Journaal van 21 october 1688 tot 2 september 1696. Eerste deel

Februarius.

1 Donderd.

De windt noch westel. blijvende, zeylden de gansche voorgaende nacht, en quamen verbij de Middelgronden en de Galpert, siende Harwich van verre aen̅ slincker hand des mergens, en quamen ten 5 ueren naermiddagh voor Helvoetsluys, en bleven dien nacht noch aen boord. De haven lagh vol schepen, haer voor̅ ijsgangh soeckende te decken.

[p. 395]

Onderwegen knorde Mevrouw Hop tegen haer man een tijdt langh.

Schey continueerde, gelijck hij de gansche reys gedaen hadde, met Oldersum te brutaliseren.

De Coninck was daeghs te voren gelandt omtrent den Hoeck van Hollandt, met een chaloup, naer dat over de 24 ueren voor de kust getalmt had, en̅ in 't ijs geseten, niet sonder groot perijckel, indien daer hard weder opgekomen hadde, of de capers, die daer waeren, hem ontdeckt.

2 Vrijd.

Reden met wagens van H. Sluys naer den Briel, en gingen daer tot de Postm^r van der Poel, daer joff. van der Venne, die bij Mevrouw Hop was, moey van was. De vrouw alleen thuys zijnde, onthaelde ons seer vrundelijck, en hield ons ten eten. Naer den eten namen een vaertuygh van̅ Admiraliteit, en voeren daermede naer Maeslandt sluys. Van daer reden met wagens (Oldersom en̅ ick in een opene) naer den Haegh, daer ick, Godt dane, omtrent 11 ueren gesondt aenquam bij mijn vrouw en familie.

Vondt mijn soon seer gegroeyt en mannelijck geworden, sprekende groff.

3 Saterd.

Neef van S^t Paul en sijn vrouw quamen tot mijnent logeren.

Had veel volck, die mij quamen welkom heeten, broer van S^t Annelandt, broer Christiaen, broer Ryckaert.

Was bij de Coningh, die mij liet haelen. Het was op 't Hoff soo vol menschen, dat men sigh niet draeyen konde.

4 Sond.

Had noch al seer veel volck den ganschen dagh.

5 Maend.

Werd noch al overloopen van̅ menschen.

Het oudtste neefje Huygens, van Rotterdam, quam tot mijnent, en̅ de twee jonghste tot broer van S^t Annelandt.

6 Dynsd.

Smergens reed uyt met mijn vrouw, S^t Paul en sijn vrouw, om de preparatien van̅ entrée, de Ares de Triomphe etc. te sien; daer was een gruwelijcke menichte van menschen overall.

[p. 396]

Ginghen tot suster van Nieuwerkercken, daer Jacoba Bartolotti vondt, die van een groote sieckte weder redelijck bekomen was, niet praetende als van haer man, die sij hebben wilde dat ick, te Amsterdam komende, soude gaen besoecken, en̅ hem versekeren van̅ Coninx gunste, meenende hij daerdoor wel te recht soude komen.

Tegen den avondt sagen daer de entrée van̅ Coninck. 25 of 30 jonghe luyden reden te peerd achter de koets, daer van der Stael mede van was, en̅ mijn Tien.

Als men de vierwereken schieten soude, quam daer een mist op, die maeckte dat, als de vierpijlen op haere halve hooghte quamen, men die niet meer konde sien.

Jacoba en nicht van der Does waeren daer mede.

7 Woensd.

Was smergens weder seer met volck gequelt. Smiddaghs at broer Rijckaert en broer Chr. bij ons. Naermiddagh waeren suster, haer dochter en̅ joff. Doublet, dochter van̅ Capiteyn, tot onsent.

Was naermidd. bij Jacoba, in̅ Pooten gelogeert zijnde.

Daernae was noch bij de Con., die teeckende en̅ seer hoestede.

8 Donderd.

Smergens was den Adm^l Willem Bastiaensz. bij mij, over 't pardon van eenighe bootsgesellen, die gemutineert hadden, en gecondemneert waeren tot de galgh. Oock waeren bij mij Essen, Drost van̅ Veluwe, de tweede Golsteyn, solliciterende naer een Rekenm^rs plaets in Gelderl^t. Oock Madame de Pardaillan, Ripperda, Presid^t van 't Hoff te Arnhem etc.

Savonts was bij de Con., die veel dinghen teeckende.

9 Vrijd.

Smergens had seer veel volck. Smiddaghs aeten tot br. v. S^t Annel^t.

Smerg. was bij de Con., die mij alleenlijck een brief ordonneerde aen alle de Coronels, aengaende haere te doene recruiten en̅ completeringe.

Savonts aten tot broer Rijckaert, die ons een goedt ambigu gaf, door maistre Robert gereedt gemaeckt.

[p. 397]

10 Saterd.

Smergens was bij mij m^r Flinck van Rotterdam.

Savonts was bij de Con., thoonde hem het concept van brief voorn̅. Begon daernae te praeten, vraeghde of Holl^t mij niet vremt voor en quam, hoe het met S^t Annel^t was, waer gegeten had, daernae van nicht van S^t Paul, vragende of sij geen kinderen had, en presseerde daer op, soo dat mij dacht dat hij daer malitie in hadde.

Savonts sprack met br. v. S^t Annelandt aengaende de educatie en studien van onse sonen. Raede hem af het rijden op de chaises. Resolveerden om te hooren naer een bequaem precepteur of gouverneur, om haer nae Leyden te senden.

Op 't Hoff savonts rencontreerde Graevius, die mij beloofde daernae om te hooren.

Smergens was de H^r van Winssen bij mij.

Gingh naer Roosendael soecken, maer was niet thuys.

11 Sond.

Smergens was niet uyt. Naermiddagh was tot de nichten de Witten, maer waeren niet thuys. Oock niet nicht van der Does.

Gingh daernae tot Ellemeten, daer men coffie dronck, en waeren daer onder anderen de dochter van̅ Secret^s de Wilde, vrouw van̅ Secretaris Slingel^t, de vrouw van̅ jonghe van der Werven, de dochter van̅ oude Secret^s Slingelandt.

Was op 't Hoff, maer niet bij de Con.

Graevius was daer, die mij een brief thoonde, waerin men hem liet weten, dat een oudt MS. van Petronius Arbiter gevonden was, gekomen van Belgrado.

12 Maend.

Smergens waeren dry Gedep^en ter daghvaert van Gorcum bij mij; seyden gehoort te hebben, dat van der Stael een geschrift van justificatie over sijne conduitte aen̅ Con. gegeven had, en dat versochten daervan kennisse en copye te mogen hebben, om de Con. te informeren: daerover aennam te spreken.

Talmde langh met een sleute te soecken, die niet en

[p. 398]

vondt, van mijn groote papier-kas, en̅ liet een ander maecken.

Smiddaghs had Graevius ten eten.

Naermiddagh waeren Oort en S^t Annelant met haer vrouwen tot mijnent.

Savonts was op 't Hoff, maer sagh de Con. niet, die eerst te negen ueren van̅ Princes van Vriesl^t quam.

De Graef van Windesgratz quam in̅ Haegh, Envoyé van̅ Keyser.

13 Dynsd.

Smergens waeren Heerdt en de Graef van Hoorn bij mij. Smiddaghs had Nieuwenroo, sijn vrouw en Gageren te gast.

Savonts was op 't Hoff, maer sprack de Con. niet; hij had de Keurvorst van Brandenburgh getracteert in 't huys in 't Bosch, daer altemael een roes kregen. De Con. quam omtrent 9 ueren thuys, en sliep een tijdt lang op een stoel voor 't vier, eer te bedde gingh.

14 Woensd.

Smerg. waeren bij mij de L^t Gn̅ael Delwegh en Slangenburg, met eenen Hagens, die terecht hielp op sijn recommandatie.

Deed een nieuw kleedt met een blaeuwe goudelaeckense veste aen.

Naermidd. was met S^t Paul en sijn vrouw tot suster van Nieuwerkerck, over de gemeene processen tegen de Bartolotten, daer suster seyde haer part van te eederen en̅ sich met het proces niet te willen moeijen, heugende dat haere ouders met haer vrienden daerover sulcke questien en̅ kijvagien gehadt hadden.

Wachte daernae lang op̅ antichambre, en sprack de Con. maer kort, die mij tot sanderen daeghs uytstelde.

15 Donderd.

Was smergens ten 9 ueren op 't Hoff. De Con. teeckende de brieven aen alle de Coronels, om haere Regimenten te completeren tegen den 1^en April.

Op 't Hoff had weder verwelkomingen sonder eynde.

Te elff ueren kreegh de L^t Gn̅ael Weibnom tot den

[p. 399]

Hertogh van Schomberg een overvall, die men een soort van apoplexie noemde, vallende en alle kennisse en̅ spraeck verliesende.

Naermidd. was tot Jacoba, en̅ daernae noch tot de nichten de Willem, die mij verhaelden van haer questien met haer broer, en spraken oock van̅ brief, die hij mij geschreven hadde, willende alskax die tourneren, als een raillerie zijnde.

Savonts praete langh met van Alssen in̅ antichambre.

De Prins van Waldec, desen dagh gekomen zijnde, was savonts langh bij de Con., en uytkomende, gingh seer kreupel, door een, die hem leyde, opgehouden werdende.

16 Vrijd.

Smergens was Hagedoorn bij mij, sprack qualijck van̅ Graef van Flodroff, zijnde in̅ bataille van Fleury doorgegaen met 6 geheele esquadrons, oock van̅ Prins van Waldec.

Daernae quamen noch Randwijck en Rademaker; seyden, dat Flodrof, daeghs te voren bij den Con. komende, seer koel onthaelt was, en̅ in geen discours geadmitteert, de Con. terstont van hem weghgaende.

Daernae had nogh de Raetsheer Vrijbergen en̅ Turcq, Pensionaris van Bergen op Zoom, komende spreken voor Stapel, soons soon van̅ ouden Raetsheer van dien naem, om een vendel te hebben.

Naermiddagh was naer Roosendael en Opdam vragen, waeren niet thuys. Daernae tot nicht van der Does, daer Sullard vond, en daernae quam daer Geldermalsem.

Savonts ten 7 ueren was Nieuwenrode en sijn vrouw tot mijnent.

17 Saterd.

Te negen ueren wierd bij den Con. ontboden; deed niet als brieven toe, en wierd uytgestelt tot naermiddaghs; doe teeckende brieven etc.

De voorgaende nacht was de Cheurvorst van Beyeren gekomen.

[p. 400]

Daeghs te voren had Oorschot tegen mijn vrouw geseght, dat de Willem weer vrientschap wilde houden.

18 Sond.

Was met mijn vrouw, broer Christiaen en nicht van S^t Paul wandelen rijden.

Savonts was op 't Hoff, maer sprack de Con. niet.

De Marquis de Gastanaga quam in̅ Haegh, en logeerde in 't huys van̅ H^r van Cralingen in̅ Wagenstraet.

Was smergens seer vol op 't Hoff.

Naer de predicatie was de Raetsheer Alewijn langh bij mij, quam een minute van een brief aen Dort brengen.

19 Maend.

Smergens waeren bij mij Oorschot, Caron, Gastigny, de Schouth van Zuylichem.

Ten 9 ueren vertrock S^t Paul met sijn vrouw.

Naermiddagh bracht Berkesteyn Mylord Devonshire, om mijn schilderijen te sien.

Daernaer was tot de nichten de Willem, daer gerefugieert waren een oude vrouw, Mad^e de ..........¹⁾, broer Christiaen, Oorschot en̅ ..........¹⁾.

Savonts was op 't Hoff, maer de Con. was tot Odijck, daer bassette gespeelt wierd. De Con. had 700 guineys gewonnen. Aen sijn eene hand sat den Keurvorst van Beyeren, en̅ aen de andere Madame de Soissons.

Gastanaga was op de Con. lever.

In̅ courante stondt dat Hamilton, in Yrl^t gevangen, gewisselt soude werden tegen Myl. Monjoy; dat Aston gehangen was en̅ hoe.

Mijn vrouw seyde mij, dat Oorschot geseght wierd 3 tonnen goudts rijck te zijn, en̅ dat, als hem dat geseght geweest was, hij niet seyde, als dat wel soo veel behoorde te hebben.

1) Niet ingevuld.

1) Niet ingevuld.

20 Dynsd.

Smerg., quartier voor sevenen, bracht mij Hennin, Secret^s v. Portland, een brief, die aen die van Hamburg most geschreven werden, en̅ ten half 9 geteeck^t.

[p. 401]

Was over het te doen arresteren van eenen Bidal, te Hamburg voorz., omdat schadelijcke correspondentien hield; most die met mijn eygen hand schrijven, als deed, en̅ liet die teeckenen eer de Con. op de jacht gingh.

Daernae waeren bij mij Roosendael, de 2^e Golstein, in̅ Rekencamer gekomen, in plaets van̅ broer van Hekeren, voor desselfs resterende jaeren, daernae de Burgem^r Menthe.

Naer den eten, soo als uytrijden wilde, rencontreerde Berkesteyn aen̅ poort, die vraegde om met mij te wandelen, gelijck wij deden. Seyde mij, dat Devonshire hem in confidentie gevraeght hadde, of ick mijn Saturnus van van Dijck niet verkoopen wilde. Seyde van neen.

Daernae sond tot nicht van Beuningen; was tot suster van Nieuwerkerck. Gingh daer en vondt suster niet heel well, seggende, pijn door haer heele lijff te hebben.

Quelden Jacoba daermede, dat geseght wierd, dat sij Beuningen te veel afverghde. Sij kakelde niet als van hem. De Raetsheer van der Meulen was daer oock.

Savonts was bij de Con., die chagrin was daerover, dat de page Keppel, met hem op̅ jacht geweest hebbende, gevallen was met het peerdt en sijn been gebroken hadde. Beklaegde hem en seyde: het is sulcken goeden jongen, hij heeft schrickelijcke pijn uytgestaen.

21 Woensd.

Was biddagh en ick voormiddagh niet uyt, schickende mijn dinghen; was thuys, daer noch geen tijdt toe gehadt hadde.

22 Donderd.

Versuymt aen te teeckenen.

23 Vrijd.

Oock versuymt aen te teeckenen.

24 Saterd.

Naermidd. was bij de Con., ontboden zijnde, en wachte langh eer binnen quam.

Smerg. had Oorschot en Mortaigne seer langh, mij van sijn malle reysen en soo voort.

25 Sond.

Was op 't Hoff en̅ bij dé Coningh.

Naermiddagh was eenen Meran bij mij, met geweldt

[p. 402]

de Con. willende teeckenen op sijn manier, om hem in sijn boeck van 't Theatrum Europeum te brenghen.

Naermidd. was eenen Verbrugghe bij mij, die seyde, ick hem eertijts geëmploy^t hadde om mijn teeckeningen, in̅ bataille van Senef verloren, te Parijs (daer hij gewoont had) weder op te soecken. Had een boeck van printen, dat hij laten snijden had of etsen, naer de teeckeningen van eenen la Fage, een veerdighe manier, en redelijck goede hebbende, maer al te luchtigh.

26 Maend.

Was smergens lang besigh met het schicken en oversien van mijn bibliotheek.

Te 4 ueren naerin. wierd gehaelt bij de Con, die teeckende.

27 Dynsd.

Smergens was Gendt bij mij, oock den Ontfanger van Holland, de H^r van Hoogherheyde met Schuylenburgh, Oorschot, Verbolt en Assenburgh. Gendt seyde, dat Isac en Chauvet broers waeren, en soons sonen van een Joodsche vader, die in̅ innemen van .....¹⁾ gebleven waeren. Dat de L Gn̅ael Weibnom soon van̅ ouden Hertogh van Lorraine was.

Joff. Baty vertelde, dat Beuningen Jacoba, in 't beginsel van sijn geckheit, eens uyt het bed gejaeght hadde in haer hemdt, en dat sij in een hoeckje van̅ camer nederhuckende, riep: ‘ey mantje, laet me doch leven,’ seer bang zijnde.

Naermiddagh was tot nicht van Beuningen. Van daer gingh naer 't Hoff, de Con. gesonden hebbende, maer wierd uytgestelt tot sanderen daeghs.

1) Niet ingevuld.

28 Woensd.

Smergens wierd van̅ Con. ontboden, maer uytgestelt tot naermiddagh. Sprack daer Eckart, die mij veel seyde van de onbequaemheit van Gastanaga tot affairen en̅ den oorlogh, niet denckende als om sijne plaisirs, maitressen, opschicken etc.

[p. 403]

Naerm. had Hamel, Bruyninx, die seer vervallen en̅ veroudert vond, pratende somtijts als half simpel. Daernae had Foyert, willende sijn plaets afstaen op sijn soon: is 't schrijverschap van Opper-Betuwe.

Savonts teeckende de Con. veel dingen.