Drie zestiende-eeuwse esbatementen. Tielebuijs. De blinde die tgelt begroef. De luijstervinck

[p. 85]

⁺Item hier begint een esbatement van den Luijstervinck.

De personages sijn dese:

Een fraij jongelinck

De moeder

De dochter

De vader, genaemt Bouwen

Den clapart ofte Luijstervinck

Belij de gevaijer

de jongelinck spreeckt eerst:

En salse niet comen? Ick hoop wel jaese.
Mijn dunckt dat ick van lieffde raese,
Als ickse sdaechs niet eens en sie.
Holla, wie compt ons ginder, wie?
Macht mijn lieff sijn die daer so haestelijck slobt?
Ego neent; had sijt geweest, ick hadse geschrobt,
Al souwer nimmermeer peper in pensen gedijen.
Waertoe dijent oock dit lange vrijen?
Vond ickse, ick ginger goetront me deure
En deed mijn leste bootschap veure.
Ick en mach maer also veel couts verliesen.
Ick stae hier somtijts dat mij die ooren bevriesen.
Soude ickse langer volgen, tsou mijn verdrieten.
En sou ick geen troost van haer genieten?
Ho, dat waer voor mij een swaere plaege.

Inne

moeder

Beelken, Beelken!

dochter

Wadts, lieff¹⁾ moeijer?

+ f. 49v.

1) Hs. wadt slieff.

[p. 86]

 

moeder

 

Van al den daege

 

En peijnsde ghij noijt dat ghij bier sout haelen.

20

Waer over meuchdij dus eeuwelijck draelen?

 

Neempt daer een stoop ende gaet om bier,

 

U vaer wilt gaen eeten.

 

 

 

dochter

 

Wel moerken, ick ben hier.

 

 

 

moeder

 

Nu spoelt den podt en maeckten suijver.

25

Wadt sijn wij daer schuldich?

 

 

 

dochter

 

Dardalffven stuijver,

 

So heeftet over drie daegen geweest.

 

 

 

moeder

 

Neempt daar tgelt en betaeltet.

 

 

 

⁺dochter

 

Helpt moertgen, hoe doncker eest!

 

 

 

moeder

 

Ghij hebt tijts genoch te vooren gehadt!

 

Maer doet haer ontsteecken een ander vadt,

 

En haest u herwaerts met corten keere.

 

 

 

dochter

 

Och moertgen, mijn grouwelt so seere,

 

Omdat dese vrou hier bij is gestorven.

+ f. 50r.

[p. 87]

 

moeder

35

Ick hoop wij ons van haer niet vervaeren dorven;

 

Sij is, oft Godt wilt, int eeuwich leven.

 

 

 

dochter

 

Mij is wadt naeckende, mijn leden die beven.

 

Moerken, ick ben al te haest vervaert.

 

 

 

moeder

 

Seecker dochter, ghij en durft.

 

Inne

 

 

 

dochter

40

Al claech ick, tis wadt anders, dat mijn beswaert.

 

Ick ben veel te gaern met Mijes op die straete,

 

Om hem te spreecken die ick niet en haete,

 

So wil ick nu een liedeken singen -

 

Ick hoop hij sal mij die meij noch bringen

45

Om sijnent wille en om sdruckx verstooren -

 

Op avontuere oft mijn lieffgen noch hooren.

 

Singende

 

Tsoude een meijsgen gaen om wijn,

 

Tsaevens in der maeneschijn.

 

Sij vont¹⁾ in haeren wegen staen

50

Haer soetelijeff, was welgedaen,

 

Tsavonts also laeten.

 

 

 

jongelinck

 

Ha, ha, vind ick u hier nu achter straeten,

 

Mijn hertelijck lieffeken, o, dats mijn een vondeken.

 

Ick moet u eens cussen aen u mondeken.

55

Ghij sijt mijn alderlieffste liefken.

 

Nu, hout datte.

1) Hs. vomt.

[p. 88]

 

dochter

 

Heij! heij! laet staen, ghij broodroncken hondeken.

 

 

 

jongelinck

 

Noch moet ick u eens cussen aen u mondeken.

 

Had ic u opt bedde, al waert op spondeken,

60

Ick sou u doen noch u gerieffken.

 

Ick moet u eens cussen aen u mondeken.

 

Ghij sijt mijn alderlieffste lieffken.

 

 

 

dochter

 

Ghij vercroockt mijn lobbeken en doeckxken; eij, hertendieffken,

 

Ghij sout mijn, oft God wil, niet mishandelen.

 

 

 

jongelinck

65

Neen ick seecker, lieffken, ick wil heusselijck wandelen

 

⁺Ende nu en word ick geen beschamere.

 

Ja, woudij mijn inlaeten?

 

 

 

dochter

 

Ick slaep in mijns svaeders camere,

 

Ick en sou mij dies niet derven onderwinnen.

 

 

 

jongelinck

70

En soudij geen raet eonen gevinnen?

 

Wij souden noch menige geneuchten hanteeren.

 

 

 

dochter

 

Ja, ick sou noch wel een loogen versieren,

 

Wist ick dat het verholen soude blijven.

 

Dat sou ick eens ons al te wil bedrijven.

75

Maer quaempt dat uijte, twaer al bedorven.

+ f. 50v.

[p. 89]

 

jongelinck

 

Hoe soudij dat maecken?

 

 

 

dochter

 

Hier bij is een vrouw gestorven

 

In onse gebuerte, hoort mijn vermaen.

 

Nu sal ick vader en moeder geven te verstaen,

80

Dat ick tegens haeren geest heb gesproocken

 

En datse mij dach heeft gestelt, als die deuren sijn geloocken,

 

Op onsen solder te comen alleenne

 

Om tegen haer te spreecken, dits dat ick meene.

 

Dus wordense alle beij van mijn verdoort.

 

 

 

jongelinck

85

Soo en heb ick noch noijt sulcken raet gehoort.

 

Gans hoij, ghij souter wel meer begijlen.

 

Condij u ouders also subtijlen,

 

Van alle drucke word ick dan genesen.

 

 

 

dochter

 

Ja ick, en ghij sult den geest wesen,

90

Die ick te spreecken heb moeten¹⁾ beloven.

 

Dus sal ick alleen gaen slaepen boven,

 

Daer mij den geest alleen moet spreecken.

 

 

 

jongelinck

 

Aldus so soudemen het gaeren besteecken.

 

Ons dingen die blijven eeuwelijck verborgen,

95

Dus doettet bedecktelijck.

 

 

 

dochter

 

Laeter mijn voor sorgen.

 

Ghij sijt, die mijn in vreuchden leven doet.

1) Hs. moetmen.

[p. 90]

 

jongelinck

 

Maer siet dat ghijt soo nauwe behoet,

 

⁺Datter niemant erch uijt en vermoeijde.¹⁾

 

 

 

dochter

100

Ick sal vrijelijck wel wesen op mijn hoeijde.²⁾

 

Compt tavent, wij sullent eens avontueren.

 

 

 

jongelinck

 

Te wadt tijde?

 

 

 

dochter

 

Omtrent den thien ueren,

 

Dan sijn de gebueren in rusten meest.

 

 

 

⁺jongelinck

105

Nu, ick salt so passen, ick ben den geest

 

Quansuijs; maer lieffken, tsal oock verwart houwen,

 

En salt niet?

 

 

 

dochter

 

Jaet, bij mijnder trouwen!

 

Wadt meendij dat ick u soude stellen ter leure?

 

 

 

jongelinck

110

Nu, dattet niemant en wete.

 

 

 

dochter

 

En sorcht daer niet veure.

 

En ghij en meuget oock selve niemant bedien,

 

Want mijn eer hangter aen.

 

 

 

jongelinck

 

Dat en dorffdij mijn niet verbien,

115

Twaer mijn schande so wel als douwe.

+ . 1.

1) 1. vermoeije.

2) 1. hoeije.

+ f. 51r.

[p. 91]

 

dochter

 

Nu, daer op gelooffdij mijn u trouwe

 

Te paesschen voort te gaen, en doedij niet?

 

 

 

jongelinck

 

Ghij weet wel wat daer aff is geschiet.

 

Die woorden en meugen mijn niet hinderen,

120

Geen vrintschap sal in mijn verminderen,

 

Maer altijts meerderen naer u gerieff

 

Daer op een nieuw.

 

 

 

dochter

 

Adieu, mijn lieffste lieff,

 

Verwacht de uure.

 

 

 

jongelinck

125

Wilt daer aff susen.

 

 

 

dochter

 

Beijt, hoe scheijen wij dus?

 

 

 

jongelinck

 

Ick moet u noch eens cussen,

 

Mijn roode mont.

 

 

 

dochter

 

Is dat mijn rente?

 

 

 

jongelinck

130

Jaet, soetelieff.

 

 

 

dochter

 

Nu dan, goeij vente,

 

Verleen ons Godt een goet geval.

 

Maer dat ghij immers compt?

[p. 92]

 

jongelinck

 

Godt weet, ick sal.

135

Die cansse en sal ick vrij niet verkijcken.

 

Hoorde ghij oijt van schalkcker practijcken

 

Dan hier is gevonden van een jong meijssken?

 

Inne

 

 

 

dochter

 

Nu wil ick thuijs gaen all met mijn bier alleijssken.

 

Waer hebdij getoefft, sullense vraegen.

140

Maer wacht mijn, hoe sal ick gaen claegen

 

En seggen, ick ben so seer verveert.

 

Sij sullen niet weeten wadt dat mij deert,

 

So sal ick gaen claegen, weenen en kermmen.

 

⁺Eij! eij! eij! eij! Godt¹⁾ moets ontfarmen!²⁾

145

Lieff moertgen, lieff moertgen, compt hier veure!

 

 

 

moeder

 

Wel, wadt isser gaens?

 

 

 

dochter

 

Och, bercht het licht en ontsluijt die deurel

 

Noijt mensch en was in meerder noot!

 

 

 

moeder

 

Godt segen u, Godt segen u!

 

 

 

dochter

150

Och, noijt sulcken wederstoot!

 

 

 

moeder

 

Lieff dochter, wadt, wadt is u?

 

 

 

dochter

 

Eij! eij! eij! ick ben daer om doot.

 

Och moertgen, ick come uijt mijn sinne.

+ f. 51v.

1) Hs. Godts.

2) 1. ontfermen.

[p. 93]

 

moeder

 

Marija, de hemelsche coninginne,

155

Die sij u troost, lieff dochter, segt wadt u ledt.

 

 

 

dochter

 

Lieff moertgen, ick so seer ontsedt,

 

Tis wonder dat ick mijn sinnen behouwe.

 

Vlus doen ick om bier gaen souwe,

 

Doen quam mij daer een geest tsegen,

160

Die mij aenvaerden¹⁾, en ick heb gelegen

 

In onmachte wel een halff uure.

 

 

 

moeder

 

Wacharmen, noijt quader avontuere!

 

Hebdij oock tegen den geest gesproocken?

 

 

 

dochter

 

Ja, ick meende, hij mijn de leden sou hebben gebroocken,

165

En doen vervaerden ick mij aldus.

 

 

 

moeder

 

Seijde ghij oock benedicite?²⁾

 

 

 

dochter

 

Ja ick ende hij seijde Dominus,

 

En sprack terstont: ‘En wilt u niet ontsien,

 

U en sal van mijn geen erch geschien,

170

Maer ghij moet volcomen mijn bevel,

 

Dat ick begeere, verstaetet wel,

 

Off ick sal u al [te] muijssemeele³⁾ maelen.’

 

 

 

moeder

 

Ontbeijt, ick sal uwen vader gaen haelen.

 

Lieve Bouwen, compt haestelijck hier.

1) Hs. aevaerden.

2) Hs. beneditite.

3) Hs. muijssemeulen.

[p. 94]

 

bouwen de vader

175

Wel, wadt isser gaens?

 

 

 

moeder

 

Met dat ons dochter was gegaen om bier,

 

Tavont laet metter duysternissen....

 

Ick ducht sij sal haer sinnen gemissen,

 

Want sij heeft tegen eenen geest gesproocken.

180

Hij sou haer de keel en de leden hebben gebroocken,

 

En hadse sijn gebreck niet willen volvueren.

 

 

 

⁺vader

 

Wel, wadt gebreck ist?

 

 

 

dochter

 

Och, taevont ten thien ueren

 

Sal hij comen sonder eenich vertreck

185

Op mijn camer, en sijn gebreck

 

Sal hij mijn dan altemael verclaeren.

 

 

 

vader

 

Lieve dochter, hoe seldij u vervaeren!

 

Ons lieve Heer die wil u staeden staen.

 

Wil ick gaen loopen om onsen prochiaen?

190

Die sal den boosen geest wel belesen.

 

 

 

dochter

 

Neen, vader, daer en mach niemant bij wesen.

 

Ick sal hem alleene moeten spreecken.

 

 

 

vader

 

Wil ick bij u blijven?

 

 

 

dochter

 

So sal hij mij de leeden onstucken breecken,

195

Oft ick souder den doot om moeten kiesen.

+ f. 52r.

[p. 95]

 

vader

 

Wacharmen, soud ick also mijn kint verliesen,

 

Dat waer voor mij een droeve maere.

 

Segt, mijn dochter, want ickt begeere,¹⁾

 

Hoe sijdij den geest aldus dan ontgaen?

 

 

 

dochter

200

Vader, doen ick hem geloften had gedaen,

 

Dat ick sijns alleene verwachten souwe

 

Op²⁾ mijn bovencamer, daer hij wouwe

 

Sijn gebreck mijn alleene openbaeren,

 

Doen schiet ick van hem, dus ist gevaeren.

 

 

 

vader

205

Wacharmen! wacharmen! dits seecker deerlijck.

 

Maer sal den geest oock comen verveerlijck?

 

Dede hij u daer aff eenige declaratie?

 

 

 

dochter

 

Jae hij, vader, maer de goddelijcke gratije,

 

Die sou altijts bij mij blijven telcker uuren³⁾.

 

 

 

moeder

210

Bouwen⁴⁾, vergaert dan alle onse gebueren,

 

Opdat sij haer te min vercleenne.

 

 

 

dochter

 

Neen⁵⁾, moerken, ick moeter sijn alleenne,

 

Dat heb ick hem aldus moeten beloven.

 

Daer en mach niemant wesen boven⁶⁾.

215

Aldus so ben ick van hem gescheijen.

1) 1. begaere.

2) Hs. om.

3) Hs. vuren.

4) Hs. Boven.

5) Hs. Meen.

6) Deze regel is klein tussen geschreven.

[p. 96]

 

vader

 

Nu, laetse ons daer boven gaen leijen,

 

Ende en laet den geest niet langer kermmen.

 

 

 

moeder

 

Eij! eij! Godt moettet ontfermmen,

 

Dat ick mijn dochter aldus sie bevreest.

220

⁺Nu moetse gaen spreecken tegen den geest

 

En sijn gebreck volbrengen nae sijn behaegen.

 

 

 

dochter

 

Tis alrede elff uren¹⁾ geslaegen,

 

En dats den tijt, dat hij comen sal.

 

 

 

moeder

 

Lieff kint, hout u doch vromelijck.

 

 

 

dochter

225

Godt gheeff mij een goet geval.

 

Ick heb herts genoch, ick sal den geest wel wederstaen.

 

Vaertgen en moertgen, nu moet ghij wech gaen,

 

Maer cust mij eens²⁾, tsal mijn gruwel blusschen.

 

 

 

vader

 

Dochter, wij sullen ondertusschen

230

U toespreecken van verre, en wilt niet vertsaegen.

 

 

 

moeder

 

Hout daer, wildij de kaerse niet met u draegen,

 

Op aventuere oft ghij u ijet stiet?

+ f. 52v.

1) Hs. urren.

2) Hs. eens eens.

[p. 97]

 

dochter

 

Neen ick, moertgen, ick wil dat ghij tvier uijtgiet,

 

Want geesten en connen geen licht gesien,

235

Mijn mochter aff comen een groot mischien.

 

Moertgen, wij en mogent also niet bedrijven.

 

 

 

vader

 

Maer wij mogen hier wel beneden blijven

 

Onder desen solder, en hooren sijn betraepen.

 

 

 

dochter

 

Dat en mach niet sijn, ghij moet beij gaen slaepen,

240

Och oft hij soudet mijn al te quaelijck loonen,

 

Want hij soude hem dan so vreeselijck verthonen

 

Metten boosen geesten als nu ten tijen,

 

Mijn sinnen en soudens niet connen gelijen,

 

Mijn waer maeckende noch meerder verdriet.

 

 

 

moeder

245

Lieve dochter, wadt ghij hoort oft siet,

 

Sedt op Godt altijts u betrouwen

 

En roept aen onsen Lieve Vrouwen.

 

Ick hoop sij sal van u niet scheijen.

 

 

 

moeder en vader

 

Adieu, lieff kint.

 

 

 

dochter

250

Onse lieve Heer wil u geleijen.

 

Sijt te vreden, en twaer tijt dat ghij u tot slaepen rasten.

 

Ick hoop den geest sal mijn niet verlasten,

 

Dus wil ick hem hier gaen liggen en wachten.

 

Hij sal te nacht mijnen commer versachten.

 

Inne

[p. 98]

 

den clappaert oft luijstervinck

255

Ick en can mijn van lachen niet verhoeden,

 

⁺Al sou icker om rollen van den dijcke,

 

Om eens meijsgens wille, ghij soudet niet vermoeden.

 

Niemant en hoorde deser boerden gelijcken.

 

Sij heeft gevonden een die schalckste practijcken

260

Die oijt mensche mocht stellen voort.

 

Tis Venus werck, tis wel autentijcke,

 

Want ick heb de redenen al gehoort.

 

Ick will¹⁾ haest vast voortgaen ongestoort

 

Al heijmelijck en hooren van die feeste.

265

Nije ouders en worden also verdoort

 

Van eenen schoonen levenden geeste²⁾.

 

Inne

 

 

 

jongelinck

 

So waer ick seecker wel een arm beeste³⁾,

 

En creech ickse nu niet te mijnen wille.

 

Ick sal gaen luijsteren.... Holla! tisser al stille.

270

Ick mach wel naerder gaen al sonder vaer.

 

Hem, seg hem! Sij leijt in de venster.

 

 

 

dochter

 

Compt op, compt op!

 

 

 

jongelinck

 

Sijdij daer? Op u so heb ick de mutse gecregen.

 

 

 

dochter

 

Ja, ick heb hier so lange in de veijnster gelegen,

275

Nochtans en steecken mijn geen vloijen.

 

 

 

jongelinck

 

Ick hoor wel, ghij sijt die selffs, en sult mij wel bewegen.

+ f. 53r.

1) Hs. wilt.

2) Hs. geest.

3) Hs. beest.

[p. 99]

 

dochter

 

Ick heb hier so lang in de venster gelegen.

 

 

 

jongelinck

 

Wij sullen alsulcke geneuchte noch plegen,

 

Dat ghij u met allen sult verfroijen.

 

 

 

dochter

280

Ick heb hier soo lang in de venster gelegen,

 

Nochtans en steecken mijn geen vloijen.

 

 

 

luijstervinck

 

Het waer hooch tijt dat ick ginck schoijen

 

En hooren, hoet nu den geest sal maecken.

 

Ick weet, dmeijsken sal nae den geest vast haecken.

285

Mijn wondert, hoe sijt sullen beleijen,

 

Al sou icker al den nacht om waecken.

 

Ten was van mijn niet dat sij spraecken.

 

Ick hoorden al de woorden die sij seijen.

 

Dus gae ick derwaerts al sonder beijen.

290

Tis bij elff uuren¹⁾ en den nacht is duijstere,

 

En hij is niet gecomen, d'meijssken sal schreijen

 

En wilt gaen vernemen; ick ben diet luijstere.

 

 

 

moeder

 

Heere Godt, off ick vermits eens vernemen muchte,

 

Hoe mijn dochter nu al mach vaeren.

295

⁺Ick en hoor van steenen noch geen geruchte.

 

Ick hoop onsen lieven Heer die salse bewaeren.

 

 

 

vader

 

Ick hoop dat so wesen sal sijnen wille,

 

Mach hijse nu onder handen hebben.

1) Hs. vuren.

+ f. 53v.

[p. 100]

 

moeder

 

⁺Sij swijgen ommers stille.

300

Ick duchte dat sij in onmacht sal leggen.

 

 

 

luijstervinck

 

Dat doetse op haeren rug, dat derff ick wel seggen.

 

 

 

moeder

 

Ick weet niet, hoe sijt sal connen verdraegen,

 

D'meijssken is teer en jonck van daegen.

 

Och, mochte mijn dochter dit ongeval ontghillen.

 

 

 

luijstervinck

305

Weest te vreden, den ancxt en sal haer niet veel verschillen,

 

Sij salt nijet al te wel gedoogen,

 

Dmeijsgen is schalck, sij luijckt haer oogen.

 

 

 

vader

 

Off sij den geest nu oock mach sien?

 

 

 

luijstervinck

 

Waij neen, want sij stopt haer oogen met haer knien

310

Van grooter vreesen, en spaert haer schoene.

 

 

 

moeder

 

Och, wadt hebben haer sinnen nu al te doenne!

 

Wat hij toch begeert, sij moetet hem geloven.

 

 

 

luijstervinck

 

Dat moetse, want sij leijt onder en den geest leijt boven.

 

Een jong geestgen mochter noch wel aff gedijen.

+ 3.

[p. 101]

 

moeder

315

Och, hoe sal sijt¹⁾ wederstaen!

 

 

 

luijstervinck

 

Sij salt, seg ick, wel lijen,

 

Sij is met den geest seer wel te passe.

 

 

 

vader

 

Watten anckxt moetse gedogen!

 

 

 

luijstervinck

 

Ghelijck een dasse

320

So leijtse en sweet, also ick duchte.

 

 

 

moeder

 

Mijn dunckt, ick hoor nu weder geruchte.

 

Den geest die salse nu weer tempteeren.

 

 

 

luijstervinck

 

Vrijlijck, sij sal haer wel verweeren,

 

Dmeijssken en heeft geenen noot.

325

Nochtans so lijdtse menigen aenstoot

 

In haer schoot, sij derff van desen geest niet grouwen.

 

 

 

moeder

 

Mijn dunckt, ick hoorse steenen.

 

 

 

luijstervinck

 

Dat geloof ick wel; tis een salsaem clouwen,

 

⁺Ick weet wel vrij, hij salse seer quellen.

330

Al sou hijse op de bedsponde stellen,

 

Sij sal hem sijn gebreck wel boeten.

1) Hs. salt sij.

+ f. 54r.

[p. 102]

 

vader

 

Wacharmen, wadt salse al lijden moeten!

 

Ick ducht hijt haer qualijck loonen sal.

 

 

 

moeder

 

Dats oock mijn meeste sorge van al,

335

En dat sijt oock wel mochte besterven.

 

 

 

luijstervinck

 

Sij en sal; al tempteerde hijse noch twintichwerven

 

Op een weecke, sij sout vrij wel verdraegen.

 

 

 

vader

 

Och bele berous, wij moghen wel claegen,

 

Dat ons dochter oijt ging om bier.

340

Sij en waer niet gecomen in dit dangier,

 

Had sij metten daege om bier gegaen.

 

 

 

moeder

 

Och Bouwen, dats waer, maer tis nu gedaen.

 

Och, hadden wij dat gheweten van te vooren,

 

So hadden wij geen noot van dit verstooren.

345

Maer ick hoop sij sal noch corts worden vertroost

 

En uijt desen grooten druck sijn verloost.

 

 

 

vader

 

Dat soud ick hoopen sonder eenich verbeijen.

 

 

 

jongelinck

 

Nu lieffgen, wij sullen nu moeten scheijen,

 

Het wort seer licht in allen hoecken.

 

 

 

dochter

350

Och mijn lieff, so moet u Godt geleijen.

[p. 103]

 

jongelinck

 

Nu lieffgen, wij sullen moeten scheijen.

 

 

 

dochter

 

Ick sal ons tavent wadt leckers bereijen,

 

Compt mij slechts dan weer besoecken.

 

 

 

jongelinck

 

Nu lieffgen, wij sullen moeten scheijen.

355

Het wort seer licht in allen hoecken.

 

Ick sal mijn oock wel hertelijck vercloecken

 

En comen tavont weer speelen op u luijtgen.

 

Nu wil ick gaen noch neemen een muijtgen,

 

Den dachclock en heb ick noch niet hooren slaen en rueren.

360

Besoeckt mij noch heden.

 

 

 

dochter

 

Te wadt tijde?

 

 

 

jongelinck

 

Maer ontrent negen uuren¹⁾,

 

Dan sal ick u verwachten en slaen uws gaede,

 

Dan ontbijt ick wadt; maer wadt nu te raede,

365

Hoe maecken wijt te nacht? segt ongelaeckt.

 

 

 

luijstervinck

 

Also ghijt te nacht beijde hebt gemaeckt.

 

⁺Ick dencke wel, ghij en sijt des noch niet sadt.

 

 

 

jongelinck

 

Nu wil ick noch gaen slaepen wadt,

 

Twee uuren¹⁾ off drie tot bij den daege.

370

Dan so gae ick wercken noch een vlaege,

 

Dan coom ick te nacht u noch weer vervaeren.

1) Hs. vuren.

+ f. 54v.

1) Hs. vuren.

[p. 104]

 

luijstervinck

 

Dien ancxt en sal haer niet veel beswaeren.

 

Sij wou wel dattet alle nacht gebuerde

 

En datse den geest so sterck becuerde,

375

Also hij menichwerff nu heeft gedaen.

 

 

 

moeder

 

Nu so ben ick wederom¹⁾ opgestaen.

 

In wadt sorgen so heb ick te nacht gelegen!

 

Mijn dochter is op, ick wil haer loopen tegen

 

En vraegen haer, hoe sij heeft gevaeren,

380

Want ick soude duchten nae tgebaeren,

 

Dat heur sinnen moeten seer ontstelt // sijn.²⁾

 

 

 

luijstervinck

 

Egoij, dat sijnse, want hij heeftse gequelt // fijn

 

Desen nacht wel vier lange poosen.

 

Maer dat quellen en sal haer niet haest nosen,

385

Ten waer noch naerder an de negen maenden.

 

 

 

moeder

 

Noijt moeder so blijde! sij compt hijer gaende.

 

Lieve dochter, hoe sijdij te vreden,

 

Hoe hebdij u gehadt?

 

 

 

dochter

 

Och moeder, moeder, wadt heb ick al geleden,

390

Gheen tonge en mocht dat uijtgespreecken.

 

 

 

moeder

 

Lieve dochter, al sijn gebreecken,

 

Heeft hij die u nu geopenbaert?

1) Hs. werderom.

2) 't Teken voor dubbelrijm ontbreekt in 't Hs.

[p. 105]

 

dochter

 

Jae hij, som heeft hijse mijn verclaert,

 

Dwelck mij noch deerlijck staet te besuernne.

 

 

 

moeder

395

Wadt geest ist?

 

 

 

dochter

 

Tis Baet, een van onse gebuernne¹⁾,

 

So ick de waerheijt van haer heb vernomen.

 

 

 

vader

 

Sijdijs nu al quijte?

 

 

 

dochter

 

⁺Neen ick, vader, maer ick moet volcomen,

400

Al dat ick hem heb moeten beloven.

 

 

 

vader

 

Wadt is datte?

 

 

 

dochter

 

Dat ick alleenne moet gaen slaepen boven,

 

Totdat ick alle sijn begeerten heb voldaen.

 

 

 

vader

 

Wadt is sijn begeerten?

 

 

 

⁺dochter

405

Dat ick allen den dach mocht eens gaen,

 

Op de verbeurte van mijnen lijve,

 

En spreecken alle daech thien pater noster²⁾ [en] vijve

 

Op mijn bloote knien, verstaet mijn wel.

1) Hs. gebuerene.

+ 4.

+ f. 55r.

2) Hs. nr.

[p. 106]

 

vader

 

Waer moet ghij die lesen?

 

 

 

dochter

410

Maer tot Heemste in de cappel,

 

Daer moet ickse lesen, al mochtet ijemant spijten.

 

 

 

luijstervinck

 

Dats waer, achter thoff van de Barnadijten,

 

Dats de cappelcluijse daer sij is mede content,

 

Daer sij den geest wel vint ontrent,

415

Die heurs verwacht daer op een gelint,

 

Daer sij den geest dickwils alleene vint,

 

Als dander werclieden sij[n] gaen eeten.

 

 

 

moeder

 

Lieve dochter, nu laet ons weten,

 

In wadt gebreecken den geest mach sijn.

 

 

 

luijstervinck

420

Iigo, dat menigen dorst lijdt van bijer off wijn,

 

Als hijt niet en heeft, dats sijn gebreck, verstaet den fijn,

 

Wanneer de sonne schijnt aldus heet.

 

 

 

vader

 

Nu, lieve dochter, segt ons doch tbescheet:

 

Compt hij tavont weer?

 

 

 

dochter

425

Ja hij, vader.

 

 

 

vader

 

Wanneer?

[p. 107]

 

dochter

 

Als de clocke elve slaet, dat ghijt weet,

 

Dan heeft hij mijn wederom dach geset.

 

 

 

vader

 

Och, moet ghij dan weer getempteert worden?

 

 

 

luijstervinck

430

Ja sij; aen haer achterlet

 

Moet sij noch lijden swaere stuijpen.

 

 

 

moeder

 

Nu, dochter, ick sal u gaen maecken een suijpen

 

En dan suldij u wadt gaen leggen rusten.

 

Ick weet wel, u moet wel slaepens gelusten,

435

Want ghij hebt een swaeren nacht geleden.

 

 

 

dochter

 

Dat doe ick seecker, moeder.

 

 

 

moeder

 

Nu, lieve kint, stelt u te vreden.

 

Ghij sult alle sijn begeerte noch vervullen.

 

 

 

luijstervinck

 

Also soudemen de luijden noch verdullen

440

En maecken hem wijs dat haenen eijers leggen.

 

Can ickt geheelen, so en sal ickt niet seggen,

 

Maer ick duchte, het sal mij seer ontslijpen.

 

⁺Wadt doch dit meijsgen ock derff begrijpen!

 

Wistent dongeleerden, sij souwens niet heelen,

445

Ick weet wel, sij souwen daer een spul off spelen,

 

En het waer oock seecker wel spelens waert.

+ f. 55v.

[p. 108]

 

moeder

 

Omdat ghij te min sout sijn vervaert,

 

So suldij dit wijwaeter met u draegen

 

Tegen den vijant.

 

 

 

dochter

450

Ick en sal mijn niet so seer vertsaegen,

 

Als ick te nacht nu hebbe gedaen,

 

Want hij mij seijden, om wel te verstaen,

 

Hij en sal niet comen also vreesselijck,

 

Als hij te nacht dede. Adieu, moertgen.

 

 

 

luijstervinck

455

Hij compt al vleesschelijck,

 

Al waert een jongehjngh¹⁾ van XX jaeren.

 

Al moedernaeckt sal hij hem openbaeren,

 

Jong en schoon en daartoe lustich,

 

Rasch int loopen, sterck en rustich.

460

Nu comense tavont weer te gadere.

 

 

 

moeder

 

Nu wil ick gaen tot mijn gevadere.

 

Sij is nu thuijs, also ick wel meenne.

 

Ou gevaerken, sijdij in huijs?

 

 

 

belij, de gevader

 

Jae ick, gevaerken, ick sidt hier alleenne.

465

Gevaerken, wadt compt u nu uuijtjaegen?²⁾

 

 

 

moeder

 

Och lieve gevaerken, ick moettet u claegen.

 

Noijt moeijer en was also bevreest!

1) Hs. jongelijnig.

2) Hs. vuijtjaegen.

[p. 109]

 

gevader

 

Hoe so, gevaijer?

 

 

 

moeder

 

Mijn dochter heeft tegens eenen geest

470

Alle desen lange nacht gesproocken.

 

 

 

gevader

 

Tegens eenen geest?

 

 

 

moeder

 

Och ja, gevaijer.

 

 

 

gevader

 

En heeft hij haer gheen leden gebroocken?

 

Dies mach sij haer daer aff wel beloven.

475

Waer sprack sijer tegen?

 

 

 

moeder

 

Op onse hoochste camer boven

 

Heeft hij al den nacht bij heur geweest.

 

 

 

gevader

 

Lieve gevaijer, wadt geest eest?

 

De geesten en sij[n] niet al te betrouwen,

480

Den vijant is listich.

 

 

 

luijstervinck

 

Desen geest hij meentse te nacht te douwen.

 

Wilt Godt, het staet haer noch te besuernne.

 

 

 

gevaijer

 

⁺Weetse niet, wije de geest is?

+ f. 36r.

[p. 110]

 

moeder

 

Jae, tis onse gebueme

485

Bate die hier corteling is gestorven.

 

 

 

gevader

 

Die heeft het eeuwich leven verworven,

 

Dat soud ick hoopen, twas so goeden Baete.

 

Ick hebber mee omgegaen vroech en laete,

 

Maer noijt en heb icker quaet aen vernomen.

490

Tis troostelijck, alsse wedercomen,

 

Dat pleegmen te seggen also ick waene,

 

Maer van desen geeste, daer twijffelt mij wadt aenne.

 

En moetse te nacht noch sijns verwachten?

 

 

 

luijstervinck

 

Ke jaese, vrije noch wel veertich nachten.

495

Mij en twijffelt niet met allen van dien.

 

Sij heeft den geest so dickmael gesien,

 

Sij salder haer vrij niet aff versaegen.

 

 

 

gevader

 

Nu, gevaijer, noch moet ick u wadt vraegen:

 

⁺Wadt wil den geest van haer al hebben gedaen?

 

 

 

moeder

500

Dat sij alle daege eens moet gaen

 

Tot Heemstee en doen daer haer gebeden,

 

Nae de clock elffve met grooten enicheden,

 

En vijfthien pater noster daer lesen,

 

Dan sal den geest behouwen wesen.

505

Maer hij is noch in meer gebreecken.

 

Dus moet hijse tavont weer alleen spreecken

 

Op onse camer, sonder eenich cesseren.

+ 5.

[p. 111]

 

luijstervinck

 

Ick en hoorden noijt loogen beter stofferen.

 

Siet wadt dit meijsken doch al heeft bedreven.

 

 

 

moeder

510

Ghevaijer, ghij moechtet niemant te kennen geven,

 

Want het moet eeuwich blijven verholen.

 

Hij heeftet haer also dier bevolen,

 

Dat sijt aen niemant en openbaere

 

Dan vader en moeder, dus seg ickt int claere.

515

Wist het ijemant, hij brack haer die leden,

 

Maer ick segt u als vrient.

 

 

 

gevader

 

Gevaijer, weest dies te vreden,

 

Ick salt wel swijgen van al tot al.

 

Maer ick denck dat het noch anders comen sal.

 

 

 

luijstervinck

520

Ho, dat salt¹⁾ vrijelijck, so ickt verstae.

 

Daer mocht wel een vrauweling comen nae,

 

Wiltse den geest dus altijt comen en quellen.

 

Men salder noch veel wonders aff vertellen,

 

Dat dorst ick wel wedden²⁾ om mijn lijff.

 

 

 

jongelinck

525

En is dit niet oock een vreemt bedrijff

 

Van dit meijsken, ick segh, seecker, jaet.

 

Ick hoorden mijn daegen noijt schalcker raet

 

⁺Dan sij haer ouders nu doet verstaen.

 

Ick hebber schier aldus drie maenden gegaen,

530

Heijmelijck ende oock spaij bij nachte,

 

Datter oijt ijemant anders en dachte

 

Dan d'meijsgen waer noch een reijne maecht.

1) Hs. sal.

2) Hs. weden.

+ f. 56v.

[p. 112]

 

Maer compt het so dat sij een kindeken draecht,

 

So comptet doch dan geheel int openbaer.

535

Dan salmen seggen: hou siet, den geest gaet daer.

 

Dan sullen die luijden seer met ons mallen.

 

Maer ick hoope, het sal ons beter gevallen.

 

Inne

 

 

 

gevader

 

Wel, wadt vremder praet hoorde ick daer callen?

 

Ja, jongman, so sijdij den geest?

540

So mach ick dan wel slapen onbevreest.

 

Eij, lang raeliaert, wadt hebdij bedreven!

 

Hoe hebdij¹⁾ vader en moeder doen beven

 

En menigen anckxt dickwils aengedaen.

 

 

 

moeder

 

Nu wil ick tot mijnen gevader gaen,

545

Want ick de waerheijt nu al heb geroocken.

 

Is dit den geest, daer sij heeft tegen gesproocken

 

Ende ons gedaen desen grooten vaer?

 

Goeden dach, gevaercken.

 

 

 

gevader

 

Goeden dach, gevaijer, en een goet jaer

550

Verleen u Godt! Waer sijdij op de reijse?

 

 

 

moeder

 

Gevaerken, wist ghij doch dat ick peijse,

 

Nije moeijer en was also gestoort!

 

 

 

gevader

 

Hoe so, gevaerken?

 

 

 

moeder

 

En hebt ghij niet ghehoort,

555

Hoe mijn dochter mijn heeft bedrogen?

1) Hs. hebbdij.

[p. 113]

 

gevaijer

 

U dochter, gevaerken?

 

 

 

moeder

 

Och jae, mijn dochter! wadt raet! tis al gelogen,

 

Dat sij ons geseijt heeft van den geeste.

 

Ghij en hoorde noch noijt van sulcken feeste,

560

Als dat mijn dochter nu heeft bedreven.

 

 

 

gevader

 

En wadt heeftse dan gedaen?

 

 

 

moeder

 

Dat sal ick u te kennen geven.

 

Sij¹⁾ heeft ons alle beijde doen verstaen,

 

Datse alle daech eens tot Heemste most gaen

565

Ontrent den middach, en dat mochtse niet vergeten.

 

 

 

luijstervinck

 

Dats waer, dan waeren die gesellen gaen eeten,

 

⁺Die metten geest te wercken plagen.

 

 

 

moeder

 

En dan so moetse lesen alle dagen

 

XV pater noster²⁾ en so veel ave marijen,

570

En dan sachse den geest staen neven haer sijen,

 

Als sij devotelijck lach op haer knien;

 

En dat sij een nieuw geboren kindeken had gesien,

 

So datse daer aff in onmachte sanck,

 

Dat haer den coster moste opheffen.

1) Hs. hij.

+ f. 57r.

2) Hs. pr nr.

[p. 114]

 

luijstervinck

575

Dat nieuw geboren kindeken is relijck lanck,

 

Het can hem selven wel schoeijen en cleen,

 

Men derft geenen hoorn geven, teet en drinckt alleen,

 

Tis niet gemelijck, men derft niet wiegen.

 

 

 

gevader

 

Ick en wist noch noijt ouders also bedriegen.

580

Waert mijn dochter, dat mij seecker leet waere,

 

Ick soudese so hanteeren, ick segt u int claere,

 

Sij souder tgeheele jaer om peijsen.

 

 

 

moeder

 

Kan ickse crijgen, ick salse so wel teijsen,

 

Al soudt ons beijden noch naemaels rouwen.

 

 

 

gevader

585

Ghevaerken, sijt te vreden, den geest machse noch trouwen,

 

Daerom maeckt toch geen groot rumoer noch gerucht.

 

Ter avontueren so machse sijn bevrucht.

 

Wilt u daerom te beter te vreden stellen.

 

Tis dickwils gesien dat jonge gesellen

590

En jonge meijsgens malcanderen aenspreecken.

 

 

 

moeder

 

Godt geef¹⁾ datse den hals moet breecken,

 

Omdat sij ons doet dese groote schanden.

 

Mocht ickse crijgen in mijnen handen,

 

Ick salse so met haer tuijten slueren,

595

⁺Jae, ick soudese schier met mijn tanden verschueren,

 

Mocht ickse crijgen tot mijnen wille.

 

Eij, du erch teef gen!

 

 

 

gevader

 

Lieve gevaijer, weest doch stille,

 

Het sal noch comen al ten besten.

1) Hs. geeft.

+ 6.

[p. 115]

600

Tsou u berouwen noch ten lesten,

 

Waert dat het meijsgen ijet missquaeme.

 

Dus sijt te vreden.

 

 

 

moeder

 

Och, wist ghij, hoe seer icks mij schaeme,

 

Ten sou u seecker geen wonder geven,

605

Dat ickx mij stoore.

 

 

 

gevader

 

Nu, dats geleden en gebleven,

 

Tis geschiet en tmoet blijven geschiet.

 

En dat ghij haer mishandelde, ten waer te beter niet.

 

Dus stelt u nu te vreden en wilt niet meer schreijen.

 

 

 

⁺moeder

610

Hoe sou ick mijn te vreden setten?

 

 

 

gevader

 

Oorloff gevaerken, wij willen scheijen,

 

Gaet tot uwaerts met gemack en weest niet stuerlijck,

 

Want datter is geschiet, tis al natuerlijck,

 

En tis altemaele vrou Venus raet.

615

Dus adieu, gevaerken.

 

 

 

moeder

 

Met Gode is en ick gaet.

 

Ick sal u noch corteling comen besoecken.

 

 

 

gevader

 

Ghij sijt mijn willecomme.

 

 

 

moeder

 

Dat in u vercloecken

620

Betrouw ick mijn, gevaeijer, in allen hoecken.

 

Inne

+ f. 57 v.

[p. 116]

 

jongelinck

 

Ten baet castijen, schelden noch vloecken,

 

De natuere moet volgen haeren ganck.

 

Tvalt de jongers somtijts veel te lanck,

 

Als sij het mutsgen beginnen te gespen.

625

En die daer sijn in d'ouders bedwanck,

 

Soecken alle listen, al sout haer vallen cranck,

 

Al soude men haer daeromme dickmaels berespen,

 

Als haer steecken de wespen door Venus useren.

 

 

 

gevader

 

Oorloff altsaemen, vrouwen en heeren,

630

Bedeckt onse faulten, waerdoor wij ijet misten.

 

 

 

moeder

 

Tis tijt dat wij ons naer huijs toe keeren.

 

Oorloff altsaemen, vrouwen en heeren.

 

 

 

jongelinck

 

Godt geeff dat ghij tsaemen u kinders so moocht regeren,

 

Opdat sij niet leeren sulcke vreemde listen.

 

 

 

gevader

635

Oorloff altsaemen, ghij vrouwen en heeren,

 

Bedeckt ons faulten, waerdoor wij ijet misten,

 

Neempt danckelijck dese cluijt van ons Pellecanisten.

 

 

 

Fijnis. Lang in dicht 641 regulen.

 

 

 

Par Trouw moet Blijcken.