Oeuvres complètes. Tome XV. Observations astronomiques
(1925)–Christiaan Huygens– Auteursrecht onbekend
[pagina 527]
| |
IGa naar voetnoot1).
| |
[pagina 528]
| |
§ 2.Sciatericum ope nostri horologij construi posset, nulla molestia in quibusvis planis superficiebus; Mendies tantum accurate cognoscendus est; eo cum venerit sol, notanda est puncti fixi umbra, caeteris vero horis omnibus ad horologium. Hoc si diversis duobis anni temporibus fiat, per bina quaeque puncta umbrae notata, lineae horariae ducentur. Harum vero concursus stili quoque locum indicabit; stili positus legitimus erit, cum umbra ipsius aliquam ex horarijs lineis conteget. | |
§ 3.Alas ut minus diu moveaturGa naar voetnoot1). Pendulum breve et grave. | |
§ 4.Ex ortus solis tempore vel occasus, horam diei supputare, explorata in meridie poli altitudine. vel tabulas ad hoc conficere. [Fig. 2.]
Supputatur hoc modo. Sicut sinus totus ad tangentem elevationis poli, ita tangens declinationis solis ad sinum arcus aequatoris: qui in tempus conversus indicat quot horis ante vel post horam sextam sol in loco observationis oriatur vel occidatGa naar voetnoot2). Nempe si declinatio solis et latitudo loci utraque borea est vel austrina, auferendum est tempus calculo inventum ab horis 6. ut prodeat hora exortus. Addendum vero ijsdem 6 horis ut habeatur occasus hora. At si diversa est declinatio ac latitudo loci obs.is addendo ortus momentum; auferendo occasus prodibit. per logarithmicas sinuum tabulas expeditissimus est calculus, ut tabulis proinde non sit opus. nisi declinationis solis. Quoniam vero non semper oriens vel occidens sol spectari potest utile foret ad nonnullas solis altitudines tabulas condi, velut si ad 3 graduum altitudinem tabula conscribatur, ex qua quovis loci, modo data sit poli altitudo cum solis declinatione, constet quota hora sit cum sol tribus gradibus supra horizontem ascendit. nam calculus hîc paulo prolixior est; quo nimirum ex tribus trianguli sphaerici lateribus | |
[pagina 529]
| |
datis angulus horarius inquiritur. Primum latus est distantia solis à polo. alterum, distantia solis a puncto verticali, sive complementum altitudinis solis. tertium denique distantia poli à puncto verticali, hoc est, complementum poli altitudinis. Sic item ad 6 et novem gr.m altitudinem tabulae construantur. Incertiores autem sunt temporis supputationes ex observationibus ijs quibus prope in meridie sol deprehensus fuerit, nisi si meridiana linea accurate explorata sit, tum enim exquisite tempus definiri poterit, observata applicatione solis ad eam lineam. Verum haec inter navigandum certo constitui non potest, nam acus magnetae illita exigua est et instabilis, et alioqui infida propter declinationem variabilem. Altitudo tamen poli satis exacte ex meridiana solis altitudine indagabitur, ut satis notum est. In observatione solis orientis occidentisve cavendum est ne fallat refractio aeris, qua fit ut interdum ½ gradu sol sublimior spectetur. caeterum in ea orbis parte quae inter tropicos continetur parum periculi hinc esse arbitror. Si quod tamen est, resciri id potest inspecto sole per vitra nostra fumo infecta. nam si rotundus sol prope horizontem conspicitur nullam patitur refractionem. sin ellipticus fuerit pro modo ellipseos refractio aestimari poterit. Meridiana solis altitudo inprimis quotidie tentanda est, aliae autem praeter hanc altitudines eo fine annotandae, quo tempore horologij sese obtulerint, ut si forte ortus vel occasus conspici nequeat, liceat tamen instituto calculo, longitudinem ex medijs istis observationibus experari. Quanquam si tabulae ad diversas altitudines solis (ut modo dictum est) praesto sint, raro continget ut alijs observationibus quam quae ad tabulas istas pertinent sit opus. | |
§ 5.Stellarum omnium situs ope horologij et binorum perpendiculorum describi poterunt si poli altitudo et meridianus loci exactè cognitus fueritGa naar voetnoot3). Primum namque ascensiones rectae facile inquirentur hoc modo aliqua ex primarijs stellis, puta canis major observetur cum ad meridianam lineam applicatur, inde prout quaeque reliquarum stellarum eodem pervenerit annotetur quanto tempore post canem majorem meridianum occupet; et convertantur temporum differentiae in gradus aequatoris. Oportet autem horologium ad mensuram | |
[pagina 530]
| |
diei stellaris accommodatum esse qui brevior est die solari medio, fere 3′56″. Sic enim cuique horae 15 gradus tribuentur. minuto temporis quindecim minuta gradus. &c. Attamen et ordinaria horologij constitutione ratio iniri potest, addendo adhuc
[Fig. 3.]
in singulas horas, 2′28″ unius gr. circ.Ga naar voetnoot1) in singula minuta temporis 2″28‴ gradus. Sic itaque omnium ascensiones rectae cognoscentur si una data fuerit. Porro ad declinationem stellarum inveniendam, opus est alio adhuc perpendiculo praeter id quod meridianam ostendit. Illud vero in certo angulo ad meridianam lineam disponatur, veluti si perpendicula A et B in meridianam congruant DE: aliud suspendatur C, ita ut ang. DEG sit 60 vel alio numero graduum. Hoc facto observetur quo temporis intervallo secundum horologium, stella aliqua a meridiano circulo perveniat eousque ut contegatur à duobus simul perpendiculis, A, C. Vel primum ab his contecta, quanto post tempore tegatur à duobus simul A, B. Idem in quotcunque stellis inquiratur, ac deinde calculus instituatur ex hoc fundamento. Sit [Fig. 4] in sphaera descripta meridianus circulus PZA. Poli P et A. AEquator AEQ, horizon [Fig. 4.]
HO. Altitudo poli OP exempli gr. 52.5′ quanta hic Hagae est. ZKN verticals circulus. arcus HK ponatur ex gr. 60. grad. Stella aliqua B observata sit, ope perpendiculi, in circulo verticali ZKN, hora 7a vespertina, ad horologium diei solari medio adaptatum. hora autem 9a in meridiano circulo PZH. Hinc declinatio stellae ut supputetur designetur per polos P, A et stellae locum B circulus PDA, secans aequatorem in D. Est igitur declinatio stellae arcus BD, qui sic invenitur. Primum in triang. ZAEC datum est latus ZAE aequale PO, hoc est 52.5′. adhoc angulus Z gr. 60 quoniam totidem est arcus | |
[pagina 531]
| |
HK. Rectus autem ang. AE. Itaque fit ang. C. gr. 57.51Ga naar voetnoot2). latus vero AEC gr. 53.48′Ga naar voetnoot3). Quia vero punctum aequatoris D simul cum stella B ad meridianum accedit. necesse est arcum DAE esse 30 gr. 4′56″ quoniam duabus horis praeterlabitur ut constat ex ante dictisGa naar voetnoot4). Arcus autem AEC inventus est gr. 53.48. Itaque DC gr. 23.43′. Sed in triangulo DBC etiam cognitus est ang. DCB gr. 57.51′ et ang. D est rectus. Itaque hinc facile invenitur latus DBGa naar voetnoot5), quod exhibet declinationem stellae quaesitam. Cum autem austrina est stellae declinatio qualis b, auferendus est arcus AEC ex AEd qui ex temporis quantitate innotuit, et reliqua eodem modo exequenda. Notandum quod arcus AEC, itemque angulus ZCAE semper ijdem maneant quamdiu eodem perpendiculorum situ ad observandum utimur.
Inventio anguli AECZ. per logar. sin. totus ad sin. compl. lateris ZAE 52.5′, ut sin. ang. AEZC gr. 60 ad sin compl. ∠ AECZ Inventio lateris AEC. sin. totus ad sin lateris ZAE. 52.5′. ut tang. ang. AEZC 60′Ga naar voetnoot6) ad t. lat. AEC. | |
[pagina 532]
| |
Invent. lateris DB in ∆DBC. Ga naar voetnoot1)Ga naar voetnoot2) Brevius haec absolvi poterant considerando tantum ∆oZPB. In quo dantur angulus Z 120 gr. Angulus P 30.4′.56″. et latus ZP. 37.55′. unde noscitur latus PB, cujus complementum BD est stellae declinatio quaesita. Ricciolus alios modos investigandi declinationes huic praefertGa naar voetnoot3); nescio quare. nam refractionis certè hic nullum incommodum estGa naar voetnoot4). |
|