Het leven van Joannes den Onbevreesden

1396.

In 't jaer 1396 heeft Sigismundus, coninck van Hongaryen, syne ambassadeurs ghesonden naer den coninck van Vranckrijck om van hem hulpe te versoecken teghen Bajazeth, ghemeynen vyandt van het christendom. Den coninck stondt hun het selve toe ende maeckte synen cosijn, desen Joannes, synen lieutenant-general over gheheel het legher. Als den coninck van Hongaryen die blyde tydinghe ontfinck, heeft hy oock den grooten meester van Pruyssen ende de ridders van Rhodes doen versoecken, dat sy sich souden bereydt maecken om den toecommenden somer den Grooten Turck aen te gaen tasten.

Philippus, hertoch van Borgonien, overdenckende de groote jonckheydt van synen sone, ende dat hy noch niet teenemael ervaren en was in den oorloch, heeft den heere De Coucy, den heer De la Tremouille ende Joannes De Vienne, admirael van Vranckrijck ghebeden, dat sy synen sone met raedt ende daet in alles souden helpen.

⁺ Mits datter tot dese onderneminghe groote oncosten noodtsaeckelijck waren, hebben de steden ende het plat-

+ Groote gheltsommen tot den turckschen oorlog.

[p. 3]

land van Borgonien daer toe ghegheven hondert⁽¹⁾ ende twintich duysent gauden croonen. Den hertoch, synen vader, heeft oock een ghebodt ghegheven aen alle syne leenheeren in persoone synen sone op dese reyse te vergheselschappen t'hunnen coste, oft dat deghene die te audt oft ombequaem waren, als oock de mevrouwen oft joffrauwen, de welcke gheenen man en hadden, sauden betalen eene sekere somme ghelts naer de weerde van hun landen, niemandt daer van uytghenomen; soodat dese contributie noch uytbracht sestich duysent gauden croonen.

Guilielmus van Beyeren, swaegher van Joannes, vraechde oock oorlof van Albertus, sijn vader, graef van Hollandt; maer hy en wilde dien noch aen hem, noch aen gheene van sijn edelieden toestaen, om dat hy hun noodich had teghen de rebellen van Vrieslandt; evenwel Joannes settede syne onderneminghe voort, ende vertrock ontrendt half maerte van Parijs met de gheseyde heeren Coucy, De la Tremouille, De Vienne, admirael van Vranckrijck, Philippus van Arthois, conestabel van Vranckrijck, den graef van Lamarche, Henricus ende Philippus De Bar, de twee broeders van den conestabel ende den admirael, den marischal De Bouciquaut, Regnaudt De Roye, de dry bastarden van Ludovicus, graef van Vlaenderen, twee duysent edelieden⁽²⁾ ende een seer talrijck legher van crijchs-volck, met de welcke hy in corten tijdt ghecommen is tot in 't hertochdom van

(1) Fabert seght hondert vijfentwintich duysent écus d'or, ghegheven van de staten van Borgonien. Den edeldom gaf ses hondert duysent, ende Vlaenderen twee hondert duysent.

(2) Fabert rekent acht duysent ruyters, vier duysent voetganghers, ende dry duysent edelmans.

[p. 4]

Oostenrijck, alwaer hy van Leopoldus, synen swaegher, seer treffelijck onthaelt is. Van daer is hy wederom vertrocken ende seer gheluckelijck binnen Buda aenghecommen, alwaer den coninck Sigismundus hem was verwachtende.

Soohaest als sy aldaer aenghecommen waren heeft den coninck hun seer vriendelijck verwillecomt, ende seer prachtelijck onthaelt. Joannes heeft op het versoeck van den coninck den crijchsraedt doen vergaderen, in den welcken den coninck voorstelde oft men de aencomste van de Turcken saude afwachten, ofte hun op hun eyghen landt gaen opsoecken; waer op den heer De Coucy uyt den naem van alle de andere heeft gheantwoordt, dat men (aenghesien sy evenwel ghecommen waren om aen den Turck den oorloch aen te doen) beter den Turck eerst saude gaen aentasten; welcken raedt oock goedt ghevonden werdt door de Duytschen, Bohemers ende andere vremde natien; waer op terstondt een yder ghewaerschauwt werdt sich bereydt te hauden teghen de octave van St. Jan-Baptiste.

Alswanneer den ghestelden tijdt nu aenghecommen was heeft den conestabel van Hongaryen eerst de avantgarde ghenomen, ende met de Hongaren ende Duytschen in 't velt ghetrocken; om dieswille dat hy de beste kennisse hadde van de gheleghentheyt van het landt. Naer hem sijn ghevolcht den graef van Eu, den graef Dela Marche, den heer De Coucy met den franschen edeldom, den welcken ghevolcht werdt van den eoninck van Hongaryen, op wiens syde reedt Joannes den Onbevreesden, graef van Nevers, ende daer naer alle den principaelsten edeldom van Hongaryen; ende sijn alsoo voortghetrocken tot voor Nicopoli

[p. 5]

met een legher van ontrendt de hondert duysent mannen.

Terwylen dat sy alles bereyt maeckten om Nicopoli te⁺ belegheren is den heere De Coucy heymelijck uyt het legher ghetrocken met ontrendt duysent mannen, ende onder weghen een legherken van de Turcken ontmoetende heeft sich in eenen bosch gheleydt, ende de heeren De Roye en De S. Piat met hondert mannen uytghesonden om de Turcken aen te locken, het welcke de voorseyde heeren soo aerdich ghedaen hebben, dat de Turcken terstondt sijn omringhelt gheweest. De Turcken hebben wel eenighen⁺ teghenstandt ghedaen; maer siende de couragie van de Christenen, ende meynende dat sy stercker van ghetal waren, hebben terstondt den vlucht ghenomen; het meeste deel is door de Christenen achterhaelt ende als beesten in stucken ghecapt.

De tydinghe in 't legher ghecommen sijnde dat den heere De Coucy met duysent mannen leghen twintich duysent Turcken ghevochten, ende de selve verslaghen hadde, sijn daer verscheyden discoursen van ghehauden gheweest, principael van Philippus van Arthois, graef van Eu, conestabel van Vranckrijck, den welcken aen den heer De Coucy die eere benyde, ende seyde dat hy seer qualijck ghedaen hadde met sooveel volck in 't perijckel te stellen ende sulckx te doen sonder eerst het selve te kennen te gheven aen den graef van Nevers, het hooft van het legher, ende sedert dien tijdt heeft de jalousie van den conestabel soo aenghegroeyt dat hy daer naer met den heer De Coucy noydt goeden vriendt en is gheweest tot groot verlies der Christenen.

Bajazeth bracht een legher te veldt van twee hondert vijftich duysent mannen, terwylen dat de Christenen Nicopoli

+ Nicopoli beleghert.

+ De Turcken verslaghen.

[p. 6]

belegherden, ende quamp daer mede lanckx eenen bedeckten wech; soo dat hy hun seer naby was eer dat sy hetselve wisten. Den coninck van Hongaryen met den graef van Nevers ende andere heeren aen de tafel sittende is de tydinghe ghecommen, dat de Turcken hun seer naby waren ende op hun aenquamen. Terstondt spronghen alle de heeren te peerde, ende den coninck sondt syne spien uyt om het legher van de Turcken af te spien; degenen die dese tydinghe brachten en hadden maer de avant-garde ghesien, ende seyden daer om dat sy maer acht duysent mannen sterek en waren; maer den coninck hetselve niet willende ghelooven, heeft de Franschen doen waerschauwen, dat sy niet en souden beghinnen⁺ ten sy dat de spien wederom gheeommen en waren. Den heere De Coucy dese waerschauwinghe ontfanghen hebbende heeft gheseydt dat men de selve spien moeste afwachten; maer den conestabel, die de eere aen Couci benyde (ghelijck wy gheseydt hebben) heeft daerop gheantwordt dat den coninck hun maer en dede wachten om selve de eere van de victorie te hebben, dat sy de avant-garde hadden, ende de selve oock wilde blyven houden. Hier mede heeft hy terstondt sijn banniere doen voortryden. Den heere De Coucy dit siende heeft daer over raedt ghevraecht van den admirael: waer op den admirael heeft gheantwoordt, dat sy beter den coninck saude afwachten om also t'samen op den vyandt te vallen; maer aenghesien dat gheenen goeden raedt plaetse en hadde ende den conestabel niet wachten en wilde, dat⁺ men hem noodtsaeckelijck moeste volghen, terwylen sy op die maniere recht op den vyandt reeden, sonder kennisse te hebben van de twee vleughels van hun legher, waer van yder ontrendt de sestich duysent mannen sterek was, hebben sy

+ Twist in 't leger van de Christenen.

+ Nederlaghe der Christenen.

[p. 7]

den vyandt de gheleghentheydt ghegheven om de selve van beyde canten by een te brenghen, ende de Christenen daer in te sluyten, sonder daer te connen uytvluchten. Daer en tusschen vochten de Christenen met eene groote cloeekmoedichheydt teghen de avant-garde van de Turcken, soo dat sy se dreven tot in eene valeye daer den Grooten Turck Bajazeth, met eene seer groote macht gheposteert stondt, de welcke hun te sterck dochte te wesen om aen te tasten; soo dat sy meynden naer de Hongaren weder te keeren; maer siende dat sy van alle canten besloten waren, sijn sy van hun peerden ghespronghen om alsoo te voet te beter te connen vechten. De Turcken hebben de peerden laten wechloopen, waerdoor de Hongaren, meynende dat de ruyters van de Turcken alreede in stucken ghecapt waren, hebben oock beghinnen de vlucht te nemen, ende alle de arme Christenen, de welcke aldus besloten waren, sijn van de Turcken ghedoodt ofte ghevanghen ghenomen. Onder de principaelste dooden waren: de heeren Philippus De Bar, Joannes De Vienne, admirael van Vranckrijck, Guilielmus Dela Tremouille met synen sone, Guilielmus d'Ugelle; Reginaldus De Roye, ende de dry bastaerden van graef Lodewijck, te weten: Ludovicus Aze, Ludovicus van Vrieslandt, ende Joannes Sonderlandt, als oock de heeren van Lembeke, Joannes van Cadsant, Rolandus Houweel. Onder de meeste heeren de welcke ghevanghen waren: Joannes den Onbevreesden,⁺ graef van Nevers, opperhooft van het fransch legher, Philippus van Arthois, graef van Eu, conestabel van Vranckrijck, den graef Dela Marche, Henricus De Bar, Guido Dela Tremouille, den marischal Bouciquaut, ende veel andere edelieden, soo fransche als van andere natien,

+ Joannes den Onbevreesden ghevanghen.

[p. 8]

dewelcke uyt de costelijckheydt van hun wapenen onder de andere meest onderkent werden, als waren de heeren Nicolaus Utenhove, ridder ende daernaer borghemeester van Brugghe, Joannes, heere Van Warsenaer, Robertus, sone van Robertus van Beyeren, roomschen keyser.

Naer dat den slach nu gheheel gheeyndicht was, is Bajazeth onder het ghespeel van verscheyden soorten van instrumenten ghecommen tot in de tente van den coninck van Hongaren, alwaer hy syne wapenen afgheleyt ende andere cleederen aenghetrocken heeft, ende heeft terstondt een ghebodt laten uytgaen, dat al die eenighe ghevanghene heeft, deselve saude voor hem brenghen, dat men alle de dooden saude oversien, ende deghenen die sauden schynen groote heeren te sijn t'samen aen den candt saude legghen ende de lichamen op het velt saude laten ligghen tot dat hy de selve saude oversien hebben, dat men neerstich ondersoeck saude doen om te weten oft den coninck van Hongaryen ghedoodt oft ghevanghen was. Naer dat Bajazeth eenighen tijdt in de tente van den coninck gherust hadde, is hy curieus gheworden om te gaen het velt sien, mits dat hem gheseyt werdt dat daer wel vele heeren ghebleven waren, maer dat die victorie hem seer diere ghecost hadde, het welcke hy niet wel en conde ghelooven. Als hy het velt⁺ wel doorsien, en de dooden seer nauw overtelt hadde bevondt hy dat die tydinghe waer was; want hy sach datter teghen éenen dooden Christenen, wel dertich Mahometanen doodt laghen⁽¹⁾. Dit heeft hem soo groote gramschap ver-

+ Groot verlies van de Turcken in hun victorie.

(1) Fabert secht dat Bajazeth in desen slach twintich duysent mannen saude verloren hebben.

[p. 9]

oorsaeckt dat hy luydt uyt seyde dat hy dit verlies op de ghevanghenen saude vreken. 's Anderdachs heeft hy den graef van Nevers, den graef van Eu, den graef De la Marche, den heer De Coucy, den heer Henrieus De Bar, den heer Guido Dela Tremouille ende weynighe andere⁽¹⁾ (dewelcke⁺ door Jacques De Helly, eenen picaerschen ridder, die oock ghevanghen was, ende Bajazeth te vooren ghedient hadde, aen hem ghenoemt werden) van den eenen cant doen staen, ende alsoo in hunne teghenwordicheydt tot het ghetal van dry hondert soo Fransche als andere ghevanghene⁽²⁾ edelmans in stucken doen cappen. Den heere De Bouciquaut was oock ghestelt om op den ooghenblick deselve doodt te sterven. Den graef van Nevers dit siende heeft voor Bajazeth op syne knien ghevallen ende (mits dat hy de turcksche tale niet en conde) met teecken aen hem ghewesen dat hy voor hem een goedt rantsoen saude betalen, ende dat hy eenen grooten vriendt van den coninck van Vranckrijck was, waer mede Bajazeth te vreden is gheweest, ende heeft hem het leven gheschoncken. Naer dat dese bloedighe tragedie ghespeelt was, ende Bajazeth hoorde dat den coninck van Hongaryen ontvlucht was, is hy met de noch-ghevanghene naer Turkyen ghetrocken naer syne stadt Prusias, ende heeft sijn legher afghedanckt. Den graef van Nevers heeft van Bajazeth oorlof vercreghen om den heer Jacobus De Helly naer Vranckrijck de tydinghe te laten draghen, mits conditie dat hy naer syne ghevanghenisse saude wederom

(1) Mezeray stelt'er vijftien; Fabert vijfentwintich.

+ Groote vreedtheyt van Bajazeth tegen de ghevanghenen.

(2) Fabert schrijft ses hondert edelmans ende een groot ghetal van andere ghevanghenen.

[p. 10]

keeren, ende heeft hem brieven medeghegheven aen den coninck, sijn cosijn, ende aen synen vader ende syne moeder, den hertoch ende hertoghinne van Borgonien.

Op Kersdach is den heer Jacobus De Helly binnen Parijs⁺ ghearriveert, ende heeft den coninck ghevonden in sijn paleys van S. Paul, vergheselschapt met sijn dry ooms, de hertoghen van Berry en Borgonien ende Bourbon, dewelcke door eenighe edelmans, die ten tyde van de bataillie gaen fourageren ende het perijckel ontvlucht waren, al eenighe tydinghe van dese nederlaghe ghehoort hadden. Soo haest als hy van sijn peert ghespronghen was, is hy noch gheleerst ende ghespoort by den coninck gheleyt ende heeft aen den coninck alles overgheseyt, hetghene Bajazeth, den graef van Nevers ende de ghevanghenen aen hem belast hadden. Den coninck ende ghcheel het hof gaven hem gheloove te meer om dat hy hun de brieven van den graef van Nevers in handen gaf. Den hertoch van Borgonien, vader van den graef van Nevers, vereerde hem met twee hondert livres t'jaers, gheduerende sijn leven. Naer dat hy van ghelijcke van den coninck en de andere vrienden van de ghevanghene edellieden met veel giften vereert was, heeft hy hun kenbaer ghemaeckt dat hy wederom naer de ghevanghenisse op synen eedt moeste wederom keeren.

Den coninck hoorende dat Helly noch ghevanghen was ende voor de tweede reyse gheen tydinghe meer en soude connen wederom brenghen, heeft met synen raedt gheaedtsaem ghevonden eenen anderen edelman daer naer toe te senden, ende daertoe vercosen den heer De Chasteau-Morant; mits dat dit eenen edelman was, met de tale ende alle andere conditien daertoe noodich wel begaeft.

+ Droeve tydinghe voor den coninck van Vranckrijck.

[p. 11]

Den heer Jacobus De Helly bleef daer en tusschen noch ontrendt de twelf daghen binnen Parijs om te rusten ende de vrienden van de ghevanghene heeren alles kenbaer te maecken, hetghene aengaende deselve ghepasseert was.