Ik ben een echt genie. De briefwisseling van Max de Jong en Hans van Straten 1942-1951

[p. 159]

Amsterdam, ca. 10 september 1950

(dit heeft niets met de volgende brief te maken)

Ruil:
Aangeboden: fantastisch mooie vrouw, zo goed als meerderjarig. Gevraagd: hetzelfde, maar dan toch een pietsje ouder. Echtgenoot geen bezwaar.

Beste Hans,

Ik weet wat! Kijk, het is zo jammer, dat jij en ik mislukt zijn in de literatuur. Bij mij komt dat, doordat ik geen geld en dus geen tijd heb om mijn ideeën uit te werken. En bij jou komt dat, door je wezenstekort, dat je voor het bereiken van werkelijke resultaten onbruikbaar maakt. Maar nou wou ik je nog één kans geven, ik wou je aan een soort test onderwerpen. En daarom wou ik je voorstellen, dat jij een novelle gaat schrijven over een thema, dat ik bedacht heb, dus zoals een schooljongen, die een opstel maakt over een onderwerp dat de meester opgeeft om eens te zien of daar nou eigenlijk wat van terecht komt dan wel of je inderdaad volslagen onbruikbaar bent. Het thema, dat ik je uit wou laten werken, biedt alle mogelijkheden in zich, mits je het niet als een stunt beschouwt maar inderdaad over de menselijke gegevens beschikt om het te realiseren - luister maar. Het gaat over een vent, die alles op haren en snaren zet om een medeminnaar van zijn vrouw af te helpen en daartoe alle wegen bewandelt van de meest kwaadaardige vijandschap tot en met de meest zoetsappige vriendschap, maar die als alles faalt deze laatste lijn doortrekt, zijn medeminnaar verleidt en dit zo goed doet, dat hij hem volslagen homosexueel maakt - hem aldus op dood spoor rijdende, waardoor de vrouw hem vanzelf toevalt. Dit idee is voor zover ik na kan gaan volstrekt origineel en je moet er nou es met niemand over praten, maar het dóen. Daartoe enige aanwijzingen. Het is de stof voor een roman, maar als je er vaart aan geeft, hoeft hij niet langer te worden dan een novelle. Het kan beter worden dan een verhaal van Hermans, want die gééft zich niet in zijn voortbrengselen en dat moet hier wel. Maar ook een novelle laat zich niet op één avond schrijven, dus je moet beginnen met de stof in moten in te delen. a) Vijandschap b) Neutraliteit c) Vriendschap d) Liefde (voor de medeminnaar dan!) Als je de hele zaak op papier hebt, kun je je er dan in gaan verdiepen, wat als hij de vrouw eenmaal veroverd heeft het meest waarschijnlijke verloop is, wie er wie al of niet vermoordt of een kind krijgt van wie of zichzelf van kant maakt.

[p. 160]

Dat zal als je eenmaal zover bent iedere lezer interesseren. Aangezien deze staart er nog achteraan komt, moet je het begin kort maar krachtig maken, niet lang maar dan ook des te raker, net als Walschap. En denk er verder aan, dat zich geen novelle laat schrijven, als je niet van te voren een beslissing genomen hebt ten aanzien van alle levensomstandigheden van je personen. Neem maar drie bestaande personen als voorbeeld, voor mijn part jou en mij, als je van mij de vergevorderde intrigant maakt die jou verleidt ben ik dus de held en jij het slachtoffer, je kunt het verhaal dan eventueel in de ik-vorm doen, dat is mooi, het relaas van de gedupeerde, die zijn beklag doet, daar gaat de held des te meer door glanzen, de moeilijkheid is alleen, of de verteller op het moment van vertellen nog of niet meer van hem moet houden, ik zou zeggen van wel, want als hij hem goed verleid heeft is hij meteen voor zijn leven verliefd op die ander, die hem laat stikken of nog beter ter wille van die vrouw aan het lijntje houdt, dat is toch wel het mooiste geval van een ongelukkige liefde uit de literatuurgeschiedenis. Deze suggestie omtrent de opzet is evenwel vrijblijvend, ik wou juist aan jou overlaten, om uit te plussen, hoe je zo'n boekje nou in elkaar moet schroeven, en ben benieuwd of je in staat bent om een gaaf resultaat op te leveren - zolang het tegendeel niet bewezen is, neem ik aan van niet! Hou er in elk geval je kop over en stuur me geen fragmenten of commentaren toe, als je de adem mist om het experiment te volbrengen is het mislukt. Alleen van het afgeronde en getikte manuscript wil ik een doorslag hebben - een overdruk uit Podium is ook goed. Nee, toch een doorslag, want ik moet zien, of ik het er mee eens ben, in dat geval kan het onder ons beider namen, maar een pseudoniem is misschien interessanter, want het wordt vermoedelijk een curieus misbaksel. In elk geval kunnen we de revenuen eerlijk delen, de prijs van de stad Amsterdam ligt binnen het bereik der mogelijkheden en het kan op zijn minst in het Frans en desnoods ook in het pocketiaans vertaald worden. Jammer, dat homosexualiteit - bisexualiteit bedoel ik - niet verfilmd mag worden, want dan werden we rijk en hoefde ik nooit meer te corrigeren.

Wat ik zeggen wou, die advertentie, die ik boven deze brief plaats, heeft zoals je begrijpt niets met dat idee voor een novelle te maken, maar geeft mijn nieuwste probleem weer - het omgekeerde komt vaker voor. En waar blijft de schaakzet? Pb8-d7 had ik gespeeld. Stel voor die novelle je examen niet uit, maar vat het wel op als een werkstuk waarmee we voor den dag moeten kunnen komen teneinde onze gewonde namen enigermate te herstellen.

Max.

O ja, Braak schrijft terug, dat ze toch al van plan waren om Heet van de naald eens grondig te gaan verheerlijken, hetgeen nu in het nog niet verschenen Augustus-nummer te gebeuren staat.

[p. 161]

Dat stuk over Nietzsche is niets, ik had voor het huisorgaan van de W.B. ook nog een stuk over Freud willen schrijven, maar heb dat in de pen gehouden, aangezien ik voor Nietzsche een reprimande gehad heb vanwege binnengekomen protesten van katholieke abonné's, nadat er notabene eerst al een anti-communistische uitlating uit gecensureerd was, dat leg ik je allemaal nog wel eens uit, neem voorlopig van me aan, dat iedereen kan barsten.

Mijn malthusiaanse novelle¹ is af, een beetje schools en tractaat-achtig, maar de conceptie - de binnengedachten van een vrouw tijdens de coïtus - is nieuw en origineel en maakt het geheel ongeschikt voor publicatie, weshalve ik er ook niet toe kom, om het uit te tikken, dat kon jij wel eens doen, maar maak eerst de opgegeven novelle maar. Over deze laatste nog het volgende. Als je voor de manlijke hoofdpersonen mij en jou als voorbeeld neemt - of weet je betere modellen? - kun je voor de vrouw eenvoudig dat meisje nemen, dat je het allerbest kent en dit drietal dan in gedachten op elkaar laten lopen, een ongemeen vruchtbare hersengymnastiek.

Jammer, dat Huxley de titel ‘Ends and means’ al heeft gebruikt - nu moeten we maar een bisexuele titel bedenken.

1 ‘Louise’, een ongepubliceerd kort verhaal over een jonge vrouw die tijdens de liefdesdaad met haar minnaar ligt te tobben over ongewenste zwangerschap en haar saaie doch betrouwbare verloofde.