Journaal van 21 october 1688 tot 2 september 1696. Tweede deel

October.

1 Woensd.

Gingen met de schuyt van 9^en van Rotterdam, en van daer nae Delft en̅ den Haghe, daer ten 12 uren aenquam met d^r Hutton, die van Grammen medegenomen hadde. Terstont hadde klachten van mijn arme vrouw over Tien en sijn quaedt leven, die mij seer ontstelden en ten

[p. 131]

hooghsten bedroefden, hebbende sij noch onlangs, eer dat Guiran bij hem was, in̅ nacht naer 't Schouw gereden, om dat hoorde dat hij daer weder den degen uyt gehadt hadde. Ontbood hem met Guiran naer̅ Haegh, daer savonts omtrent 8 quamen, en̅ ick hem eerst wat koel bejegent hebbende, quam daernae op sijne debauches, en haelde hem lustigh deur, niet sonder mentie van 't beterhuys, daer hij niet veel wist tegen te seggen; hoorde alles aen, onder sijn hoedt luypende, en beloofde int ende beterschap.

Naerm. had Mortaigne.

2 Dond.

Smergens was broer Christiaen bij mij, die mijn vrouw mij geschreven had dat Madame la Ferté met haer jonghste dochter ach of thien dagen bij hem gehadt hadde te Hofwijck. Hij at bij ons smiddachs en̅ savonts.

Naermidd., tegen den avondt, quam S^t Annel^t met sijn 2 dochters en suster sijn vrouw.

Savonts vraegde naer nicht de Willem; was niet thuys. Praete tot over 8^en met suster van Nieuwerkercken, die mij de legende van Reinier las, en hoe sij geresolveert was hem nooyt los te laten.

3 Vrijd.

Smergens was Odijck bij mij. Vraegde of met hem wilde gaen van Zeyst naer 't Loo, dat toeseyde, en̅ dat hem te Zeyst soude vinden.

Smidd. att broer weder bij ons.

Smerg. was Slyedrecht bij mij.

4 Saterd.

Mijn vrouw bracht mij smergens met de cales tot Leyden, van waer met de schuyt van 9 naer Uytrecht voer. Hadden in̅ selve schuyt eenen mijn Heer van Royen met sijn vrouw en soontje, oock eene gerefugieerde dame met haer dochter, oock de Secretaris Schaep, van Amsterdam, een slechten quant. Hij vertelde van sekere Jeud, genaemt Cohé, dewelcke deser daghe te Amsterdam gegeesselt was, in discoursen twee Heeren van Amsterdam beschuldight hebbende van dat hem hadden willen omkoopen om de Con. te vermoorden.

[p. 132]

Te Uytrecht komende en gaende een wagen hueren naer Zeyst, vondt aen̅ Wittevrouwenpoort Odijcks cales staen, ingespannen en̅ nae hem wachtende, soo van Amsterdam stondt te komen. Ging hem wachten in de Swaen, daer de vrouw, een hallf jaer geleden, gestorven was, zijnde een dochter van een vrouw, daer te Bodegraven dickwils gegeten had, en over eenige jaeren heel fraey. Odijck komende, reden naer Zeyst, daer mij noch in den doncker sijn huys en een deel van̅ thuynen liet sien, tracterende mij voorts heel wel, en̅ sliep in een seer goedt bedt.

5 Sond.

Sond smergens met Pieter mijn goedt op een wagen wegh, waervoor, komende van Uytrecht, 20... most betalen, en meende dat wij kort daernae souden volgen; maer Odijck stondt soo laet op en̅ talmde daernae soo langh, met mij door sijn plantagie te slepen, dat te laet wierd, en stelde de reys tot sanderen daeghs uyt. Smiddachs aten seer leckere snoeck en water-vis.

Naermiddach quam daer de Heer van̅ Leck met sijn moeder en nieuwe vrouw, en wandelden wij met haer tot tegen den avondt. Doe reed met Leck naer Odijck, een half uer van Zeyst, en sagen tot de Predicant aldaer een onyx, daervan hij mij geseght hadde, en̅ daerop aen̅ eene zijde een buste stondt van een man in Romeynsche kleeren, en aen̅ andere een moorentronie. Hij wilde voor anticq uytgeven, maer sach het daer niet voor aen. Seyde, dat daer 800 gl. had konnen voor hebben.

Leck gingh van daer naer Beverweert, en̅ ick naer huys, maer komende aen seker huys, genaemt .....¹⁾, daer eenen Otterwael woonde, een vinnigh Papist, daer se ons int komen over de werf hadden laeten passeren, vonden de brugh daer op-gehaelt, en of wij schreeuwden en geldt beloofden, wilden ons niet laten passeren, soodat mosten omrijden en een wegh soecken over de heyde. Verloor

1) Niet ingevuld.

[p. 133]

daer oock mijn rottingh, maer vondt se weder, en hadden moeyte met de cales op de wegh, die seer naeuw was, om te krijgen.

6 Maend.

Reeden smergens ten 9 ueren voort, en quamen tegen den avont op 't Loo, hebbende een relais van 4 peerden vooruyt gehadt. De wegh was seer goedt en̅ omtrent de schueren bijnaer geen water.

De Con. was dien dagh op de jacht, en latende mij savonts binnen komen, sprack vrindelijck. Had het hart niet gevangen.

Maer alle dese daghen was seer melancholicq over de quade comportementen van Tien, daer geen doorkomen aen sagh.

7 Dynsd.

Was de Con. weder op de jacht.

Smergens waren den Drost Essen, Heeckeren (de H^r van .........)¹⁾ en̅ Bernickhuysen. Naermiddach Roosendael met een gerefugieerde Raetsheer van 't Parlement van Bordeaux, en̅ eerst Bernickhuysen, brengende sijn vrouw (dochter van Tiaen Huygens), die wel een uer of anderhalf beleven sitten. Seyde, dat haer moeder nu wederom popte met eenen van der Meulen, een Officier zijnde. Dat Amelisweert haer doen trouwen had aen Bernickhuysen, seggende dat sij anders met sijn knecht trouwen soude.

Seyde, gehoort te hebben dat Mevrouw van der Albe, joff. Hacquart en̅ noch een andere Officiersvrouw, die haer man doen attrapperen had om daer af te wesen met haer een assignatie te geven, alle tesamen woonden te Londen.

1) Niet ingevuld.

8 Woensd.

Smergens verhaelde mij de Wilde van een questie tusschen Kien en Mellin, bijgekomen over een fles wijn, die voor̅ Con., in sijn camer alleen etende, gebracht was, en̅ Mellin wilde wederom hebben, niet uytgedroncken zijnde. Dat Mellin de Wilde gevraeght had,

[p. 134]

of hij van Kien sijn vrinden was, en seggende jae, had hij hem geseght dat hem konde waerschouwen van niet sonder degen te gaen, want dat hem attaqueren soude. Dat Kien, dit gedaen hebbende, Mellin nergens gesien hadde, en̅ dat eyndelijck malkander in̅ stal gerencontreert hebbende, yder met een rotting in̅ handt, Mellin Kien eerst met een vuyst in 't aensicht gestooten hadde, en̅ daerop malkander lustigh met de rottingen afgesmeert hadden.

Smergens was Heert en̅ andere bij mij.

De Con. was op de jacht, maer vongh het hart niet.

Att met Odijck in sijn camer, met noch 7 of 8 meer.

9 Dond.

Wandelde smergens omtrent de vijver en̅ daeromtrent.

De Con. liet mij roepen, om een teeckening van Marot tot de sael boven hier op 't Loo te sien; gingh doe weder op de jacht, en̅ vongh een seer groot hart.

Att met Odijck en̅ Marot alleen.

De Con. ontboot mij savonts, en̅ teeckende de Magistraet van̅ Bosch.

10 Vrijd.

De Con. was weder op de jacht en vongh niet. Teeckende savonts all dat te teeckenen was.

Seyde, dat smaendachs in̅ Haegh soude wesen, dat mij noch eens belast had aen Dijckveldt te schrijven.

Smergens was oock bij hem.

Naermidd. gingh te voet met Slydrecht naer Appeldoorn, en̅ was moede.

Deed door Kien aen̅ Con. savonts naer eten vragen, of met Odijck mocht vertrecken, maer liet seggen dat daer sanderen daeghs noch te doen soude wesen.

11 Saterd.

Smergens was Slydrecht en Kien bij mij.

De Con. was weder op de jacht en seer koudt en schrael weder, en quam omtrent 8 ueren eerst te peerd in̅ doncker thuys.

[p. 135]

12 Sond.

Was smergens bij de Con., de mij hield tot ½ elven, de cercken al voor wegh zijnde.

Reed met een wagen van 't Loo naer Uytrecht, te Voorthuysen gegeten hebbende.

Gingh logeren in̅ Engel, bij de Leydse schuyten, om daer dicht bij te zijn, en̅ de visite van̅ vr. van Oudegeyn niet sujet te wesen.

De nacht daeraen kreegh noodt om op stoel te gaen, en̅ in̅ doncker niet konnende te recht raecken, fleuyte wel 30 mael, sonder dat ymant sich daeraen kreunde. Maeckte ondertusschen veel water, dat mij soulageerde en̅ deed uytharden.

13 Maend.

Gingh met de schuyt van achten van Uytrecht naer Leyden, daer de stamerende Heuft oock in was en̅ de Muntm^r Boreel, en twee jonghe getrouwden van Haerlem met de vrouws suster.

De Con. was sondachs naer Soestdijck gegaen en liet de Wilde daer oock komen.

Te Leyden wachte mij mijn vrouw met de koets. Savonts quam in̅ Haegh.

14 Dynsd.

Naermidd. was Bergesteyn bij mij en sagh een deel teeckeningen met hem.

Broer Christiaen att smidd. bij mij.

Berkestein seyde dat joff. v. Laer hem had laten versoecken door eene gerefugieerde mad^lle la Tarte, anders in wandeling Louison genaemt, dat die vooruytgaende hij haer gevolght was, en meenende een goede fortuyn te hebben, bij juv. Laer gekomen was, zijnde dick met ceruys bestreken en een seer grof peignoir aen hebbende, dat hij willende heen gaen¹⁾.....

Savonts was bij de Con., die niet en teekende. Van Leyden kreegh voor 740 gl. aen boecken, in̅ auctie van Westrenen voor mij gekocht.

1) Hier is de zin afgebroken.

[p. 136]

15 Woensd.

Smergens quam de Wilde seggen, dat de Con. vrijdachs wech wilde, en̅ geseght hadde, dat naer niemant soude wachten.

Ooyen, naermidd. bij mij wesende, seyde dat soo haestigh was om dat tijdingh hadde, dat vijandt naer Charleroy wilde, en̅ dat geen kans sagh om het te secoureren.

Schickte mijn papier-coffer tegen 't vertreck.

Naermidd. had Mortaigne en Lith. It. joffr. van Laer, die seyde dat Berghenstein het gevraeght hadde aen̅ bovengenoemde la Tarte ofte Louison, hoewel genoegsaem geen tanden had, dat sij dat aen haer wederom hadde geseght, en̅ sijluy daerop besloten hem die part te spelen, maer liet haer ontvallen dat, hadden sij kans gesien van iets op sijn goudtbeurs te wercken, sij het souden gedaen hebben.

16 Dond.

Naerm. was joff. van Laer bij mij, en̅ Bergestein naer mij komende vragen, liet hem bij ons komen, en had plaisir haer te hooren, malkanderen pointe seggen, sij soo onbeschaemt wesende dat hij het schier te quaet krijgende, elcke reys wegh wilde, had ick hem niet gehouden; seyde dat vergoedingh wilde hebben voor een charpe en een fontange, die gekocht hadde om hem te charmeren.

17 Vrijd.

Smergens was bij de Con., ontboden zijnde, ende seyde hij mij dat niet souw mede gaen om dat hem niet soude konnen krijgen; dat dat werck van Charleroy, daer hij naer toe gingh, apparentelijck in een dagh twee of dry soude gedaen zijn. Hij hadde dese reys geresolv^t op de tijdingh die savonts te voren gekregen had, van dat de Franschen die plaets wilden attacqueren; en wierden onze trouppen in̅ omleggende garnisoenen geordonneert te marcheren. Savonts gingh hij wegh. Had de nacht te voren de Wilde al doen vertrecken, daer niet van gehoort hadde.

18 Saterd.

Naermidd. was tot Jacoba Bartolotti, daer joff. Bati vondt.

[p. 137]

Naermidd., of liever savonts, was tot mevr. Runnickhuysen, daer mijn vrouw speelde en̅ een hoop geselschap was, onder anderen 2 joff^en van den Bosch, dochters van̅ gewesene pensionaris van Amsterdam, oock de vrouw van ......¹⁾ Salenger, die scheen discreet en̅ van goedt geselschap te zijn; de jonghe Nyvelt hefte elcke reys sijn stem om te singen. Daer was oock de jonghste joff. van Ginhoven, die met eene van der Meulen geseght wierd te willen trouwen tegen haer moeders sin.

Nicht Sevenaer vondt niet thuys. Was oock tot suster van St. Annel^t.

1) Niet ingevuld.

19 Sond.

Smergens was besigh met het aenteeckenen van̅ boecken die in̅ auctie van Westrenen gekocht hadde, en̅ weynigh in getal zijnde, bij de 750 gl. gekost hadden.

Naermidd, waeren tot onsent suster, nicht Sevenaer en̅ Jacoba Bartolotti.

Men seyde dat de Con. weder thuys quam en̅ dat de vijandt van Charleroy geweken was. Tien, die daeghs te voren met Guiran gekomen was, gingh met hem weder naer Leyden, naer dat hem weder deur gehaelt hadde, en̅ Guiran oock daer over, dat hij self met Tien en ander volck tabacq gedroncken had, dat hij daermede wilde excuseren, dat hij om sijn amitjé te winnen hem wat hadde gemeent in te volgen, om hem daernaer van sijne fauten af te brengen, dat ick seyde niet goedt te vinden.

20 Maend.

Vergeten aen te teekenen.

21 Dynsd.

Kreegh een brief van Guiran, daerbij, bij occasie van de reproche, die hem den 19^en gedaen had, afscheidt versocht, en̅ meende dat hij Tien niet op de goede wegh soude konnen brengen, dat hij nooyt van te voren geseght hadde. Gingh nogh die mergen tot Schuylenburg om la Vignotte, precepteur van sijn kinderen, te spreken; maer die was niet thuys: Schuylenburg beloofde hem te senden.

[p. 138]

22 Woensd.

Smergens was joff. van Laer bij mij; seyde dat sij en la Tarte eenigh dessein op Berkesteins beurs gemaeckt hadden, en̅ noch verder extravagerende, seyde dat sij een mes gereedt gehadt hadde en dat noch bewaerde, om hem, indien hij iets voor den dagh gehaelt hadde, het glad af te snijden en̅ in sijn tronie te gooyen.

23 Dond.

Savonts was tot suster, daer eene joff. Verheye was, dochter van̅ Raedpens^s van Zeelant, een fraeye brunette, maer wat krepel, en wierd geseght veel verstandt te hebben; was daer met de vr. v. Ellemeten.

Naermidd. was tot suster van Nieuwerkerck, daer Jacoba en joff. Bati vondt sitten collationneren.

Was savonts en̅ de twee avonden te voren lang op 't Hoff op audientie wachtende; maer sprack de Con. niet

Hij att dese middach bij Rooseboom en gingh daernae noch naer Sorghvliet.

Schreef een brief met groote reprimandes aen Tien, daer in hem dreyghde met een beterhuys, en een andere aen Guiran, hem sijne demissie belovende als een ander soude hebben.

La Vignotte was daeghs te voren bij mij, belovende een bequaem man van Uytrecht te ontbieden en̅ mij te bestellen.

Savonts te 9 uren sondt mij de Con. door de R. Pens^s Heinsius een brief aen̅ Keyser, bij hem ingestelt, en̅ most die noch voor tvertrek oversien en verbeteren; liet mij seggen dat, dat gedaen zijnde, ick konde vertrecken.

Golsteyn quam naer̅ eten savonts bij mij en̅ gingen wij met Hulst en de boden ten 1 uren 's nachts naer Maeslandtsluys in een trekschuyt, warmden ons daer, dewijl men het goedt in een hoecker overbracht.

Smergens stont joff. v. Barlecum mij en wachte aen mijn poort, maer had geen tijdt om haer te spreken.

Smergens quam Feron mij adieu seggen en̅ met eenen dat hij met de jonghste Isaek van Leyden zijnde komen

[p. 139]

varen, die hem geseght had, dat Tien de gedebaucheerste student van Leyden was en alle daegh perijckel liep van querelles en ongelucken te hebben, dat hij op eene mergen altemet 3 of 4 verscheyde degens aen deed, en̅ de luyden op straet impertinentelijck aensagh. Broer was smidd. tot mijnent.

25 Saterd.

Smergens met het aenbreken van̅ dagh voeren met een hoecker van 10 ducatons, die ick alleen betaelde, van Maeslandtsluys naer boort van tschip Delft, Capⁿ van der Goes, broer van̅ Schout bij Nacht en̅ de H^r van Nateres.

Ick was in die hoecker, die seer danste, seer zeesieck en̅ quam met moeyte in het schip, de Capⁿ seer beleeft zijnde.

De sloep van dit schip was daeghs te voren, soo als passagiers aen boort meende te brengen, wegh en̅ in zee geraeckt, tot alle geluck goedt weder zijnde, en̅ wist hij niet waer sij vervaeren was.

De schuyt van̅ Haegh naer Maesl^tsluys 12 gl.

De Con. quam ten 1 ueren naermidd. aen boort. Was naermidd. zeezieck.

De Con. gekomen zijnde gingen tzeyl.

26 Sond.

Hebbende snachts wel geslapen, om dat de voorgaende nacht over gewaeckt hadde, was redel. wel.

De windt was van smergens af gekeert en̅ Z.W. geloopen.

Smidd. ten 12 ueren saegen naer ons toekomen 4 Fransche schepen, die men daer nae van̅ L^t Admirael Shovel gehoort heeft, geweest te zijn Jan Bart cum suis. Hadden de wind van ons en̅ quamen soo nae dat met mijn kleyn verrekijckertje op een de menschen konde sien. Men maeckte terstont alle preparatie in ons schip, maer wat daer nae liepen voorbij ons. Laveerden daer nae wat voort en̅ de windt altoos Z.W. stack op. In het opwinden van het ancker wat desorder geweest zijnde, wie^rden wij van

[p. 140]

Shovel achter uyt gezeilt, maer groot zeil maeckende kregen hem noch weder. Snachts ankerden weder en hadden harde wind.

27 Maend.

Hadden noch harde windt tot savonts toe. Gingen te 9 ueren weder tzeil. 's Nachts ten half 2 quamen ten ancker, de windt als voren.

Golstein seyde, dat Keppel uyt het leger gegaen met chaudepisse.

28 Dynsd.

Smergens gingen weder tzeil, de windt als voren.

Een matroos, die 't verkorven had, sag van̅ ree loopen en wierd daernae voor̅ mast gebritst.

De Con. liep smorgens naer landt, dat men een uer twee of 3 te voren van Shovels schip gesien had en̅ was naer̅ kant van Yermouth. Wij quamen doen ten ancker.

29 Woonsd.

Bleven ten ancker leggen. De jachten (die niet diep en gingen) waeren de Con. gevolght en van smergens uyt ons gesight. Laghen den ganschen dagh still; het weder altoos stormachtich blijvende.

30 Dond.

Smergens was helder weder en stilder als daeghs te voren, de windt Z.W.

Van der Goes kreegh order van̅ Con. van Jermuyden om de passagiers van sijn boord aen landt te setten, en̅ weder en windt dienende, te zeylen naer Oostende, om de militie, die van daer naer Engel^t most, te convoyeren nevens andere schepen van oorlogh; maer hij voer aen boord van̅ Vice-Adm^l Shovel en remonstreerde dat hem sulx onmogelijck was, hebbende hij geen victualie ingenomen, als voor̅ reys van Engel^t, en hebbende niet meer als twee anckers, waermede hij sich tusschen de bancken van Oostende niet en dorst hasarderen. Gingen sm. omtrent 10 ueren weder tzeil en Shovel oock. Was redelijck weder, maer tot savonts de windt als voren.

31 Vrijd.

Shovel sondt mij door een offic^r van sijn schip, soo noch te bedde lagh, seggen dat, soo ick aen sijn boord

[p. 141]

wilde overkomen, ick seer welkom soude wesen, dat ick excuseerde op̅ moeyte van de bagagie over te voeren.

Capⁿ van der Goes en Golstein voeren met de sloep naer hem toe.

Ten elf ueren gingen tzeil en quamen nu omtrent voor Dunwich tot omtrent 's Coninxdiep ten ancker, de windt Z.W. en redelijck weder. Kregen een Engelsche piloot aen boord van een brander, die omtrent ons anckerde.