Oeuvres complètes. Tome III. Correspondance 1660-1661

N^o 747.
Christiaan Huygens à D. Rembrandtsz. van Nierop.
27 avril 1660.

La lettre et la copie se trouvent à Leiden, coll. Huygens.

Dirck Rembrandtz seer goede vriendt

Het is my lief geweest uyt VE. schrijvens¹⁾ te verstaen dat ghij voorgenomen hebt te wederleggen²⁾ de vreemde opinie van Jac. Coccaeus³⁾, ende geloove dat het u licht om doen sal wesen, aengesien het weynigh fondaments dat ick daer in bevinde. Want ick en twyffele niet of de waerneminghen van Hevelius,

1) Cette lettre ne s'est pas trouvée dans notre collection.

2) Antwoort op den Brief van Jacobus Coccaeus, over de t' Samenstellingen des Werrelds. Waer in dat wederleyt wort zijn vreemde ongefondeerde Stellingh, nu onlanghs by hem voortgebracht: waer meê dat hy alle oude Fondamenten gaet verwerpen, om het zijne staende te houden. By een gestelt door Dirck Rembrantsz. van Nierop, Lief hebber der Mathematische Konsten. t'Amsterdam, By Gerrit van Goedesbergh, Boeck-verkooper op 't Water, aen de Nieuwe-brugh, in de Delfse Bybel, 1661. in-4^o.

3) Voir la Lettre N^o. 743, note 10.

[p. 74]

daer hy alleen op te werck gaet, sijn gemist en valsch: hebbende desen sich ingebeelt te sien het gheen hy niet gesien en heeft, gelyck oock wel aen anderen gebeurt is. Doch voor al is het een grove misslagh van Hevelius dat hij schrijft ☿ inde morgensche waernemingen te hebben sien afnemen, te weten het verlichte deel, ende wederom te sien aenwassen inde avondsche: zijnde beyde onmogelijck volgens de hypothesis van Copernicus, die Hevelius voor goet keurt. Aengaende mijne observatien daer van VE versoeckt deelachtigh te werden, ick en hebber van ☿ geene opgeschreven, overmids ick hem noyt perfect genoegh hebbe konnen sien, want de dampen sulx beletten. Oock soo selden hebbe waergenomen, hebbende daer toe niet seer goede gelegenheyt, was het my maer te doen om sijn diameter te meten en daerom, alhoewel ick hem wel gesien heb ontrent half verdonckert soo en heb ick het evenwel niet aengeteyckent. Maer ick weet wel dat sich den omtreck geensins soo perfect en vertoonde als Hevelius die gelieft heeft te schilderen. Venus heb ick aengeteyckent als volght:

Den 29 Decembris 1658.
ten 5 uren 's avonds.

Den 8 Januarii 1659.
s'avonds.

Den 8 Martii 1659.
's morgens.

ende scheen de form van de maen even

deselve te sijn als die van ♀.

[p. 75]

Den omtreck van ♀ sach ick altydt heel perfect, hebbende het glas dat naest het oogh komt een weynigh laten beroocken inde vlam van een keers. Waer door ick oock den diameter te beter konde meten. het welck mijn principaelste voornemen sijnde, soo en heb ick geen waernemingen gedaen als de planeet veerder van d'aerde afweeck. Anders soo souden soodanighe waernemingen klaerlijckst konnen doen blijcken de quaelyck gegronde stellingh van Coccaeus. Want dat hij daer tegens seght dat Venus niet vande ☉ verlicht en wert maer haer eyghen licht heeft, ende aen d'een sijde duyster is, mij dunckt dat het een slechte uijtvlucht is.

Mars en heb ick noijt op veer nae soo veel verdonckert gesien als hem Hevelius afbeelt. Jae dese laetste mael dat hij in □^o ☉⁴⁾ was ontrent den 9^e Martii konde ick metnoch een ander persoon, die mij quam versoecken om dese observarie te doen niet sien aen welcke sijde ♂ afgesneden was, sijnde syn diameter apparens seer kleijn te weten van ontrent 9″. Op andere tijden gedenckt mij nochtans dat ick hem niet t' eenemael rondt gesien heb, doch en hebbe daer van niets aengeteijckent om dat het niet seer wel en konde oordelen. Van ♂ perigaeus heb ick wel eenige observatien, maer dese en konnen tot VE voornemen niet te pas komen.

Mijn Systema van ♄ seght ghij gesien te hebben, maer niet watter u af dunckt het welck ick wel wenschten te weten. Gisteren avont ten 11 uren observeerden



ick ♄ met sijn omlooper aldus. doch om recht te sien soo moet men dit t' onderste boven keeren. Hier mede eyndighende blijve

In s' Gravenhage den 27. Aprilis 1660.

VE dienstwillige vriendt Chr. Huygens van Zuylichem.

4) Ce signe désigne la quadratura Solis.