Het leven van Philippus den Stauten, Hertoch van Borgonien, ende van Margarita van Male, Gravinne van Vlaenderen

[1360]

Den coninck siende dat syne meyninghe quaelijck was uytghevallen is van daer dieper in Vranckrijck ghetrocken. Tot Longjumeau omtrendt Parijs ghecommen sijnde, is aldaer by hem ghecommen pater Simeon de Langres, doctor van de⁺Predicheeren orden, van den Paus in qualiteyt van Apostolischen legaet tot dien eynde overgesonden. Desen legaet wierdt vergheselschapt van de heeren de Fiennes, conestabel, ende Bouciquault, marichal van Vranckrijck, den abt van Clugny, oock van den Paus ghesonden, met veele andere heeren van den raedt ende aensienelycke personagien, de welcke allegader niet en hebben connen uytwercken. Van

+ De franschen versoecken den peys.

[p. 6]

daer is den coninck ghecommen tot voor Parijs tot Mont-Rouge ende daer ontrendt; van waer hy sich dickwils in slachoorden met sijn volck voor de poorten van Parijs ginck vertoonen; maer siende dat die van Parijs niet uyt en quaemen, en dat daer niet veel beter te verwachten en was als⁺voor Reims, is met eenen stillen trommel opghetrocken. Als wanneer dat hy nu met sijn legher ghecommen was tusschen Montlehery ende Chartres, is de locht overtrocken ende heeft daer soo groote haegelsteenen, ende tempeest van donder ende blixem opghestaen datter veele van het Enghelsch legher sijn doodt ghebleven, ende scheen dat den hemel teghen de Enghelsche wilde vechten, dewelcke van gheen menschen gheheel Vranckrijck door gheenen teghenstandt en hadden ghevonden. Den coninck door dit onweder verschrikt sijnde, vreesende dat Godt hem wilde straffen omdat hy door hooverdicheydt den ghevraechden peys verworpen hadde ende de ooghen van bermherticheit ghesloten hadde voor soo veel bedruckte menschen, heeft zich terstondt tot Godt ghekeert ende een belofte ghedaen van met den coninck van Vranckrijck peys te maecken, ende heeft tot dien einde den abt van Clugny, den welcken by hem ghecommen was om de selve reden, by Carel, den regent, ghesonden, ende hem doen afvraeghen oft hy te vreden was met hem over een accort te handelen.

⁺ Den regent verblijdt sijnde over dese presentatie heeft terstondt sijn ambassadeurs naer Chartres ghesonden, te weten: Jean de Dormans, bischop van Beauvais, cancellier van Normandien; Jean de Melun; den graef van Tancarville, den welcken noch ghevanghen was; maer op sijn woordt lacten wechgaen; de heeren de Bouciquault, marischal van Vranck-

+ Wondersaecke, 1360.

+ Ambassadeurs van Vranckrijck.

[p. 7]

aant.rijck, de Montmorency, de Vignay, Jean Grollé, meester Simon de Bucy, Steven van Parys, Jean de Mares, advocaet van het parlement, Jean Maillard; ende de selven tot Chartres ghecommen sijnde, is de plaetse van de vergaederinghe ghestelt in 't dorp van Bretigny, alwaer de voorseyden ambassadeurs ghecommen sijn uit den naem van den Regent. Van den candt van den coninck van Enghelandt waeren: den⁺hertoch van Lancastre, de graven van Naranton, Warwyck, Suffort, Renaut van Colestan, Gautier de Mauny, ridder, ende meer ander. Ten lesten is het accordt ghesloten dat aen den coninck van Enghelandt voor het rantsoen van den coninck⁺van Vranckrijck saude ghegheven worden het landt van Poitou, de leenen van Touars ende Belleville, de landen van Gascongne, Agenois, Perigort, Lymosin, Cahors, Tarbe, Bigorre, Gaure, Rouergue, Angoulesmois, ende alle de souvereyniteyt met de hommagien ende heerlyckheden in de selve gheleghen, Monstreul op de zee, Ponthieu, Calais, Guynes, het landt van Mercq, Sangate, Boulogne, Hames, Valles ende Oignis, ende bovendien te betaelen dry millioenen stucken van twee in eenen noble van Enghelandt, ende dat daer mede den coninck van Enghelandt voor hun ende alle hun successeurs sauden renontieren aen alle recht, het ghene sy sauden pretenderen tot de croone van Vranckrijck, aen de souvereyniteyt ende ordonnantie van het hertochdom van Normandien, de landen van Touraine, Anjou ende Maine, aen de souvereyniteyt ende hommagien van het hertogdom van Bretagne, ende het graefschap van Vlaenderen: ende dat den coninck van Enghelandt den coninck van Vranckrijck tot Calais sal leveren binnen de dry weken naer S. Jansdach toecommende, ten coste van den gheseyden

+ Samencomste over de verlossinghe van den coninck.

+ Conditien van den prijs, 8 Mey.

[p. 8]

coninck van Enghelandt, buyten de costen van het hof van den coninck van Vranckrijck: ende alsdan zal tot Calais aen den coninck van Enghelandt betaelt worden ses hondert duysent stucken voorseydt, ende de vier hondert duysent resterende, binnen den tijdt van het volghende jaer; de overblyvende somme sal op seker tyden oock tot Calais betaelt worden, ende den coninck van Vranckrijck en zal niet vermoghen sich te waepenen voor den tijd dat alles voldaen is.⁺Tot borghe van die sullen in Enghelandt in ostagie blyven Ludovicus, graef van Anjou, Joannes, graef van Poitiers, die daer naer gheweest is hertoch van Berry, sonen van den franschen coninck, Philippus, hertoch van Orleans, broeder van den coninck, den hertoch van Borgonien, den graef van Blois ende synen broeder, den graef van Alençon ende sijn broeder den graef van S. Pol, de graeven van Harecourt, Porcian, Valentinois, Grand Pré, Brenne, Forest, de heeren van Vaudemont, Coucy, Fiennes, S. Venant, Preaulx, Garencieres, la Roche Guyon, Destoreville, Hangest, den dolfijn van Auvergne, de heeren van Montmorency, Andrezel, Guilielmus de Craon, Louis van Harecourt; hier mede is den⁺stilstandt van waepenen ghepubliceert tot S. Michiels-dach van het toecommende jaer.

⁺ In de maendt van Julius is den coninck van Vranckrijck⁺tot Calais aen landt ghestelt; eenighe daeghen daer naer hebben de twee coninghen t'samen misse ghehoort, ende aldaer op het lichaem Ons Heeren Jesu Christi ghesworen dat sy alle beyde de conditien van den peys sauden onderhauden. Sy en ghinghen niet ten offerande om dieswille dat den eenen niet en wilde voor den anderen gaen; als de misse aen den Agnus Dei ghecommen was ende het peys aen den coninck

+ Fransche ostagiers voor den coninck.

+ Stilstandt van waepenen.

+ Den 18 July.

+ Den 24 July.

[p. 9]

van Vranckrijck eerst ghepresenteert wierdt en heeft hy het selve niet willen kussen; maer heeft het selve in sijn handt ghenomen ende aen den coninck van Enghelandt ghepresenteert, den welcken die eere niet en heeft willen aenveerden; maer sy hebben alle beyde malcanderen in de aermen ghenomen ende omhelst sonder ander peys te willen aenveerden. Het hadde te wenschen gheweest dat desen peys, den welcken van beyde canten met soo groote vrede-teeckenen begonst gheweest was, met de selve altijdt hadde moghen blyven dueren.

Dit ghedaen sijnde heeft den coninck van Vranckrijck het⁺graefschap van Anjou verheven tot een hertochdom, ende dit aen Ludovicus synen sone ghegheven; aen Joannes, synen anderen sone, heeft hy ghegheven de hertochdommen van Berry ende Auvergne; aen Philippus den Stauten, synen jonchsten sone, heeft hy ghegheven het hertochdom van Touraine.

In de maendt van October is den coninck Joannes gantschelijck⁺op syne libre voeten ghestelt: soo dat hy onder de Enghelsche ghevanghen heeft gheweest vier jaeren ende 37 daeghen, te weten: van den 19 September 1356 tot den 25 October 1360, op welcken tijdt hy ghenoech heeft connen bemercken hoe onghestaedich dat is den staet van persoonen, de welcke door al te verheven te sijn sich te seer betrauwen op hun eyghen macht. Den Paus hadde syne legaeten tot hem ghesonden om hem tot den peys te beweghen, den coninck van Enghelandt hadde hem ghepresenteert veel ghelt te gheven, ende wederom te gheven alles wat hy in Vranckrijck ghewonnen hadde; den prins de Galles hadde daer voor belooft in ostagie te gaen, hy en hadde nievers naer willen

+ Digniteyten van den coninck aen syne sonen ghegheven.

+ Den coninck verlost, den 23 October.

[p. 10]

hooren; maer begeerde dat den prins met alle sijn volck sich aen hem ghevanghen saude gheven om daer mede naer sijn goedtduyncken te handelen. Hy hadde over de vijftich duysent⁺Franschen, waer mede hy de Enghelschen, de welcke maer acht duysent sterck en waeren, meynde eenen schandelycken wech te doen passeeren; maer, eylaes, syne vermetentheydt heeft hem verleydt, hy heeft over de seven duysent mannen op de plaetse verloren, ontrendt de seventhien hondert van syne edelmans met hem ghevanghen ghesien, waer onder was synen joncksten sone Philippus den Stauten, seventhien graven ende den principaelsten luyster van synen edeldom met over de hondert standaerden, dewelcke de vyanden hebben gewonnen.

+ Groot verlies van den coninck in den slach van Poitiers.