Het leven van Philippus den Stauten, Hertoch van Borgonien, ende van Margarita van Male, Gravinne van Vlaenderen

[1404]

⁺ Naer dat Philippus, hertoch van Borgonien, synen sone verrijckt hadde met de hope van te becommen het hertochdom van Brabant, sich sieck ghevoelende heeft eenen draechstoel doen ghereedt maecken om hem daermede tusschen twee peerden te ghemackelijker te connen naer Parijs voeren. Als hy synen wech tot Halle gheavanceert was, is hy gaen rusten in eene herberghe, ghenoemt Den Hert, alwaer hy noch siecker wordende synen gheest ghegheven heeft aen den heere, den welcken hem dien ghegheven hadde.

Hy is dan ghestorven den ses-en-twintichsten April. Sijn inghewant is aldaer begraven, sijn lichaem ghebalsemt sijnde is naer Arras ghevoert, alwaer Margarita van Male, syne weduwe, ende sijn dry sonen Joannes, Anthonius ende Philippus, sijn uytvaert hebben ghehauden. Margarita gheenen middel siende om syne schulden te connen betalen, heeft eenen notaris doen roepen ende in syne teghenwordicheyt ghecedeert alle syne roerlijcke goederen, legghende den riem, borse en sleutels op syne tombe. Sijn lichaem is naer Dijon in Borgonien ghesonden ende tot de Carthuysers begraven. Sijn herte is gheleydt in de begraefplaetse van de coninghen tot S. Denis in Vranckrijck.

+ 1404. De doodt van Philippus den Stauten, hertoch van Borgonien.

[p. 253]

Desen Philippus is gheweest eenen soo volmaeckten prins dat selfs syne vyanden van hem gheen ander quaedt en wisten te segghen, als dat hy te seer gheneghen was tot de valsche pausen van Avignon.

Hy is den sone gheweest van Joannes, hertoch van Normandien,⁺daer naer coninck van Vranckrijck, ghenoemt Joannes De Valois, ende van Bona, dochter van Joannes, coninck van Bohemen, graef van Luxemburch. De namen van syne broeders ende susters sijn hooger te vinden. Hy is ghenoemt gheweest Philippus Sonderlandt. Van jonckx af vol couragie soo dat hy (niet teghenstaende dat hy den joncksten was, ende sijn dry audtste broeders de vlucht namen) in den slach van Poitiers met sijn vader ghevanghen wierdt, ende om vier redenen ghenoemt wierdt Philippus den Stauten. Naer dat hy met synen vader aldus ghevanghen was, heeft hy tot loon van syne ghetrauwicheyt becommen het hertochdom van Touraine, ende daer naer het hertochdom van Borgonien; naer dat sijn vader by Londen overleden was, ende synen broeder Carel den Vijfden, coninck gheworden was, heeft hy van hem de bevestinghe van het selve hertochdom vercreghen. Ludovicus van Male hadde een eenighe dochter, ghenaemt Margarita; dese heeft hy naer vele moeyelijckheden ten houwelijcke vercreghen, ende daer mede ghetrauwt, de welcke hem eenen sone ghebaert heeft, die daer naer ghenoemt is gheweest Joannes den Onbevreesden. Het jaer daer naer heeft hy veel steden ende casteelen helpen innemen. Het legher van den hertoch van Lancaster ende van den hertoch van Bretagne verstroyt. Den coninck siende de voorsichticheyt ende ghetrauwicheyt van Philippus heeft hem met de ambassadeurs ghesonden om

+ Het leven van Philippus in 't cort beschreven.

[p. 254]

den peys met de Enghelschen te vervoorderen, ende gouverneur van Picardien ghemaeckt, alwaer hy veel steden van de vyanden verovert heeft. Den coninck seer vergramt sijnde op den coninck van Navarre om dat hy hem meynde te doen om hals brenghen, heeft Philippus naer Normandien ghesonden, den welcken alle de steden ende casteelen van den selven coninck ghebracht heeft onder de macht van den coninck van Vranckrijck, ende Petrus van Navarre met syne suster ghevanghen ghenomen. Eenighen tijdt daer naer heeft hy tusschen den graef van Vlaenderen ende de Ghentenaers den peys besorcht, ende wederom tusschen den selven graef ende de Vlaminghen; ende als den graef in den noodt was heeft hy synen toevlucht tot Philippus ghenomen, den welcken van den coninck Carel den Vijfden een machtich legher vercreghen heeft, waer mede sy de Vlaminghen by Roosbeke hebben in roete gheslaghen. De costelijcke horlogie van Cortrijck heeft hy doen wechvoeren naer Dijon, in Borgonien, ende van daer met den coninck wederom naer Parijs ghekeert, alwaer hy met groote eere is onthaelt gheweest. Daer aenghecommen sijnde heeft hy met sijn broeder, den hertoch van Berry, wel tot dry hondert persoonen doen vanghen, de welcke injurieuse woorden van den coninck ghesprocken hadden, ende de principaelste van die, sonder langhe processen te maecken, op de Halle doen onthoofden. De stadt Yperen was in grooten noodt ende perijckel van te vallen in de handen van de Enghelschen ende Ghentenaers; den graef van Vlaenderen schrijft wederom aen synen schoon-sone Philippus om hulpe; Philippus maeckt soo veel by den coninck dat den coninck selve met een legher van twee hondert duysent mannen Yperen comt ontzetten.

[p. 255]

Den graef van Vlaenderen Ludovicus Van Male door den hertoch van Berry ghedoodt sijnde, is Margarita als eenighe erfghename ghesuccedeert in de graefschappen van Vlaenderen, Borgonien, Arthois, Nevers, Retel, de heerlijckheden van Saline ende Mechelen.

Philippus door dese successie van syne huysvrauwe soo veel verrijckt sijnde, heeft syne kinderen oock trachten goede houwelijcken te besorghen. Joannes den Onbevreesden is ghetrauwt met Margarita, dochter van Albertus van Beyeren, graef van Hollandt, enz. Margarita is ghetrauwt met Guilielmus, sone vanden selven Albertus. Alsoo hy noch gheenen peys ghemaeckt en hadde met de Ghentenaers, ende dat sy Damme verovert hadden, heeft hy van den coninck een legher van tachentich duysent mannen vercreghen, ende daer mede Damme ernomen ende een weynich daer naer met de Ghentenaers peys ghemaeckt, in welcke stadt hy seer wel onthaelt is gheweest. Hier mede heeft hy beghinnen sijn landt te verstercken; Sluys verwisselt voor Bethune; binnen Sluys eenen stercken toren ende casteel ghemaeckt; tot Cortrijck ende Audenaerde casteelen ghemaeckt; Yperen ende Nieuport met steenen vesten versterckt; daer naer heeft hy de groote verschillen bemiddelt tusschen den hertoch van Bretagne ende den conestabel de Clisson. Hy heeft den coninck vergheselschapt naer den Gelderschen veltocht, alwaer hy de hertoghen van Gulijck ende van Geldre sich heeft sien aen den coninck onderwerpen. Hy maeckte door het voorstellen van den coninck groote bereytselen om naer Roomen den oorloch teghen den paus te gaen helpen voeren; maer Godt heeft het belet; hy socht even wel op alle middelen de Vlaminghen af te trecken van den paus van Roomen ende hun te

[p. 256]

doen ghehoorsaemen aen den teghen-paus van Avignon, waerdoor groote oneenicheden opstonden in Vlaenderen. Den coninck van Vranckrijck, Carel den Sesden, uytsinnich gheworden sijnde, heeft Philippus met sijn broeder, den hertoch van Berry, de regeringhe van het coninckrijck becommen, ende alle de beste vrienden ende raedtsheeren doen ghevanghen nemen, als waeren: den conestabel Clisson, die het ontvlucht is, den heer Lemercier ende Begue de Vilaines, den heer De La Rivière. Den conestabel als verrader van de croone verclaert ende sijn officie verbeurt. Joannes de Montfort, hertoch van Bretagne, heeft Philippus over syne kinderen vocht ghestelt, uyt welcke redenen den hertoch van Orleans teghen Philippus eenen meerderen haedt ghecreghen heeft; want den hertoch van Orleans wilde de selve kinderen met hem mede naer Vranckrijck voeren; maer sulckx wierdt hem gheweyghert. Den meesten oorspronck van de vyantschap tusschen dese twee hertoghen is gheweest dat den coninck uytsinnich gheworden sijnde, somwylen tot sijn verstant quamp; als den coninck sieck was, wierdt de regheringhe van het rijck aen Philippus ghegheven van den conincklijcken raedt ende den edeldom; als den coninck ghesont was, gaf hy het selve aen den hertoch van Orleans; dit is dickwils gheschiet. De hertoghinne van Brabant, weduwe sijnde, heeft Anthonius, tweeden sone van den hertoch Philippus, voor haeren successeur vercosen. Philippus uyt die reden heeft het selve hertochdom van de staeten des landts versocht ende naer vele moeyelijckheden voor synen sone vercregen. Dit gheschiedt sijnde, alswanneer hy meynde naer Vranckrijck weder te keeren, is den wech van de eeuwicheyt inghegaen. Dit is het cort begrijp van het leven van onsen ghenadighen heer

[p. 257]

Philippus De Valois, ghenoemt Philippus den Stauten, sone van Vranckrijck, hertoch van Borgonien, ghetrauwt met Margarita van Male, gravinne van Vlaenderen, Borgonien, Arthois, Nevers, Retel, mevrauwe van Mechelen ende Saline, aen wie Godt almachtich het eeuwich leven gheve.

De Vlaminghen siende dat de Engelschen naer de doodt⁺van den hertoch van Borgonien niet op en hielden de Vlaminghen den oorloch aen te doen, hebben binnen Nieupoort, Duynkercken, Grevelinghe, Sluys, Biervliedt ende Oostende oock hun schepen ghereedt ghemaeckt om sich teghen de Engelschen te defenderen. In de maendt April quamen eenighe engelsche schepen met wolle ende andere coopmanschappen van Calais naer Zeelandt, de welcke van die van Nieupoort aenghetast ende ghenomen sijn gheweest, de soldaeten ghedoodt oft ghevanghen ghenomen. Die van Duynkercken hebben met hun caepers oock een groot schip ghenomen, het volck daervan onthooft oft ghevanghen ghehauden om dat sy zeerovers waeren. Sy hebben oock een ander schip ghenomen, daer eenen Engelschen abt met somighen monicken op waeren, de welcke sy gedwonghen hebben een groot rantsoen te betaelen. De Engelschen, de welcke binnen Calais waeren, siende dat de spaensche zeevlote, de welcke naer Vlaenderen quamp, door den contrarien windt niet en conde voort seylen, hebben de selve in den vlucht ghejaecht ende seventhien schepen daer van ghenomen. De Engelschen eene groote menichte van laeckenen in stilte binnen Antwerpen, Brugghe, Yperen, Tourhaudt ende andere plaetsen opgecocht hebbende, hebben een groot deel schepen in Hollandt ende Zeelandt ghehuert, ende de selve by hun vlote ghevoecht, terwylen dat sy met de selve voorby

+ Oorloch tusschen Vlaenderen ende Enghelandt.

[p. 258]

de vlaemsche zeehaven vaerden ende saeghen dat hun niemant en derfde aentasten, sijn sy daer mede in 't eylandt⁺van Cadsant ghevallen ende hebben een groot deel van het selve verbrandt ende uytgheplundert. Margarita, gravinne van Vlaenderen, om daer over vraecke te nemen, heeft alle de goederen van de Hollanders ende Zeelanders in Vlaenderen doen aenslaen. De Oostvaerders vlote is oock in de handen van de Enghelschen ghevallen, ende van hun seer beschadicht gheweest. Jacobus Reymaer van Nieupoort heeft het groot enghelsch schip De Craeyer ghenomen ende meer als hondert enghelsche nobels vercocht.

Noydt en isser soo grooten zee-vloet in Vlaenderen gheweest als in de maendt van November op S. Elisabethsdach; dry mylen verre heeft de see alles doorghespoelt, menschen ende beesten verslonden.

⁺ In dit jaer is ghestorven Albertus van Beyeren, graef van Hollandt, Zeelandt, heere van Vrieslandt ende palatijn van Henegau.

+ Casandt verbrant ende gheplundert.

+ De doodt van Albertus van Beyeren.