Oeuvres complètes. Tome XVIII. L'horloge à pendule 1666-1695
(1934)–Christiaan Huygens– Auteursrecht onbekend
[pagina 489]
| |
I.
| |
[pagina 490]
| |
[Fig. 11.]
S'il demeure en B en tournant, il n'a que faire de faire le tour en si peu de temps que quand il demeure en A, c'est à dire qu'il ne luy faut pas double vitesse, puis qu'un moindre poids que double de celuy qui tient la corde en A est capable de la tenir en B. Donc les plus grands tours sont plus lents que les moindres. Mais en tant que les cordes EA, EB sont censees egales, les tours par B et par A sont isochrones.
§ 3. Ponatur pondus G aequale K [Fig. 11]. quaeritur ratio temporis per GF ad tempus casus perpendicularis per FHGa naar voetnoot1). ADGa naar voetnoot2) ∞ ½b. Unde arcus AE ∞ FG ∞ b [Fig. 12]. Atqui ut tempus per arcum cycloidis EA sit aequale tempori per GF [Fig. 11] oportet esse CA ⫟ AD - b ⫟ ½a ∞ ½GH nam GH censetur aequalis FH quia FG minima. Iamque incitatio ponderis in GGa naar voetnoot3) erit ad incitationem quam haberet in perpendiculari descendens ut FG ad ½ GH. ex legibus mechan. Sed AD est ½b. Ergo BA ∞ ¼a. Est autem tempus per EA ad tempus per BA ut semicircumferentia BDA ad BA. Et tempus per BA ad tempus per FH ut 1 ad 2, quia dictum est BA esse ¼ a sive ¼ FH. Ergo ex aequo, tempus per EA seu per GF ad tempus per FH ut semicircumferentia BDA ad duplam BA, sive ut quadrans circumferentiae ad diametrum BA. [Fig. 12.]
Ergo vibrationis integrae GL tempus ad tempus par FH ut semicircumferentia ad diametrum. Ergo tempus vibrationis integrae GL aequale tempori semioscillationisGa naar voetnoot4) penduli longitudinem duplam FH habentis. hoc est tempori semioscillationis penduli SH.
Sit jam pondus K quadruplo gravius quam ante, ac proinde quadruplum ponderis G. Jam quadruplo etiam, quam ante, majori pondere opus esset ad tenendam chordam inflexam angulo SGK. Ergo pondus G jam quadruplo majori vi quam ante incitatur, tam in principio lineae GF, quam in singulis ejus punctis proportionaliter. | |
[pagina 491]
| |
[Fig. 13.]
Ergo percurrit GF eodem tempore quo arcum ea [Fig. 13] cycloidis alterius aequalem ipsi FG, in cujus arcus principio e quadruplo magis incitetur quam in principio arcus EA prioris cycloidis. Oportet igitur ac quadruplam esse AC [Fig. 12] et ad ∞ AD. sic enim arcus ea aequalis fiet arcui EA, et incitatio in e sive per rectam da erit quadrupla incitationis in E sive per rectam DA. Jam vero cum ca, ad, ab sint proportionales apparet ba esse ¼ BA. Ideoque arcum ea percurri dimidio temporis quo percurritur arcus EA. Ergo et GF, existente pondere K quadruplo ponderis G, duplo minori tempore peragetur quam ante cum pondus K ipsi G aequale esset.
Igitur qualicunque posita ratione ponderis K ad G, habebit tempus semioscillationis penduli SH ad vibrationem integram GL rationem subduplicatam ponderis K ad GGa naar voetnoot5).
Ergo etiam si vicissim velimus ut manente eodem pondere K vibrationes duplo celeriores fiant, oportet in G unam quartam prioris ponderis relinqui.
§ 4. Quaeritur proportio temporis ambitus circularis per circumferentiam cujus | |
[pagina 492]
| |
diameter minima GL, ad tempus casus per FH. vel potius ad tempus semioscillationis penduli SH.
Si incitatio ponderis in G esset aequalis gravitati ipsius G vel K, deberet tempus circuitus in circulo GL esse aequale duabus oscillationibus penduli longitudinis FG. per theorema ...Ga naar voetnoot1) nostrum de vi centrifuga. Nunc autem incitatio in G est ad pondus absolutum G ut FG ad ½ GH, hoc est ut b ad ½a. (nam GH censetur aequalis FH). Ut igitur fiat vis centrifuga aequalis incitationi seu pressioni chordae flexae super pondus G. debet fieri sicut b ad mediam proportionalem inter b et ½a, hoc est, sicut b ad √½ab ita tempus duarum oscillationum penduli FG ad tempus circuitus per circulum GL. Sit tempus oscillationis unius penduli FG, ∞ n. Ergo 2n√ ½ab/b ∞ tempus circuitus per circulum GL. Verum ut b ad √2ab ita tempus oscillationis penduli FG ad tempus oscillationis penduli SH. Ergo hoc tempus erit n√2ab/b. Erat autem tempus circuitus per circulum GL ∞ 2n√½ab/b seu n√2ab/b. Ergo hoc tempus circuitus aequale tempori oscillationis penduli SH. ac proinde per ea quae pag. praeced.Ga naar voetnoot2) duplum temporis vibrationis GLGa naar voetnoot3).
§ 5. Poteram pagina praeced.Ga naar voetnoot2) brevius sic rationem colligere. Est autem tempus per EA aequale tempori semioscillationis penduli duplam longitudinem BA habenti[s], hoc est longitudinem ½a, nam BA est ¼a. Ergo et tempus per GF aequale eidem semioscillationi penduli 2 BA sive ½a. Sed haec semioscillatio est ad semioscillationem penduli SH ut 1 ad 2. Ergo tempus per GF aequale dimidio semioscillationis penduli SH. Ergo tempus totius vibrationis GL aequale semioscillationi penduli SH. vel oscillationi penduli dimidiae longitudinis FH. | |
[pagina 493]
| |
§ 6Ga naar voetnoot4). Si experimentum capiatur hujus rei, non succedet si filum SH perpendiculari situ tendatur, quia pondus G praeter incitationem à tensione quam facit K, incitatur etiam velut pendulum a perpendiculari SF extractum, hoc est velut si in plano inclinato, ad SG perpendiculari, jaceret. Ad instituendum ergo experimentum deberet SH horizontali positu jacere, et pondus G alio praeterea filo perpendiculari longissimo superne distineri, ut ne infra rectam SH descendere posset. pondus autem K ipsi G aequale super trochleam appendendum. Si tamen manente SH perpendiculari scire libeat tempus vibrationis GL, addenda est incitatio quae ponderi G ex ratione penduli SG advenit ad incitationem a flexu SGH ac pondere K effectam, et sicut summa haec ad mediam proportionalem inter hanc summam et incitationem a pondere K ita erit tempus vibrationis GL supra desinitum ad tempus verum vibrationis GL. Incitationum rationes inter se sic colliguntur. Sit GP perpendicularis GS [Fig. 11]. Ergo incitatio ponderis G quatenus SG penduli vicem obtinet, est ad pondus absolutam G ut PF ad PG, seu ut FG ad GS sive FS, nam hae aequales censentur. Sed incitatio ex pondere K erat ad pondus absolutum G ut FG ad ½ FH vel ½ FS. Ergo incitatio ex ratione penduli dimidia est incitationis ex pondere K. Ergo summa duarum incitationum ad incitationem ex pondere K ut 3 at 2. Estque inter 3 et 2 media proportionalis √6. Ergo ut √6 ad 2, ita tempus vibrationis GL ante inventum ad tempus verum vibrationis GL. Sed tempus vibrationis GL ante inventum aequale erat oscillationi penduli dimidiae longitudinis FH. Cujus penduli oscillatio est ad oscillationem penduli quod ⅔ habeat suae longitudinis, seu ⅔ FH, sicut √6 ad 2. Ergo pendulum cujus longitudo ⅓ FH isochronas oscillationes habebit vibrationibus GL verisGa naar voetnoot5). Quod cum experimentis prorsus consentit.
7Ga naar voetnoot6). Sit celeritas puncti gravis A [Fig. 14], cum ex A in B venerit x. celeritas | |
[pagina 494]
| |
autem quae acquireretur casu ex altitudine AB, sit c. Et linea AB sit b. AC ∞ a. pondus E ∞ p. gravitas puncti A sit θ. Et divisa intelligatur catena SAC in tot partes ut una sit ad omnes sicut pondus θ ad pondus p.
Jam ut qu. cc ad qu. xx ita erit AB ∞ b ad bxx/cc altitudinem ad quam ascenditur celeritate x. Sit ista bxx/cc aequalis BFGa naar voetnoot1). Jam si curva SFC sit ejus naturae ut applicatae FB, NO sint inter se ut quadrata applicatarum AB, QOGa naar voetnoot2), (ponitur autem SAQC parabola a qua insensibiliter differtGa naar voetnoot2)) referent omnes NO altitudines ad quas ascenditur per celeritates acquisitas punctis singulis catenae SAC cum erit in recta SC. Itaque singulae NO in singulas gravitates θ ductae, summa productorum omnium debebit aequari producto ex pondere p in descensum ponderis E, qui descensus aequatur 4/3 BD bis hoc est 8/3 BD. quia parabolam SAC eodem modo hic metimur ac si arcus circuli foretGa naar voetnoot3). |
|