net zo mooi. Ieder huisje, elk hoekje is door Ol precies in één maand tijd tot iets heel liefs gemaakt, liefdeshoekjes en nou gaan we weer. Waarom? Waarheen?

Dinsdag 6 juni 6.45 uur. Col de la Schluocht, Hotel Chalet, kamer 3

De oorlog tussen Israël en de Arabische staten is gistermorgen om ongeveer 9.00 uur begonnen. Hoorde het in de auto tussen Gulpen en De Plank. Dacht dat m'n hart stilstond van schrik en narigheid. Elk uur de radio aangezet en elk uur alle ellende beluisterd. ‘Overwinningen’ van beide partijen. Israël had honderdzeventien vlieg-

[p. 281]

tuigen onklaar gemaakt. Egypte en Syrië hebben honderd vliegtuigen van de Israëli's neergeschoten. Herinneringen aan de slechtste dagen van het menselijk bestaan. Om 18.00 uur waren we in Gran Mer. Probeerden op een groot parkeerterrein nog iets op te vangen. Tevergeefs. Reden toen naar de Col de la Schluocht, waar het nieuws om 19.00 uur nog vrij duidelijk doorkwam. Amerika blijft neutraal. Engeland blijft neutraal. Rusland zal de Arabische landen technisch blijven steunen zolang de andere westerse mogendheden Israël niet militair te hulp komen. En dan mogen we nog even leven... Had hem na een halve liter witte landwijn eigenlijk al om en tolde om 21.30 uur in bed. Ben nu een half uur wakker. 't Is bijna 7.00 uur. Ga direct proberen nieuwsberichten op te vangen.

Vrijdag 9 juni. Ochtend 8.25 uur. Te bed in Enzian, Langwies

Sneeuw! Vanmorgen om 5.00 uur wakker geworden met zware sneeuwval. Kachel aangedaan (Groenjan Satenius). Gezellig. Tevreden gevoel. Vanmorgen om 6.15 uur radiootje aan m'n oor. Het conflict in het Midden-Oosten heeft een dramatische wending genomen. Dacht alweer dat m'n hart stilstond, maar Egypte en Syrië hebben toegestemd in een wapenstilstand. Legers en luchtmachten schijnen totaal verslagen! Overal wordt echter nog gevochten. Toestand uiterst verward. Zou er dan toch sprake zijn van ‘vrede’? Een gunstige vrede? Alles is haast niet te geloven. Enorme overwinning van Israël. Eindelijk wint dan eens die partij waar mijn sympathie bij woont.

Donderdag 15 juni. Ochtend 8.30 uur. Enzian, Langwies

Gaan nu hier een voedselvoorraad aanleggen voor twee personen voor twee à drie maanden. Gisteren veel gelezen, zang gedaan en tenslotte om 17.30 uur nog één uur alleen in stortregen boven gewandeld. 't Is moeilijk om zomaar zonder stok achter de deur echt tot werken te komen. Toch wel ideetjes, maar veel gestoord door vriendelijke lieden die vragen: Ik stoor u toch niet? Fijn, dat draaihuisje in Kudelstaart.

Zondag 18 juni. Ochtend 8.45 uur

De witte, niet eeuwige, maar toch mooie sneeuwbergen, donkere mysterieuze bossen vol wild, sappige, groene alpenweiden, ruisende

[p. 282]

rivier beneden. De stille autoweg, het stoere châlet, de huisjes van Litzi in de verte en af en toe het rode treintje door het lieve landschap. Een stil, klein wonder op deze totaal verpeste wereld.

Zondag 25 juni. Ochtend 8.30 uur. Cap d'Ail

Ol breit in bed. Blauwe lakens, blauwe lucht en blauwe Middellandse Zee... Lawaai, dat wel, maar sfeer vooral gisteravond toch wel weer uniek. Ik zit tot nu toe in dit dagboek te plakken. Johnson en Kosygin gisteren vijf uur met elkaar gesproken. Vandaag wordt het gesprek voortgezet. Zou er dan toch...? Ik durf het haast niet te hopen. Hier zakte in elk geval mijn pessimisme eigenlijk een beetje weg. Gisteravond om 17.00 uur met Ol op Plage Mala. Zeker vijfentwintig minuten heel ver in zee gezwommen. Ol, in 't groen, alleen op't strand. Prachtig gezicht.

Vrijdag 21 juli. Ochtend 7.00 uur. Enzian zitkamer

In Maran één bier op terras in de zon onder parasol. Hollandse ober: Speelt u momenteel niet? Nee. In September ook niet? Nee, we stoppen eens even een jaartje. De ober: Wat u gelijk hebt, het publiek wil ook wel us wat anders... (vlerk!).

Donderdag 10 augustus. Ochtend 8.00 uur. Langwies

Nog te bed met koffie, kranten, dagboeken en Ol. Regen, mist en nevel. Ol bijna in paniek: kijk nou eens. En toen galoppeerden er vier reeën van boven rechts naar beneden links en weer naar boven, dwars door de Sluocht. Twee grote, een middelgrote en een heel lief kleintje. Bij het hek vlakbij ons huis bleven ze nog even aarzelend staan. Toen namen ze een grote sprong en holden het bos in. Een belevenis.

Eindelijk nu eens ‘Bericht aan de rattenkoning’ van Harry Mulisch liggen lezen. Sinds januari had ik dat steeds overal bij me en viel er overal mee in slaap. Nu ben ik over de helft. Interesseert me toch wel erg. Een nieuwe visie op provorellen, republiek of monarchie. Af en toe mij wat te flink, wat te veel ‘ik en mijn knokploeg’-achtig, maar wel de moeite waard. Neem me voor vanaf nu weer meer te gaan lezen.

[p. 283]

Woensdag 23 augustus 7.45 uur. Langwies

Lot schreef mij: Volgens het erfrecht heb ik (Wim) maar vier volle neven, de veertien anderen zijn volle neven van Corry, maar niet van jou, Wim. Daarop schreef ik (bijna): Corry is blij dat ze nu weet dat Jan, Wim en Wout geen volle neven van haar zijn. Spaart veel ‘werk’ uit. Hoeft ze dus niet meer voor hen naar prof. Berghoef (architectuur studie Wim), Piet te Nuyl (televisiebanen Jan en Wim), Posthotel Arosa (hotelopleiding Jan) en straks weer voor Wim en z'n band naar Willem Duys. Zo gaan die dingen.

Zaterdag 16 september 14.20 uur. Keuken Kudelstaart

't Is weer zover! We zijn weer ‘thuis’ en meteen zit ik hier nu alweer voor de tweede maal midden in de nacht. Niet te tobben, dat komt pas later, maar gewoon ik kan weer niet slapen. Thuiskomen, na drieëneenhalve maand vakantie, is moeilijker dan u denkt.

Dinsdag 26 september

Van 9.30-13.30 uur gesprek opgenomen voor de Belgische televisie in de studio van Bob Kommer in Den Haag. Heer Gyles en ik over het cabaret in Vlaanderen. Om 19.30 uur pas thuis, warm, bezweet, moe. Tropische temperaturen in de studio. Zaterdag gaan we de grove werkkopie van het brt-vraaggesprek bekijken, daarna eten met meneer Van Liempt en Ru van Veen. Ik zou nooit voor radio of televisie roepen Johnson moordenaar. Ten eerste omdat ik weet dat dat niet mag. En ten tweede omdat... dat schiet me nu niet zo gauw te binnen.

Woensdag 4 oktober. Ochtend 12.20 uur. Werkhuisje Kudelstaart

Donkere, dreigende zuidwesterstormberichten. Ik kijk op de plas die in beweging begint te komen. Gisteren Sant hier vanaf 10.00-12.00 uur. Zag er fantastisch uit. Heel apart en bijzonder. Zeer kort geknipt. Aantrekkelijk, maar in de conversatie met een soort Chinese Muur nog steeds om haar heen. Moeilijk er door te breken. Ik nog van 11.15-12.00 uur met haar gepraat, beter gezegd tegen haar gepraat. Zij met grote, oplettende ogen en weinig antwoord. Wilde december pas beslissen voor een eventueel engagement.

[p. 284]

Donderdag 5 oktober. Middag 14.50 uur

Vanmorgen met René Frank gesproken over het nieuwe seizoen. Hij wil, geloof ik, erg graag. Zou het erg leuk vinden als Sant er bijkwam. Zijn ook echt wel mensen voor elkaar. Door dit gesprek heen avro's radiojournaal (via meneer Van Liempt), die morgenochtend na het nieuws van 8.00 uur een interview willen hebben met mij hoe dat nu zit met dat ‘optreden’ voor de brt dat niet in Nederland mag worden uitgezonden.

Vrijdag 6 oktober

Om 7.30 uur al naar draaihuisje. Opnameapparaat op scherp gezet. 8.20 uur avro's radiojournaal, interview Herman Emmink-Wim Kan. 's Avonds met Ol naar meneer Van Liempt in Den Haag van 20.10-21.30 uur. Bij ‘mensen’ boven een café de brt-uitzending gezien.

Maandag 9 oktober 18.40 uur

Ga nu om 19.00 uur met Ol samen ‘Hoepla’ zien. Voor de tweede maal loopt er een bloot meisje over het scherm. Aaah. De vpro heen en weer geslingerd tussen hoop en vlees. Ik ben bang dat het hoe langer hoe moeilijker wordt de kijker te kwetsen.

Zondag 15 oktober. Ochtend pl.m. 10.00 uur

Gisteravond zwaar de pé in toen het Parool nog mijn Witte-Bedjes-stukje niet had geplaatst. Alle actualiteiten daarin zijn maandag ouwe koek geworden. De actuele conferences kunnen alleen inhaken op algemeen bekende, actuele gebeurtenissen en na drie dagen zijn die gebeurtenissen weer weggezakt in het moeras van de vergetelheid. Schreef Han Knap een (lieve) boze brief om het nu maar te annuleren. Beloofde na 31 oktober, de start van de actie, een nieuw stukje met nieuwe actualiteiten te schrijven.

Vrijdag 27 oktober

Amsterdam? Vreselijk. Dat is geen stad, dat is een stenen nachtmerrie. Om 17.45 uur gesprek met Jaap van de Merwe. Goeiig, maar zinloos. Deed stukje uit z'n conferences (met Schmelzer veeg ik de vloer aan). Boe. Boe. Boe. Alles wat je tegen hem zegt, is totale onzin. Hij zal het vak nooit opgeven en nooit leren. Dan zie ik nog

[p. 285]

meer, minder weinig, in Seth die nu druk bezig is zich geheel over het paard van Ome Loeks te laten tillen. De manier waarop Seth als er applaus is wijst op zijn orkest, is van vijftig jaar geleden en langer. Zo wees Caesar op zijn soldaten, denk ik, als ze bij hun terugkeer in Rome werden toegejuicht.

Donderdag 2 november. Ochtend 6.00 uur

Zit met m'n voeten op de radiator; gezicht op de nog stille morgenblauwe plas. Troostgevend uitzicht. Gedeprimeerd door voorstelling van gisteravond. Een programma soms vol leuke ideeën die verknoeid werden vooral door de leider, Jaap van de Merwe. Het wordt nooit wat, want vakmanschap is meesterschap en dat ontbreekt. En het ergste bij deze mensen is, geldt ook voor Seth, ze weten niet, voelen niet, merken niet dat ze hun vak nog niet kennen. En Seth, én Jaap van de Merwe moeten eerst leren staan, dan leren lopen en dan leren hoe je armen en handen moet bewegen. Maar wie leert ze dat? En wanneer? En waar?

Vrijdag 3 november 16.20 uur

Van 12.30-15.30 uur bezoek van Wim Sonneveld. Erg leuk gepraat. Vertelde dat Seth nu in Amsterdam met een vriend gaat wonen. Dit alles zou hij (Seth) ronduit met Wim Sonneveld hebben besproken... Monden vielen open van stomme verbazing. Geloof er eigenlijk niets van.

Zondag 12 november

‘Van de brug af gezien’. Paul Steenbergen en Ko van Dijk in een prachtige toneelavond. Bob van Leersum ontving ons in de Koninklijke Schouwburg. Frontloge. Koffie in de pauze. Als Juliana en Bernhard ontvangen. Heerlijke avond gehad. De mysterieuze kunst van het toneelspelen. Er gebeurt iets, zonder dat je kunt zien wát er gebeurt. Na veertig jaar bezig te zijn geweest met dit mysterie, kan ik het nog steeds niet onder woorden brengen.

Woensdag 29 november. Ochtend 5.25 uur

‘Hadimassa’ gezien. Beetje verschil van mening daarover met Ol, die last had van een koppige beaujolais. Ik vond het wel leuk, Ol niet en ik moest dan steeds zeggen wat ik er dan leuk in vond. Nasser

[p. 286]

praat weer oorlogszuchtig in Cairo. Turkije en Griekenland bijna in oorlog over Cyprus. Bulderbaan van Schiphol geopend. Nog niets gehoord.

Dinsdag 30 november

In Haarlem naar de musical ‘De Stunt’ geweest. Vooral na de pauze toch wel erg leuk. Heb nu al zin om het nog eens te gaan zien, vooral omdat de tekst vaak moeilijk was te verstaan. Veel charme van de jeugd, veel onnodige plot en erg veel leuke ideeën.

Zondag 3 december 8.30 uur

Gisteren 19.15 uur met meneer Van Liempt naar Stadsschouwburg Haarlem en voor de tweede maal ‘De Stunt’ gezien. Hoewel ik op constructie, dialogen en karakters een zee van aan- en opmerkingen heb, vond ik het ook de tweede keer weer boeiend. Een kleurige, nieuwe, inspirerende avond. Toch een voorstelling waarvan iets uitgaat.

Donderdag 12 december 17.55 uur

Ru viel ons mee. Zag er vermagerd uit, maar niet echt down. Er werd (tenslotte) vrij veel gelachen. Twee titels voor nieuwe programma en proloog-idee. Handtekeningen moeten zetten op de arm van een leuke verpleegster. Eén week arm niet wassen! Financiële steun aangeboden (Ru krijgt nog composities van ouwejaar).

Donderdag 14 december

9.00-9.35 uur telefoon Joop Koopman, vara, of ik 31 december in programma van Henk Elsink één liedje over oudejaar zou willen zingen. Neen, zei ik, maar bood Henk het nieuwe liedje ‘De nieuwe kalenders’ aan, die ik zelf voor de Wereldomroep hoop en denk te doen. Samen repeteren we dan met Harry Bannink op 22 december twee uur in de vara-studio.

9.40 uur telefoon meneer Van Liempt.

10.10-11.47 uur telefoon prof. L. de Jong. Uitnodiging aanvaard om 5 februari op Soestdijk te komen praten met Beatrix en Claus naar aanleiding van ‘De Bezetting’, de tv-serie die Beatrix en Claus nu geheel voor zich alleen laten afdraaien met levende getuigen van die jaren. Nu zijn Corry en ik hiervoor uitgenodigd en er mag, nee

[p. 287]

er moet zelfs, gezegd worden dat wij niet ingenomen zijn (waren) met het bezoek dat Beatrix gebracht heeft aan de keizer van Japan. We mogen, nee moeten, openhartig praten heeft de prof. gezegd. We zullen zien.

Zaterdag 16 december 23.20 uur

Zit met Ol voor 't open haardvuur. Witte, lichtmousserende wijn, kaviaar, ansjovis, kaas en bier en cognac. Ach, als een mens tot in de eeuwigheid zo mocht blijven zitten.

Vanavond naar Herman van Veen in Stadsschouwburg Haarlem geweest. Heb een mooie inspirerende avond gehad. Hij doet vaak denken aan Toon, zelden aan mij, nooit aan Wim Sonneveld. Uitzonderlijk toneeltalent, waarvan je af en toe denkt: Als ie maar niet al te vlug ergens is. Neemt grote pauzes en grote sprongen. Die laatste beheerst hij meer dan de eerste! Schitterende plastiek. Prachtige stem. Bijzondere mimiek. Floortje Klomp zong twee à drie liedjes. Dat interesseerde me niet. Gewoon zo'n tienermeisje. Maar Herman van Veen is iets nieuws. Grote spanning, warm, hartelijk, vooral tegen het slot. Speelde viool, schuiftrompet, floot en zong (prachtig, maar hard). Geloof wel een grote toekomst. Staan voor hem over vijf jaar in de rij. Bezwaren: te weinig afwisseling, te vaak in te kort tijdsbestek hetzelfde, soms precies hetzelfde. Weinig conferences. Grote stiltes riepen spanningen op die niet altijd voldoende tot ontlading kwamen. Hoogtepunten: ‘Schuintamboers’ en ‘Waar blijft de tijd’. Ovaties aan het slot. Slecht bezet (nog?), maar hoofdzakelijk een zeer jeugdig publiek. Vaak dacht ik: Ik wilde dat ik dit allemaal kon en als ik het kon, dat ik het allemaal zou durven.

Maandag 18 december

Thuis. Half uur lunch. Ol had met Sant gekletst. Gaat nog niet zo goed met Ru. In bed. Een ziekenomroepmeneer (Purmerendse Radio Omroep) belt. Op verzoek van Sant met Kerstmis Ru via die omroep toespreken. Weer een half uur naar z'n moer, maar Ol zegt terecht: Je wilt toch zo graag iets voor hem doen.

[p. 288]

Vrijdag 22 december

Koffie, krant, post. Gesprekken met mijn compagnon (mevrouw Kan). Om 11.30 uur naar het werkhuisje. Geprobeerd wat te werken. Nieuwe programma schrijven, liedjes maken. Helemaal niet moeilijk. De woorden liggen klaar, nu moet je ze alleen nog maar in de juiste volgorde zetten.

Zaterdag 23 december. Ochtend 6.40 uur. In de keuken

Buiten loeit de storm. Vanaf 4.30 uur klaarwakker. Druk, druk, druk door het hoofd. Gevoel van's morgens vroeg tot's avonds laat van ‘dit haal ik niet’, van alles komt niets terecht. Overal en steeds het gevoel van ‘te veel’. Te veel post, te veel vrienden (bekenden), te veel invitaties (hé, we zien jullie nooit), te veel cadeaus, kalenders, hartelijkheid. Of je voortdurend op sterven ligt en iedereen nog één keer wil laten zien hoeveel ze van je houden. Gevoel van te veel bezit. Als ik ons huis binnenkom of een kast opendoe... te veel. De fototoestellen, de kalenders, de vriendelijkheid rolt de kasten uit. Achter m'n schaduw aan. Zodra we eindelijk naar dát theater en dát stuk gaan kijken, wat we al zo lang geleden beloofden, zien we direct een nieuw figuur, een andere vriend uit lang vervlogen tijden die zegt: We zien jullie nooit, kom nou eens naar ons kijken. En in plaats van de schaduw in te halen, loop ik dan nog weer meer achter dan vóór 't bezoek aan het theater. Daardoorheen lopen dan de telefonen, variërend van leuke mensen, zielige, zakelijke, huiselijke gesprekken. Gisteren zo totaal aan het eind van alle nooit-geleerde Latijn.

Donderdag 24 december 13.20 uur

Gistermiddag 14.45 uur in De la Mar auditie. Wieteke van Dort leek dé ontdekking van de hele auditie (de vorige inbegrepen). Misschien komt ze wel bij ons, maar ze heeft eigenlijk nog tot 1 september a.s. contract met toneelgroep van Berend Boudewijn. Verder maar drie kandidaten. Niks!

Nu hele ochtend om zeep met niets en met alles. Post. Afgrijselijk veel. Telegrammen opgegeven voor Frits Lambrechts en Marnix Kappers. Wil hedenmiddag bespreking met hen. Telefoon met Seth, Wereldomroep, meneer Katan, Wim Sonneveld. Dag dag. En nu... ijzelt het en moet ik koffie drinken. Daartussen dan nog dood-

[p. 289]

zielige telefoon van Rientje Blaaser over de hopeloze toestand van haar moeder die doodziek ergens op een zaal met vijfenveertig kakelende vrouwen en een keiharde radio ligt. Nu gaat ‘tank Olle’ actie ondernemen.

Avond 19.30. Net thuis

In De la Mar geweest. Frits Lambrechts zong, zichzelf begeleidend, een liedje van Jaap van de Merwe. Erg leuk. We hebben hem na zijn auditie beneden in de foyer eigenlijk wel geëngageerd. Zoals ik zei: Vijftig procent als cabaretier en vijftig procent als pianist, violist, organist, gitarist, repetitor, als Ru moe zou zijn. Maar... als Ru onverhoopt helemaal niet meer mee zou kunnen doen, zouden we een pianist engageren en Frits Lambrechts z'n functie zou onveranderd blijven. Daarna Marnix Kappers. Opnieuw een verrassing. Na afloop in de foyer Ol nog met hem gesproken. Ook enthousiast. Aardige, niet zo zelfingenomen persoonlijkheid. Onzeker, niet snel, intelligent, maar toch soms iets traag. Een langzame klimmer zou ik denken. Humor en begrip lees ik ‘ergens’ in z'n ogen. Mijn ensemble zie ik nu ineens in haar ideale vorm voor me. Sant Heijermans, René Frank, Wieteke van Dort, Frits Lambrechts, Marnix Kappers. We hebben Marnix Kappers min of meer geëngageerd. Om 18.25 uur kwam Seth natuurlijk nog binnenlopen. Maar hij was me te glad en ik ben vlug de auto gaan halen en met Ol snel en min of meer voldaan naar huis gereden.

Maandag 25 december. Eerste Kerstdag

Gisteravond om 22.30 uur nog met één brandende kaars voor Ols bed ‘Stille nacht, heilige nacht’ staan zingen. Succesvol. Begon vanmorgen om aan Ol in bed uit te leggen hoe dat gejaagde gevoel m'n hele leven aan het bederven is. Ze luisterde lief en begreep er ongeveer niets van. Ze denkt net als iedereen dat het onzin is. Vanmiddag had Wieteke van Dort onverwacht opgebeld. Ik was aan het wandelen. Ol begon meteen over de naam Wieteke. Erg ongelukkig, want je moet volgens mij nooit door de telefoon over kwetsbare dingen zoals naamsverandering gaan praten, die au fond niets met succesvol samenwerken te maken hebben. Ik vrees dat alles afspringt, waardoor mijn hele ensemble-opzet ineen zakt. Die opzet is: weinig mensen, maar met bijzondere talenten en uiterlijk-

[p. 290]

heden. Ol, Sant, Wieteke, dat inspireert door het aparte. Ol zegt: Let op mijn woorden, ze doet het. Ik zal op haar woorden letten, maar ik vrees dat ze niet bij ons komt. Erg jammer, dan moet ik twee meisjes engageren.

Woensdag 27 december 17.35 uur. Werkhuisje

Om 13.20 uur bij Wereldomroep. Toon was nog bezig. Met Teddy Scholten in aparte kamer dialoog doorgenomen. Handig. Teddy verandert totaal niet. Erg aardig. Om 14.30 uur opname. Zelf niet erg tevreden, doordat ik mijn stem wat schor vond. Leuk nog weer even met Toon staan praten. Liet me meteen weer voor twee andere dingen strikken. Interview met Wereldomroep en autotrekken bij het Vrije Volk voor Teddy. Er komt nooit een eind aan al mijn afspraken.

Vrijdag 29 december. Middag 16.45 uur. Werkhuisje

De dag is alweer weg en ik weet echt niet waaraan. Ol gisteren bij Rientje Blaaser¹ geweest, waar ze Rientje verbedde, eten voerde, geld voor verpleegsters gaf en zich naar mijn gevoel weer eens van haar allerbeste kant deed kennen. Ol vanmorgen 11.40 uur op mijn initiatief Han Knap gebeld over de schande van Rientje Blaasers onverzorgde toestand. Han antwoordde dat zijn vrouw en hij al jaren op dat terrein tegen de bierkaaien vechten.

Ze lopen met de borden van Vietnam
maar wie loopt met het wagentje
het invalidewagentje
van mevrouw Van Dam?

Dat vond Han een prachtig Wim-Kan-refrein en neemt het op in zijn dagboek. Inspirerend? hoop ik. Er moet eens echt een liedje gemaakt worden.

1 Bij het lezen van dit fragment kan verwarring ontstaan, want moeder Rina en dochter Riny Blaaser hebben dezelfde roepnaam.

Zondag 31 december. Oudejaarsavond 18.15 uur

Natte sneeuwbuien, af en toe hagel en zelfs onweer. Om 12.00 uur het huis verlaten vanmorgen. Om 12.35 uur bij meneer Van Liempt, waar Wieteke van Dort net wilde weggaan. Heel gezellig nog wat gepraat. Toen Wieteke weg was nog wat zaken besproken en om -15.00 uur naar Scheveningen. Strand! Machtige, hoge zee. Alleen

[p. 291]

de helden der kust waren op het strand. Bijbel cadeau gekregen van man die vroeg: Bent u W.K.? Ja. En gelooft u in de Here Jezus? Nee... Lief, primitief verhaal over Jezus die ook mij liefhad (wist hij). Toen scheurde de man zijn naam uit de Bijbel (Nieuwe Testament) en gaf hem aan mij. Toch goeiig...! Mooie sfeervolle middag. Even daarna drie dikke mannen met twee leuke, ondeugende dochtertjes. Weten jullie wie deze meneer is? Nee, dat wisten ze geen van tweeën. Dat is nou meneer Wim Kan. Dat zei ze niets. Hè, gaat u met ons op die plank staan? Daar stonden we met zijn drieën. En toen kwam de zee. Alle drie zijknat. Groot succes. Ook bij de drie dikke heren, die op veilige afstand stonden en vonden dat ik zo jongensachtig was gebleven. Strandjutters, tien man sterk, riepen: Krijgen we vanavond nog wat te horen? Nee, riep ik, anders liep ik hier nu niet.