Journalen. Derde deel
(1888)–Constantijn Huygens jr.–
Auteursrecht onbekendSeptember.1 Woonsd.Was smergens wandelen met Wevert int Clooster van de Carmes deschaussés dat om hoogh op een bergh legt en seer plaisant is. Nae de middagh gingh nae Reverchon die nae mij gegaen was, en van daer nae Monsieur Forendal Coopman die mij 600 gulden gaf. Hij gaf mij twee brieven van papa, in de leste van den 18 Augustus segt hij dat ik mij gerust stellen souw of de orders van de Gravin noch niet gekomen waeren. Hierop resolveerden ick niet nae Geneve te gaen, maar de Graef liever hier te Lion te wachten. | |
2 Donderd.Reverchon quam smergens bij mij en wij ginghen wat wandelen nae het nieuwe hostel de Ville en voorts deur de stadt. Wevert wilde met gewelt nae Orange gaen, en ick om niet alleen te blijven resolveerde te gaen. Nae de middagh ginghen met Reverchon wandelen nae een plaets die men nu Forviere en soo se segghen eertijts Forum Veneris noemden. De plaets stont vol wijngaerden en men kost daer gheen perfectie af sien. Eer men daer komt iss het wel een half uur klimmens, maer boven op een gesicht over de gansche stadt het schoonste van de werelt. Reverchon gaf ons collatie in een cabaret onderwegen en wij aeten leckere vruchten. | |
[pagina 128]
| |
aeten smiddags te Vienne en quamen savonts te Seliere. De kust van de rivier is schoonder als die van de Loire, meest overal met hooghe berghen aen beyde kanten. Hier kreghen wij een minime monnick bij ons dat een lustighen geck was en een priester met sijn suster dat een iedel fraey meijsje was, en die wij wel cajoleerden onderweghen. | |
4 Saterd.Quamen smiddachs of daaromtrent te Tournon en aeten daer wat, en 's avonts te Dousere, om den tempeests wille die opquam. Twee mijlen van Tournon legt een huijs, op de plaets daer se segghen dat het huijs gestaen heeft van Pilatus. Nu stonter een Edelmanshuijs geheeten Montagis bijkans van dit facoen.Ga naar voetnoot1) Dese kust is seer schoon. | |
5 Sond.Vertrocken smergens te peerdt en quamen ten een uren te Orange. Wij hadden veel moeijten om in te geraken om de pest wille en dat sich dese stat geenfermeert had. De wegh is overal beset met hegghen van grenaden daer groote schoone appelen aen waeren met olijfboomen, amandelen en witte moerbesien, en eijcken boomen die een ront langwerpich blat hebben, en de gront op veel plaetsen met thijm en lavendel, die een seer goeijen reuck geeft. Onderweghen komen seer bizare rotsen en geweldich hoogh, voornemelijck een half uur van Orange. Wij logeerden a l'Aigle d'Or. De Gouverneur de Graef van Dona liet mij deur een vendrigh wellekom heeten en zijn dienst presenteren. Wij ginghen en vonden hem tot Mr. de Beauregard daer Rame oock sat en speelden. Hij was mij seer beleeft en trock mij apart en vraegden van sommighe dinghen van S.H. Hier waeren menigte luijden die mij groeten en seijden | |
[pagina 129]
| |
papa wel gekent te hebben, en veel jofferen die hij ons al op een rije dede kussen. Hier quamen int salet en praeten daer langh. Doen dit uijt was, vraegden hij mij soetjes deur Delen of ick noch elders wilde gaen, en wij ginghen met hem tot Madame de Baufin, en kusten daer weer en praeten tot savonts toe. | |
6 Maend.Was des nachs niet wel en gequelt met een vinnig jeucksel. Des mergens sont mij de Gouverneur sijn koets en liet mij nae 't casteel halen. Daer praten wij met hem en aeten er. Terstont nae de middagh ginghen met hem tot Madame van Santen en vonden haer in een klein cabinetje sitten. Sij was jongh en schoon en seer witt, wel geadjusteert en heel naeckt gelyck hier al de joffrouwen meest gaen. Terstont daernae quam haer suster in die oock fraey was, maar wat van de pockjes geschent. Wij reden met all dit geselschap tot harent. Daer saghen wij de vader die der seer schrael uijt sach en de moeder en noch een suster die maar redelijck slach was. Met dit volck maeckten wij terstont kennis, soo dat ick van Madame van Santen een rinxken nam, en Wevert seij dat hij haer l.g. cērvsriam̅ elgptnn Ebaid gōpmkjtpecvlorgaealseex. en ick danste met haer Courant Mr. en sij daernae noch een Sarabande. Sij had schoone ooghen en een fraeijen hals. Des avonts aeten wij met Rame, daer waeren noch de Gouverneur, Mrs de Baufin, Beauregard, en dan noch andere Franschen. Dit volck was mij seer beleeft en Beauregard wilde met geweld dat ick tot sijnent souw logeren. Bergerole heeft gisteren een mademoiselle Chamfort uijt haer moeders huijs doen gaen. | |
[pagina 130]
| |
ons scorpioenen vangen die evenals crepsen der uijt sien, en waeren hier gansch swart. Daernae saghen wij de put die heel diep is, en als men van boven water ingiet, duurt het seer langh eer men het hoort vallen. Item de magasinen, en doe ick daer mede besigh was, liep Wevert nae van Santens wijff die daar suur om sagh. Ick gingh daer oock nae toe en wij ginghen met haer nae huijs en praeten daer in den thuijn den ganschen achtermiddagh daer in den thuijn. Ick lachten en praeten met de Demoisel die Manon heet en fraeij was. Dit sagh de moeder en riep se en bekeef se soo dat sij kreet en klaegde mij dat haere moeder haer niet lijden mocht. Wevert hadt gehoort van den hofmeester van de Graef, dat van Santen sijn wijff eens met een poignard nageloopen had, en dat sij gesegt had: Poussez, mort dieu, poussez. Wevert was amoureux van dit wijfje en gingh er niet een voet van daen, hoewel sij hem seij: Monsieur, vous avez tort d'estre amoureux de moy, car vous n'obtendrez rien. Des avonts praeten naest onse deur tot Beaufin die eene suster had die heel fraey was, en int wit gekleet. Nae den eeten was weer daer. | |
8 Woonsd.Van Santen liet ons te gast nooden, en de Graef quam ons besoecken als wij noch niet heel gekleed op waeren. Des middags aeten wij tot van Santen met de Gouverneur. Sijn vrouw sat alleen boven aen en tracteerde ons heel wel. Na de middagh ginghen samen af tot van Santens schoonvader. Voor de middach speelde met Manon op haar bedt. Wij ginghen met haer tot Rame's moeder, en daernae in de vignes en aeten daer druijven. Savonts praeten met onse buurjoffrouwen. Gisteren sagh ick een antiquiteijt in een kelder dat een vloer was operis mosaici van kleine steentjes te samen gelegt, daer een kat onder anderen in gemaeckt was. Item de circus die | |
[pagina 131]
| |
daer is, dat een groot geweldich werck is, maer nu soo van binnen betimmert dat men daer geen perfectie af en siet dan de groote muer, makent de diameter van de halve cirkel die geweldich hoogh is. | |
9 Donderd.Att des middags met de Graef. Gingh daernae praeten met Mevrouw van Santen alleen. Ginghen daernae te samen aff en ick te vier uren wegh gaende, gingh noch met onse buurjoffrouwen in de wijngaert van Mr. de Montmirail; hier aeten wij persen die heel root waeren. Savonts veilleerden daer oock. | |
10 Vryd.Vertrock smiddags met Wevert te peerdt en onse knechten te voet nae Carpentras, te voren Mevrouw van Santen noch adieu geseght hebbende en met haer noch wat gereden. Wij hadden een passeport van de Vicelegat van Avignon. Wij ginghen de Cardinal Bicchi salueren en gaven hem een brief van de Gr. van Dona. Hij onthaelden ons seer beleeft en wilde ons savonts ten eeten hebben en leide ons zijn gansch nieuw gebouw deur. Wij wandelden de stadt deur, met een die hij ons mede gaf. Korts voor den eeten dede hij ons weer binnen komen en praeten met ons van verscheide dinghen en te propoost gekomen zijnde van sijn peerden, seide: indien ick sin hadde in eenighe, dat sij seer tot mijnen dienst waeren. Hij was een man nae mijn oordeel van in de veertich jaren, gekleet gansch int root. Hij tracteerde ons met visch, en all de wijn die wij droncken was met sneeuw en ijs toegemaeckt. Hij was seer beleeft, praete van alderhande dinghen en seij onder andere ten propooste van ambassade, dat hij, die niet gewent en was sich te ontsetten van int publieq te spreken, sich wat geembarasseert gevonden had, als hij most harangeren in de Senat van Venetiën. Nae den eeten dede hij ons slapen leiden, maer wij ginghen in onse herbergh. | |
[pagina 132]
| |
11 Saterd.Vertrocken smergens en quamen naedat wij eens de wegh verloren hadden te 9 uren te Vaucluse. Dit is een wonderlijcke plaets, leggende tusschen in groote en steile berghen. De fontein komt achter uijt een groot hol van een bergh daer het water nochtans schijnt in stil te staen en is groenachtich van couleur, ijskout en wonderlijck claer. Wat verder komen onder uijt de gront de sources van de Sorgue met groot gewelt en geraes, soodat het water op een plaets wel een half mensch dickte, een voet of twee hoogh opborlt. All dese sources te samen maken terstont een rivier die dertich passen vandaer navigabel is, en wonderlijck snel. Aen dese rivier op een rots, ontrent 50 of 60 voeten hoogh, staen de ruinen van het huijs van Petrarcha, daer niet af over en is dan weinich mueren waervan dit de rouwe grontteeckeningh is.Ga naar voetnoot1) Beneden aen den bergh staet het huijs van Laura en is een slecht vierkant huijsje met een plat daeckje, wesende jegenwoordich een papiermolen. Daer is oock de grotte van Petrarcha, dat een klein gaetjen is, in tween afgeschut en in de rots uijtgehouden omtrent 20 voet langh en 10 of 12 breedt. De berghen rontsom zijn geweldich hoogh en wonder om sien. Het steetje is klein en slecht Des avonts reden wij tot Chasteau neuf, oock een slecht plaetsie. Overall in de Comtat d'Avignon zijn veel Joden en se dragen altemael gele hoeden. | |
12 Sond.Reden smergens wech en quamen te acht uren te Avignon, een stat van binnen schier gelijck Uytrecht, en die de netste mueren heeft van gansch Vranckrijck. Int ingaen doen se all de werelt de pistolen geven en soo deden wij oock. Logeerden tot eenen die Rasibus heet a l'Image de St. Jacques die | |
[pagina 133]
| |
heel wel tracteert. Int inkomen is er een seer schoon gesigt over de Rohne. Het Casteel ofte Palais is een groot anticq gebouw, en voor tselve een groot plain dat over de gansche stat siet, die wel soo groot is als Uytrecht en gelijckt deselve niet qualijck. Nae den eeten vertrocken wij en quamen savonts te Orange. Onderwegen te Sorgue saghen wij noch een clooster van Celestinen, dat heel fraey was. De Graef hadt ons recommandatie gegeven aen de superieur die ons wel tracteerde en collatie gaf. Int midden van 'tclooster is een thuijntje, en rontsom dat loopt een beeck die een arm van de Sorgue is en loopt seer violent. De superieur seide ons, dat hij niet en brant in sijn kamer dan hout van Cipressen, Laurieren en Mirthus. Midden deur den thuijn loopt een laen van uijtnemende schoone Cipressen. | |
13 Maend.Ick gingh smergens Mr. de Montmirail besoecken en Mr. de Beauregard, die mij weder quamen besoecken, maer Beauregard en vont mij niet thuijs. Nae den eeten gingh tot Beaufin en vont daer de Gouverneur. Gingh daernae tot Mevrouw van Santen. Manon kreet weder en Wevert seij dat het was om Mr. Delens vertreck. Savonts liet ons de Gouverneur weten of wij bij hem geliefden te komen tot Mademoiselle de Villeneufve. Wevert wilde niet en ick gingh. Dit was een heel schoone vrouw en onthaelde mij beleefdelijck. Daernae seij mij de Graef: ik weet wel wat den Cavelier let, Il a promis a une certaine personne de ne la pas voir, maer hij sal swijnsveren hebben, segt hem dat. | |
[pagina 134]
| |
gen. Wij deden dien dagh niet meer dan drij posten. Delen seij mij, dat g.e. iy b. m̅s. ag. dn. loinav. iod. g. ierlpdre. | |
[pagina 135]
| |
Abbaye de St. Aisnay die seer out is en vervallen, en is gebout op de plaets waer eertijts den tempel van Augustus geweest is. Den thuijn is redelijck fraey, maer niet wel onderhouden. Den toren die talder outste stuck is, is bijkans aldusGa naar voetnoot1) en siet niet seer Romeins uijt. Int wandelen quamen wij de Cardinal de Lion tegen, broeder van de gewesene Cardinal de Richelieu, maer geleeck hem nochtans niet. Het stathuijs staet op een groote plaets genoemt la place des Terreaux en is een geweldich groot gebouw; maer al de frontispices van de vensters sijn dus.Ga naar voetnoot1) Int midden van de plaets staet een fontein wesende een piramide die onder uijt vier houcken water geeft. | |
25 Saterd.Reedt smergens met de Graef nae la Charité, dat een groot geweldich gebouw is, en daer over de 1400 arme menschen in woonen, behalven 15000 die der uijt gespijst werden in de stat, dit is seer fraey om sien. Nae de middagh reden wij nae 't clooster van de Jesuiten en saghen haer Bibliotheecq die boven op een groote schoone sael staet die een uijtnemend gesicht heeft op de Rhosne, en de bibliotheecq is nochtans soo groot noch soo schoon niet als die van Antwerpen of Brussel. Haer kerck is niet groot maer seer net, en het welfsel fraey beschildert. Daernae ginghen wij noch buijten de stat een huijs sien van een Marquis dat qualijck onderhouden was. Ick kreegh een brief van papa die nae Orange geweest is van den 30 Augustus, waerin hij schrijft dat hij sich soo wel souw doen verstaen te Aurick door Erentreiter que ce point la passeroit pour bien estably, aengaende de kosten van de reise. Hier op verander- | |
[pagina 136]
| |
den ick weer van resolutie en nam die van hier te blijven. Met de post van Parijs en kreegh ick gheen brieven. | |
28 Dinsd.Vertrocken en quamen smiddachs te Moran, vandaer door een dorp genaemt Arrive, daer wonder veel beecken zijn en schoone gesichten, des avonts te Grenoble, een steetjen dat midden in geweldighe berghen leght, van dewelcke sommighe met sneeuw bedeckt zijn. Int inkomen van de stadt isser een rots die geweldich overhanght en seltzaem om sien is. Het steedtjen is voorts niet groot en heeft naeuwe straeten. Wij logeerden à l'Espée Royale. | |
29 Woonsd.Wandelden smergens en saghen het huijs van Mr. de Grenoble. In zijn cabinet quam hij selfs bij ons en meende het voor wat wonders uijt te geven, daer het beschildert was van een slecht meester, en het dede hem seer goet dat ick hem prees. Nae de middach reden wij nae Vigile en saghen t'huijs van le Duc de Desdiguieres dat fraey was en met twee schoone galerien. Den thuijn heeft aen de slincke zijde een geweldighen hooghen bergh. Achteraen den thuijn komt het parck, daer midden deur een beeck loopt die wel in de 50 vervallen heeft van elck omtrent een voet hooch, met groote truittes die wij daer in saghen. Hier over had een peerdt met een man gespronghen van den gewesenen hertoch. Wij logeerden à la Cloche en waeren daer wel getracteert en | |
[pagina 137]
| |
aeten onder anderen een gelinotte, dat vogels zijn in dit lant, wat grooter als patrijsen en oock leckerder. | |
30 Donderd.Vertrocken smergens en quamen à la fontaine qui brusle, daer men ons soo veel wonder af gesegt had, door een moeijelijcke wegh. Zij is drij groote mijlen van Vigile. Int gaen rijdt men langhs een seer schoone valleye genaemt ......Ga naar voetnoot1), maer de luijden die daer in en omtrent woonen, krijghen groote geswellen aen de keel, die zij goitres heeten. Men passeert oock de riviere le Drac over een brugghe die overleght is met een brugghe van eene arcade die geweldich groot en vlack is. Midden op staet geschreven: Romanas moles pudore suffundo. De fonteine voornoemt is een plaets aen een beeck daer de eerde brant met vlam gelijck van ontsteken brandewijn. Doe wij quamen, branden se niet, maer met wat stroo ontsteken zijnde gingh aen, en brande als men se wat roerde met een stockje. De eerde siet er uijt als leijen en rieckt daer en daer omtrent bangh, soodat ons hooft seer dee. Des avonts quamen wij weder te Grenoble. |
|