Het ontplooien van kruisraketten
Met een lichte verontschuldiging in haar stem introduceerde Noortje van Oostveen premier Martens van België, die net tegen Reagan had gezegd dat zijn land nog even wacht met de plaatsing van 48 kruisraketten. ‘Plaatsing noemen ze bij onze zuiderburen ontplooiing’, verduidelijkte de presentatrice van het NOS-Journaal voordat ze Martens aan het woord liet. En Martens stelde niet teleur: hij noemde het ontplooiing.
Kijken ze daar in België niet meer naar de Nederlandse televisie, denk je dan. We doen er toch zo ons best voor: ‘...ook onze Belgische kijkers, hartelijk welkom.’ En als ze kijken, dan moeten ze in België toch weten dat het plaatsing is. We praten zelfs over ‘de plaatsing van twee kerncentrales’.
Waar zou Martens het vandaan hebben? Niet van de Fransen, want die spreken over implantation (‘La première implantation de missiles dans notre pays.’). Nu zegt dat niet veel, want de Franse dichter Baudelaire schreef in zijn Pauvre Belgique (1864) over de Belgen reeds: ‘Ze kennen geen Frans, niemand kent hier Frans, maar iedereen doet alsof hij geen Vlaams spreekt.’
Een oorspronkelijk Vlaams woord, zoiets als beiaard in plaats van carillon, is het ook niet. Want de Nederlandstalige kranten in België houden het op plaatsing. Het ontplooien van Martens wordt zorgvuldig vermeden. Er is dus iets mis mee, hoewel Heidbuchel uit Leuven er in zijn ABN Woordenboek (‘Het kan niet Nederlands genoeg zijn.’) geen banvloek over uitspreekt. Ontplooien mag alleen niet als daar ontvouwen mee wordt bedoeld. Gebruik dan liever, aldus Heidbuchel, gladstrijken of ontrollen.
Hoe komt Martens dan aan ontplooiing? Simpel genoeg. Hij had immers net met Reagan in het Engels gesproken. In zijn haast om de vragen van journalisten te beantwoorden heeft Martens toen deployment (‘To station or place forces/equipment in accordance with a plan’) vertaald met ontplooiing. Gezien de overeenkomst in klank, ligt die vertaling voor de hand. En echt fout is het niet. Ontplooiing is een militair woord voor plaatsing.
Het Laatste Nieuws in Brussel constateerde woensdag dat Reagan en Martens niet op dezelfde golflengte zaten. De Belgische premier mocht zich in de krant verdedigen: ‘Ik heb het zeer duidelijk uitgelegd, in het Engels.’ De krant voegt daar sarcastisch aan toe: ‘Naar verluidt maakte hij door zijn talenkennis enige indruk op de Amerikaanse journalisten. Hij sprak afwisselend Engels, Frans en Nederlands.’
Auteursrechtelijk beschermd