De dolle vaandrig. Tweede deel: Breero

[p. 203]

9

Het gerucht van de feestelijke tweekamp tussen de Haarlemse en Amsterdamse schutters was hem al vooruit gelopen. Hij merkte het aan de koele ontvangst bij Joffer Nagtegael en haar bitse toespelingen op de onwaardige slemperij en de gevolgde schandalen in de stad. Ze was beter ingelicht dan hij had kunnen dromen en wou van geen verontschuldigingen horen. Hij zag er trouwens nog verboemeld en verfrommeld genoeg uit en zij begreep niet, hoe hij zich zo aan haar durfde vertonen. Hij beleed schuld, excuseerde zich: het was alleen zijn groot verlangen om haar weer te zien, dat hem tot haar gedreven had. Berouwvol trok hij zich terug met de belofte haar te zullen schrijven, die ze stug voor kennisgeving aannam.

Een paar dagen later schreef hij haar een hoffelijk briefje met een verontschuldigende verklaring van zijn wangedrag en de ootmoedige bede, dat zij het wel zou willen vergeten en vergeven. Het duurde een week eer het antwoord kwam.

Joffer Nagtegael vond het beter, dat zij hun omgang maar staakten. Zij had er rijpelijk over nagedacht, het voor en tegen gewogen, en hoezeer het haar ook speet, moest zij tot het inzicht komen, dat zij te slecht bij elkaar pasten, zij had haar rust te lief om haar leven te wagen aan een verbintenis, die voor hen beiden niets dan teleurstelling kon brengen. Zij beval hem van ganser harte aan in de hoede van den Allerhoogste en bleef zijn genegen en onderdanige dienaresse......

Hij zat naar het briefje te kijken en verwonderde zich, dat er zo weinig in hem bewoog. Hij had toch eerlijk naar een huwelijk met dit mooie vrouwtje verlangd en zich er veel van voorgesteld...... een droom van rustig en genoegelijk leven......

Die droom was nu gebroken.

Hij had Neeltje voor goed verloren.

Hij zuchtte diep. Het was toch wel een leegte. Er zouden vele uren gevuld moeten worden, die hij bij haar placht door te brengen...... Ja.......

Dan glimlachte hij om de gedachte. Was dat alles, wat zijn hart overwoog bij deze definitieve breuk?......

Waar bleef de pijn, het verdriet, de woede, die hem doorlaaid had als vroeger onverwacht zijn gevoelens gedwarsboomd werden?

[p. 204]

Er was alleen een kleine teleurstelling, alsof hem een onbetekenende genoegdoening onthouden was, waarop hij half en half gerekend had.

En dat was alles?......

Zij was toch een mooie vrouw en af en toe had hij haar even fel begeerd.

Haar verlies?...... Haar verlies?......

Hoe kon hij haar verliezen? Hij had haar immers nooit bezeten...... Niets van haar, haar pink nog niet, laat staan haar hart of ziel...... Had ze die dingen wel?...... Ze had hem zeker niet lief gehad, niet met de ziel, niet met de zinnen...... Een enkele keer had ze hem met spitse, stijve lippen een zoentje gegeven en als zijn hand maar even bij ongeluk in de buurt van haar borst verdwaalde, had ze zich schuchter en verschrikt teruggetrokken...... en toch was ze geen jong meisje, maar een ervaren vrouw...... En hij, de wilde minnaar, had met dit alles genoegen genomen......

Hij moest bijna lachen om zichzelf...... Hoe kwam dat allemaal?...... Hoe was hij zo kalm gebleven en ingetogen met haar?...... Tegenstand hoefde toch niet dadelijk berusting te brengen?...... Tegenstand was er altijd, hoorde er te zijn...... maar die moest gebroken worden door den man, dat maakte het spel juist zo interessant...... Hij had er dus zelf geen werkelijke drang toe gehad...... Anders zou hij zijn wil hebben doorgezet of zich woedend en beledigd hebben teruggetrokken......

Hoe was dat alles zo gebeurd?

Werd hij oud?

Was zijn bloed aan 't verkillen?......

Och...... er was maar één verklaring voor: hij had haar ook niet liefgehad...... Dit was geen liefdes-, maar een huwelijksspel geweest...... Doodnuchter, verstandelijk, deftig en zonder enige verdere innerlijke opwinding...... De rustige voorbereiding van een voordelig contract...... een zaak...... een huwelijkszaak, zoals er dagelijks in Amsterdam werden afgesloten onder degelijke mensen, die zichzelf respecteerden...... Partij ter andere zijde had het contract voor haar niet gunstig genoeg gevonden...... de transactie ging niet door...... Voilà tout...... simple comme bonjour! zeiden de Fransen......

Toch was het een wonderlijke periode geweest, die hij zich bijna niet verklaren kon...... Nu alles voorbij was, zag hij haar met

[p. 205]

scherper ogen. Waarin was ze anders of beter dan de komenijs-mannetjes en stovenzetsters uit haar omgeving?...... Alleen hierin: ze was een mooie vrouw, waarmee je kon trouwen of misschien een liefdesverhouding hebben...... en zij coquetteerde met je, zette dus deze mogelijkheden op een kier...... en schiep daardoor de atmosfeer, waarin je haar zag met een aureooltje, dat haar machtig onderscheidde van de schaapachtige vriendinnen, die in hun huwelijkszelfgenoegzaamheid helemaal waren ingevroren...... Maar ze was natuurlijk volkomen aan die andere joffers gelijk...... Ze vond hem wel interessant en misschien een geschikte tweede man...... maar ze was niet van plan in zijn schuitje te komen...... hij moest het hare binnengeloodst worden...... en dan: bevrijd van de oude zonden...... Te duivel! al die tijd had hij in quarantaine gezeten en hij had het niet eens gemerkt...... sukkel, die hij was!...... Hij was zeker moe en beu geweest van de felle gebeurtenissen vooraf en had dat slaperige wereldje van haar voor iets begeerlijks aangezien...... Hij was er ook slaperig van geworden...... Geen wonder, dat die ‘Eunuchus’ hem zo nevelachtig bleef en niet op wou schieten...... In de drie dagen bij Frans Hals was hem meer licht erover opgegaan dan in al die maanden met Neeltje Nagtegael en haar bleekzuchtige toenadering...... uit zulk arm bloed spat geen vuur...... Wat moest ze geschrokken zijn, toen ze merkte, dat de oude Adam weer even in hem losgebroken was! En voor welk een ongelofelijke vergissing was hij daardoor bewaard gebleven...... Dat zou me een huishoudentje geworden zijn!......

Toch bleef er een vreemde gewaarwording, een heimelijke verbazing. Hij moest wel diep geslapen hebben...... En nog nooit had hij de breuk met een vrouw of het wegdorren van een liefdedroom zo innerlijk onbewogen ondergaan...... Zelfs het boerenmeisje uit Ackersloot spookte soms nog spijtig door zijn herinnering...... Maar dat was ook een warm, springlevend wezen...... Neeltje was lauw en nauwelijks levend te noemen...... Ze was een eerzame, zeer verstandige, rustige, kloek- en rijpzinnige vrouw, precies zoals hij haar in zijn brieven genoemd had, maar zij miste de smaak voor de verboden vruchten, waarop hij had gezinspeeld...... dat was ontzettend braaf en prijzenswaardig, maar het bracht ook een verveling mee, waar je tong droog en dik van werd in je mond......

Het was voorbij...... hij was wakker geschoten...... dat dommelend wereldje was het zijne niet...... En in gedachten zette hij een forse

[p. 206]

streep onder het hoofdstuk van de godvruchtige, vriendelijke, verstandige en zeer deugdrijke jonge weduwe N.N., die zo weinig zout en helemaal geen peper in haar bloed had...... Ze moest dan in 's Herenname maar met den ouderling en armvoogd trouwen...... stokvis en bezemsteel...... een ideaal huwelijk, beiden bemiddeld en te goeder naam en faam bekend...... daar móést zegen op rusten...... de zijne hadden ze alvast......

En daarmee nam hij afscheid van haar en zocht zijn aantekeningen voor het nieuwe stuk bij elkaar. De tijd, die hij anders bij haar verdutte kon hij nu nuttiger besteden......