Vitaulium. Hofwyck. Hofstede vanden Heere van Zuylichem onder Voorburgh

Regelnummers proza verbergen

[p. 292]

Bijlage 2 Aen Vrouw Geertruijd Huijgens⁺ geseght Doublet, Vrouwe van St. Anneland, etc.

1 Me Vrouw en Waerde Moeije;¹

2 De Wijsen van eertijds hebben't soo verstaen, ende het is altoos²3 waerachtigh gebleven, dat Vrught en Vreughd, Voordeel en Vermaeck^{2/3 3}4 in een getwernt den deughdelixten draed maken. Daer op sagh ick dat⁴5 mijn Vader gesien hadde, als hij sich gelusten liet de lichamelicke^{4/5 5}6 lusten van sijn Hofwijck soo te bescrijven, datse de ziel raeckten;7 makende van die Wandeling een' Handeling, die naer hem sijn' Erven,⁷8 oock naerden ondergangh vande plaetse, te stade komen moght.⁸

9 Ende het soete voornemen alsoo uijtgevoert heeft mij te dienstigen⁹

+ Geertruijd Huijgens: jongere zuster van Huygens, geb. 10 juni 1599, gest. 4 juni 1680, huwde in 1632 Philips Doublet, Heer van Sint Annaland, geb. 22 januari 1590, gest. 31 mei 1660. Een zoon Philips Doublet trouwde in 1632 met Huygens' dochter Susanna (zie de geslachtslijst achter in Dagboek), de andere twee zonen stierven jong (vgl. de Opdracht, r. 20).

1 Waerde Moeije: Geachte tante.

2 De Wijsen ... verstaen: De oude filosofen hadden de opvatting, waren van mening.

2/3 ende ... gebleven: (tussenzin waarin het verwijst naar de semantische vulling dat ... maken).

3 waerachtigh: waar.
Vrught ... Vermaeck: (tweemaal de bekende combinatie van utile en dulce).

4 in een getwernt: ineengedraaid, vervlochten, als ze met elkaar verenigd zijn (pred. toev. bij Vrught ... Vermaeck).
deughdelixten: beste, sterkste.

4/5 Daer ... hadde: (proleptisch Daer op) Ik zag dat mijn vader daarop het oog had (Dat was, zag ik, het oogmerk van mijn vader).
als ... liet: toen het hem behaagde (lett.: toen hij zich liet welgevallen).

5 de ... lusten: de stoffelijke genietingen (tegenover ziel).

7 makende ... Handeling: door van die wandeling (door Hofwyck) een verhandeling (betoog) te maken (latinistisch participium gebruik, conjunct).
naer hem: na hem, na zijn dood.
Erven: kinderen (vgl. Hofwijck 2001).

8 oock ... plaetse: ook na het verdwijnen van de buitenplaats.
te stade ... moght: van nut zou kunnen zijn.

9 het ... uijtgevoert: de volvoering (voltooiing) van het liefelijke (aantrekkelijke) voornemen (plan) (latinistische constructie, vgl. mijn art. Bijzondere participiumconstructies bij Hooft, N. Tg. 68, p. 170 en vgl. Hofwijck, 79).

[p. 293]

10licht gedocht voor de Corenmate; daer onder het geschapen was voor^{9/10 10}11 eerst te smooren, sonder de moeijte die ick aengewent hebbe, om het^{10/11 11}12 oock onse eeuwe te moghen bekent maken. Hoe het dese neus-wijse¹²13 Wereld sal op nemen, staet te sien. Bij V.E. en meen ick geenen¹³14 ondanck verdient te hebben. De Stichter van Hofwijck is haer te lief,¹⁴ 15om een stuxken wercks van den Dichter te verwerpen. Een stuxken¹⁵16 Bijwercks noemde ick het beter: dewijle wij heel wel weten, en qualick¹⁶17 gelooven konnen, dat hij daeraen all gaende en staende niet meer en¹⁷18 heeft besteedt, als de brockelinghen van vier der druckste maenden die19 hij beleeft heeft; sonder dat ijemand getwijffelt hebbe, dat hij in't^{17/19 19} 20gewoel van soo vele andere besigheden ijet sulx onder de leden soude^19/2021 hebben. Nu het Kind schielick ter wereld is gekomen, ende mij, den^{20/21 21}

9/10 te dienstigen licht: een te dienstig licht (te dienstig een licht, met gereduceerd onbep. lidw. en aan het adj. gehecht).

10 voor de Corenmate: om onder de korenmaat te zetten (naar het woord van Jezus, Matth. 5, 15: Noch steekt men eene kaars aan en zet die onder eene korenmaat, maar op een kandelaar, en zij schijnt voor allen die in het huis zijn).

10/11 daer onder ... smooren: waaronder het aanvankelijk bestemd was langzaam te doven (daer onder proleptisch, hoort bij smooren.

11 sonder de moeijte ...: als ik niet de moeite enz.

12 onse Eewe: onze tijd, de mensen van onze tijd.
neus-wijse: zeer critische (eigenlijk: goed kunnende ruiken, met een fijne neus, WNT neuswijs 1907, 4).

13 staet te sien: moet nog gezien worden, moeten we afwachten.

14 ondanck: misnoegen (WNT ondank 1182, 1).
haer: = Uwe Edelheid, te vertalen met U.

15 Dichter: tegenover Stichter (correctie in het hs van d tot D).

16 Bijwercks: bijwerk, werk buiten, naast het gewone werk dat men verricht.
noemde: zou ... kunnen noemen.
qualick: moeilijk, ternauwernbood.

17 all ... staende: terwijl hij ging en stond (WNT staande 92, 2 gaande en staande geeft geen hier passende bet.).

17/19 niet ... heeft: Huygens schreef Hofwijck in hoofdzaak (afgezien van de eerste 252 vss), in minder dan vier maanden, van 14 augustus 1651 tot 8 december 1651 (zie Inl. 1). Dat het drukke maanden waren begrijpen we als we bedenken dat hij toen midden in de rompslomp en de zorgen van de regeling van de voogdij over de kleine Willem III zat. Vgl. Br. III, blz. XIII.

19 getwijffelt hebbe: vermoed heeft.

19/20 in 't gewoel: tijdens de drukte.

20/21 ijet ... hebben: iets zodanigs (zoiets) in zich zou hebben, van iets zodanigs zwanger zou gaan (Vgl. de verdere beeldspraak).

21 schielick: plotseling, onverwachts.
den ... Voor-kinderen: de oudste van de kinderen uit het eerste huwelijk (bedoeld wordt het huwelijk van Constantijn met Suzanne; Constantijn was hun eersteling, geb. 10 maart 1628).

[p. 294]

22oudsten vande Voor-kinderen, als het jongste van 't tweede Bedd²²23 vertrouwt, weet ick het niet beter te besteden als bij V.E. beider oudste24 Moeije; die ick wenschte dat sich somwijlen daermede wilde verlusten^23/24 25tegens de swaermoedigheden die haer overigh moghen zijn, zedert sij^{24/25 25}26 de twee lieve derdendeelen van haere eighen Bedde-vruchten uijt der²⁶27 tijd heeft sien halen; wel goeds tijds, in ons gevoelen; maer^26/2728 ontwijffelijck te goeder tijd, dewijl het Gods tijd was. Hem bidd ick²⁸29 V.E. in alle tijden ende naer alle tijden te segenen met tijdelick ende²⁹ 30eewigh wei-zijn, blijvende,

31 Me Vrouw en Waerde Moeije,
32 V.E. ootmoedighe Neef en Dienaer
33 C. Huijgens.

22 als ... Bedd: (pred. toev. bij het Kind) het Kind dat Huygens gebaard heeft is het eerste van zijn tweede huwelijk, nl. met de Muze.
vertrouwt: toevertrouwd.
te besteden: uit te besteden.

23/24 als ... Moeije: dan bij U, oudste tante van beiden (Geertruid is de oudste tante van Constantijn jr. en tevens van het kind Hofwijck, eerste kind uit het ‘tweede huwelijk’).

24/25 die ... zijn: (proleptisch rel. pron. die, subjekt in de objektszin bij wenschte; vgl. mijn art. Hooftiana III, Twee prolepsisgevallen, N. Tg. 68, p. 454) (wij kennen de constructie nòg:) die ik zou willen dat zich soms daarmee zou willen verlustigen tegen (ter bestrijding van) de bekommeringen, die voor haar teveel zouden kunnen zijn; andere constructie: en ik zou graag hebben dat U zich enz. (overig = overmatig, boven de maat).

25 sij: Uwe Edelheid, te vertalen met gij.

26 de twee ... Bedde-vruchten: twee geliefde kinderen van uw eigen drie kinderen.

26/27 uijt ... halen: uit het leven hebt zien weggenomen worden.
goeds tijds: vroegtijdig.
in ... gevoelen: naar onze mening, opvatting.

28 te goeder tijd: op de goede, juiste tijd.

29 naer ... tijden: na alle tijd, in de eeuwigheid (het spel met tijd wordt tot het eind volgehouden. Constantijn imiteert Vaders trant!).

[p. *1]