Het monster van de oorlog

[p. 215]

De afgezette opperbevelhebber
of
Zes jaar later

1918

Generaal Snijders:

Die muiters in de Harskamp,
Geef mij, Excellentie, mijn zin,
Dan peper ik het de bende
Om nooit te vergeten in.

'k Verplaats ze naar Brabant of Limburg
'n Streek die dat stelletje past
en de schorsing van alle verloven,
daar houd ik streng aan vast.

De Minister van Oorlog:

U haalt me, waarde Snijders,
De woorden uit den mond.
Zoo één, dan maakt u den geest in
Het leger weer gezond.

Troelstra (in de Kamer):

In 't Pruisen van vóór den oorlog
Was Snijders misschien op z'n plaats,
In Nederland is hij de oorzaak
Van veel en velerlei kwaad.

Ik waarschuw u dus, regeering,
Ga niet met zijn plannen mee.
Maar geef dezen feilen vijand
Van democratie zijn congé.

De Minister van Oorlog:

Wel zeker, wel zeker, die Snijders
Is wel een bekwame man,
Maar wat de moderne tijd eischt,
Daar snapt hij geen iota van.

[p. 216]

 

Wij gaven dus, waarde Troelstra,

 

Hem duidelijk te verstaan,

 

Dat hij in 't belang van den lande

 

Maar dadelijk heen moest gaan.

1924

Ex-generaal Snijders:

Daar is in November '18
Verschrikkelijk opgeschept.
Daar is tegen mij van hervorming
Van 't leger geen woord gerept.

En toen ik dringend gevraagd heb,
Wat fouten ik maakte, zie,
Toen was ik geen antwoord waardig.
Was dat democratie?

Wil Nederland weten wat waar is?
Geloof dan wat ik vertel.
Dat ik aan den dijk gezet werd,
Dat was op Troelstra's bevel.

De Nederlandsche regeering:

Ach, Snijders, dat je altijd
Wat Pruisisch hebt gedacht,
Dat zou je roem niet schaden
Bij 't dankbare nageslacht.

Maar dat van 't noodzakelijk onrecht,
Dat eenmaal is geschied
Je niet als een mof wist te zwijgen,
Neen, dat vergeten we niet.

En dat je een Christelijk staatsman
Naakt stelde ten toon, dat strijdt
Met d' allereenvoudigste eischen
Van Christelijke zedelijkheid.

[p. 217]

 

Daarom dus, Snijders, wat je

 

Nu verder ook publiceert,

 

Geloof maar, dat deze regeering

 

Het stelselmatig negeert.

 

 

 

Th.v.d.S.

Dit gedicht verscheen op 21 juni 1924 in het satirische blad De Notenkraker. In de loop van 1924, nadat generaal b.d. C.J. Snijders (1852-1939) zich in een geruchtmakend debat fel had gekeerd tegen nationale ontwapening als bezuinigingsmaatregel, kwam ook de gang van zaken rond zijn ontslag weer aan de orde. Van belang daarbij was met name zijn recente artikel ‘Het opperbevel en de politiek’, waarin hij betoogde dat hij indertijd onheus was behandeld. Als opperbevelhebber was Snijders al meermalen in botsing gekomen met de opeenvolgende ministers van Oorlog. Toen er in oktober 1918 in de Harskamp door ingetrokken verloven een oproer uitbrak, volgde er een officieel onderzoek. De (katholieke) minister Alting von Geusau concludeerde dat legerhervormingen noodzakelijk waren en vond dat de vaak autoritair genoemde Snijders daarvoor niet de geschikte persoon was. Deze nam toen ontslag. Wat in die zaak wellicht heeft meegespeeld, was de angst voor het overslaan van de net in Duitsland uitgebroken revolutie. Daarom zou de kritiek van de S.D.A.P.-leider Troelstra op Snijders zwaar hebben gewogen. Dat de generaal, evenals veel andere beroepsmilitairen, bewondering had voor de Duitse legerorganisatie, was bekend.