Trude

[p. 33]

VI

Op in moaie moarn yn maaimoanne, doe't oeral de meanmasinen rikketikken yn 'e greiden, it folk syn beuzichheid fûn by gersweinen en nij oanleinde kûlebulten, de pleatsen lâns de wei har fernoegen yn 'e fredige rêst fan sa'n simmerske moarn, ried Ate Kuperus mei syn gnappe jonge dochter efter yn syn glêde wein, de kant út nei Ljouwert.

De boeren út 'e omkriten seagen him nei. Men hâlde it ark effen stil en glimke. Hy waard net sa heech oanslein by de oare boeren. Hy, dy't neat en nimmen acht sloech en stees syn eigen wegen gie, dy't it lykwols goed fiele moast, dat se him ek nearne yn brûke woene op plakken dêr't er neffens syn kennisse en posysje de man wol wêze soe, dy't gjin geafolk hie, dat him mei him ynliet, útsein yn datjinge wêryn hja it as buorlju ferplicht wiene neffens tradysjes dy't altyd troch jilde, mar dy't it ies op syn bar útlei nei de nije oarder, dêr't er allinken in man yn waard mei oansjen en gesach. Men wist it sà te sizzen en dit strielde foar in tiid syn eargefoel net in bytsje.

Dus it lei foar de hân dat er wer in gearkomste liede moast earne yn 'e stêd, dêr't ek mear boeren har sjen en hearre lieten. Spytgnyskjend hellen se de skouders op en joegen sa bliken fan lytsachtinge oangeande de man waans maatskiplik wolwêzen se him yn dizze tiden, ûnder it mom fan minachting, faken yngreven misgunden.

Mar Kuperus liet de stêd mei syn gearkomsten foar wat dy wie. Hy swonk, ûnwittend oer wat der oer him tocht waard op dat stuit, de Grinzer strjitwei op. Sêft sûze syn spegeljende wein ûnder de machtige beammekape troch. In doarpke kwier en kreas besiden de wei op it nije gerstapyt mei beamte en hôf omearme. Pleatsen yn it fjild. In mûne yn maaierêst. Fiergesichten dy't it each bekoarden.

By de Grutte Wielen wiisde Kuperus nei de blanke seiltsjes dy't har spegelen yn it donker glêde wiid, dat as in lytse mar, ta farkjen noegjend, pittoresk pronke yn in jonge griene reidkrage.

Mar Eke har ûnbedoarne jeugd fernoege har mei wer oare bylden. It each by heite skouder lâns stoarre grut en ljochtsjend yn in blide opteinens foarút oer 'e wei, troch dy noegjend griene poarte dêr't har fantasije op wjokken fan in jonge leafde har troch foer mei in bernlike

[p. 34]

langstme nei it wûnderbaarlikst mearkelân. Hoe hearlik wie dizze rit... Swarteweisein lei ljocht en blier te blikkerjen yn 'e maaiesinne, ferbiidzjend de dei, dy't komme soe. Yn de bosk fan Ypey rûnen de paden donker en klam tusken de steile stammen troch, waans brede krunen oaninoar rigen en in stiltme dieken, dy't earbiedenis ôftwong oan wa't syn foet yn moarntiidsskoft der sette soe.

Stadich swonk de auto fan de strjitwei ôf. De bliere gevelkes fan Toutenboarch stiene ree om it foarste sinneljocht op te heinen. De wei, oan wjerskanten fan rjochte stammen ôfset, bochte tusken pleatsen en huzen troch. Strewel en strûk. Greide en ris in túntsje mei donker brune ierde. In plakje wetter yn moarntiidsglinster. Lytse spultsjes rûnom. In toer en tsjerkje. It hiele doarp baaiend yn it himelljocht. Tytsjerk.

Eke seach en socht de kimen ôf. Hja oriïntearre har en har eagen stoarren yn 'e fierte, dêr't kimen mei bosk en beammen de donkere kontoeren fan Burgum omsletten hâlden.

Heit hie it each, yn eigen tinzen ferdjippe, strak oer 'e wei.

‘Binne we hast te Suwâld Heit?’ klonk it freonlik efter út 'e auto.

‘Daalk.’

In hân wiisde. Doe in trijesprong. Pleatsen lâns de wei dy't har bochtsjend fierder fierde. En by dat lytse spitske, ferskûle yn 'e beammen, drôge Suwâld yn it grien, hiel deun by de iggen fan it Wiid.

In arbeidersman, foar op in grut hiem oan 'e wei oan it meanen, makke Kuperus paadwiis. In eintsje fierder swonk de auto in ferhurde wei op. Eke genoat. Wat fûn se it hearlik, sa, mei heit te riden. Hja seach en seach. In man mei in kobist. - Wêrom rydt Heit sa sunich. - Nee, hja frege it net, mar socht de wide romten ôf. Dêre Ljouwert. De Grinzer strjitwei mei de machtich moaie beammen fan niis. Wat in fjild. En dizze flakke, stille wei. De man mei it kobist wie al efter har. Rûn Trude yn sok lân?

‘Heit.’

Kuperus seach om.

‘Dy sleatswâlen, wat binne dy oars as by uzes.’

De boer knikte. De sleatten blonken breed en donker.

Doe ynienen: ‘Sjoch Heit!’ Hja joech har oerein en hong op Kuperus' skouder.

‘No...?’ Hiel stadich ried de auto fierder.

‘Wat prachtige blommen. It liket wol goud. Mei 'k dy ploaitsje?’

[p. 35]

‘Witst wol hoe't dy hjitte?’

De auto stie yn in bocht fan 'e wei.

‘Djerreblom?’

‘Ja. Sille wy 't lêste eintsje kuierje? 't Wurdt aanst in sânreed en do wolst hjir ek wol in eintsje gean, net?’

‘O, graach Heit.’

‘Moai sa.’

‘Hoe fier moatte wy noch?’

‘Oer de flapbrêge jinsen,’ wiisde Kuperus.

‘Sjoch ris wat in blommen, dêr moat 'k al guodden fan meinimme foar Mem.’

‘Wis, dan hat Mem ek in oantinken oan ús reis nei Trude, watte?’

‘Sjoch Heit, dêr leit in wenskip.’

‘Ja, dat moat yn 'e Alde Lune lizze.

‘Is Heit hjir dan wol bekend?’

‘Wol in bytsje,’ en de boer seach har ris oan.

Efkes wie Eke stil. Hea ja, Heit! Heit kaam oeral yn Fryslân mei dy... e... Har noaske ferloek. Och, hja wist dat net krekt, mar...

In lyts toarntsje gie se swijsum troch. De waarmte lei oer it wide fjild dat yn frede drôge. Eke jonge eagen stiene earnstich rjochtút. Dan, yn jubel: ‘Dêr stiet Trude, Heit!’

Al it fee op 'e Mûntslannen lei yn 'e rêst. Allinne Trude en de jonge rún wiene drok dwaande inoarren yn 'e moannen te kaardzjen.

Oer 'e flapbrêge stieken se it Mûntslân daalks yn. Eke' stap waard rêder. Hja wipte oer 'e greppels, wylst in blide laits oer har wêzen lei.

‘Trude!’ en Eke klapte yn 'e hannen.

Oars gjin beweech as fan it kaardzjen. Se stinden der oer. Dêr seach de twinterrún de twa oankommen. Skril stiek er de kop omheech. Skou trape er fansiden. Mei taastende stappen, de kop noch heger, de sturt wat op, gie er in healslach om 'e boer en syn dochter hinne.

Beide wiene se stil stean bleaun.

‘Och hea,’ sei Eke klienearjend nei de jonge gudzen.

‘No Trude,’ en hja stiek in hân noegjend foarút.

‘Hast net wat foar 'm meinommen?’ frege Kuperus.

Eke glimke en knikte. Mar de jonge fos sette de earkes spits foarút. Hoeden waard der in stapke efterút dien. Hoe no...?

‘Trude...’ en Eke eagen sochten hâld yn it donkere djip fan Trude harres. De noegjende hân kaam neierby. Trude niigde har kopke.

[p. 36]

Hâlde it wat skean, de heldere eagen op 'e blanke hân. Trude' lippen blibken. Eke' frije hân taaste nei Trude' dampe snút. In licht aaike. Dy eagen, dy earkes. En de hiele jonge lea, hjir al sa oan 'e romte en frijheid bewend, wach ta in útbarsting.

Mar Eke' iepene hân kaam tichterby. Leave wurdkes reaunten flústerjend yn in pear stilsteande earkes. Stil streake ien hân omheech, wylst Eke' smelle fingers oer 'e foarholle aaiden en har oare hân ûnder 'e gouden moantop lei. Wylst twa freonlike eagen peilen yn it djippe donker fan 'e fos, flústere hja sêft: ‘Kinst my noch wol... Trude...?’

Wer eage it foske heech en fier de romte oer.

‘...Trude...!’ wat dryster.

Tel tyspelen de smelle fine earkes. Twa pear jonge eagen boarren freegjende yninoar. It skrandere dierke wist noch fan de wintertiid. It hearde de stimme fan har, doe yn it boksebaitsje. Hoe faak hie d'r doe net in hân yn in bûske taast. Trude hearde it skerpe knappen fan it pûdsje dat Eke mei har frije hân út it bûske op har blouse helle. Hja liet wat yn 'e oare hân rûgelje. Twa lippen klapten sa nei oan Eke' hân, dat hja de waarme amme fielde.

‘Meist se wol hawwe, hear,’ en hja bûgde har holle nei 't jonge kopke dêr sa nei oan har. Begearich blibke Trude de sûkerklûntsjes út Eke' hân.

‘Tinkst ek wol om 'e rún?,’ mar de boer groeide as er dit sa seach. Eke glimke en sûnder om te sjen stiek hja har heit in hân ta, dêr't hja noch twa yn hâlde. De boer stoep op it rúntsje ta. Net betrouwend, skril op it each, mar dochs ek wer tige nijsgjirrich, stoep it twinter om syn baas hinne. Mar dochs altyd it each op dy útstutsene hân. Eke prate tsjin beide en kloppe it foske bemoedigjend ûnder 'e moannen. Mei in hiel foarsichtige taast, de boppelippe hapte op en del, helle de rún de grúskes fan 'e boer syn hân. Doe wie it iis brutsen.

‘No Eke, wat seist fan myn spantsje?’ frege Kuperus wylst hy no it rúntsje ûnder 'e moannen kloppe.

Mar Eke warde fleurich ôf.

‘Spantsje?’ sei se sabeare klienearjend. ‘It mocht wat. Nee Trude, do bist mines no?’ en leavjend lei hja har wang oan it flewielen snútsje fan 'e jonge fos.

Kuperus kaam der by. Stadich loek er wat oan syn wite bûsdoek wylst er skôgjend om 't foske hinne stoep.

[p. 37]

‘Sill' wy him ris drave litte?’ frege er. ‘De begroeting moat no ek mar út wêze. It liket allegearre bêst.’

Eke treau it kopke ôf en stoep in pear stappen efterút.

‘Is 't net in leaf dierke, Heit?’

‘D'r sit in earste klasse hopke yn, fanke.’

De hân mei de bûsdoek gie omheech.

‘Nah! jonge!’

Ferheftich begûn de boer mei de bûsdoek hinne en wer te slaan. De beide twinters túgden de greide oer. Twa pear eagen meunsteren gong en hâlding.

‘Se dogge it hjir bêst, fanke’ en Kuperus knikte foldien.

Eke wie optein. Mar ear't hja de weromreis ûndernamen moast hja earst ris goed om har hinne sjen: Suwâld, Warten, Wergea, Warstiens.

‘Sjoch Heit, dêr!’ wiisde hja. ‘Der koe wol in buorkerij by dy arke op 'e wâl wêze, he'n Heit?’

‘Ja, dat is ek sa, Eke.’

Stadich kuieren se op nei de flapbrêge.

‘'k Sil aanst al wat djerreblommen ploaitsje, Heit. Dat mei dochs wol?’

Ploaits de blommen dy't der bloeie
Berntsjes ploaits de blommen noch...

‘Dat kinsto dochs ek wol, net?’ kaam de boer fleurich fanwegen. Kuperus wie no wol yn 'e alderbêste stimming, no't er mei syn Eke, in jongfaam al, de weromreis nei de auto ûndernaam.

‘Hark,...’ en Eke bleau stil stean.

‘Hark, Heit... dêr sloech in toerklok... wat klinkt dat hjir moai en licht oer 'e romte... Heit...’

‘Ja fanke...’

Beide lústeren ûnder it fierdergean.

‘Sjoch,’ sei Kuperus nei in hoartsje. ‘Dêr hast it grut farwetter de Lange Mear. In sleep mei in pear tsjalken. Sjochst it wol?’ wiisde er. ‘En dy wide romte oan 'e rjochterhân is it Suwâldsterfjild.’

't Bleau effen stil.

‘'t Is hjir wol prachtich, Heit, sa'n moarn.’

‘Ja Eke...’

[p. 38]

Doe ferfette Kuperus mei in glimke: ‘En dyn djerreblommen, tinkst dêr wol om?’

Daalks glûpte Eke om in hikke en draafde nei in blinkend gouden pôlke. Nochris nei ien. Mijend hûkearze hja nei de ierde. Hiel foarsichtich brieken har smelle fingers de frisse stâltsjes sa koart mooglik by de grûn omt ôf.

Mei leafde en bewûnderjen beseach hja de moaie blommen en droech se doe, yn echte famkesnoed se hoeden foar har úthâldend, nei de wei, sa, dat it wurdich west hie der in skilderstik nei te meitsjen.

‘Heit,’ rôp hja, ‘dit is in groete fan Trude oan Mem,’ en halde har gouden rûker omheech.

‘Ja, en dan no mar op hûs ta, soe 'k sizze, net...?’

Doe't Eke yn 'e weromreis wer yn 'e auto siet en de geur fan beamt' en grien troch 't iepene rútsje wyndere en as in woldied fan har opsnúfd waard, doe wie it mearke hast werklikheid wurden. Hja blierke tsjin de gouden tsjelken, tsjin it libbene fan grien en brún fan blêd en stâle. Hja glimke tsjin har Trude, waans lije amme har wankjes omaaid hie. Hja glimke tsjin har mem, dy't in groete fan Trude krige, en... hja tocht oan Hartman...