Journaal van 21 october 1688 tot 2 september 1696. Tweede deel
(1877)–Constantijn Huygens jr.– AuteursrechtvrijAugustus.1 Woensd.S. Hulst was naermidd. bij mij, hem ontboden hebbende, en hem gelast met Keppel te spreken, om te weten door hem of de Con. goedt vondt, dat ick in mijnen naem schreef aen Will. Bastiaensz.Ga naar voetnoot1), dat de Con. goed vondt dat hij, als er occasie quam, Samson de la Court, die de Con. van hem nieuwen haring gebracht had, tot eenigh employtje soude recommanderen. Hij, Hulst, raede mij, dat ick met mijn tent in een boomgaerd, achter het huys, soude setten, om vrijer en̅ beter te staen dan daer ick nu was, ter zijden het huys. Gaf last om op te breken, maer Dammis uytgeloopen zijnde, en̅ siende daernae dat het savonts vol koeyen en̅ boeren liep, daer hij mij hebben wilde, bleef daer ick was. Sprack naermidd. met Ireton om hem geldt te geven, dat in Hollandt door̅ sollier Berckelbach soude doen wederom geven. | |
2 Dond.Liet naer̅ eten mijn tent en campement versetten, van voor het casteel van Atere in een groote bogaert, achter hetselve, daer geen andere tenten stonden. Schreef met haest een groote brief aen̅ Provintien, om spoedig geldt te fourneren op̅ consenten, ten behoeve en̅ tot soustien van Savoye gedragen, of mogel. noch in̅ partije wilde blijven, tegen alle apparentie: want sijn tractaet met Vranckrijck, soo men meer en̅ meer hoorde, gesloten was. Met dese brief haeste mij seer, omdat men sterck sprack van mergen te marcheren. | |
[pagina 618]
| |
3 Vrijd.Smergens had een brief van mijn vrouw, die gisteren had behooren te hebben. Schrijft, dat neef van St Annelandt Tien medegetroont hadde naer Haerlem, daer de joffen Munter mede souden wesen. Hier had niet veel sin in. Smergens gaff 1200 gl. aen Ireton, om in̅ Haegh aen mijn vrouw weder gegeven te werden door̅ solliciteur Berkelbagh. Hoorde dat de vrouw van 't huys Made de Gomenye genaemt was. Smergens vroegh had een groot geloey van koeyen omtrent mijn tent, dat mij belette te slapen. Was weder seer heet weder. Baersenburg seyde dat Harris, doctor van de Coning, 3 of viermael van religie verandert was. Was gerecommandt door̅ laetsten Aerts-bisschop van Canterbury. Was veel spraeck van mergen of overmergen te marcheren, en had de Con. aen mr Menard, die hem vraegde of sondagh het Nachtmael soude nemen (geantwoord): ‘jae, indien wij dan noch hier zijn.’ Savonts gaff een half flesje sec aen̅ wasters. | |
4 Saterd.Was weder seer heet weder. Schreef op 't seggen van Hulst twee brieven, een aen̅ Raedt van Staten, om̅ Ingenieurs te doen betalen, den anderen aen̅ 3 quartieren van Gelderlt. Smergens was Baersenburg bij mij. Seyde, dat hij seer wel wist dat de Wilde commercie had met joff. Pacqué, en̅ dat hij een chaude-pisse gehadt hadde van een vrouw, die door het Leger liep met fruyt, en die onlangs noch gesien heb, wesende een brunette, niet groot. Vid. 8 deser. De Con. dede desen dagh een reforme onder de schildwachten, die aen particuliere tenten stonden, hebbende hem daer een lijst van doen geven. De Lt, die een gedeelte wegh nam, quam aen mijn tent oock, maer hoorde hem seggen, dat er daer een wesen most; sprack hem niet. Hulst seyde, dat dat gesegh van marcheren weder heel | |
[pagina 619]
| |
ophield; dat daer smergens veel brieven gekomen waeren, onder andere van Marq. van Baden. | |
6 Maend.Smergens was Baersenburgh bij mij. Vertelde dat Sare, Isax meidt, een kindt gehadt hadde bij den oudste du Val, de schilder, daer sij bij gewoont hadde; dat de knechts van̅ Hulsten in een van̅ quartieren, daer wij geweest hadden, haer met anderen in actie gesien hadden. Seyde noch dat van der Myle (van̅ artille) een dochter van̅ Advocaet Roosendael langh tot sijn gebruyck gehadt hadde, maer dat vernomen hebbende dat sij (een) Joodse galant hadde, hij haer dat in Baersenburgs presentie verweten hadde, en̅ sij stout wederom sprekende, van̅ Myle sijn degen getrocken hadde, en̅ haer deur haer keurslijff gesteken hadde. Dat de vader haer hadde laten loopen, en̅ sij van̅ Jode onderhouden wierd. Seyde noch dat Betty, die verleden jaer bij Isack in 't Leger woonde, een kindt bij hem gehadt hadde. Dat sij in 't Leger dicht bij sijn logement gekraemt hadde, en̅ daernae weder bij hem gekomen was. Dat sij heel gemeen was. Naer Baersenburg was de oudste soon van neef Uytenhove bij mij. Seyde dat de twee kinderen, die sijn vader bij joff. Heuft, genoemt de Reyne Candace, had, seer qual. gemaeckt en miserabel waeren door de medecynen en sals volatils, die sij haer ingegeven hadde. Dat sij nooyt hadde willen toelaten dat hij, jonghe Uytenhove, sijn vaders plaets in̅ Ridderschap kreeg, uyt ambitie. De Con. was smergens met de fouragiers uyt. Smidd. att Myl. Cutts met ons en̅ sat bij mij. Tegen den avond had een brief van mijn vrouw. Schrijft, dat daer noch groote hope tot de vrede was, en dat men seyde dat de handeling continueerde. Was seer schoon weder. | |
[pagina 620]
| |
Sond een assignatie van Ireton op Berkelbach van 1200 gl., ick hem hier die somme in goudt betaelt hebbende, luyde om aen mijn vrou te betalen. | |
7 Dynsd.Smerg. waeren Danckelman en̅ Kien samen bij mij, en gaff haer choccolate. Danckelman seyde, dat de tijdinge van̅ vrede, gisteren in mijn vrouws brief gekregen, niet veel en was, maer wilde sigh niet bloodt geven, geloove om die er bij waeren. Dat de Keurvorst van Brandenburg aen̅ Hertogh van Savoyen, die hem sijne gemaeckte vrede met Vranckrijck genotificeert hadde, vrij scharp geantwoordt hadde. Naermidd. was thuys. | |
8 Woensd.Smergens had Baersenburg weder en̅ gaf hem choccolate. Praete een tijdt laugh met een Priester, die aen het hutje sat, dat dicht aen mijn tent stondt, en daer de Meyer van Athre in logeerde, zedert dat hier waeren, wesende sieck; nu was hij beter en̅ gingh uyt het hutje. Seyde dat Made de Gomeny 3 sonen had, daervan de eene een hupsch alach van een jongh Edelman was en wel gemaeckt, dat die niet hier was; de tweede een jonghe los-bol, die niet had willen studeren; de derde had niet gestudeert, maer was heel qual. gemaeckt; behalven die waeren 2 susters thuys. Naermidd. kocht voor 4 stuyv. aen peren van een meidt, die fruyt door 't Leger te koop bracht. Vid. 4 deser. De Con. was uyt smerg. op de base-jacht, en̅ quam smidd. niet thuys als tot over 2 naer hem gewacht hadden; aen tafel seyde men, dat hij tot Keppel in 't Leger gegeten hadde. Naermidd. quam een donderbuy, die scheen swaer te sullen wesen, maer waeyde meest over. | |
[pagina 621]
| |
5 a 6 dagen geleden had la Coudriere aen Ireton een Engels peerd verkocht voor .. gl. Liet het hem eerst rijden en proberen, en vondt het soo snel, dat een ander peerdt van Ireton daerbij niet houden konde. De koop daerop gedaen zijnde, versocht hij, Ireton, en amy hem te seggen of daer een defaut caché aen was. Den anderen seyde neen, alleen dat hij hem wachten most van tegen boomen te rijden. De reden was dat het stock-blindt was, sonder dat men het aen̅ oogen sien konde. Naermidd. wierd een spion gehangen, die aen beyde zijden gedient hadde. | |
10 Vrijd.Smergens had een brief van S. Seght, dat Tien 3 dagen in̅ Beverwijck geweest hebbende, van daer weder thuys gekomen was, maer St Annt daer noch gebleven, en dat die seer amoureus van̅ jonghste joff. Munter was, en̅ haer overal naeliep. Smergens en naermidd. was Baersenburg bij mij. Seyde, dat de Wilde bij Ida, de waster, oock sliep, en̅ dat S. Hulst hem dat geseght hadde. Mijn vr. schrijft noch, dat de vrede tot haer leetwesen heel af is, en̅ dat Dijckveldt en Boreel op wegh waeren om als Gedepden te velde in 't Leger te komen. Seyde naermidd., dat hij smergens de Presidt la Tour en̅ de Conte de Soissons in serieuse discoursen met malkanderen gesien hadde. Dat daer tijding was, dat de Keyser 15000 man naer Savoyen deed marcheren, tot ondersteuningh van̅ saeck der Geallieerden. Dankelman att met ons aen̅ 2e tafel, en was mij seer beleeft. | |
11 Saterd.Smergens was de jonge Vernatti bij mij, en klagende dat de Officen van Myl. Cutts regiment in 10 weken geen geldt ontfangen hadden, bad mij hem 4 guineas te leenen, belovende mij die binnen 10 dagen weder te geven, vastel. meenende dat er dan geldt soude komen, 't welck ick dan dede, siende op sijne oude en̅ jonge | |
[pagina 622]
| |
tante. Seyde, dat Myl. Cuts self om 4 a 5 guinys verlegen was. Woey desen dagh seer sterck. | |
12 Sond.Waeyde weder soo sterck. Was smerg. ten Avondtmael in̅ predick-tent. Smidd. att Myl. Carmarthen, den Lt Admirael, aen onse tafel: scheen gaeuw te wesen. Anne, een van̅ wasters, 5 maenden swaer, klom gisteren sonder eenige hulp boven in een boom. Soo naer̅ eten uyt de tent naer huys gingh, sprack mij Sare, Isax meidt, aen, en vraegde mij of ick dese winter mede naer Engelandt ging, en seyde dat het vraegde om mij haer dienst te presenteren voor meidt. Seyde dat ick geen meidt van doen soude hebben. Tegen den avondt quam de Keurvorst van Beyeren bij den Con. | |
13 Maend.Had smerg. ten 8 ueren een brief van mijn vrouw van̅ 11. Augti. Seght, dat apparent noch een 100 penning van 't jaer gegeven soude werden, zijnde geen geldt om de vloodt te betalen. Had smerg. Baersenburg. Dat Berkeltag de 12 gl.Ga naar voetnoot1), die op hem geassignt had, betaelt had. Dat neef v. St Annelt geduerigh achternae liep de joffen MunterGa naar voetnoot2). Dat men seyde yder van haer wel 150 duysent gl. soude hebben. Dat men daer seyde, dat daer brieven die mergen gekomen waeren, dat de Con. in 10 of 12 dagen te Breda stondt te komen, om van daer te gaen nae 't Loo, om daer te trouwen met de dochter van̅ Keurvorst van Brandenburg, die om die eynde op sijn huys Moylandt, bij Cleef, aengekomen was met een groote treyn, en daer de Keurvorstin en̅ Princes mede in 't kort verwacht wierden. Met mijn vr. brief kreegh oock eene van Made de Radiets, Dijckvelds nicht, weduwe, zijnde hij voor Namen | |
[pagina 623]
| |
gebleven. Daer was een reqt aen̅ Con., om een ongelimiteerde permissie te hebben te mogen nae Vranckrijck gaen en̅ daer blijven, behoudende haer pensioen. Dit reqt versocht sij mij aen̅ Con. te geven en̅ te recommanderen, en daerover met Dijckveldt te spreken, die doen in 't Leger was, en morgen weder stondt weerom te gaen. Sprack daerover met hem, en̅ hij wees het heel af, seggende dat hij sich daermede niet moeyen wilde. Hij sat en sprack met den Envoyé Schutz in̅ antichambre. Van daer gingh op̅ voorplaets, daer Schuylenburg vondt pratende met ander volck. Sey dat mergen met Dijckveldt vertrock. Tegen den avondt quam de Coning, hebbende te peerdt uyt geweest met een redelijcke suitte, aen d'oversijde van het riviertje, en̅ hielde bij mijn quartier still, al of daer iets had willen sien, en reed daernae naer huys. Baersenburg was bij mij. Savonts quam een Franse jongen met boeckjes, daer 5 van kocht, onder andere, Les amours du Mareschal de Boufflers. | |
15 Woensd.Smergens seer heet weder. Naer de middagh quam een donderweder op met sterken regen, die wel een uer of 1½ duerde. Groef een greppel rontom mijn tent. De Con. att gisteren avont eerst te ½ elven. Smergens had een brief van Anne van Barlekum, versoeckende een assistentie van 25 gl. Smiddachs hadden den oudste van Leeuwen en de Hr van Voorschoten aen onse tafel, zijnde 2 a 3 dagen hier | |
[pagina 624]
| |
geweest, en gelogt tot Myl. Athlone. Voorschoten vraegde mij, of ick dit leven noch niet moede wierd. Smiddachs brocht mij S. Hulst dingen om te contrasigneren, en gaf mij een pistool, die de verleden reys mij te kort gegeven had. Ten 11 ueren had Baersenburgh, sprekende of hij half wel soude genegen wesen, sijn dienst quitterende, op een buyten-plaets te gaen leven. | |
17 Vrijd.Ida, de waster, was bij mij met haer suster, die bij de Brigadier Unckel woonde, en aen wie Ida's man door een brief afrade een huwelijck met Unkels coetsier, een weeuwenaer met twee kinderen, en die Paeps was; den brief konde sij niet lesen. Had schrijven van mijn vrouw, dat daeghs te voren al had hooren te hebben, van̅ 15. deser. Seght, dat de Marez voorgaende saterd. schrijven gehad hadde, dat hij 't Loo met al de beste meubelen soude opschicken, daeruyt de komste van des Con. bruydt conjectureerde. Dat er geseght wierd, dat de Con. 12 dagen te Cleef soude wesen, om het huwelijck te voltrecken, en dat dan de Con. met den heelen treyn naer 't Loo stondt te komen, en hem daer wat vermaeckt hebbende, naer den Haegh te komen, alwaer ordre gegeven was om 't oude Hof te meubleren, daer de Keurvorst en Keurvorstin souden logeren. | |
18 Saterd.De schilders Lotin en̅ van der Heyden waeren bij mij, quamen om door̅ leste de Con. in profil te teeckenen, en̅ daeruyt een schilderije te maecken tot de tapijten, die te Brussel onderhanden waeren. Savonts Baersenburg. Was seer heet weder. Had een brief van mijn vrouw van̅ 15. Seght dat sij de 4 guinys, die ick aen̅ jonge Vernatti den 11. deser geleent hadde, voor verloren hield; dat hij van yder een geldt leende en daervan assignatie gaf op sijn moeder en̅ de oude matante, die deselve niet wilden voldoen. | |
[pagina 625]
| |
19 Sond.Was noch seer heet weder. Smergens was Baersenburg bij mij. Naermiddach de schilders Lottin en̅ van der Heyden; de leste had een conterfeitsel, dat op blaeuw papier met hoochsel naer̅ Con. gemaeckt hadde, dewijl hij aen tafel sat. | |
20 Maend.Smergens had Baersenburg en de Baron de Heide, daernae de schilder van der Heiden en Lottin, daer nae Bernickhuysen. Gaf se alle choccolate. Smergens gaf op 't Hoff een brief van̅ Rentmr van Diest, van Surpel, die aen Kien gaff om aen de Con. te geven. Naermidd. dede hem vraegen wat geseght hadde, en̅ liet mij tot antwoordt weten, dat de saeck aen Topf gerenvoyt had. De Con. att in 't Leger bij Keppel. Montpouillan was gisteren al vertrocken, en Myl. Essex omtrent mij gecampt geweest. | |
21 Dynsd.Ga naar voetnoot1).22 Woensd.Smidd. was veel praet aen tafel van̅ Con. vertreck nae 't Loo, en̅ beginselen van weddingen. De groote bagage wierdt weghgesonden om de naeuwe wegen. Hield alle de mijne. | |
23 Dond.De geruchten altoos onseker loopende van 't vertreck, en Hulst pratende als of, wanneer de Con. mergen soude vertrecken, men de bagagie niet wel soude konnen voort krijgen, resolveerde, noch aen tafel sittende, naer den eten te vertrecken, en liet de bagage en tenten oppacken, en̅ reed te 3 a 4 ueren naer de artillerye, die vooruyt marcheerde, en daer de Con. geseght wierd mergen met het Leger te sullen bij komen. Quam met de artillerye voorz. en̅ naermidd. te Guibenguien, een uytgefourageert dorp. Deed aen Verschuer, die in een molenaers huys gelogeert was (vragen), of mij daer eenigh verblijff konde geven, maer seyde dat maer een kamertje | |
[pagina 626]
| |
had, en dat de Majr, commanderende de escorte, mij in 't dorp wel logement soude doen geven; maer aen die gesonden hebbende, konde Daniel daer niet te recht komen, een geck sonder besouw wesende. Soo resolveerde te slapen in een knechts tentje bij de artillerye, sonder eten, als dat wat broodt met wat seck nam. Smergens had met van Loon gepraet van sijne querelle met Kien. In dat campementje quam een groot getal van soetelaers. | |
24 Vrijd.Smergens ordre wesende voor̅ artillerye om met den dagh te marcheren, hield mij voor̅ selve en dede de marsch met haer al vroegh. Quamen vele van̅ voorste van het Leger bij ons, die seyden (onder anderen Baersenburgh), dat haer tenten ten half vieren voort gemost hadden. Quamen omtrent 2 ueren in een dorp, genaemt Galmert, en Walsch Gamarage, door seer enge wegen. Niet ver van daer was een water-molen met een groot verval; stondt doe stil en eenige ruyters daer bij komende, eenige haer peerden willende doen drincken, vielen daer 2 in dat water en verdroncken, met noch een peerd. Aten in̅ open lucht, de bagage achter wesende. Den dicken Haersolte seyde, dat hij door̅ sorgeloosheit van sijn knechts, die de muylen verloren hadden, hij all sijn bagagie quijdt was. Logeerde bij een man die houte klompen maeckte, en seyde dat hij sijn derde vrouw hadde; dat bij elck van sijn vrouwen 2 kinderen de eerste reys gehadt hadde, en̅ daernae noch meer; dat hij een soon getrouwt hadde, en dat die mede voor de eerste reys tweelingen gehadt hadde. | |
25 Saterd.Smergens ten 8 ueren quam Damis met een valsch gerucht van̅ boden, dat de Con. ten 10 ueren vertrecken soude, en̅ sijn bagagie terstont. Hebbende Baersenburgh doen halen, versocht hem Kien aen̅ Con. te doen vragen, of ick met dit vertreck acht of 10 dagen in den Haegh mocht gaen verblijven. | |
[pagina 627]
| |
Bleven te Galmert voorz. (in Walsch Gammarage) still. Versocht Kien, door Baersenburg de Con. te vragen of naer̅ Haegh mocht gaen, en daer acht of 10 dagen blijven, dat de Con. toestondt en seyde: laet hem sijn dingen op sijn gemack daer doen. Resolveerde naemidd. met Baersenb. tsamen met de Coning te vertrecken, die men dan seyde dat op̅ marsch naer Mechelen 50 a 60 peerden soude detacheren tot convoy voor eenige bagage naer Brussel, daer wij dan mede derwaerts souden gaen; maer op nader deliberatie, en̅ op waerschouwinge van C. Hulst, dat de Con. op 2 ueren nae niet bij Brussel soude komen, resolveerden maend. onder het convoy van̅ brood-wagens derwaerts te gaen. De Con. logeerde hier in een huys, niet groot, van̅ Prince de Steenbergen, daer geen glase vensters in waren, en̅ een thuyntje daeraen met seer nette ypen heggen. Savonts kreeg de versochte permissie. | |
26 Sond.Bleef te Galmert still. Smerg. ten 8 ueren liet mij Kien door een messenger tweemael haelen, om mij op 't Hoff brieven te geven van̅ Con. om te rangeren, en̅ dan uyt den Haegh naer 't Loo te senden. De Con. vertrock ten 9 ueren in een kales naer 't Loo, passerende verbij mijn venster. Sagh Keppel over hem sitten, hebbende een groot gepoeyerde peruyck. Wandelde smergens in̅ kerck, daer men sich niet roeren konde van all 't boeren-goedt. Naermiddagh was de Fiscael van Wouw mij adieu seggen. Seyde, dat aen 't Tractaet van vrede noch haperde, dat wij van̅ Fransen noch wilden hebben Doornick en Duynkercken gedemolieert. Gisteren en̅ van daegh schoon warm weder. Voormidd. bij mij een barrevoetse Monnick, genaemt Pere Louis Hannepin (die meene noch eens gesproken te hebben); hadde groote reysen in 't Noorden van America | |
[pagina 628]
| |
gedaen, sijn compagnon door̅ wilden omgebracht zijnde. Stondt om noch een boeck van sijn reysen te doen drucken, en ging tot dien eynde naer Amsterdam, bij Visscher, die het uytgeven soude. | |
27 Maend.Vertrock met Baersenburg in mijn koets ten 6 ueren naer Brussel. Het convoy voor̅ broodwagens wesende 300 peerden sterck (ruyters en̅ dragonders). Omtrent half wegen van Brussel zijnde, quam een ordre van halte te houden, werdende een stuck weeghs van ons 8 esquadrons peerden gesien, die men niet en wiste wat volck waren, maer avanceerden niet op ons. Dit maeckte een groote inquietude onder ons convoy, soo veel swacker als dese ruyterije zijnde, en was ick vrij verlegen, hebbende al mijn bagage en geldt bij mij. Naer een half uer wachtens marcheerden voort, en̅ sagen op het eynde dat het volck van ons leger was, en̅ den Brigadier Pijper, bij haer, dat ons gerust stelde. Quamen ten 1 ueren te Brussel, en̅ reden door de stadt om logement te krijgen, dat nergens in̅ herbergen, naer dat wij op menichte plaetsen gesocht hadden, konden vinden, en̅ resolveerden bijkans naer mijn schip, dat in̅ haven lagh, te gaen, maer raeckten eyndelijck tot Mevrouw de Gruyter, die een weduwe uyt haer beste camer deed gaen, om mij te logeren, en̅ gaff Baersenburg oock boven een camer. Sij stondt omme haer geboden te laten aenteeckenen met een Luytenant, daer sij mij over eenige weken van geschreven had, genaemt Villers, en die tot haerent in huys logeerde. Was 't verleden jaer voor Namen gequetst geweest aen sijn been, en̅ die wonde was noch niet genesen. | |
[pagina 629]
| |
schilderije van Pourbus, van het geslacht van̅ Hoefnagels, daer grootemoeder Huygens in quam, hebbende een papegaey op haer hand, en̅ oudt omtrent 15 à 16 jaeren. Het conterfeytsel van Pourbus self, spelende op een luyt etc. etc. Het peerd had mij, naer onthoud, 200 gl. gekost. 2 carr-peerden gaf voor een schilderije van eenen Martins, die geseght wierdt geleert te hebben van Rubbens, daer in quamen 3 van sijne kinderen en̅ een grooten hondt, daer der een van op-klom, en het andere wesende een meisje, den hondt, daer sij mede speelden, vast hield, seer aerdigh gedaen. Een klein swart knechts peerdetje gaf voor een conterfeytsel van̅ Cardl Carondelet. Een klop-hengst en een past-peerd verkocht voor 24 pistolen. Naermidd. was tot mr Simonis, die veel schilderijen en een deel quade drucken van printen had, daervan hij he m oock voor een groot gedeelte wilde ontdoen. Was een recht dwerchje, en seer gequelt met de jicht. | |
|